شپشه برنج

Sitophilus oryzae L

راسته و خانواده

( Col.Curculionidae )

مناطق انتشار شپشه برنج

شپشه برنج حشره همه جایی (Cosmopolite) مـی باشـد. در اثرارتباطـات و مبـادلات بین المللی امروز تقریباً در تمام نقاط جهان اتنشار دارند. این حـشره در منـاطق گرمـسیري و نیمه گرمسیري فعالیت می کند. در ایران این حشره یکی از آفـات مهـم انبـاري بـویژه بـرنج می باشد. حشره گسترش جهانی داشته و در هندوستان، استرالیا، دریاي مدیترانـه، خاورمیانـه و آمریکا به فراوانی یافت می شود.

شکل شناسی

الف – حشره بالغ

حشره کامل Sitophilus oryzae L ، سرخرطومی کوچکی است به رنگ قهوه اي با طول بدن 3 تـا 5 میلـیمتـر است. روي پیش گرده از فرورفتگی هاي گرد پوشیده شده است. رنگ عمومی بالپوش هـا داراي شیارهاي طولی کاملاً مشخص قابل تشخیص است. با لپـوش هـا قهـوه اي تیـره و روي هر بالپوش دو لکه بزرگ به رنگ قهوه اي روشن یکی در نزدیکی قاعده و دیگري در انتهـا دیده می شود. در شپشه برنج خرطوم نرها نسبت بـه مـاده هـا هـم ضـخیم تـر و هـم کوتـاه تـر است(تصویر 60 -8).

ب-تخم

حشرات ماده Sitophilus oryzae L براي تخم ریزي ،دانه هاي نسبتاً مرطوب و سالم را ترجیح می دهند.

ج- لارو

لارو کرمی شکل، خمیده، سر نسبت به بدن بسیار کوچک می باشد.

د- شفیره

شفیره به رنگ قهوه اي روشن تا تیره و داخل دانه تشکیل می گردد.

زیست شناسی

حشره ماده تخم هاي خود را فقط روي دانه هاي غلات قرار می دهند. بـراي تخـم ریـزي حشره ماده بوسیله قطعات دهانی خود حفره کوچکی در سطح دانه ایجـاد مـی کنـد. حـشره ماده روي هر دانه برنج معمـولاً یـک تخـم مـی گـذارد. امـا روي دانـه ذرت چنـدین تخـم می گذارد. روي تخم بوسیله یک ماده لزج که در مجاورت هـوا بـسرعت سـفت مـی شـود، پوشانیده می شود. پس از پایان دوره جنینی، لارو جوان پوسته تخم را شکافته و ضـمن تغذیـه حفره کوچکی سوراخ و بسرعت بدرون دانه نفـوذ مـیکنـد. طـول دوره لاروي تـا 24 روز طول می کشد. در دماي 25 درجه سانتیگراد 2تا3 عدد تخم می گذارد اما در دماي 14تا15 درجه تخم ریزي متوقف می شود. طول دوره شفیره گی در حدود یک هفتـه طـول مـی کـشد. حشرات ماده براي تخم ریزي دانه هاي نسبتاً مرطوب و سالم را ترجیح می دهند. در حالی کـه براي تغذیه دانه هاي شکسته را انتخاب می کنند. طول عمر حشرات کامـل بـه طـور متوسـط 5-4 مــاه و تعــداد تخــم هــاي گذاشــته شــده حــدود 576-400 عــدد مــی باشــد. در شــرایط آزمایشگاه با 28 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی %70 طول دوره رشدي حـشره 28 تـا 30 روز بوده و در سال 5 تا 6 و گاهی نیز7 تا 8 نسل می تواند ایجاد کند.

خسارت و اهمیت اقتصادي

خسارت عمدة این حشره در درجه اول مربوط به لارو آن است، اما خـود حـشره کامـل نیز در طول زندگی از دانه ها تغذیه می کند، شپشه برنج علاوه بر برنج به سایر غلات انبـاري نیز حمله می کند. لاروها دانه برنج و یا سایر غلات را سوراخ و از آن ها تغذیـه مـی کننـد. در بعضی از کشورها تا 75 درصد محصول خسارت می زند.

مدیریت

• در صورت انبارداري براي ضدعفونی انبارهاي خـالی مـی تـوان از ترکیبـات فـسفره نظیـر اکتلیک به میزان 2-1 گرم ماده مؤثره براي هر متر مربع به صورت محلول پاشی استفاده کرد.
• براي ضدعفونی محموله و محصولات داخل انبار میتوان از قـرص هـاي حـاوي فـسفات آلومنیوم(فستوکسین) و منیزیوم به میزان 6-5 قرص به ازاء هر تن محصول و یـا 2-1 قـرص به ازاء هر متر مکعب فضاي انبار استفاده کرد.