بیماری آنتراکنوز مرکبات (Citrus anthracnose)

بیماری آنتراکنوز مرکبات (Citrus anthracnose)

آنتراکنوز یکی از شایعترین بیماریهای مرکبات در دنیا و ایران است. این بیماری به درختان ضعیف و تحت تنش حمله میکند. ولی در سالهای اخیر، افزایش خسارت حتی در باغهایی با مدیریت مناسب دیده شده است. این امر میتواند ناشی از تغییرات محیطی تنش زا ، تغییرات ژنتیکی بیمارگر یا شرایط مساعد آب و هوایی شمال ایران برای چرخه زندگی بیمارگر و توسعه بیماری باشد.

در سالهای اخیر بیماری آنتراکنوز مرکبات، در استان مازندران در تعدادی از ارقام مرکبات تجاری خسارت ایجاد کرده است. این بیماری به صورت گسترده ای در برخی باغهای مرکبات این استان مشاهده شده است. مخصوصاً پس از سرمازدگی ها و یخبندان ، بدلیل خشک شدن برخی شاخه ها و بروز بیماری بر روی قسمتهای مرده درخت افزایش می یابد. میزبانهای این قارچ در ایران شـامل پرتقـال خـونی ، دارابـی ، تامـسون نـاول ، لیمـو و … می باشند. در روی ارقام مختلف مرکبات به سرشاخه ، برگ، گل و میوه خـسارت مـی زنـد. بیماری آنتراکنوز معمولا به درختان ضعیف حمله میکند. لذا تقویت درختان با آبیاری به موقع و کوددهی مناسب ، هرس شاخه های خشک، مبارزه با آفات و علفهای هرز و در کل مدیریت صحیح و رعایت بهداشت باغی در کاهش خسارت بیماری موثر است.

علایم بیماری آنتراکنوز مرکبات

در درختان آلوده خشکیدگی شاخه به آرامی گسترش یافته و باعث پژمردگی و زرد شدن و ریزش برگها میشود. بر روی برگ، لکه ها ابتدا به رنگ سبز روشن و سپس به رنگ قهوه ای در می آیند و اندامهای بارده قارچ (آسروول) به صورت نقاط سیاه رنگ و منظم روی این لکه ها تشکیل میگردند. این نقاط گاهی بر روی شاخه های آلوده نیز دیده میشوند. بر روی شاخه ها شیارهای کوچک با عمق کم در طول شاخه دیده میشود و در نهایت باعث خشکیدگی سرشاخه ها میگردد. بر روی میوه ها لکه های سطحی به رنگ خاکستری مایل به نقره ای و در انتها قهوه ای مایل به خاکستری مشاهده می شود. منبع آلودگی در بیماری  آنتراکنوز مرکبات شاخه ها، برگها و میوه های آلوده می باشند و قارچ میتواند در این اندامها به صورت آسروول و ریسه باقی بماند. رطوبت بالا و هوای نسبتا گرم برای رشد قارچ مناسب است. هنگامی که آسروولها خیس شوند، کنیدیها آزاد و منتشر میشوند. کنیدیها همراه با آب ناشی از ریزش باران از بالای درخت به سمت پایین جریان می یابند و باعث آلودگی اندامهای پایین درخت میشوند. دوره های طولانی مدت رطوبت و بارندگی برای پیشرفت بیماری ضروری است. اسپورها، بعد از قرار گرفتن روی سطح میزبان در صورت وجود شرایط مساعد رطوبتی و دما جوانه میزنند و یا اپرسوریوم مقاوم با دیواره ضخیم و تیره تولید میکنند که به سطح میزبان متصل میشود. اپرسوریوم دارای میخ رخنه آلودگی است و با تولید آنزیمهای هضم کننده، به کوتیکول و دیواره سلولی میزبان نفوذ میکند. آسروول در بافتهای آلوده به صورت دوایر متحد المرکز تشکیل میشود و اسپورهای زیادی را تولید میکند. در این مرحله علایم بیماری آنتراکنوز مرکبات در بافتهای آلوده ظاهر میشود. با توجه به این که بعضی از ارقام مرکبات در اوایل تابستان گلدهی ثانویه دارند، همین امر منجر به آلودگی بیشتر میشود. آسروولهای موجود در روی برگها و میوه های مرده، آلودگی اولیه را در فصل بهار ایجاد میکنند و چرخه زندگی تکرار میگردد.

بیماری لکه اشکی میوه مرکبات نیز در اثر همین قارچ ایجاد میگردد. نشانه های بیماری در سطح پوست میوه مرکبات به صورت نوارهای قرمز مایل به قهوه ای هستند و از بالا به پایین میوه کشیده میشوند. بیماری ناشی از گونه Colletotrichum gloeosporiodes در انواع مرکبات که نشانه های آن لکه های نکروتیک در برگ و خشکیدن سرشاخه هاست. در میوه نشانه بیماری به صورت لکه های قهوه ای تا سیاه ظاهر میشود. آنتراکنوز میوه در میوه های رسیده مخصوصاً واریته های میانرس و زودرس گریپ فروت دیده میشود. این بیماری بیشتر در میوه هایی که بر اثر ضربات مکانیکی دچار جراحت شدند دیده میشود برای مثال آفتاب سوختگی ، سوختگی شیمیایی ، صدمات آفات ، ساییدگی و افزایش بیش از حد دوره انبارداری… سبب شده که قارچ عامل بیماری Citrus anthracnose بر روی چوبهای مرده در کنوپی درخت رشد نموده و در فواصل کوتاه حتی با ضربات تند باران منتشر میگردد. بررسی زمستان گذرانی قارچ نشان داد که به صورت آسروول و ریسه در بقایای آلوده زمستان گذرانی نموده و میزان دوام آن در بقایای گیاهی بیش از یک سال است. پس بهداشت باغ و از بین بردن برگها و شاخه های آلوده از سال قبل برای کنترل بیماری مؤثر است.

کنترل و مدیریت بیماری آنتراکنوز مرکبات (Citrus anthracnose)

سم پاشی با قارچ کشهای مناسب در باغ هایی که سابقه آلـودگی به بیماری آنتراکنوز مرکبات دارنـد . زمـان مناسـب استفاده از قارچ کش پس از عملیات هرس در اواخـر زمـستان و یـا در بهـار بعـد از ریـزش گلبرگها و تشکیل میوه های جوان. استفاده از قارچکشهای فربام ، زینب ، کاپتان به نسبت ۱.۵ – ۲ در هزار برای کنترل این بیماری توصیه گردیده است. بهتر است درختان تقویت شده و شاخه های خشکیده در پاییز حذف گردد، کنترل آفات وسایر بیماریها برای جلوگیری از زخمی شدن برگ ها و میوه ها بسیار کارآمد می باشد.