مبارزه با موش مزارع برنج ( Rattus argentiventer )

موش مزارع برنج

Rattus argentiventer (Robinson & Kloss)

=R.chenseni

= R. brevicaudatus

راسته و خانواده   (Odentia: Muridae)

شکل شناسی موش مزارع برنج

افراد بالغ

این گونه داراي اندازه متوسط و طول بدن آن از 304 تا 400 میلی متر می باشـد. وزن آن

از 77 تا 200 گرم است. طول جمجمه آن از 37 تا 41 میلی متر می باشد.

رنگ عمومی بـدن

رنگ بدن موش مزارع برنج مایل به قهوه اي زرد تا قهوه اي و با پوشش سیاه می باشد. داراي 12عدد پستان مـی باشـد. 3 جفت آن در قفسه سینه و 3 جفت آن در شکم قابـل مـشاهده مـی باشـد. سـطح شـکمی آن داراي صفحات نقره اي تا آبی رنگ با 8 موي عرضی خاکستري در قفسه سـینه وجـود دارد. کف پا در پاهاي عقبی این مـوش داراي دو جفـت بالـشتک مـشخص کـه یـک جفـت آن  کاملاً متمایز است دم موش به طول 140 تا 200 میلی متر، غیر یکنواخت، متوسط و قهـوه اي می باشد. معمولاً طول آن مـساوي یـا کوتـاهتـر از مجمـوع طـول سـر و بـدن آن مـی باشـد.

زیست شناسی

این موش جانور همه چیـز خـوار (Omnivorous) بـوده و از مـواد غـذایی کـه غنـی از نشاسته مثل بادام زمینی، دانه برنج ،غده ها و بذرها تغذیه می کند . این موش در مزارع بـرنج بیش از یک بار جفتگیري کرده و 4 تا 5 بار قابلیت آبستن شدن را دارد و در طـول فـصل تولید مثل را ادامه میدهد. دوره بارداري آن سه هفته و در هر زایمان 2 تا3 بچـه مـی زائیـد. اگر مزارع برنج در سال یک بار کشت گردد زاد و ولد آن نیز یک بار در سال اتفـاق مـی افتـد. اگر مزارع برنج در طی سال دوبار کشت گردد زاد و ولد آن دوبار اتفاق می افتد. تولید مثل آن در هفت روز اول مرحله حداکثر جوانـه زنـی گیـاه بـرنج شـروع مـی شـود و تـا مرحلـه برداشت ادامه می یابد.اگر مزارع برنج مناطق مختلف بطور همزمان کشت نگردد زاد و ولداین موش مرتباً ادامه پیدا میکند. این موش بچه هـاي خـود را کـه داراي بـدن لخـت دارنـد داخل سوراخ می زائید، بعد از 15 روز چشم هایشان باز می شوند.خوردن شیر مادر و همچنـین تغذیه از برگ هاي جوان در لانه 3 تا 5 هفته بعد از متولـد شـدن اتفـاق مـی افتـد. اگـر مـواد غذایی با کیفیت بـالا دسترسـی پیـدا کنـد بلـوغ جنـسی آن در مزرعـه 6 تـا 8 هفتـه کامـل می شود. این موش معمولاً مزارع برنج و چمن زارهاي کـه بـاتلاقی و آبیـاري شـده را پیـدا و درآن سکنی و زندگی می کنند. این مـوش سـوراخ هـاي زیـر زمینـی افقـی در خاکریزهـاي مزرعه، کنار رودخانه و کنار جاده مزرعه حفر و در آن لانه سازي می کننـد. ایـن مـوش در آب می تواند زندگی و بخوبی شنا کند. ساختمان کلیه هـاي ایـن مـوش قابلیـت زنـدگی در شرایط کاملاً خشک را داشته و نسبت به خشکی مقاوم است.آن می تواند چربی را به مقـدار زیادي در بدن خود ذخیره کرده و از این چربی به عنوان منبع انرژي در ذخیره سازي غذا و در طی جستجوي غذا از آن استفاده کند.

خسارت و اهمیت اقتصادي

Rattus argentiventer عمومی ترین گونه در مزارع برنج می باشد. در مالزي، این گونه سبب کـاهش عملکرد از 6 تا 11 درصد در مزارع برنج می گردد. در اندونزي خـسارت سـالانه آن تـا 17 درصد تخمین زده شده است.از علائم خسارت این موش بریدن ، قطع ساقه ها و بوتـه هـاي برنج و مفقود کردن بوته هاي بریده شده در مرحله نشا می باشد.این موش ساقه هاي بـرنج را خم کرده و باعث قطع آن ها و در مرحله رسیدگی باعث قطع خوشه و خوشه چه ها شده و از دانه موجود روي آن ها تغذیه می کند.

مدیریت Rattus argentiventer

الف-  کنترل زراعی

کاهش اندازه مرزها، تاریخ کشت همزمان و کوتاه کردن دوره برداشت از توصـیه هـاي مهم زراعی علیه موش مزرعه می باشد. تخریب لانه موش در روي مرزها، کنال هـل و هـم- چنین زهکشی مناسب نهر آب به جهت کاهش آلودگی هاي موش . کنترل موش در شالیزار موثر می باشد.

ب- کنترل مکانیکی

در مناطق کوچک استفاده از تله هاي موش در چند ردیف که محـل تـردد مـوش اسـت نصب گردد. نرده هایی با ورقه هاي پلاستیکی یا ورقه هـایی از جـنس فلـز روي مـی تـوان بـه عنوان حفاظ استفاده نمود.در طول حفاظ می توان سوراخ هاي ایجاد نمود تا مـوش وارد آن شده سپس آنها را جمع آوري و نابود کرد.

ج- کنترل بیولوژیکی

در مالزي اسـتفاده از جغـد در کـاهش جمعیـت مـوش را گـزارش کـرده انـد.گبـه هـاي وحشی، مارها و پرندگان از شکارگرهاي مهم موش در مزارع برنج می باشند.

د- کنترل شیمیایی

فسفید روي و سموم مثل کوماتتراتیل، کلروماسینون و بردیکوم بصورت طمعـه مـسموم قابل استفاده می باشد.

همچنین مطالعه پست جوندگان باغ پسته نیز پیشنهاد میگردد .