سیستم تهویه

یک سیستم تهویه کامل بطور کلی از دو دستگاه جدا از یکدیگر با روش عملکرد متفاوت نسبت بهم تشکیل شده است. آنها عبارتند از دستگاههای هواده و دستگاههای هواکش. هر دوی این سیستم باید بنحوی تنظیم شده و بکار گرفته شوند که در موقع استفاده، اثر عملکرد یکدیگر را از بین نبرده و در حقیقت خنثی ننمایند، بطوریکه اجازه ورود و خروج هوا را به آسانی برای یکدیگر فراهم آورند.

قدرت تهویه و هوای مورد نیاز در یک سیستم تهویه بطور کلی رابطه مستقیم با تعداد و تراکم طیور در سالن از یک سو و همچنین وزن آنها از سوی دیگر دارد که از آن بعنوان میزان هوای مورد نیاز نامبرده میشود. این میزان هوای مورد نیاز نامبرده میشود. این میزان هوای مورد نیاز برابر است با مقدار هوای در گردش بازاء هر کیلوگرم وزن زنده طیور در هر ساعت(برحسب متر مکعب).

باید توجه داشت در حالیکه پائین ترین حد ومرز هوای در گردش به نسبت میزان دی اکسید کربن و مقدار بخار آب سالن محاسبه میشود، بمنظور حداکثر مقدار تهویه، میزان گرما و درجه حرارت سالن دارای اهمیت بوده و باید مدّ نظر قرار گیرد. بدیهی است در این حالت، بالاتر از یک درجه معین(مثلاً 23 تا 24 درجه سانتیگراد) در صورتیکه به هوای بیشتری نیاز باشد، افزایش آن نیمتواند سبب تغییرات چندانی در هوای سالن شود.

طبق آزمایشات و تجربیات علمی بدست آمده، میزان حداکثر تهویه مورد نیاز برای مرغها و بوقلمونها بشرح زیر است:

(1)- برای مرغها= 6/3 متر مکعب هوا در هر ساعت بازاء هر کیلوگرم وزن زنده

(2)- برای بوقلمونها= 5 متر مکعب هوا در هر ساعت بازاء هر کیلوگرم وزن زنده

در یک سیستم تهویه مطلوب ضروریست که حد فاصل کمترین و بیشترین میزان هوای مورد نیاز برای طیور به آسانی قابل تنظیم و کنترل باشد.

سیستم های تهویه

بر حسب نوع کار و کانیزم آنها، سیستم های تویه به انواع زیر تقسیم و مورد استفاده قرار میگیرند.

الف- سیستم تهویه آزاد

در این نوع تهویه از نیروهای آزاد و طبیعی نظیر صعود گرما و حرکت هوا(بادها) استفاده بعمل میآید و بدین طریق هوای کثیف و آلوده سالن بخارج هدایت میشود.

بدیهی است علت اصلی در این نوع تهویه همان صعود هوای گرم بعلت کمتر بودن وزن مخصوص آن از هوای سرد است. از اینرو بعلت سنگینتر بودن هوای سرد، طبقات هوای گرم به بالا هدایت گردیده و هوای سرد جانشین آن میشود. هوای گرم جمع شده در بالااز طریق دریچه ها و هواکشها تعبیه شده از سقف خارج میشود. در اینصورت بعلت این جابجائی، هوا در سالن بحرکت در میآید و در صورتیکه دریچه ها و هواکشهای سقفی در خروج هوای گرم از قدرت خوبی برخوردار باشند، این عمل سبب تسریع در خروج هوای کثیف از سالن و جانشین شدن آن با هوای تمیز میگردد. از طرف دیگر عواملی نظیر مه، تابش شدید آفتاب و گرمای هوا میتوانند بطور کلی سبب کندی در حرکت و جابجائی هوا شوند.

در صورت کاهش اختلاف درجه حرارت(پائین تر از /10 درجه سانتیگراد) باید با باز نمودن پنجره ها، دربها، دریچه ها و سایر مجاری به تجدید و جانشینی هوا کمک نمود.

سعی شود مجاری و کانالهای خروج هوا حتی الامکان بشکل دایره و یا مربع طراحی شوند. دهانه این کانالها میتوانند برای حداکثر هر یکصد متر مربع مساحت سالن بمیزان یک متر مربع محاسبه شون. در صورت افزایش سطح سالن بدیهی است که بهمان نسبت هم به تعداد دریچه ها، کانالها سایر مجاری خروج هوا نیز اضافه میشود.

مجاری مزبور باید بصورت عمودی و مستقیم طوری تعبیه شوند که از روی سقف حداقل به ارتفاع /50 سانتیمتر بالاتر از بلندترین قسمت پشت بام قرار گیرند. طول هر یک از کانالها باید معادل هشت برابر سطح مقطع داخلی خود باشند. در خارج از محیط سالن باید این کانالها و مجاری بنحوی ایزوله شوند که ضریب پرت حرارتی(K) در آنها حداکثر معدل 75/0 باشد. اندازه مقطع کانالها و مجاری خروج هوا(F) از طریق فرمول زیر قابل محاسبه است:

                                                                                                                                = F  (برحسب متر مربع)

در این فرمول:                  F= اندازه مقطع کانالها و مجاری خروج هوا(برحسب متر مربع)

                                         V= مقدار هوای خروجی از کانال(برحسب متر مکعب در ثانیه)

                                        W= سرعت هوای خروجی در کانال (برحسب متر در ثانیه)

(متر در ثانیه 32/0 = W)

در داخل کانالها و مجاری خروج هوا بهتر است دریچه های کنترل کننده کشوئی نصب شوند تا بتوانند در مواقعیکه هوا سرد میشود خروج هوا را به میزان  از حد معمول خود کاهش دهند.

در این سیستم تهویه، باید سطح مقاطع مجاری ورود هوا باندازه نصف تا دو سوم مجاری خروج هوا باشد.

ب- سیستم تهویه اجباری

در این سیستم، عمل تهویه الزاماً با تعبیه وانتی لاتورها صورت میگیرد که میتواند برحسب مکانیزم ساخت ونحوه کار آنها به سه روش به شرح زیر صورت میگیرد:

1- تهویه با سیستم فشار پائین:

در این نوع تهویه خروج هوای سالن از طریق وانتی لاتورها صورت میگیرد و در اثر کاهش فشار هوای داخل سالن، هوای تازه بدرون مکیده میشود. در این سیستم با در نظر گرفتن میزان هوای مورد نیاز نباید در سالن مجاری و منافذ دیگری وجود داشته باشند. از طرفی باید مجاری ورود و خروج هوا طوری تعبیه شده باشند که هیچگونه مانعی را در مسیر جریان هوا بوجود نیاورند.

1-1         مزیت های این سیستم: هوای آلوده و کثیف میتواند به آسانی از سالن خارج شده و حتی فرصت نفوذ به قسمتهای مختلف ومحوطه های مجاور را پیدا نمیکند.

1-2         معایب این سیستم: در این روش چون وانتی لاتورها مستقیماً با هوای سالن در تماس میباشند، در این صورت امکان کثیف شدن و کاهش مدت زمان بهره دهی آنا از معایب این سیستم است.

2- تهویه با سیستم فشار بالا:

در این نوع تهویه هوای تازه توسط وانتی لاتورها مستقیماً بداخل سالن هدایت میشود، در اثر این عمل یک فشار بالا ولی خفیف ایجاد میشود و بدین طریق از ایجاد کوران در اثر وجود منافذ احتمالی جلوگیری میشود. در صورت کامل بودن این سیستم تهویه، امکان توقف حرکت هوا در سالن تقریباً از بین میرود و هوا همیشه در سطح سالن در جریان خواهد بود.

1-2- محاسن این سیستم: هوای آلوده به گاز، رطوبت و گرد و خاک سالن مستقیماً با وانتی لاتورها در تماس نبوده و از طرف دیگر هوای ورودی میتواند قبل از ورود بر حسب لزوم گرم، سرد، خشک، مرطوب، ضدعفونی و یا تصفیه شود.

2-2 – معایب این سیستم: در اثر ایجاد فشار زیاد، هوای سالن میتواند به محوطه های مجاور، منافذ و مصالح ساختمانی نفوذ کرده و سبب ایجاد رطوبت و تخریب شود. این سیستم شدیداً تحت تأثیر بادها میباشد.

3- تهویه با سیستم فشار مساوی:

در این سیستم تهویه ورود و خروج هوا هر دو توسط وانتی لاتورها صورت میگیرد بطوریکه بر اثر بکار افتادن وانتی لاتورها کاهش یا افزایش د رفشار هوای سالن ایجاد میشود. محاسن و معیب دو سیستم قبلی میتواند در مورد این سیستم تهویه نیز صادق باشند.

انتخاب وانتی لاتورها

وانتی لاتورها برحسب قدرت و هوای مورد نیاز در سالن و سایر تأسیسات میبایست انتخاب شوند. قدرت وانتی لاتورها بستگی به هوای مورد نیاز(بمیزان هوا× کیلوگرم وزن زنده)، سر و صدای مجاز آنها و از میان برداشتن مقاومت موجود دارد.

وانتی لاتورهای خوب با فشار متعادل و حساب شده ای کار میکنند(فشار 3 تا 5 میلیمتر ستون آب). با افزایش فشار، قدرت وانتی لاتورها هم بشدت کاهش مییابد. مقاومتهائی که در مسیر جریان هوا در موقع تهویه باید بر آنها غلبه شود، عبارت از: مجموع مقاومتهای مجاری و کانالهائی که در جریان تهویه قرار دارند(برحسب طول و مقطع آنها) و همچنین فشار احتمالی معکوس باد. سرعت حرکت هوا در کانالها باید حداکثر معدل /6 متر د رثانیه باشد. بعبارت دیگر باید سطح مقطع کانالها و قدرت وانتی لاتورها کاملاً محاسبه شده و با هم در رابطه متناسب باشند. در انتخاب وانتی لاتورها باید نکات زیر دقیقاً مورد توجه قرار گیرند:

1-     برحسب مقررات و استانداردهای بین المللی ساخته شده باشند.

2-     فرسایش و استهلاک شدید و نفوذ پذیری نداشته و در مقابل رطوبت و ذرات گرد و خاک کاملاً عایق باشند.

3-     دارای قدرت جذب نیرو از مدار باشند.

بطور کلی وانتی لاتورهائی که با جریان متناوب کار میکنند، بعلت طول مدت بهره دهی و مصرف برق کمتر آنها بر انواع دیگر ترجیح داده میشوند.

برای داشتن یک سیستم تهویه خوب و مناسب در سالن توصیه میشود بجای تعداد کمتری وانتی لاتورهای قوی از تعداد بیشتری از وانتی لاتورهای ضعیف تر استفاده شود.

چگونگی نصب وانتی لاتورها و دریچه های خروج هوا

در حالیکه در ماههای سرد زمستان بعلت حفظ گرمای سالن، خروج هوا حتی الامکان از طبقات پائین صورت میگیرد، در ماههای تابستان گرمای اضافی بالعکس از طبقات بالا خارج میشود. بهمین علت وانتی لاتورها میبایست در بالا و زیر سقف نصب شوند و کانالهای خروج هوا بصورت عمودی مماس با دیواره های سالن به آن مربوط شوند.

در سیستم تهویه فشار پائین کانالهای مزبور میبایست طوری تعبیه شوند که دهانه آنها از سطح زمین حدود /40 سانتیمتر بالای کف سالن قرار گیرند. بعلاوه در قسمت فوقانی خود باید دارای یک درچه تابیتانی باشند که علاوه بر استفاده جهت تهویه سالن، برای سرویس وانتی لاتور در موقع ضروری نیز مورد استفاده قرار گیرد.

توصیه میشود برای سهولت کار، ابعاد این دریچه حداقل باندازه ابعاد وانتی لاتور باشند. سطح مقطع کانالهای مورد استفاده(برحسب سانتیمتر مربع) در این سیستم تهویه باید باندازه  قدرت هوا دهی وانتی لاتورها به متر مکعب در ساعت باشد.

در سیستم تهویه فشار بالا، بر روی کانالهای خروج هوا باید دریچه هائی حدود /40 سانتیمتر مستقیماً در زیر سقف تعبیه شوند، که هر یک 20 تا 30 سانتیمتر ارتاع و 50 تا 70 سانتیمتر عرض داشته باشند. سطح مقطع کانالهای مورد استفاده در این سیستم تهویه باید باندازه  قدرت هوا دهی دریچه ها به متر مکعب در ساعت باشد.

باید توجه داشت که فاصله هر یک از دریچه های تخلیه هوا نباید بیش از /5 متر از یکدیگر باشند تا مانع تراکم هوا نگردند.

چگونگی نصب دریچه های ورود هوا

دریچه های ورود هوا نقش بسیا رعمده ای در تهویه و گسترش و پخش هوا در سالن بر عهده دارند. بهمین علت باید نصب و تعبیه آنها با دقت فراوان انجام گیرد.

مناسبترین راه رسیدن به هدف مورد نظر آنستکه سیستم ورود هوا در خلاف جهت خروج آن تعبیه شود، بطوریکه در ماههای تابستان هوا از طبقات پائین و در بقیه ماههای سال از طبقات بالا وارد سالن گردد. بدین ترتیب هوای تازه در اطراف و محدوده طیور وارد سالن میشود. اگر ورود هوای گرم خارج، از طبقات بالا انجام گیرد، اکثراً در دسترس طیور قرار نگرفته، بلکه بدن استفاده مجدداً از سالن خارج خواهد گردید، لذا هوای خنک و سرد خارج باید قبل از اینکه در دسترس طیور قرار گیرد، از میان هوای گرم سالن عبود داده شود تا گرمای مناسبی بدست آورد. از این رو بهتر است از قسمت بالا وارد سالن شود.

در تهویه زمستانی بعلت مخلوظ شدن هوا(هوای سرد خارج با هوای گرم داخل) باید ورود هوابصورت افقی و مستقیماً از زیر سقف و یا با فاصله کمی از آن صورت گیرد. در این حالت موانع موجود در مسیر جریان هوا میتوانند باعث بوجود آمدن کوران و یا تراکم هوا شوند، که این بهیچ عنوان توصیه نمیشود.

در سیستم تهویه تابستانی باید صفحات و دریچه هائی در مسیر جریان هوا تعبیه شوند که هوا را بطرف بالا(در روش نگهداری و پرورش روی بستر) و یا بطرف کف سالن(در سیستم نگهداری و پرورش در قفس) هدایت کنند.

ابعاد و اندازه های این دریچه ها از نظر سرعت حرکت هوا در موقع ورود به سالن نقش عمده ای دارند. بهمین علت باید با توجه به مقدار هوای مورد نیاز دریچه های مزبور تعبیه شوند. مساحت دریچه های مورد نیاز با استفاده از فرمول زیر قابل محاسبه میباشند:                       

                               هوای مودر نیاز (برحسب متر مکعب در ساعت)

سرعت حرکت هوا (در ثانیه ×   ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = مساحت دریچه های ورود هوا

                                                              3600

سرعت حرکت هوا میتواند مستقیماً در محل ورود معدل 6 تا 8 برابر سرعت آن در مجاورت طیور باشد. در سیستم تهویه فشار پائین تأکید بیشتر در مورد مجاری و دریچه هائی است که بر روی سطح دیوار باید در نظر گرفته شوند. این دریچه ها باید حتی الامکان بطور منظم بر روی سطح دیوار سالن تعبیه شده و حداکثر فاصله آنها از یکدیگر نباید بیش از 25 متر باشد. ورود هوا از ناحیه سقف سالنهائی که ایزوله نشده باشند توصیه نمیشود. علت این امر گرم بودن هوای ورودی در ماههای تابستان بداخل سالن است. در ماههای زمستان بر اثر کاهش خروج هوا، هوای گرم و مرمطوب به طبقات بالاتر و زیر سقف کشانده میشود و در آنجا بر اثر مجاورت با سقف سرد سالن ممکن است احتمالاً تبدیل به قطرات آب و سبب مرطوب شدن قسمتهای مختلف سالن را فراهم آورد.

جریان هدایت هوا در سیستم تهویه فشار بالا از طریق کانالهای ویژه ایکه دارای خروجیهای مناسبی میباشند صورت میگیرد. برای این منظور میتوان از لوله های کانال مانند پلاستیکی که بر روی آنها در جهات مختلف سوراخهای منظمی تعبیه شده باشند استفاده کرد. باید باین نکته توجه داشت که مقاطع مدور حداقل مقاومت را در برابر عبور هوا از خود نشان میدهند، بهمین دلیل استفاده از کانالهای مدور بیشتر توصیه میشود.

در صورتیکه مجاری ورود هوا در مجاورت سالنهای پرورش و نگهداری طیور قرار داشته باشند، باید برای جلوگیری از ایجاد کوران صفحاتی در مسیر جریان هوا قرار داده شوند تا در راه حرکت مستقیم هوا انحراف و شکستگیهائی بوجود آورند.

باید توجه داشت که مجاری ورود و خروج هوا طوری تعبیه شوند که مقدار هوای مورد نیاز ورودی و خرجی از سالن تحت تأثیر بادهای محیط اطاف خود قرار نگیرند. استفاده از صفحات انحرافی که مسیر جریان باد را تغییر دهند، میتوانند بسیار مفید واقع شوند.

استفاده از انواع کرکره سبب کاهش قدرت تویه شده، از این رو استفاده از آن توصیه نمیشود.

سیستم حرارتی

منابع تولید حرارت تشکیلات و دستگاههائی هستند که میتوانند انرژی دیگری را به انرژی حرارتی تبدیل نمایند. بدیهی است تعبیه و نصب و استفاده از اینگونه دستگاهها تابع نکات ایمنی و حفاظتی خاص خود میباشند. یک منبع حرارتی مناسب و مطمئن باید قادر به تولید گرمای یکنواخت بوده، نیاز به مراقبت زیاد نداشته و بسادگی قابل را اندازی و کار باشد. قیمت آن باید مناسب بوده و استفاده از آن تولید هزینه های زیاد ننماید، بعلاوه قابل تطابق با شرایط سالن بوده و ایجاد خطر برای کارکنان شاغل و طیور موجود در سالن ننماید.

سیستم های مولد حرارت عبارتند از: مادر های مصنوعی نفتی، گازی یا برقی، الامپهای اشعه مادون قرمز، انواع بخاری ها، سیستم مولد هوای گرم(هیترها) و بالاخره سیستم دستگاههای حرارت مرکزی(شوفاژها) که انرژی مورد نیاز آنها میتواند توسط زغال سنگ، گاز، گازوئیل، مازوت، نفت و برق تأمین شود.

برای دوره پرورش در سیستم نگهداری در قفس، بیشتر دستگاههای تولید هوای گرم(هیترها) توصیه میشوند. حال آنکه برای نگهداری و پرورش در روی بستر، استفاده از مادرهای مصنوعی و هیتر توأماً بیشتر قابل توصیه میباشند.

مادرهای مصنوعی به آسانی قابل کنترل و نظارت و استفاده میباشند. استفاده از مولدهای حرارتی دیگر مانند، انواع بخری و همچنین سیستم حرارت مرکزی نیز در روش پرورش روی بستر بر حسب امکانات مرسوم و متداول است. مولدهای هوای گرم، اکثراً برای دوره پرورش طیور جوان و پرواربندی آنها و در مناطق سرد همچنین بعنوان منبع حرارت اضافی جهت مرغهای تخمگذار بکار گرفته میشوند. با وجود اینکه استفاده از نیروی برق جهت تولید حرارت آسانتر و تمیزترین آن میباشد(سرویس کمتر و حرارت یکنواخت) ولی بعلت هزینه زیاد و مصرف وامکان قطع ناگهانی آن، استفاده از گازوئیل و نفت سفید ترجیح داده میشود. در صورتیکه وجود چندین منبع تولید مورد نیاز باشند، بهترین روش، استفاده از گاز است. در حال حاضر گازوئیل بعلت قیمت مناسب خود بطور عموم مورد مصرف بیشتری پیدا نموده است.

در مولدهای حرارتی با سوخت گازوئیل دو روش موجود است:

اول: استفاده مستقیم از گازوئیل، دوم: استفاده بصورت پودر توأم با فشار هوا

روش اول بیشتر قابل اطمینان بوده ولی روش دوم دقیق تر قابل تنظیم است و بهمان نسبت نیز حساس تر و دارای کیفیت حرارتی بیشتر است. امروزه ان دسته از دستگاههای حرارتی که بصورت مستقل و مجزا از یکدیگر مورد استفاده قار میگیرند(مانند انواع بخاریها) بعلت ایجاد  اشکالات متعدد و هزینهای جنبی، کمتر مورد استفاده میباشند. (مگر د رسالنهای ساده و ابتدائی). اگر منابع تولید حرارت که سوخت آنها از گازوئیل، نفت و یا گاز تأمین میشوند، در محیط داخل سالن قرار گرفته باشند، همانطوریکه میدانیم باید مقدار اکسیژن مورد مصرف و نیاز آنها دقیقاً مدّ نظر قرار گیرد و بهمان نسبت میزان تهویه و دفعات آن(باتوجه باینگونه منابع تولید حرارت)افزایش داده شود تا جبران اکسیژن مصرفی جهت سوخت آنها را بدون آنکه بهوای مورد نیاز طیور در سالن لطمه ای وارد آید تأمین گردد.

محاسبه وتعیین گرمای مورد نیاز

بمنظور تولید و حفظ گرمائی معادل /15 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 75 درصد در سالن، میبایست قدرت تولید گرمای سیستم حرارتی سالن طبق جدول زیر بوده تا بتوان آنرا محاسبه نمود:

جدول شماره6- گرمای مورد نیاز برای هر کیلوگرم وزن زنده و هر قطعه طیور