دستورالعمل تغذیه گیلاس و آلبالو

دستورالعمل تغذیه گیلاس و آلبالو

پيشگفتار                     

کشت  و  پرورش درختان ميوه  هر  ساله  در  اکثر  نقاط  دنيا رو  به گسترش مي باشد . اين گسترش علاوه  بر  افزايش  سطح جمعيت ارتباط مستقيم با بالا رفتن  دانش  و  اگاهی  عموم مردم جهان از اهميت استفاده از ميوه و سبزيجات در سلامتی و نقش بسيار مهم آن ها در پيشگيری از بروز بسياری از بيماری ها می باشد.در بين درختان ميوه گیلاس وآلبالو بدليل توليد در اوائل فصل و غلظت سرشار از عناصر غذايی نظير پتاسيم و منيزيم جايگاه وبژه ای را در بين مصرف کنندگان دارا می باشد. با توجه به اينکه گیلاس و آلبالو دارای يک سيستم از ريشه دهی است که از هر جهت يعنی افقی و عمودی گسترده می باشد،و در چنين ريشه دهی وسيعی امکان تغذيه مناسب ريشه از طريق منابع غذايی موجود در خاک ممکن است با موانعی روبرو شود، لازم بنظر رسيد که نشريه ای در مورد مسائل تغذيه اين گونه درختی نوشته شود.عرضه مطالب شامل مروری بر مشخصات گياهشناسی ، چگونگی تشخيص درختان مبتلا به  کمبود عناصر غذايی  مختلف  و  تفکيک  آنها  از درختان سالم گیلاس و آلبالو و ارائه مديريت های باغبانی ، تغذيه و آبياری است.اما ما در اين باور می باشيم که چنين بحث گسترده ای نياز به تحقيقات و مطالعات و نوشتارهای تکميلی ديگری دارد که مطمئناً توسط محققان ،مدرسان و دانشجويان در اقصی نقاط مختلف کشور در حال انجام است.

مقدمه

گیلاس از محصولات مهم و جذاب باغباني در دنيا بشمار ميرود و براساس منابع موجود يکي از خاستگاههاي اين ميوه ايران است . ارزيابي هاي ميوه شناسی ، ريخت شناسی  و فيزيولوژيک صورت گرفته ، نشان وجود تنوع قابل ملاحظه از نظر تعدادي از خصوصيات کمي و کيفي در ارقام موجود در كشور مي باشد.همچنين در سه دهه گذشته سطح زير كشت اين محصول به طرز قابل توجهي افزايش يافته است . منشاء ارقام گیلاس و آلبالو كه امروزه در دنيا كشت و كار مي شوند از دو گونه prunus avium وprunus cerasus هستند. هر دوگونه در جنوب شرقي اروپا و غرب آسيا به صورت بومي پرورش يافته اند. ارقام گیلاس از prunus avium و ارقام آلبالو از prunus cerasus مشتق شده اند. درختان گیلاس در دنيا بين 35 و 55 درجه عرض جغرافيايي پراکنده هستند. دراين مناطق درجه  حرارت،  رطوبت  و  شرايط فيزيكي و شيميايي    خاك براي پرورش درختان گیلاس مناسب است .رشد و پرورش گیلاس، مانند ديگر درختان هسته دار با مشکلات تغذيه اي عديده اي روبرو است. در منابع علمي كمتر در مورد چگونگي تغذيه درختان گیلاس و آلبالو نسبت به ديگر درختان ميوه مطالبي به چشم مي خورد، كه اين امر ناشي از محدود بودن امكان كاشت ارقام گیلاس و آلبالو در محدوده اي كوچك از عرض های جغرافيايي می باشد .  اما  در  هر  صورت  با  توجه  به  مطالعات  تغذيه  اي كه  برروي  اين  ارقام  انجام شده  است،  از كمبودهاي  تغذيه اي  متداول  كه  درختان  گیلاس و  آلبالو  با  آن  مواجه  هستند مي  توان  به  كمبود  عناصر بر،  پتاس،  منيزيم  ،  منگنز، نيتروژن، فسفر، آهن، روي و گوگرد اشاره كرد. تعيين وضعيت جاري تغذيه درختان گیلاس و آلبالو مي تواند به صورت مشاهده اي با بررسی وجود علائم خاصي مانند كم رنگي برگ ها، ظهور كلروزه، نكروزه ، كوچكي برگها، فقدان رشد و نمو و غيره انجام گيرد. اما بايد به خاطر داشت كه تاثير و تمايز عوامل فيزيولوژيكي ، پاتولوژيكي و يا عوامل آب و هوايي با علائم كمبودها و مسموميت هاي تغذيه اي به آسانی ممكن نيست. بنابراين اغلب نياز به تجزيه  بافت  هاي  گياهي ( تجزيه گل و برگ و ميوه ) و  در كنار آن تهيه نمونه خاك و تعيين وضعيت فيزيكي و شيميايي خاك  است   و مديريت   هاي   باغي، كودي ، آبياري و فيزيولوژيكي پس از برداشت با مجموعه اطلاعات به دست آمده بايست انجام گيرد در اين نشريه به منظور بررسي برروي وضعيت تغذيه درختان گیلاس و آلبالو نخست به تشريح الگوي تشخيص كمبود عناصر غذايي از طريق استفاده از ابزار تجزيه خاك ، برگ، و گل و ارتباط اين ابزار با يكديگر در تشخيص ، پيشگيري و كنترل کمبودهای عناصرغذايی اشاره مي شود. شناسايي علائم كمبود عناصر  غذايي مختلف از طريق چشمي برروي انساج درختان گیلاس و آلبالو و تمايز اين علائم از ديگر علائم بيماري زا و افزون به آن ها استفاده ازعكس هايي از اين كمبود ها از ديگر مباحث اين نشريه خواهد بود. ضمنا مديريت تغذيه و آبياري و تاثير  پايه بر وضعيت تغذيه درختان گیلاس و آلبالو نيز مورد توجه وبررسي قرار خواهد گرفت.

مشخصات گياه شناسي

 اكثر گياه شناسان گیلاس ها را در سرده پرونوس  و تيره رزاسه تقسيم بندي مي نمايند. اين گياه جزء گياهان گلدار و نهــــان دانــــه مــــي باشــــد . اكثر آنها ديپلوئيد ( 2n=16   )  مي باشـند، اگرچه ارقام تريپلوئيد و تتراپلوئيد (  2n = 24 or 32   ) هـم در آنها مشاهده شده است . اين درخت جـزء ميـوه هـاي هسته دار مي باشد كه درون بر ميوه سخت و چوبي شده است و پو شش دانه غشائي و نازك است. سطحه سته صاف و ميوه آن داراي يــــك هســــته مــــي باشــــد . اين درخت خزان كننده و بـزرگ قامـت است و معمولا در بعضي از ارقام ارتفاع آن به 21 متر هم مي رسد. برگها داراي دندانه هاي نامنظم بـا طـول 12.5 -7.5 و عرض 6.25 -3.25 سانتي متر مي باشند. دمبرگها بلند و داراي غده هاي قرمز رنگي است. گلها معمولا داراي 5 كاسـبرگ و 5 گلبرگ بوده و رنگ گلها سفيد كه تقريباً  2.5 – 3 سـانتي متـر قطر دار ند و به صورت منفرد يا گروه هاي حداكثر پنج تا هفت تايي در روي شاخه هاي يكساله و يا اسپورها تشكيل مي شوند . ميوه ها در گونه هاي وحشي گِرد هستند و رنگ آنها قرمز يا سياه و داراي حداكثر قطر 2 سانتي متر مي باشند. گلهـاي گیلاس  هر  يك  شامل قسمتهاي كاسبرگ، گل برگ،  مادگي و پرچم كه  شامل بساك و ميله هستند مي باشد. رسيدگي دانه گرده معمولا زمان خيلي كوتاهي قبل از باز شدن گل (از نوك سبز به نيمه سبز )  اتفاق مـي افتـد . گلهـا معمولا 30-26  پــرچم دارنــد كــه در پايــه بــا گلبرگهــا و كاسبرگها و لبه كاسه گل پيوسته هستند. مادگي صاف و بدون كرك و معمولا واحد است و به پايه كاسه گل متصل است و اغلب كوتاهتر از پرچمها هستند .

تشخيص كمبود عناصر غذايي در درختان گیلاس و آلبالو

• تشخيص از طريق تجزيه خاك

به منظورت تشخيص وضعيت تغذيه درختان گیلاس انجام تجز يه خاك در بهار براي بدست آوردن اطلاعات اوليه از نوع خاكي كه درختان در آن پرورش مي يابند ضرورت دارد. اين درختان از تنومندترين درختان ميوه محسوب مي شوند و ريشه هاي به نسبت عميق آن تا عمق 1.5 متري نفـوذ مـی کننـد. در چنـين گستره از ريشه دهي دسترسي به مواد غذايي موجود در خاك و نمونه گيری ازخاک در عمق های 0-45 ، 45-95 و 95-150 سانتي متر مي تواند تا حدود زيادي بيانگر وضعيت تغذيه درخت از طر يق ريشه باشد  ، ولی بايستی اذعان دا شت که در پيشگويي وضعیت تغذیه و تشخیص کمبودها و يا مسمومیت  ها به تنهايی  از طر يق تجزيه  خاک امكان پذير نيست . زيرا با وجود اينکه تجزيه مواد خاکی بعنوان يک راهنمای کلی مفيد و خوب است ، اما از مقادير بدست آمده نميتوان به عنوان يک نسخه قا بل اطمينان و قطعی استفاده نمود. بارها مشاهده شده است  كه در يك نمونه  خاك کمبود شديد يك عنصر وجود دارد، ودر اين شرايط معمولا چنين  تصور مي شود  كه  با گذشت فصل، درخت در آن منطقه دچار كمبود آن عنصر خاص شده است، اما بايستی به اين نکته اشاره شود که نتايج پژوهش ها مشخص نموده میزان عناصر غذايي موجود در خاك با جذب عناصر در بافت های گياهی مورد آزمايش همبستگي ندارند. هرچند كه آناليز خاك به منظور تشخيص و پيشگيري از بروز مسمويت های حاصل از عناصری نظير سديم و كلر و بر در بعضی از محصولات باغبانی بسيار مفيد و سودمند است، ولي براي پيشگويي و پيشگيري عارضه هاي ناشي از كمبود عناصر غذايي در درختان ميوه ازجمله گیلاس مناسب نيست .

• تشخيص از طريق تجزيه برگ

يكي ديگر از راه هاي تشخيص كمبود، انجام آزمايشات تجزيه برگی است. بهره گيري از تجزيه برگ در تشخيص نارسايي هاي تغذيه اي در كنار تجزيه خاك مفيد و كاربردي است. معمولترين بافت هاي گياهي كه از آن نمونه تهيـه شـده و مـورد تجز يه و تحليل قرار مي گير ند، برگ است. در اين خصوص برگمن و بوما گزارش نموده انـد کـه بـا تجزيـه بر گي  ميتوان نار ساييهاي موجود در مقدار عناصر غذايي در درختان میوه و شرايط خاصي را  كه در  يك ناحيه حكمفرما است را شناسايي كرد و نياز غذايي، ميزان مقاومت و حسا سيت آنها را در شرايط فيزيكي و شيميايي  خاك منطقه مورد تجزيه و تحليل قـرار داد.Dhopte عقيـده دارد كـه برگ اصليترين اندام در فرآيندهاي متابوليسمي گياه است  با توجه به اين نکات هر تغييري در وضعيت عناصر غذايي گياه در ظاهر برگ منعكس مي شود . اين تغييرات در مراحل مشخصي از رشد بيشتر بروز می نمايند. ارزيابي نمونه های برگی زماني انجام مي شود كه غلظت عناصر غذايي در برگ به مقدار ثابتي رسيده باشد. معمولا نمونه هاي بر گي از شاخه هاي يكساله  بدون میوه و از قسمتهاي مياني شاخه به طرف قسمت هاي تحتاني جمع آوري و مورد آزمايش قرار مي گيرند. زيرا كه  جوان ترين برگ ها مملو از عناصر غذايي هستند و ترکیبات آنها  با يكديگر فرق مي كند. در حالي  كه از برگ هاي پيرتر عناصر  غذايي خارج ميشود و از سوی ديگر برگ هايی  که در مجاورت میوه قرار دارند ممكن است از نظرغلظت عناصر غذايي و رقابت در جذب تحت تاثير  قرار گرفته با شند بنابراين چمع آوری نمونه های برگی نياز به دانش صحيح از روش نمونه برداری دارد که بشرح ذيل گزارش ميشود.

روش نمونــه بــرداری از بــرگ بــراي درختــان گیلاس و آلبالو

نمونه برداري از برگ معمولا در ماه هاي خرداد و تير و از  برگهاي سالم و كامل در شاخه هاي يكساله انجام مي گيرد. بمنظور دستيابی به نتايج دقيقتر  نياز به مقدار مناسبي از برگ است. به طور نمونه 100 برگ از وسط شاخه هـاي فصـل جاري جمع آوري ميشود و اين برگ ها با يد از همه جهات درخت نمونه برداري صورت گيرد.  شاخه هاي انتخابي نيز بايد  شاخه هايي باشد كه به طور تقريبي داراي ميانگين متوسطي از  طول شاخه هاي درختان مو جود در باغ باشد.  پس از جمع آوري برگها، معمولا آنها بايد به طور مختصري خرد و  سپس خشك و آ سياب شوند و  پس از آن  ميتوان آناليز را انجام داد. بايد توجه نمود كه نمونه برداري در باغ هاي تازه احداث كه سابقه كمي از ميزان عناصر غذايي در درختان براي باغدار و جود دارد مي توا ند بيشتر مفيد باشد. بايد توجه نمود كه در صورتي كه نمونه گيري در فصول مختلفي از سال صورت گيرد، اعداد بدست آمده بايد به تغييرات عناصر غذايي در طول سال در برگ تعميم و سپس مقدار نياز عناصر غذايي پيشنهاد گردد. به عنوان مثال غلظت عناصر فسفر ، ازت و پتاسيم نمونه هاي بر گی جمع آوری شده در اوايل فصل عموماً بالاتر و غلظت منگنز كمتر مي باشد.

روش تشخيص کمبود ها و مسمويت های غذايی

 تفسير وضعیت سطح هر يك از عناصر غذايي مو جود در برگ بر مبناي سه حالت كمبود ، وجود ميزان كافي از عناصر غذايی ودر نهايت ر سيدن به  شرايط  سميت  به دليل افزايش بيش از حد مواد غذايي در برگ  صورت مي گيرد. بايد توجه کرد كه وقتي تجمع عناصر غذايي در برگ از سطح كمبود پايين تر می آيد، علائم كمبود به احتمال زياد مشخص مي گردد. به منظور جلوگيري از ايجاد شرايط كمبود عناصر غذايي بهتر است از مواد غذايي مناسب استفاده شود . در صورتي كه نمونه گيري در فصول مختلفي از سال صورت گيرد بايد اعداد بدست آمده به تغييرات عناصر    غذايي در طول سال در برگ تعميم و سپس مقدار نياز عناصر   غذايي پيشنهاد گردد.  به عنوان مثال نمونه هاي برگی جمع آوری شده در اوايل فصل عموماً داراي غلظت بالاتري از عناصر فسفر ، ازت و پتاسيم و  سطح كمتري از منگنز هستند.سطوح استاندارد براي غلظت عناصر غذايي در برگ درختان گیلاس و آلبالو در نمودار  1 قابل مشاهده اسـت.

محققان همچنين براي  نسبت هاي عناصر غذايي در برگ درختان گیلاس و آلبالو نرم هاي استاندارد ارائه نموده اند كــه تعــدادي از آنهــا در نمــودار شــماره 2 قابــل ملاحظه است .

همانطوري كه از نمودار شماره 2 قابل مشاهده است در صـورتي كه نسبت پتاسيم به منيزيم در گياه كمتر از 3 و يا بيشـتر از 8 باشد درخت به ترتيب با كمبود پتاسيم و منيزيم مواجه می شود و در صورتي كه نسیت ازت به پتاسيم مساوي و يا بيشتر از 15 باشد، مسموميت ازت و يـا اگـر بيشـتر از 2.4 باشد گياه با كاهش گلدهي در سال بعد مواجه خواهد شد.اين در حالي است كه چنانچه نسبت پتاسيم به كلسيم اگر مساوي و يا بيشتر از  1.2 باشـد كمبـود كلسـيم در گيـاه نمايـان خواهد شد.

شناسايي كمبود عناصر غذايي از طريق بررسـي علائم در برگها

شناسايي كمبود عناصر غذايي از طر يق بررسي علائم و يا ناهنجـاری هـا در برگهـا و بافتهـای گيـاهی درختـان قابـل مشاهده و يكي از سريع ترين و اقتصادي ترين روش تشخیص كمبودهاي عناصر غذايي به شمار مي آيد. بعضي از كمبود ها و يا زياد بودهاي عناصر غذايي منجر به علائم ويژه و تو سعه يافته اي در سطح بافت هاي درخت خواهند شد كه اين علائم به طور كاملا واضحي قابل تشخیص هستند. به هر حال آنچه مسلم است اين علائم مي تواند به آ ساني با هم اشتباه شوند. ضمن اين که شدت پيشرفت اين علائم معمولا نشان دهنده ميزان يک كمبود بشمار رفته، و به همان اندازه به صورت مستقيم بر ميزان عملكرد اثر خواهد دا شت. بنابراين باغداران بايد با علائم كمبود هاي مواد غذايي و همچنين علائم مشترك اين كمبود ها آشنا شوند تا اينكه بتوانند براساس اين علائم يك برنامه كوددهي مناسب را به مورد اجرا بگذارند. تلاش مي گردد در صفحات بعدي به علائم كمبودها يا زياد بودها ( سميت) بعضي از عناصر غذايي در درختان گیلاس و آلبالو اشاره شود و تعيين سطح مطلوب عناصر غذايي در با فتهاي گياهي اين درختان و فنون و روشهای عمومي كوددهي مورد توجه قرار گيرد.

تشخيص كمبود عناصر غذايي از طريق تجزيه گل

تشخيص كمبود عناصر غذايي از طريق تجزيه گل و تعيين وزن تر و خشك و غلظت عناصر غذايي در زمان گلدهي كامل يك روش نسبتاً جديدي است كه در 15 سال اخير بخصوص در نواحي حـوزه مديترانه كه درختان میوه با عارضه كلروز آهن ناشي از آهكــي بــودن خــاك مواجــه هســتند متــداول شــده اســت . اســتفاده از ايــن روش بخصوص براي تجزيه و تحليل وضعيت تغذيه درخت با عنصر آهن بسيار مناسب است زيرا آهن تنها عنصري است كه تجزيه برگي تقريباً نتوانسته است جواب روشنی به تشريح وضعیت تغذیه در خت ارا ئه د هد، ز يرا در تجزيه عناصر غذايي مي بايست از وزن خشك برگ استفاده شود و مشاهده شده است كه سطح اندازه گيری شده اين عنصر در وزن خشك برگ نسیت به مقدار آن در وزن تر برگ بيشتر است . همچنين با توجه به اين كه در تعيين غلظت آهن تقريباً هميشه مقدار آهن سه ظرفيتي اندازه گيري ميشود و فرم  سه ظرفيتی آهن در حقيقت آهن فعال و يا آهني كه باعث سبزينگي برگ شود نيست. بنابر اين داده اي به د ست آمده ازاين روش نمي تواند ابزاري دقيق براي اندازه گيري آهن درخت محسوب شود. بعضي از محققين پيشنهاد اندازه گيري آهن فعال و يا آهن دو ظرفيتي برگ را نمودند كه اين فرضيه نيز كاملا صحيح نيست زيرا كه حلالهایي براي جداسازي مخلوط آهن استفاده مي شود مانند فيتوفرتين که مقداري از  آهن سه ظرفيتي را از برگ خارج می كنند . در حال حاضر از روش هاي نسبتاً جديد مي توان به تعيين آنزيم ها در ريشه و برگ در درختان میوه اشاره كرد كه در هر صورت استفاده از اين روشها هزينه بر هستند . استفاده از  آناليز گل در زمان گلدهي كامل اين مزيت را به همراه دارد كه قبل از رخنه كردن كمبود عناصر غذايي بخصوص كمبود عنصر آهن به درختان آنرا مي توان پيش بينی كرد و با بهره گيري از كودهاي شيميايي آنرا به موقع درمان کرد. Sanz&etal مـي نويسـند زمـاني كـه در زمـان گلدهي كامل غلظت آهن وزن خشك گل كمتـر از 160 ppm باشـد، احتمال بروز كلروز آهن تقريباً براي درختان میوه قطعي است. جهت نمونه برداري از گل در مرحله تمام گل جمع آوري مقدار حدود 50 گل از هر درخت به طور تصادفي و از تمام اطراف تاج درخت صورت مي گيرد. سپس محاسبه وزن تر و خشك گل ها و تعيين غلظت عناصر غذايي در آن ها و مقايسه مقدار آن ها در بين درختان سالم و مريض صورت می گيرد و به اين ترتيب مي توان به مقايسه داده های بدست آمده براي ارقام مختلف تحت آزمايش گونه هاي گیلاس و آلبالو با استانداردهای موجود اقدام کرد.

علائم كمبود عناصر غذايي در درختان گیلاس و آلبالو

در سطور ذيل علائم كمبود عناصر غذايي در برگ درختان گیلاس و آلبالو نگاشته شده است.

کمبود ازت   

شناسایی کمبود ازت در  يك جمعيت از درختان میوه به طريق مشاهده اي معمولا بسيار مشكل است، ز يرا زردي برگ درختان  مي تواند علل مختلفي داشته باشد.در اين حالت تجزيه برگي روش مناسب و دقيقي است. اما در هر صورت قواعدي   براي کمبود ازت در  برگ درختان  گیلاس و آلبالو ارائه شده است. در صورت کمبود ازت در در خت ، در اوائل فصــل رشــد برگهــا كــم رنــگ و انــدازه برگها کــاهش مــیيابد ، درنتيجه رشد رويشي شاخه ها كاهش و برگها ممكن اسـت به  صورت پراكنده و کم تر از حد معمول شكل گيرند. در اواخر تابستان برگ ها داراي شبه علائم سوختگي ( کمبود پتاس ) مي شوند. در پاييز برگها زودتر از موعد مقرر خزان ميكنند و اندازه میوه درختان گیلاس كه مواجه با کمبود ازت هستند رشد نکرده و كوچك ميمانند. همچنين برگهای اين درختان باريك و كمرنگ و از حد معمولی كوچكتر هستند. برگهـــاي پيرتـــر زرد ، نـــارنجي مايـــل بـــه قرمـــز و يا ارغوانی مي شوند و قبل از موعد مقرر مي ريزند. برگها از محل رگبرگ اصلی زاويه دار و منشعب مي شود. درختان گیلاسي كه دچاركمبود ازت می شوند عمدتاً داراي رشد محدود و عمل كرد پايين هستند. وقتي در درختان  گیلاس و آلبالو افزايش طول  شاخه از  حد معمول كمتر  شود و  طول شاخه كاهش پيدا كند، درختان ممكن است اسپور و جوانه گل فراواني توليد كنند. رنگ برگهاي درختان گیلاس كه مواجه با كمبود ازت هستند، به تدريج ممكن است در اواخر فصل به قرمز كمرنگ تغيير كند. در حالت كمبود برگهاي پيرتر ممكن است ر يز بمانند. برگهاي  قديمي  به  طور  شاخص علائم کمبود را  هم دقيق و هم زود تر نشان  مي دهند اگر  چه ممكن است همه برگها تحت تاثير اين وضعيت قرار گرفته و علائم كمبود را نشان دهند.به  صورت يك  قانون عمومي ميتوان گفت  كه درختان مواجه با کمبود ازت داراي برگ هاي كو چك هستند و احتمالا ريزش زودرس يكي ديگر از نشانه هاي  بارز اين كمبود است. در مورد ميزان ايده آل كمبود و يا زياد بود ازت در برگ هاي گیلاس و آلبالو بين محققين اختلاف نظر وجود دارد . به طور كلي مي توان گفت كه سطح ازت در برگ هاي گیلاس و آلبالو بايد بين 2/2 تا 3.4 درصد باشد. سطح بالاي ازت براي درختان گیلاس و آلبالو به دليل بالارفتن سبزينه درخت توصيه مي شود. البته در درختان بالغ اگر رشد زياد مورد نیاز نباشد ميزان مصرف كمتر ازت مي تواند مفيد باشد. ميزان استفاده از كود ازت براي تغذيه باغات گیلاس و آلبالو براي بدست آوردن اپتيمم ازت برگ تحت تاثير فاكتور هاي متعددي است  كه اين مورد در  صفحات بعد  مورد بحث قرار مي گيرد .

کمبود پتاس

تحت شرايط باردهي زياد كمبود اين عنصر بيشتر در درختان آشكار مي شود. برگهايي كه ميزان پتاس در آن ها كم است از اوائل تا اواسط تابستان علائم کمبود را در خود ظاهر مي كنند ، اما در شرايط حاد، علائم از آخر بهار قبل از اين كه برگ ها به رشدی کامل بر سند ، ظاهر مي شوند. علائم کمبود پتاسيم شامل كمرنگي برگها شبيه علائم كمبود ازت و يا شبيه كلروز آهن ولی همراه با كاهش سطح برگ و كاهش رشد شاخه ها است. در صورت ادامه کمبود ممكن است علائم مضاعفي باشدت و سرعت در درخت ظاهر شود. برگها به رنگ پوست درخت راش تعيير رنگ ميدهند و همچنين ممكن است سوختگي ناگهاني در تمام برگ ها ظاهر شود. بخصوص بعد از يك دوره بسيار گرم و تحت شرايط باردهي سنگين ممكن است اين عوارض ظاهر شود. در اين حالت ميوه ها زودتر از موعد مقرر تشكيل شده و ممكن است همراه با سوختگي باشند. در اواخر تابستان ممكن است شاخه هاي خشك شده در درخت مشاهده شود. در شرايط كمبود پتاس در درختان گیلاس برگها به صورت آبي مايل به سبز تغيير رنگ مي دهند و از قسمت رگبرگهاي مياني به طرف بالا پيچ مي خورند و سپس در ادامه از حاشيه قهوه اي مي شوند و بالاخره بافتهاي كلروزه پاره پاره در برگ ظاهر مي شوند. به طور كلي ميتوان اذعان داشت كه كمبود پتاسيم بـه طـور متناوب در بيشتر مناطقی که گیلاس وآلبالو توليد ميکنند، مشاهده مي شود . اولين علائم کمبود پتاسيم در گیلاس با مقدار كمي پيچيدگي در لبه برگها به طرف بالا همراه است. همچنين سطح زيرين برگها بصورت بريده در می آيد. پيچيدگي برگ ها و يا نكروزه  شدن برگ ها در قسمتهاي  پاييني شاخه هاي رشد سال  جاري معمولا شديدتر مي باشد . اما اين حالت ممكن است در قسمتهاي انتهايی برگهاي شاخه هم ديده شود. با توجه به اينكه مقدار پتاسيم ميوه در گیلاس بسيار زياد است، بنابراين در درختاني كه محصول ز ياد توليد نموده اند، معمولا علائم كمبود پتاسيم به شدت ملاحظه مي گردد. از علائم ديگر كمبود پتاسيم در گیلاس و آلبالو ريزش برگي است و ممكــن اســت قبــل از پايــان فصــل رشــد اتفــاق بيافتــد .

كمبود فسفر

كمبود فسفر بـه نـدرت در باغـات گیلاس در اكثـر شـرايط خاكهاي ايران ، به غير از موارد استثنائي مانند خاكهاي شني و  سنگلاخي ، مشاهده  ميشود. در   صورتيكه کمبود اين عنصر در درختان گیلاس و جود داشته باشد،علائم به صورت تغيير رنگ شاخه هاي جوان،ار غوانی شدن دمبرگها و تغيير رنگ سطح برگ  به  سبز تيره قابل مشاهده است. در برگهاي پير لكه هاي قهوه اي ارغواني ظاهر ميشود و برگها زودتر از موعد مقرر ميريزند .به  طور كلي درختان  گیلاس و آلبالو به ندرت به  كاربرد فسفر در مزرعه واكنش نشان مي دهند از طرفي علائم کمبود در روي آنها به طور كاملا مشخصي مشاهده نمی شود. اما در هر صورت درختاني كه با کمبود فسفر مواجه هستند در يك شرايط ضعف عمومي ، نازك شدن شاخه ها و تغيير رنگ برگ ها به سبز تيره تا ارغواني و همچنين رشد ريشه ها معمولا با كمبود فسفر كاهش پيدا مي كند. غلظت فسفر برگها در اواسط تابستان بـين 0.16-0.4 درصـدميباشـد، البتـه غلظـت آن در ادامه فصل رشد كاهش پيدا ميكند . بنابراين نمونه هاي گرفته شده برگی اوائل فصل داراي غلظت بالا و در اواخر فصل مقدار فسفر كم هستند. ميزان فسفر كه برگهاي گیلاس در آن سطح علائم كمبود نشان مي دهند به طور قطعي مشخص نشده است اما حتماً بايد نزديـك بـه 8 % و يـا پـايين تـر از آن باشد. شواهدي در دست است كه نشان مي دهد كه كشت درختان در خاك هايي با کمبود فسفر ممكن است با استفاده از كود فسفره واكنش بسيار مثبتي از خود نشان داده و رشد سريعي پيدا كنند .

كمبود منيزيم

اغلب اين كمبود در خاكهايي كه pH آن پايين بـوده ( به طور مثال پس از يك دوره مصرف سولفات آمونيوم در خاكهاي شني ) و نیز باغات تازه احداث شده با درختان جوان پر رشد مشاهده مي شود. ضمنا مصرف كود زياد پتاسيم ميتواند منجر بـه کمبـود منيزيم شـود.علائم کمبـود در اواسـط تـا اواخـر تابستان و پايان دوره رشد شاخه ها مشاهده مي شود. اين عوارض در برگهاي پاييني اين شاخه ها، بخصوص آن برگهاييكه  برروي  شاخه  هاي  قوي قرار دار ند و  به  صورت برگ های کمر نگتر و متفاوت با عار ضه کلروز در حاشیه برگ ها به صورت عمودي و افقي ، ظاهر مي شود . سرانجام اين نواحي به شكل حرف عدد هشت وارونه به رنگ سبز در  طول قسمتهاي پاييني رگبرگهاي مياني تشكيل مي شود. اين برگ هاي پاييني و پيرتر زودتر از موعد مقرر پير مي شوند و خزان مي كنند. در صورت وجود كمبود منيزيم در گیلاس در برگهـاي پير رگبرگ ها زرد و متمايل به  نارنجي تا قرمز ميشوند. در ادامه كمبود كلروز هاي بين رگبرگي مشاهده ميشود كه بيضي وار شكل گرفته و به رنگ قهوه اي تا ارغواني و يا قهوه ای تيره تغيير می يابند. اغلب بعد از برداشت محصول اين علائم ظاهر ميشود .

كمبود آهن

كمبود آهن از متداول ترين كمبودها در گیلاس و آلبالو است و اكثراً در خاكهاي آهكي ( كلروز آهن نا شي از خاك هاي آهكي ) ، جايي كه pH خاك بالاتر از معمـول اسـت و يـا در خاكهاي سنگين و بدون زهكشي ظاهر مي شود. در حالت كمبود در ابتداي فصل برگ هاي مستقر در انت هاي شاخه كلروزه مي شوند.در شرايط كمبود ضعيف يك شبكه كوچك از رگبرگهاي نازك در خارج از نقاط زرد در سطح برگ تشكيل ميشود. كلروز ممكن است با گذشت فصل رشد محو  شود. در شرايط كمبود شديد ممكن است رگبرگها هم كلروزه شده و تمام برگ ها بيرنگ و سفيد شوند. در چنين شرايطي رنگ گيری ميوه ها با مشکل مواجه شده و ميوه ها کم رنگ خواهند شد . به طور كلي عارضه كمبود آهن براي درختان گیلاس و آلبالو بخصوص در مناطقي كه با خشكي رو برو هستند رايج است. برگ هاي درختان  گیلاس و آلبالويي  كه  با کمبود آهن رو برو هستند به سبز روشن تا زرد روشن بين رگبرگها تغيير رنگ مي دهند.در اين شرايط بافتهای بين رگبرگهای فرعی دچار زردی شده ولی رگبرگها سبز باقي مي مانند و علاوه بر اين وجود مقداري تورم در رگبرگ ها محسوس و مشهود است. به منظور تعيين نياز واقعی درختان ميوه (منجمله درختان گیلاس و آلبالو ) به عنصر آهن  ، معمول است که نمونه  های برگی در اواسط تابستان مورد تجزيه  شيميايی قرار ميگيرند و مقدار عنصر آهن در آنها تعیین ميگردد.اما مشاهده شده است كه تعيـين غلظـت آهـن در وزن خشـك و آسـياب شـده در برگهـاي درختان میوه ، نتوانسته جواب دقيقي به وضعيت درختان به چگونگي تغذیه يا عنصر آهن ارائه دهد، زيرا كه در اين شرايط مقدار آهن در ماده خشك برگ بيشتر از ماده تر است که به عقيـده Romheld & etal. Rombola&etal ايـن مسـئله ميتواند ناشی از وجود پديده غيرفعال شدن آهن باشد. بدين منظور محققان در جستجوی ابزاری ديگر در تقصيل تغذیه درختان به عنصر آهن ، روش تجزيه گل را به عنوان ابزاري براي تفسـير وضـعيت تغذيـه  درختـان توصـيه نمـوده انـد . تجزيه گل به عنوان ابزاري براي تعيين وضعيت درخت از نظر تغذيه عنصر آهن روش جديـدي اسـت كـه در 15 سـال اخيـر در كشورهاي حوزه مديترانه رايج شده است و نتايج خوبی را نيز به ارمغان داشته است . اميد است که در ايران نيز استفاده از اين روش متداول و مرسوم شود زيرا که بيش از % 60 از خاكهاي ايران آهكي هستند و درختان هسته دار نسـبت به ديگر درختان بيشتر از اين عارضه رنج مي برند .

كمبود روي

 كمبود روي يكي از كمبودهاي رايج در درختان گیلاس اسـت . اين کمبود معمولا در خاكهاي آهكي و يا در نواحي كه از كودهاي حيواني بيش از حد استفاده مي كنند ظاهر مي شود. علائم كمبود روي اگر در درختان شديد باشند، در اوائل فصل رشد ظاهر  مي  شود. اولين علائم  با تاخير ظهور جوانه هاي رويشي و گلدهي در درخت و يا شاخه مبتلا به كمبود ظاهر ميشود . در مقايسه دو درخت سالم و مبتلا  به کمبود روي ميتوان مشاهده نمود درختيكه سالم است و به درستي با روي تغذیه شده است دارای برگهايی با اندازه كامل است، در حالي كه درخت مبتلا به كمبود روي تازه شروع به تشكيل برگ مي كند و زماني كه جوانه هاي رويشي عمل بازشدن را انجام مي دهند ، برگها كوچك و كم رنگ هستند. برگهای اين درخت به دود سته تقسيم مي شوند: برگ هايي كه نسیتاً رشد كرده و تا حدي بزرگ مي شوند و برگ هايي كه از نظر اندازه كوچك مي مانند، در اين نوع از برگ ها کمبود روي شديداً رايج است. در درختان گیلاس در مواجه با كمبود روي، عمـل جوانه دهي ناقص انجام مي شود. تعداد جوانه هاي گل كاهش مي يابد، گلها زودتر از موعد مقرر مي ريزنـد، ميـوه هـا اغلب كوچك مي مانند و از شكل عادي خود خارج مي شوند .

كمبود مس

علائم كمبود مس در درختان گیلاس و آلبالو نادر اسـت .اگـر کمبود در درختان ايجاد  شود علائم شبيه کمبود بر خواهد بود ، ممكن است علائم همراه با ترشح صمغ باشد.براي تمايز اين کمبود از کمبود بور تجزيه برگی لازم و ضروري است. در باغاتی  که مصرف مكرر سم پاشي به منظور مبارزه با آفات و بيماري صورت میگيرد و به دليل وجود تركيبات مختلف مسی در اين  سموم و جبران آن با جذب سطحی، کمبود اين عنصر در درختان كمتر ظاهر  ميشود.ميتوان اذعان داشت كه ميزان نياز درختان گیلاس و آلبالو به مس به طور كاملا دقيق مطالعه نشده است.مشاهدات نشان می دهد که برگهاي درختان گیلاس بطور متوسط دارای 5 تا 15 قسـمت در ميليون ( ppm ) مس هسـتند.از علائم کمبود مس که در درختان گیلاس شاخص است ميتوان  به خشكيدگي انتهاي شاخه در برگهاي انتهايي ( برگهايي که به رنـگ زرد تغييـر رنـگ داده اند ) اشاره  کرد، اين برگ ها سرانجام خشك ميشوند.ميزان مس موجود در برگ درختان گیلاس در ميزان درجه حساسيت میوه  به ترکخوردگي نقش مهمي را ايفا  مي نماید .

كمبود منگنز

علائم اين كمبـود نيـز نسـبتاً در باغـات گیلاس و آلبـالو متداول است. برگ ها كم رنگ مي شوند . علائم مانند کمبود ازت و كلروز آهن است. بين رگبرگ های برگ هاي مسنتر به سمت حاشيه كلروز شروع به گسترش مي كند . علائم تحـت شرايطي كه كمبود آهن ظاهر مي شود در برگ درختان پديدار مي شود. در حالت كمبود ضعيف اندازه برگها و ميوه ها تا حدودي طبيعی است ولي در صورت افزايش کمبود در درخت، تنها 50 درصد برگها تشـكيل مـي شـوند و در زمـان بـاردهي مقدار محصول كاهش مي يابد. در گیلاس برگهاي جوان به رنگ سبز زيتوني تغيير مي يابند. در شرايط کمبود شديد كناره برگها قهوه اي تيره تا ارغواني مي شوند. ميوه ها كوچكتر وبا بافت سخت ، کم آب میشوند .گزارش   شده است  كه علائم کمبود منگنز نيز مشابه کمبود روي  به شکل كلروز بين رگبرگي ظهورمیکند. ظهور كلروز ابتدا از حاشيه برگها شروع شده و سپس به داخل نقاط بين رگبرگهــا انتقــال و وســعت پيـدا مـی کنــد . اندازه برگهاي گیلاس در شرايط كمبود منگنز معمولا كوچكتر بوده و رشد شاخه به نسبت شدت علائم برگي کاهش يافته و در نهايت متوقف مي شود. علائم کمبود منگنز بيشتر در برگهاي اسپورها در مقایسه با برگهاي شاخه ها  ظاهر  ميشود، كيفيت و عملكرد به طور قابل ملاحظه اي در صورت وجود كمبود منگنز كاهش پيدا مي كند. در اين حالت معمولا ميوه ها كو چك و كم آب ميشوند،اگرچه رنگ و سفتي مناسبي دارند . کمبود منگنز در مناطقي کـه pH  خـاك بـالاتر از 7 است، بسيار متداول است. در خاك هاي آهكي با توجه به اينكه ميزان منگنز معمولا محدود و كم مي باشد ، ممكن است علائم كمبود آن با كمبود آهن و يا روي اشتباه شود. معمولا در زماني كه ميزان منگنـز بـرگ كمتـر از  20 ppm  باشـد علائم كمبود توسعه پيدا مي كند .

كمبود بور

كمبود بور در باغات ميوه درختان هسته دار نادر است اما اين کمبود در مناطق ساحلی و كوهپايه ها گزارش شده است . کمبود بر به شکل سـوختگی در بـرگهـاي انتهايي و مياني شاخه ها ظاهرشده و به دنبال آن برگها مي ريزند. سپس انتهاي شاخه ها آسيب ديده و از  بين  ميروند . در شاخه هاي مرده ظاهر جارويي ايجاد مي شود  . تعداد جوانه هاي گل کم مي شود و توليد محصول کاهش مي يابد. علائم کمبود بور مانند علائم ويروسي است . تجزيه برگي و ميوه در اين حالت براي تمايز كمبود از بيماري ويروسي توصيه مي شود. میوه هاي گیلاس در حالت کمبود بور شكافدار يا داراي ترك خوردگي مي شوند كه اغلب ميوه همراه با پو ستی كلروزه و كم رنگ است. در شرايط بارندگي زياد ودر زمانهای باردهی ميوه ها تا حدي علائم كمبود بور و همچنين کمبود كلسيم را نشان می دهند. بنابر اين هواي بارندگي بروز علائم کمبود را در گیلاس تقويت و تشديد ميكند. برگهاي جوان كوچك و كلروزه باقي ميمانند. کمبود و يا مسموميت بور به طور بالقوه می تواند در بسياري از باغات گیلاس و آلبــالو اتفــاق بيفتـد .از اثــرات كمبــود بــور دردرختان گیلاس و آلبالو مي توان به رشد محدود شاخه ها و يا باز نشدن جوانه ها در بهار و سپس برگ آن ها اشاره كرد. شاخه ها ممكن است براي مدتي رشد کرده و سپس در ابتدا در قسمتهاي بالاي درخت رشد شاخه ها متوقف و يا پس از آن كه كمبود در مراحل پيشرفته تر رسيد، شاخه ها دچار خشكيدگي مي شوند. برگ ها ممكن است به شكل فنجاني شكل و يا پيچيده تغيير شكل دهند و به سمت پايين خم شده و ضخيم و چرمي شكل شوند.علائم مورفولوژيكي در صورتيكه ميزان بور به كمتر از 20 پي پي ام در گياه برسد، ظاهر مي شوند. همانطور كه در قبل نيز به آن اشاره شد، در صورت بارندگي قبل از بردا شت، میوه هاي گیلاس دچار ترك خوردگي شده و اين خصوصيت مستقل از وضعیت بر در داخل درخت ميباشد، بنابراين هنوز به طور دقيق مشخص نيست كه آيا ترك خوردگي گیلاس تحت تاثير ميزان بور مي باشد يا خير. از آنجائي كه تقريباً درختان گیلاس و آلبالو به مقادير زياد بور حساس هستند لازم است كه به مورد مسموميت درختان گیلاس و آلبالو به دليل استفاده بيش از حد عنصر بور نيز اشاره شود.مسمومیت  بر بخصوص ز ماني  براي درختان میوه اتفاق مي افتد كه مقدار  بر در آب آبياري بيش از  سطح تحمل گياه باشد . سطح نهايت تحمل عنصر  بر براي درختان گیلاس 0.3-1  پي پي ام اسـت . بـه عقيـده  Williams Gostick و  Bergmann مقدار بور در خاکهـای شـنی بايست زير  0.8 پي پي ام ، در خاكهاي شني لـومي در محـدوده كمتر 1 – 1.2 پي پي ام و در خاكهاي لومي رسي كمتر از  2 پي پي ام باشد. آن ها همچنين مقدار مناسب غلظت بر را در خاك زماني كه آبياري سالانه 50 ميلي متر است 4 پي پي ام ؛ در 100 ميلي متر آبياري 2پي پـي ام و در  200 ميلـي متـر آبياري 1 پي پي ام ميدانند. مسمومیت بور در درختان گیلاس و آلبالو به صورت ظهور علائمــــي نظيــــر زردي سرشــــاخه ، ســــوختگي برگهــــا ( بخصوص در ز ماني كه آب آبياري داراي مقادير زيادي از عنصر بور است ) قابل مشاهده است .

مديريت تغذيه وآبياري براي درختان گیلاس و آلبالو

اگر چه چندين گونه قابل كشت از گیلاس و آلبـالو در حـال حاضر در سطح دنيا وجود دارد ولي نسبت به ساير ميوه هاي مناطق معتدله در سطح كمتري مورد توجه قرار گرفته اند. روش ها و سيستم هاي توليد در گیلاس و آلبالو در حال حاضر از تجربيات و الگوهاي به دست آمده از ساير محصولات مناطق معتدله تكامل پيدا كرده است و مطمئناً افزايش دانش ما در مورد نياز هاي غذايي گیلاس و آلبالو مي توا ند در بهبود كميت و كيفيت اين محصول و به دست آوردن الگوي مناسب جهت كشت و كار آن كمك نمايد. گیلاس و آلبالو اولين محصولات سرد سيري هستند كه در تابستان ميرسند و ز مان گلدهي آنها  تا زمان ر سيدن محصول معمولا بيش از دو ماه طول نميكشد. رشد میوه ، رشد  شاخه  ها و جوا نه های گل و  گل انگيزي همه در يك زمان اتفاق مي افتد و اين مسئله غالباً منجر به ايجاد رقابت براي جذب موادغذايي درفرايند توليد اندامهای گياهی در درخت خواهد شد. ميوه گیلاس نسبت به ساير میوه كوچكتر بوده و اين مسئله منجر به توليد متعدد جوانه هاي گل ميشود. براي توليد يك محصول اقتصادي و تجاري در گیلاس نياز به تشکيل ميوه هاي درشت است و از طرفي استفاده ازوشهای تنك  شيميايي و يا دستي در گیلاس غير ممكن و غير عملي است .و بنابراين براي نيل  به اين هدف نیاز  به ذخيره مناسب مواد غذايي و تعادل منا سب در جذب آب خوا هد  بود.برای اين منظور توجه  به منحني رشدي درخت گیلاس و آلبالو و وجود تجمع مواد غذايي در مرحله پس از ريزش گلبرگ ها تا برداشت ميوه اهميت دارد.علاوه بر اين ،در نظر داشتن يك توقف رشد در زمان سفت شدن هسته ميتوا ند  شرايط لازم  برای نحوه صحيح مديريت آبياري را در مورد درختان  گیلاس و آلبالو فراهم  سازد. اين درختان در اين زمان به بيشترين مواد غذايي و آب جهت حداكثر عملكرد و كيفيت ميوه نياز دارند، ولي بايد توجه داشت كه ميزان آب آبياري بايد براساس ظرفيت زراعي باغ و نياز درخت در نظر گرفته شود. آبياري بيش از حد نيز مي توا ند اثرات زيـــانبـاري را بـــراي درختـــان بـــه وجـــود آورد .

نيازهاي غذايي گیلاس و آلبالو

برنامه تغذيه اي و كوددهي براي گیلاس و آلبالو بـه طـور كاملا اجتناب ناپذيري در اقليم هاي مختلف متفاوت بوده و بر طبق شرايط آب و هواي محلي و شرايط خاك تعيين مي شود. احتياجات و نيازهاي غذايي گیلاس و آلبالو براي بعضي از عناصر غذايي با جزئيات  كاملي مشخص شده است ولي براي بعضي ديگر  به طور محدودتري بررسي شده و درك و ديدگاه ناقصي در اين مورد وجود دارد. بطور کلی می توان گفت که نحوه پاسخ و واکنش يك درخت به استفاده از عناصر مغذي و کودهاي دامي بستگی مستقيم به ميزان عناصر غذايي موجود در درخت و سلامتي درخت در زمان کاربرد عناصر غذايي دارد. شايد مهمترين ارزيابي هاي مربوط به نیاز کودی در جهان و تعيين نياز غذايي درخت از طريق آناليز بافت هاي درخت به خصوص برگ آن باشد. ميزان عناصر غذايي موجود در برگ تقريباً نشان دهنده و شاخص مناسبي از وجود کمبودها ها و يا زياد بودهاي عناصر غذايي و نتيجه كاربرد عناصر غذايي در درخت خواهد بود. تجزيه بافت وسيله تشخيص كمبود غذايي را در اختيار باغدار قرار مي دهد تا قبل از اين كه اثر اين كمبود ها  برروي عملكرد درخت موثر واقع  شود بتواند نسبت به جبران اين كمبود ها اقدام  موثر را انجام دهد.همانطور  كه  قبل نيز اشاره شد تجزيه بافت  برگ يكي از دقيقترين رو شهای  پي بردن به کمبود يك يا چند ماده غذايی است ولي استفاده از اين روش تعیین كننده قطعي و كاملا دقيقي  براي تعیین نیاز درختان به عناصر غذايي ( بخصوص براي كلروز آهن ناشي از آهكي بودن خاك ) نيست. بخصوص كه زمان نمونه برداري از برگ معمولا 120 روز بعـد از گلدهي كامل است، كه در اين زمان ديگر عارضه كمبود ها در درخت رخنه كرده و علائم در برگ ها ظاهرشده است و جبران كمبود ها به و سيله استفاده از كود هاي شيميايي متعدد تنها مي تواند تا حدودي در بهبود درخت مفيد باشد و اثر قطعي آنها شايد براي سال بعدي زراعي آشكار شود . ولي به هر حال تجزيـه بـرگ همـراه بـا استفاده از نتايج تجزيه خاك و تجز يه گل مي تواند در بررسي وضعیت تغذیه درختان بسيار مفيد واقع شود و كمك موثري براي چگونگي مديريتهاي باغي آبي و كودي باشد، در اين ارتباط در باغ تحقيقاتي كمال آباد كرج بخش تحقيقات باغباني مؤسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر كرج تحقيقاتي برروي وضعیت تغذیه ارقام مختلف گیلاس در طي سالهاي 73-76 انجام شد . كه اهم نتايج آن به شرح ذيل است . به منظور مقايسه روشهاي مختلف كـوددهي در قابليـت جـذب عناصر غذايي برروي 5 رقم تجارتي گیلاس 14-13 ساله شامل زرد دانشكده ، ناپلئون، شماره 8 كرج، بـالدي بـاربون و شبسـتر تحقيقاتی انجام گرفت.

نتايج حاصل از اين تحقيق نشان داد خاك منطقه آهكي و از لحاظ مواد آلي و ازت كل فقير ولي مقادير عناصر فسفر و پتاسيم در حد كافي بود. واكنش خاك حـدود  7.9-8 ( قليـايي ) با قابليت هدايت الكتريكي حدود  0.7-1 ( در عمق 0-45 سانتي متر) و با بافت سنگين و فشرده بود. مقدار غلظت عناصر غــذايي در بــرگ ارقــام مــورد مطالعــه گیلاس بــا مقــادير استاندارد ( به استثناء عنصر Zn ) مطابقت داشت. نسبت بين عناصر K/Mg براي تمام ارقام مـورد مطالعـه كمتـر ازسـطح استاندارد بود . روزت شـدن شـاخه هـا و كلروز برگي در ارقام گیلاس مورد مطالعه از معضلات اين درختان محسوب مي شود. با توجه به نتايج بدست آمده براي درختان گیلاس مورد نظر توصيه  هاي محلول پاشي براي  برگ درختان مصرف سكوسترن آهن 0.1 درصد، سولفات روي 0.2 درصـد و با سولفات پتاسيم 0.5 درصد گرم براي برگ درختان مـي باشد. به منظور تغذيه درختان گیلاس با  13- 14 سال سن از طريـق خاك براي ارقام نامبرده در شرايط يك خاك آهكي مصرف كود ازته به مقدار  600 گرم براي هر درخت ( در سـه تقسـيط 200 گرم در اسفند ماه، 200 گرم در شروع رنـگ گيـری و 200 گـرم باقی مانده پس از برداشت محصول ) و كود دامي به ميزان 75 كيلوگرم به ازاء هر درخت در پـاييز بـه صـورت چـالکود توصيه مي شود.

مواظبت و نگهداري درختان گیلاس در سال هاي اول رشد

درختان گیلاس و آلبالو در سال هاي اول رشد نياز مبرمی به آبيـاري و تغذيـه مناسـب دارنـد . چگـونگی رشـد و نمـو و باردهي درختان گیلاس وآلبالو در سالهای متعاقب وابسته به اجرای صحيح مديريت و آبياری در سالهای اول رشد است . در سالهاي اول درختان گیلاس داراي ريشه هاي كم و كوچك هستند و احتياج آنها به جذب مواد غذايی محدود بوده ونياز آبی آن ها نسیت به مرا حل رشدی بعدی کمتر است بنابر اين بايد در آبياري كاملا دقت شود كه نهالها با تنش آبی مانند غرقابی و خشکی در طول سالهاي اول عمر به هيچ عنوان مواجه نشوند. حذف علف هاي هرز از اطراف تنه در خت لازم و ضروري است. استفاده از پو شش گياهي براي نگه دا شتن رطوبت در خاك مناسب است . بهتر است كه از مصرف زياد ازت در آ خر تابستان خودداري شود، زيرا مقاومت درختان گیلاس وآلبالو به سرما با افزايش مصرف ازت كاهش مي يابد. اگر خاك از لحاظ مواد غذايي فقير است بهتر است قبل از كاشت درختان ، خاك با كود هاي از ته غنی شود. در كاربرد اين نوع كود بايد دقت شود زيرا كاربرد زياد آن مي تواند اثرات منفی جبران ناپذيري بر وضعيت درختان داشته باشد. دوبار كوددهي ( هفته دوم و هفته ششم بعد از كاشت ) براي درختان جوان گیلاس مناسب است. كوددهي با انواع كود هاي نيتـروژن ( سـولفات آمونيـوم ، اوره، نيتـرات آمونيـوم ، نيترات كلسيم ) و يا استفاده از كودهاي كامل به فرمول 10 – 10 – 10 و یا 10 – 10 – 5 براي دسترسي به درختاني سالم و پربـار مناسب است. درختان جوان يك ساله گیلاس نیاز به نيتروژن زياد در اول فصل رشد و نيتروژن كمتر در آخر فصل تابستان دارند. در صورت استفاده از فرمول كودي 10 – 10 – 10 مقدار 227 گرم براي هر درخـت ودر صـورت اسـتفاده از فرمـول 10 – 10 – 5 مقدار453 گرم كود نيتروژن براي هر درخت جوان گیلاس ( مصـرف سه نوبتی کود نيتروژن دريک سال زراعـی بـه صـورت 60درصـد مصرف در اواخر فصل زمسـتان ، 20 درصـد در اوايـل فصـل رشـد و 20 درصد باقی مانده در اواخر شهريورماه ) توصيه ميشود. بـه منظور جلوگيري از آسيب به ريشه درختان بهتر است كه كودها در يك رديف در فاصله 15-20 سانتي متر از تنـه درخـت مصرف شود. مراقبت هاي ساليانه درختان گیلاس و آلبالو،  شامل كنترل علف هاي هرز ، آبياري و كوددهي است. ريشه ا ين گونه از درختان نسیت  به حضور علف هاي هرز در خاك بسيار حساس هستند. بنابر اين مبارزه با علفها  به طريق مكانيكي و يا د ستي يك امر لازم و ضروري  براي آنها محسوب  ميشود. درختان گیلاس و آلبالو نسبت به ديگر درختان هسته دار در صورت استفاده از پايه هاي متحمل به خشكي نظير محلب  ميتوانند شرايط  کم آبياری با دور آب كمتري رابهتر تحمل كنند. اما آبياري تكميلي براي درختان جوان و بالغ گیلاس و آلبالو، بخصوص بعد از يك دوره خشكسالي و يا زماني كه خاك بسيار خشك است مي تواند در افزايش كمي و كيفي محصول نقش مهمي را ايفا كند.

بسياري از مواد غذايي كه در خاك وجود دارند به سهولت در د سترس ريشه درختان قرار نمي گيرند. بخصوص زماني كه واكنش خاك قليايي ( بالاتر از  7 ) و يا اسيدي ( پـايين تـر از  5.5 ) باشد. خاك اطراف درختان بهتر است كه هـر سـه يـا چهار سال يكبار مورد آزمايش قرار گيرند و از لحاظ خواص فيزيكي و شيميايي مورد بررسي قرار گيرند.آزمايشات تجزيه نمونه برگي و تعيين مقدار عناصر غذايي بخصوص عناصر فسفر و پتاس در برگ لازم و ضروري است . زيرا فقط زماني بايد از كودهاي فسفره و پتا سه ( به صورت محلول پاشي برروي درختان و يا مصرف از طريق خاك ) استفاده کـرد كـه تجزيـه برگي کمبود آن را در برگ درختان گیلاس نشان دهد، اما مصرف كود نيتروژن همه ساله بايد براي درختان گیلاس و آلبالو انجام گيرد. رشد ساليانه سر شاخه درختان ميتواند يك شاخص مهم براي مصرف كود نيتروژن محسوب شود.متوسط رشد ساليانه شاخه در يك درخت جـوان بـين 45 تـا75  سانتي متر براي هر درخت در نظر گرفته مبشود،در حالی که اين رشد برای درختاني كه شروع به باردهي مي كننـد 15 تـا 30 سانتي متر ،ودر مورد درختان بالغ 10 تا 20 سـانتي متـر است .زياده در استفاده باعث رشد رويشی و کمبود نيتروژن در خاک باعث رشد ساليانه كمتر سرشاخه مي شود.

لازم به يادآوري است كه توصيه كودي براي درختان گیلاس وآلبالو بستگي به بافت خاك منطقه اي دارد كه درختان در آن مكان كا شته شده ا ند. خاك هاي سبك و شني نیاز بيشتري به كودهاي آلي و شيميايي دارند .

آبیاری و تغذیه گیلاس

ميزان متوسط كودهاي سه گانه براي باغات بـارور گیلاس 80 كيلوگرم ازت به همـراه 70 كيلـوگرم فسـفر و  120 كيلـوگرم پتاس در هكتار است. براي گیلاس مصرف كود حيواني در اوائل پاييز مناسب است. در سالهاي اخير عليرغم حداكثر كوشش در مصرف استاندارد از كودهاي شيميايي علائم كمبودهای مختلف عناصر غذايی و كاهش كمي و كيفي میوه همچنان در باغات گیلاس و آلبالو مشاهده مي شود كه ضرر اقتصادي آن چشمگير است. بنابراين پيشنهاد ميگردد کوددهی هر ساله در اين باغها تنها مختصر به مصرف كودهاي ازته ( با توجه به سن درخت ) شود واز كودهاي فسفره و پتاسه فقط ز ماني استفاده شود كه تجزيه برگي و مقايسه اعداد به دست آمده با سطوح استاندارد و يا با درختان سالم كمبود آنها را آشکار می سازد. تغذيه برگي كه معمولا افزون به تغذيه از طريق ريشه انجام مي گيرد و به صورت اسپري و محلول پاشي برروي برگها صورت مي گيرد ، بخصوص زماني كه درختان گیلاس وآلبالو با كمبود عناصر غذايي روبرو هستند و درمان و معالجه آن ها بايستي به سرعت انجام گيرد، بسيار موثر است . در محلول پاشی بر روی شاخ وبرگ درختان گیلاس و آلبالو توصيه هايی در مصرف عناصر آهن و روی ارائه شده است که شامل مصرف سكوسترن آهن 0.1 درصد و سولفات روي 0.2 درصد در بهار است که در صورت مشاهده علائم كمبود در فاصله 14 روز 2 تـا 3 بـــــــار اين مقـــــــادير بايســـــــت تكـــــــرار شود . اثر مثبـت تغذيـه برگـي ز ماني براي درختان گیلاس و آلبالو قابل مشاهده است كه نياز غذايي رقم مورد نظر نيز در نظر گرفته شود . صفحات بعدي به كاربرد كودهاي شيميايي مختلف در درختان گیلاس و آلبالو و ارتباط آنها با آبياري اختصاص داده شده .

كود ازته و ارتباط آن با آبياري

 بايد توجه داشت كه كاربرد بيش از حـد ازت بـراي گياهـان اگرچه  شرايط مسمومیت را  برای آن ها ايجادمی کند، ولي پايين تر از حد آستانه سميت نيز باعث افزايش بيش از حد رشد رويشي در درختان خواهد شد كه اين افزايش غير معمول رشد نيز درخت را مستعد آسيبهاي بيشتر سرمايي در فصول سرد مي نمايد.مهمتر اينكه استفاده بيش از حد از كودهاي ازته تعادل رشد در خت را به نفع رشد رويشي مختل  كرده، باعث كاهش عملكرد ميشود . همچنين كاربرد ز ياد ازت ر سيدگي میوه در درختان گیلاس و آلبالو را به  تاخيرمی اندازد. ز ماني  كه ميزان ازت استفاده شده به بيش از حد معمول در درختان گیلاس و آلبالو افزايش يابد علائم ديگري نظير افزايش و يا كاهش سفتي بافت ميوه مشاهده خواهد شد.البته تاثير اين  نوع تغذیه ازته ميتواند به طور غيرمستقيم بر سفتي میوه ازطر يق افزايش اندازه میوه و يا تاخير در رسيدن ميوه ظاهر شود. براي دستيابی به مطلوب ازت برگ در درختان گیلاس و آلبالو بايست عوامل متعددي را در نظر گرفت. نحوه مديريت باغات گیلاس و آلبالو مي تواند دسترسی و افزايش جذب مقدار ازت از سوي درختان را تحت تـاثير قـرار دهـد. اگـر در سـطح بـاغ از گياهـان پوششـي استفاده شود اين گياهان در جذب و استفاده از نيتروژن با درختان رقابت مي كنند، بنابراين ممكن است مقدار ازت بيشتري براي درختان  گیلاس و آلبالو احتياج شود  بويژه وقتيكه گياهان پوششي از خانواده بقولات نباشند. باید توجه داشت  كه در خاكهاي شني و  نواحي مرطوب به دليل اين كه ميزان شستشوی ازت به  حداكثر مقدار خود مير سد بايد سطح ازت مصرفی را افزايش داد. در خاك هاي سنگين با مواد آلي زياد، بايدمقدار مصرف ازت را به حداقل رساند. كوددهي با ازت به طور معمول در بهار قبل از شروع رشد با پراكندن در سطح باغ صورت گيرد، البته كاربرد آن در فصل بهار و پاييز نيز صورت ميگيرد . در صورت تشخيص كمبود ازت در برگ درختان توصيه مـي شـود مصرف كود ازته بخصوص از طريق خاك و با اوره انجام گيرد زيرا درختان گیلاس نسبت به محلول پاشي با اوره عكس العمل مناسبي از خود نشان نمي دهند.در عين حال،در صورت ضرورت محلول پاشي با كودهاي كامل برروي برگ درختان ( در زمان حضور کمبود در درختان ) محلول هايی مانند ووکسال و يا پالنتان حاوي عناصر N, P, K در مقدار 0.1 درصد ( برابـر 100 گرم در ليتر ) نيز مناسب است . در مورد مقدار و نوع مصرف كودهاي ازته در سيستم آبيـاري قطره اي بايد دقت لازم را به عمل آورد، زيرا در سيستم آبياري قطره اي آب در سطح زمـين پخـش نمـي شـود تـا كـود شيميايي اضافه شده به خاك را حل و به درون خاك ببرد، لذا ضروري است تا مقداري از كود شيميايي خصوصاً نيتروژن به درون آب آبياري ريخته شود .در مورد مصرف اوره به صورت محصول پاشي بايستی متذكرشد كه درختان  گیلاس و آلبالو  به كود هاي اوره حاوي بيورت بالا خيلي حساس هستند و ممكن است مصرف آنها براي اين درختـان اثـر سـمي داشـته باشـد. كـوددهي درختـان گیلاس وآلبالو با استفاده از تزريق ازت از طريق سيستم هاي آبياري قطره اي بسيار موثر است، با استفاده از اين روش نه تنها ميزان مصرف  كود ازت به نصف ( در مقابل رو شهاي معمول )  كاهش مييابد، بلكه كارايي استفاده از ازت  به دليل تزريق دقيق آن در قسمتهاي مورد استفاده ريشه نيز به طور موثري افزايش مي يابد. از طرفي با استفاده از اين روش به دليل امكان تزريق آن به دفعات و ميزان كمتر در كاهش تلفات كود ازته از طريق شستشو نيز موثر است. در استفاده از اين روش بايست از برنامه ريزي دقيقي بهره گرفت تا هماهنگي در ميزان تزريق در قسمتهاي مختلف باغ ميسر باشد و از اثرات منفي آن جلوگيري شود. همچنين در اين سيستم بايد از منابع ازتي مناسب استفاده نمود زيرا استفاده ناصحيح از نوع كود، باعث مشكلاتی نظير گرفتگي لوله خواهد شد. نيترات كلسيم و نيترات آمونيوم و اوره همگي محلول در آب بوده و بطور غير عمومي به عنوان منبع ازت در سيستم تزريق به خاك استفاده ميشوند. نیاز كوددهي ساليانه گیلاس و آلبالو معمولا با كاربرد دو يا سه كوددهي ازته برطرف مي شود و معمولا اين كاربرد در موقع شــكوفه دهــي شــروع و 4-8هفتــه بعــد از آن پايــان مــي يابد .

طريقه مصرف كودهاي فسفره و پتاسه در تغذیه گیلاس و تغذیه آلبالو

آزمايشات تجزيه برگ مي تواند نقش موثري در ميزان مصرف كودهاي فسفره و پتاسه براي درختان گیلاس و آلبالو داشته باشد. چنانچه داده های بدست آمده از تجزيه برگي نشان دهد كه مقدار فسفر به كمتر از 0.08 و پتاسيم به يـك درصـد در ماده خشك برگ در درختان گیلاس و آلبالو رسيده است معمولا علائم کمبود اين دو عنصر نمايان خواهد شد. البته سطح پتاسیم و فسفر برگ تحت تاثير زمان نمونه گيري و همچنين ميزان محصول بخصوص براي عنصر پتاسيم است.  به طوريكه  سطح فسفر و پتاسيم در  برگ در اوايل فصل رشد زياد و در اواخر فصل رشد كم  مي  شود زماني  كه درخت  به دلايل مختلف نظير عدم تلقيح مناسب محصول كمي ميدهد معمولا مشاهده  ميشود كه پتاسيم  برگ  كم است . کمبود پتاسيم و فسفر ممكن است بوسيله كاربرد كودهاي پتاسه و فسفر در خاك باغ برطرف شود. در ايـن حالـت مصـرف 100 – 200 كيلوگرم در هكتار پتاس و 100 كيلوگرم در هكتـار فسـفر در حل مشکلات كمبود ميتواند مفيد واقع گردد. در صورت كاربرد صحيح فسفر و پتاسيم در درختان گیلاس و آلبالو کمبود بخوبي در درختان محو  مي شود.كاربرد پتاسیم از طريق اسپري ( به طور مثال اسپري نيترات پتاسیم ) در بعضي از كشورها صورت گرفته است و اثرات مثبت آن نيز مشاهده شده است. از كاربرد زياد پتاسيم بايد پرهيز نمود. زيرا ممكن است جذب منيزيم و يا كلسيم را كاهش دهد .

طريقه مصرف كودهاي ميكرو و ارتباط آن با آبياري

بور

استفاده از كود هاي حاوي بور ممكن است تشكيل میوه و عملكرد را در درختان گیلاس و آلبالويي كه مقدار بور در آن ها به اندازه 30 ppm است و علائم مرفولوژيكي از كمبود بور را نشان نمي دهند، افزايش دهد. اين اثر سودمند بور ممكن است مربوط به اثرات موثر برروي رشد و جوا نه زني دانه گرده در خامه باشد. خوشه هاي گل احتياج زيادي به بور در طول شكوفه دهي دارند. تركخوردگي میوه گیلاس به وسيله كاربرد زميني كودهاي حاوي بور كاهش مي يابد. اثر كاربرد در اين درختان برروي افزايش رنگ برگها نيز موثر است. اسپري برگي يا مصرف از طريق خاك كود هاي حاوي بور مي تواند در جلوگيري از کمبود آن در در خت كاملا موثر باشد. استفاده از كودهاي بور به شكل گرانوله و مصرف آن از طريق خاک ميتواند مفيد باشد. سولوبر نيز يك منبع خوب براي استفاده به شكل اسپري برگ و يا كاربرد خاکی كودهاي بور مي باشند. معمولا مقادير 1 -2 كيلوگرم بور در هكتار مي تواند كمبود آن را در درختان برطرف نمايد. پيشنهاد مي شود در مناطقي كه کمبود بور وجود دارد به طور ساليانه 0.5 تا يك كيلوگرم بور در هكتار استفاده شـود.زمـان مصـرف کود بور میتواند در اواخر ا سفند ماه بصورت مصرف از طريق خاک و يا به صورت محلولپاشی در زمان مشاهده کمبود با مصرف 0.3 – 0.2 درصد و نسبت به شدت کمبود در دو نوبـت در فاصله 14 روز تکرار شود.

مس

 مصرف 0.1 تا 1 درصد سولفات مس در اوايل فصل رشد در منـاطقي كه كمبود اين عنصر در خاک محرز شده است ، مصرف از طريق محلول پاشی بر روی برگ درختان، مفيد است. مشاهده شده است که مصرف اين عنصر در اوايل فصل رشد باعث كاهش ميزان تركخوردگي میوه ها در فصل بردا شت  ميشود .اين مسئله  كه اثرات كاربرد مس در ترك  خوردگي ميوه هاي گیلاس يك تاثير مستقيم دارد يا به طور غيرمستقيم به وسيله اثر برروي انـــدازه و رســـيدگي ميـــوه مـــوثر اســـت هنـــوز مشـــخص نيست .

منگنز

كمبود منگنز مي تواند به وسيله اسپري برگي سولفات منگنز و يا قارچ كش هاي حاوي منگنز و يا كلات هاي گوناگون حاوي منگنز كه به طور تجاری در دسترس مي باشند بر طرف گردد. اسپري كودهاي حاوي منگنز ممكن است بلافاصله بعد از ريزش گلبرگ ها انجام شود البته كاربرد مجدد آن چند هفته بعد از اسپري اوليه ممكن است اثرات مثبت بيشتری نيز داشته باشد. تزريق مستقيم محلول هاي حاوي منگنز به تنه و شاخه هاي درخت به طور تجربي مشخص نموده كه ميتواند اثرات كمبود را برطرف نمايد. ولي اين روشها به دلايل بالا بـودن هزينه هاي آن قابل استفاده در سطح تجاري نيستند. اگر قابليت استفاده از منگنز به وسيله pH بالاي خـاك محـدود شود استفاده از كود هاي منگنز در خاك نمي تواند موثر باشد .

آهن

 کمبود آهن مي تواند به وسیله اسپری برگی سولفات آهن با مقدار 5-7 درصد برای کنترل کمبود درختان گیلاس و آلبـالو مفید باشد. همچنين مصرف كودهاي كلات آهن از طريق خاك نيز در بهبود وضعيت تغذيه درختان گیلاس و آلبالو به عنصر آهن مفيد است. از كلات آهن متداول كه مناسب براي مصرف از برگ هستند مي توان به سكوسترن 138 با 6 درصد آهن با فرمـول A Na-FeEDDH و يا با سكوسترون 5 درصدآهن بـا فرمـول NaFeEDTA ويا فوسيلين با 6 درصد آهن با فرمول FeEDTA+HEEDTA اشاره كرد. براي گیلاس و آلبالو مصرف  0.15-0.10 درصـد محلـول پاشـي براي كلات پيشنهاد شده است كه مي تواند بر حسب شدت بروز كمبود به فاصله 8 تا 14 روز 2 يا سـه نوبـت مصـرف آن تكـرار شود.مصرف كلات آهن از طر يق خاك با كلات آهن نسبت به رشد درخت بين 70 تا 140 گرم آهن (براي درختان با رشد متوسط) و  500 گــرم آهــن بــراي درختــان بســيار بــزرگ توصــيه شــده است.

روی

كاربرد 1 تا 2 درهزارسولفات روي در اوايل فصل رشد در خاك هاي مبتلا به كمبود اين عنصر مي تواند باعث جلوگيري از عارضه کمبود روي در درختان گیلاس و آلبالو شود. براي جلوگيري از سوختگي برگ ها در اثـر مصـرف كلات روي مصـرف 25 درصـد محلول آهك مناسب است. قبل از شكوفه کردن درختان محلول پاشي با كودهاي حاوي كلات روی به مقدار 2 تا 5 درصـد بـرروي شــاخه درختــان نيز بــراي پيشــگيری عارضــه كمبــود روي  (Bergmann,1992)  مناسب است.

از علائم بارز كمبود روي مي توان به كاهش اندازه برگ ، ظهور لكه هاي نامنظم و كلروز بر گی اشاره کرد. برگ ها در صورت بروز كمبود ممكن است دچار ريزش زودرس شوند. همچنين رشد طولی شاخه ها بصورت مشهودی کاهش می يابد. ميان گره ها كوتاه شده و برگ ها در نوك شاخه تجمع پيدا مي کنند. علائم كمبود ممكن است در قسمتي از درخت و يا در كل پيكر در خت  ظاهر  شود. جوا نه  هاي رشد يافته در روي شاخه هاي سال قبل ممكن است  باز نشوند و در نتيجه  شاخه هاي خالي از برگ به وجود آيد. اندازه ميوه و سطح مواد جامد محلول به شدت كاهش پيدا مي كند. كمبـود روي در منـاطقي كـه pH خاك تقريباً بالا مي باشد متداول است، البته کمبود در مناطقي كه داراي خاك هاي كمي اسيدي مي باشند نيز گزارش شده است.غلظت روی در شرايط رشد طبيعي بين ppm 15 تا 70 روي در برگ ها است. بعضي از نتايج نيز نشان دهنده وجود علائم كمبود در برگ درختان با ppm 19 روي مي باشد. ولي به عنوان يك نتيجه كلي مي توان گفت كه کمبود روي در ز ماني به وجود مي آيد كـه برگ هـا داراي ميـزان كمتـر از ppm 10 روي باشند. معمولا كمبود روي به وسيله اسپري كودهاي حاوي روي يا كاربرد در خاك اين كودها برطرف  مي شود. ترکیبات سولفات روي يا كلات روي عموماً موثر است. اسپري  کودهاي روي در فصل خواب معمولا موثرتر از كاربرد آن در فصل رشد است، اين در حالي است كه استفاده از كودهايی كه مناسب براي كاربرد در خاك هستند، ترجيح داده مي شود. در مناطق داراي كمبود بهتر است به طور ساليانه و يا حداكثر يك سال در ميـــــان از كودهـــــاي حـــــاوي روي اســـــتفاده شود .

تاثير پايه برروي وضعيت تغذيه درختان گیلاس و آلبالو

درختان میوه در حقيقت از دو جزء پايه و پيوندك ، در صورت استفاده از ميان پايه از سه بخش ژنتيكي متفاوت، تشكيل می شوند. توانايي تغذيه و جذب عناصر از سوی ريشه متاثر از نقش ژنتيکی خود، ميان پايه و پيوندک است. عادت رشد ريشه منشاء ژنتيکی داشته و با استقرار در يک بافت خاکی خاص ا ثر تعيين کننده ای در چگونگي وضعیت درختان میوه ازجمله گیلاس دارد. بدين منظور با آشنايي به عكس المعل پايه هاي مختلف گیلاس به بافت خاك مي توان مديريت تغذيه ، آب و باغ مناسب تري را به منظور افزايش كيفيت و كميت ميوه گیلاس اتخاذ کرد . در اين رابطـه مي نويسند ارقام گیلاس كه برروي پايه محلب پيوند شده اند دارای ريشه هايی هستند  که  به خشكي و سطح    بالای آهک، نسبت به پايه مازارد عكس العمل و تحمل بهتری نشان دادند. پايه محلب به كمبود آهن و روي ناشي از آهكي بودن خاك مقاومت بهتري نسبت به ديگر پا يه هاي گیلاس نشان مي دهد، اما به رطوبت زياد در خاك حساسيت نشان مي دهد و به خاك هايي كه به خوبي زهكشي شده اند ، نیاز دارد. پايه هاي محلب بيشتر از مازارد و جيزالا و پايه مازارد بيشتر از جيزالا به رطوبت زياد در خاك حساس هستند. علاوه براين ارقامی  كه  برروي پايه محلب پيوند شده اند متحمل تر  به  سرما و خشكي نسبت  به درختان پيوندی همين ارقام بر پايه  هاي  مازارد هستند. درختان  گیلاس با پايه محلب در سال هاي جواني پر بار ولي عمر اين درختان كوتاه است .

پايه هاي مختلف گیلاس اثرات متفاوتی را در ميزان جذب عناصر غذايي در برگ هاي ارقام پيوندي مي گذارند. يكي از مهم ترين اثرات پايه در ميزان غلظت عناصر غذايي در برگ كه تاکنون مشاهده شده تاثير برغلظت برگی پتاسيم است. نتايج تحقيقات مشخص نموده است كه ارقامي از گیلاس كه روي پايه هاي مازارد پيوند شده اند در مقايسه با ارقامي كه روي محلب پيوند  شده اند مقدار پتاسيم  بالاتري را در برگ دارند. پايه  هاي  مازارد همچنين ممكن است غلظت هاي بالاتري را از عناصر نيتروژن، بور، كلسيم و منگنز را در برگ نشان دهند. مطالعات انجام شده در نروژ نشان داده است كه غلظت ازت برگ در سه رقـم گیلاس بـا پايـه هـاي F12.1 در مقايسه با كلـت خيلـي بالاتر از سـطح نرمال (سـطح نرمال ازت در برگ های گیلاس 2.6-2.8 درصد گزارش شده است.) بود، در حالی که کلسیم و منیزیم برگ با استفاده از پایه های کلت مقادیر بالاتری را نشان دادند (سطح نرمال کلسیم و منیزیم در برگ به ترتیب 1.2 تا 2 و 0.3 تا 0.5 درصد است). به طور کلی پایه های درختان میوه می توانند به طور مستقیم در چگونگی تغذیه نهال های پیوندی و همچنین به طور غیر مستقیم در غلظت عناصر غذایی در برگ و در رشد و عملکرد تاثیر بگذارند. در سال های اولیه کاشت درختان گیلاس و آلبالو با پایه های مختلف بایست در مقدار و نوع کوددهی دقت بشتری مبذول شود .

نگارندگان : ناصر بوذری و میترا میر عبدوالباقی

همچنین شما عزیزان میتوانید با مراجعه به پست سیستم های تربیت گیلاس یکی دیگر از جنبه های مدیریت باغات گیلاس را به طور کامل مطالعه نمایید.