بیماری ویروسی پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی

Tomato Yellow Leaf Curl Disease

مقدمه

بیماری ویروسی پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی (Tomato Yellow Leaf Curl Disease, TYLCD) بـرای اولین بار در اواخر سال 1930 میلادی از مزارع گوجه فرنگی (Solanu m esculentum ) دره اردن گزارش و از اوایل دهه 60 میلادی به یکی از بیماریهای مهم گوجه فرنگی در بسیاری از مزارع گوجه فرنگی دنیا تبدیل گردید. خـسارت ناشی از بیماری در برخی از مزارع گوجه فرنگی دشت اردن بین 93 تا 100 درصد گزارش شده است. گیاهان آلوده دارای میوه های کم و ریز و در برخی موارد فاقد میوه به دلیل ریزش پیش از موعد گل هستند. ماهیت ویروسی (TYLCD) و ارتبـاط آن با سفیدبالک (Bemisia tabaci) برای اولین بار در سال 1964 میلادی اثبات گردید. سپس ویـــروس عامل بیـــماری (TYLCD) شناسایی و تحت نام ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی ( Tomato yellow leaf curl virus, TYLCV ) نامگذاری گردید. ویروس TYLCV از اعضای جنس بگوموویروس (Begomovirus) و از تیره ویروسهای دوقلو (Geminiviridae) است و از طــریق سفیدبــالک (B. tabaci) منتقل می شوند.

نشانه های بیماری ویروسی پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی

نشانههای بیماری (TYLCD) معمولا” بعد از دو تا سه هفته بعد از وقوع آلودگی قابل مشاهده میباشد. در صورت وقوع آلودگی در مراحل اولیه رشد، کوتولگی شدید بوته های گوجه فرنگی و کاهش تعداد و اندازه میوه در مزارع براحتی قابل مشاهده میباشد. نشانه های مشخص آلودگی در ابتدا به صورت زرد شدن حاشیه برگها، قاشقی شدن و فنجانی شدن برگها، ریز شدن شدید برگهای انتهایی و در نهایت کوتولگی بوته های گوجه فرنگی ظاهر میشود (شکل 1 ) . در صورت آلودگی نشاهای گوجه فرنگی بلافاصله بعد از انتقال آنها به زمین اصلی، نشانه های آلودگی با سرعت بیشتری ظاهر گشته و شدت آلـودگی در این گونه مزارع نیز بیشتر میباشد.

عامل بیماری ویروسی پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی

ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی (TYLCV) از اعضای جنس بگوموویروس Begomovirus، تیره ویروسهای دوقلو Geminiviridae است . مجموعه ای شامل بیش از ده گونه و استرین از ویروس مذکور در ارتباط با بیماری (TYLCD) گزارش شده اند. اعضای تـیـره ویروسهای دوقلو دارای ژنوم از نوع دزاکسی ریبونوکلئیک اسید تک لای حلقوی (circular  single-stranded  DNA) میباشند که در پیکره های دوقلو (geminate) بـا اندازه متـوسط 18 × 30 نانــومتر، بسته بندی میشــوند (شکل 2 ) . تیره ویروسهای دوقلـــو بـــراساس ساختـــار ژنوم (genome organization)، دامنه میزبانی (host range) و حشره نـاقل (insect vector) طبقه بندی و دارای هفت جنس بنامهای: Mastrevirus، Curtovirus، Begomovirus، Topocuvirus، Becurtovirus، Turncurtovirus و Eragrovirus میباشد . تمام اعـضـای جنس بگـــوموویـــروس توسط حشره ناقل (B. tabaci) از گیاهی به گیاه دیگـر انتقال مییابند .

ناقل بیماری ویروسی پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی

سفید بالک (Bemisia tabaci)  برای اولین بار و در اواخر سال 1920 میلادی از شمال هند به عنوان یک آفت مهم و خسارتزا گـــزارش گــردید و در حال حاضر در تمام قاره های دنیا (به استثنا Antarctica ) انتشار یافته است .

سفید بالک برای اولیـــن بار در سال 1889 میـلادی در یونان توصیف و ابتدا تحت نــام (Gennadius, 1889) (Aleyrodes tabci) و سپس تحت نام (Bemisia tabaci) نامگذاری گردید. سفید بالک (Bemisia tabaci)  از بیش از 700 گونه و86 تیره گیاهی تغذیه میکند و مهمترین تاثیر و خسارت آن به دلیل انتقال ویـروسهای گیاهی (بیش از 110 ویـــروس گیـــاهی) میبــاشد .

در طبیعت، Tomato yellow leaf curl virus  از طریق سفیدبالک B. tabaci به صورت پایا (Persistent) از گیاهی به گیاه دیگر منتقل میشـود (شکل B. tabaci .(3دارای بیوتیپهـای مختلفی است که میتوانند ار نظر دامنه میزبانی، باروری و هم چنین مارکرهای مولکولی از یکدیگر متمایز شوند. اگر چه پوره های سفیدبالک قــادر به انتــقال بگوموویروسها هستند ولی نقش اصـلی برای انتقال و انتـشار آن بر عهده حـشرات بالـغ میبـــاشد . یک حشره کــامل قادر به کسب و انتــقــال ویـــروس TYLCV به گیـــاهان گوجه فرنگی میباشد. حــداقــل مدت زمـــان لازم برای کسب ویـــروس (Acquisition access period, AAP و مـــایه زنــی Inoculation access period, IAP ) برای جـدایه های ویروس TYLCV توسط بیوتیپ B به ترتیب از 15 تا 60 و 15 تا 30 دقیقه میباشد . بعد از کسب ویروس توسط حشره ناقل، بگوموویروسها برای آلودگی فوری در دسترس نمیباشند و نیاز است که مدتی را در داخل بدن حشره ناقل بگذرانند که این مدت به دوره نهان (latent period) معروف است. تخمین مدت زمان دوره کمون بسته به شرایط محیطی، ویروس و ناقل متفاوت میباشد، به طوری که دوره نهان برای جدایه اسرائیلی در اوایل 1960 میلادی، 21 ساعت و در سال 1995 ( 35 سال بعد) دوره نهــان به مدت هشت ساعت گزارش شده است . ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی میتواند در بین سفیدبالکها و در غیاب منبع آلودگی انتقال یابد. Tomato yellow leaf curl virus میتواند از طریق حشرات نر آلوده به حشرات ماده آلوده به ویروس و یا بالعکس انتقال یابد اما در میان حشرات با جنسیت یکسان انتقال نمی یابد . جنسیت (Gender) و سن (Age) حشره ناقل در میزان انتقال موثر میباشد. تقریبا تمام حشرات ماده با سن یک تا دو هفته قادر به ایجاد آلودگی در گوجه فرنگی بودند در حالیکه 20 درصد حشرات نر با همان سن یک تا دو هفته ای قادر به ایجاد آلودگی بودند. توانایی سفیدبالک برای انتقال Tomato yellow leaf curl virus هم زمان با افزایش سن کاهش مییابد. در حالیکه 60 درصد حشرات ماده با سن سه هفتگی هنوز قادر به ایجاد آلودگی بودند ولی تقریبا حشرات نر در همان سن قادر به ایجاد آلودگی نیستند. در سن 6 هفتگی تنها 20 درصد حشرات ناقل ماده قادر به انتقال آلودگی بودند. وجود طولانی مدت ویروس در بدن حشره ماده در ارتباط مستقیم با کاهش میزان باروری (Fertility) حشره میباشد. ویروس (TYLCV) در میزان تخم گذاری موثر می باشد ولی در میزان خروج پوره ها از تخم حشره ناقل نقشی ندارد .

دامنه میزبانی بیماری ویروسی پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی

ویروس Tomato yellow leaf curl virus دارای دامنه میزبانی وسیع و قادر به ایجاد آلودگی در بیش از 30 گونه گیاهی از 12 تیره گیاهی میباشد. سبزیجات، گیاهان زینتی، گیاهان وحشی و گونه های مختلف علفهای هرز از میزبانهای TYLCV میباشند . گوجه فرنگی (S. esculentum) میزبان اولیه و اصلی Tomato yellow leaf curl virus است. اکثر گونه های گوجه فرنگی وحــشی از قــبــیـــل  S.chilense،  S.habrochaites،  S.peruvianum  و  S.pimpinellifolium میزبانهای فاقد علائم این ویروس هستند. گیاهانی از قبیل لوبیا (Phaseolus  vulgaris)، اطلسی (Petunia hybrida) و لیسیانتوس (Eustoma grandiflorum) میزبان TYLCV و نشانه های شدید آلودگی را بعد از انتقال آلودگی توسط سفید بالک نشان میدهند. علائم مشخص آلودگی در علفهای هرزی از قبیل Datura stramonium، Cynonchum acutum کاملا”قابل مشاهده می باشد در حالی که بعضی دیگر از آنها مانند Malva parviflora میزبانهایی بدون نشانه های آلودگی هستند. از علف هرز داتوره (Datura stramonium) به عنوان یک میزبان آزمایشگاهی مناسب استفاده میشود. در ایران، (TYLCV) از برخی مزارع فلفل (Capsicum annuum) در کرمان(جیـرفت) و استـان هـرمزگان ، خیار (Cucumis sativus)، یونجه زرد((Melilotus officinalis، هــــویج (Dacus sp.)، شنبلیله (Trigonella sp.) و پـنیــرك (Malva sp.) گزارش شده است .

پراکنش جغرافیایی بیماری ویروسی پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی

از اوایل دهه 1960 میلادی کشتهای گوجه فرنگی در سراسر جهان با تهدید دائمی ویروس TYLCV روبه رو گشته اند. این ویروس به سرعت در خاورمیانه، آسیای مرکزی، شمال و غرب آفریقا، جنوب شرقی اروپا، جزایر کارائیب، جنوب شرقی آمریکا و مکزیک گسترش یافته است. TYLCV در ایتالیا، مغرب، آفریقای غربی و شبه جزیره عربی شناسایی و ردیابی شده است و در اواخر دهه 70 میلادی از قبرس، اردن و لبنان، اوایل دهه 80 میلادی از مصر و ترکیه و در اواسط و اواخر 90 میلادی از جمهوریهای آسیایی شوروی سابق، ایران، عربستان سعودی و یمن گزارش شده است. دو جدایه بسیار مرتبط با جدایه های ویروس خاورمیانه در ژاپن در اواخر 1990 توصیف شد. در چین جدایه TYLCV در جنوب غربی استان Guangxi شناسایی شد. جدایه خاورمیانه TYLCV در پرتقال و اسپانیا در اواسط 1990 شناسایی شد. سپس Tomato yellow leaf curl virus در شمال آفریقا شناسایی شد که احتمالا´منشا آن از اسپانیا و ایتالیا میباشد. در مراکش استرینهای خاورمیانه و ایتالیا در اوایل سال 2000 شناسایی و گزارش شدند. جدایه ایتالیایی از تونس در اوایل سال 2000 میلادی، جنوب فرانسه در سال 1999 و یونان در سال 2000 میلادی گزارش شد. در شرق آفریقا (سودان) ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی به احتمال زیاد از اوایل دهه هفتاد میلادی وجود داشته است. جدایه خاورمیانه TYLCV در نیمکره غربی در اواسط 1990 در جزایر کارائیب، ابتدا در جمهوری دومینیکن، سپس در کوبا، جامائیکا، پورتوریکو و باهاما ظاهر و از آنجا به آمریکا رسید. در اواخر 1990 ابتدا در ویرجینیا و سپس در فلوریدا ،جورجیا، لوئیسیانا، کارولینای شمالی و میسی سیپی گزارش شد. با توجه به مطالب فوق TYLCV با سرعت زیادی در حال گسترش میباشد و به عامل اصلی محدودکننده کشت گوجه فرنگی در بسیاری از مناطق دنیا تبدیل گشته است .

پراکنش جغرافیایی بیماری ویروسی TYLCD در ایران

بیماری ویروسی برگ زرد گوجه فرنگی بــرای اولــین بــار در ایــران از برخــی مــزارع گوجه فرنگی اسـتانهـای سیسـتان و بلوچسـتان و هرمزگـان گـزارش گردیـد و علیرغـم نمونـه بـرداری از 10 اسـتان کشـور: خراسـان، سـمنان، مازنـدران، تهـران، اصـفهان، سیسـتان و بلوچسـتان، کرمـان، هرمزگان، خوزستان و بوشهر، (TYLCD) فقط از بعضی مـزارع گوجـه فرنگـی در استانهای جنـوبی کشـور از قبیـل سیسـتان و بلوچسـتان، هرمزگـان، کرمـان، بوشهر و خـــوزستان گزارش گردید . در سـالهـای بعد، بیماری ویروسی TYLCD از استان تهــران(ورامین) ، استان مرکزی(دلیجان)، اصفهان(دهنــو)، گلستان (گرگان)، مازندران (خزرآبـاد) و خراسـان (مشـهد، درگـز و سـرخس) ، خوزستان (بهبهان، دزفول، شوش، سوسنگرد، اهــواز، اندیمشــک، رامهرمــز و شـــوشتر)، سیسـتان (شـیب آب، پشـت آب، شهرکی و نارویی) ، یزد(اشکذر) گزارش گردید.

وضعیت آلودگی در گلخانه ها در ایران

ویروس پالامپور پیچیدگی برگ گوجه فرنگی (Tomato leaf curl Palampur virus, ToLCPMV) در ســال 1389 از برخی گلخانه های خیـــار در استان یـــزد (تفت) گـــزارش شده است .

کنترل بیماری ویروسی پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی

بطور کلی کنترل موفق ویروسهای قابل انتقال توسط سفیدبالکها بر 3 اصل مهم استوار میباشد:

1. در دسترس بودن سموم شیمیایی موثر و متنوع
2. گلخانه های غیرقابل دسترس توسط حشرات
3. استفاده از کولتیوارهای مقاوم و یا متحمل

برای جلوگیری از وقوع آلودگی و یا کاهش میزان آلودگی رعایت موارد زیر ضروری میباشد:

روشهای غیرشیمیایی

1. تولید نشاهای گوجه فرنگی در گلخانه های حفاظت شده با توریهای غیرقابل نفوذ به حشره ناقل ( 50 مش یا کمتر) با هدف جلوگیری از آلودگی نشاهای گوجه فرنگی و در مناطق دور از منابع آلودگی به ویروس عامل بیماری و یا حشره ناقل.
2. تعیین تاریخ مناسب کاشت : زمان انتقال نشاهای گوجه فرنگی به زمین اصلی نیز یکی دیگر از عوامل مهم در کنترل TYLCV میباشد. زمان انتقال می بایستی با توجه به میزان جمعیت حشره ناقل در زمین اصلی تعیین شود. بنابراین انتقال نشاهای گوجه فرنگی به زمین اصلی در زمانی که جمعیت حشره ناقل بالا میباشد، توصیه نمیشود.
3. اجتناب از کشتهای جدید گوجه فرنگی در مجاورت کشتهای قدیمی و یا گیاهانی که از آنها به عنوان میزبان برای ویروس TYLCV نامبرده شده است.
4. حذف گیاهان گوجه فرنگی باقیمانده از فصل قبلی در اوایل بهار و قبل از ظهور حشرات کـامل سفید بــالک. مزارع قدیمی گوجه فرنگی مهمترین منبع برای TYLCV و حشره ناقل آن می باشد.
5. سمپاشی گیاهان آلوده قبل از برداشت با هدف جلوگیری از مهاجرت حشرات ناقل به سایر گیاهان
6. کشت گوجه فرنگی با فاصله زمانی و مکانی از سایر میزبانها از قبیل (کلم، کدوئیان، سویا، پنیه و علفهای هرز).
7. کشت گیاهان از قبیل ذرت در اطراف مزارع گوجه فرنگی.
8. حذف علفهای هرز میزبان برای (TYLCV) با هدف کاهش منابع آلودگی.
9. ردیابی نشانه های اولیه آلودگی و حذف گیاهان آلوده و یا مشکوك به آلودگی و قرار دادن آنها در کیسه های پلاستیکی، خصوصا” در 4-3 هفته ابتدای فصل کشت.
10. سفید بالک (Whitefly) علاقه مند به تغذیه از بافت برگ گیاهان جوان میباشند. لذا برای جلوگیری از آلودگی، لازم است که سن نشاهای گوجه فرنگی به هنگام انتقال به زمین اصلی، حداقل 30 روز باشد.
11. پایش جمعیت حشره ناقل در تمام طول فصل کشت.
12. جلوگیری از هم پوشانی کشت گوجه فرنگی با سایر محصولات با هدف جلوگیری از ازدیاد جمعیت حشره ناقل.
13. کشت خیار (Cucumis sativus) در بین ردیفهای کشت گوجه فرنگی و با فاصله زمانی یک ماه قبل از انتقال نشاهای گوجه فرنگی به زمین اصلی باعث تاخیر قابل ملاحظه در وقوع آلودگی، انتشار ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی و تعــداد بوته های آلوده در دو ماه اول کشت گوجه فرنگی در دره اردن گردیده است. کشت خیار در فاصله بین ردیفهای گوجه فرنگی در مزرعه آزمایشی در منوجان (استان کرمان) و سرخون( استان هرمزگان) نیز باعث کاهش میزان آلودگی گوجه فرنگی گردیده است. بطوریکه میزان آلودگی بوته های گوجه فرنگی به ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی در کشت مخلوط در دو سال اجرای طرح برابر با %11 و %9 بود در حالیکه میزان آلــودگی در کشت معمول گوجه فرنگی به ترتیب برابر با %47 و %44 بود.
14. بطور کلی استفاده از هر گونه پوشش توری که به طور فیزیکی باعث دور نگاه داشتن حشره ناقل ( tabaci) و ممانعت از دستیابی آن به گیاه هدف(گوجه فرنگی) میگردد نهایتا”منجر به کاهش میزان آلودگی به TYLCV میشود. البته بایستی به تهویه مناسب و تامین نور کافی برای گیاه توجه خاص داشت. پوششهای منفذ دار از جنس پلی اتیلن و پلی پروپیلن در بسیاری از موارد باعث کاهش میزان آلودگی شده است. پوششهای با منافذ با اندازه 50 مش برای حفاظت گلخانه ها و ممانعت از ورود سفید بــالــک بسیار موثر میباشد . استفاده از توری ضد حشره ناقل درخزانه ها و بلافاصله در زمین اصلی در کاهش شدید میزان آلودگی در مزارع گوجه فرنگی بسیار موثر بود. با توجه به احتمال وقوع آلودگی در خزانه ها و در نظر داشتن اینکه نشاهای آلوده شده در خزانه ها میتوانند نقش منابع آلودگی را در زمین اصلی ایفا کنند، حـفاظت نشاها در خزانه ها از آلودگی به ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی از اهمیت خاصی برخوردار میباشد. میزان آلودگی در زمین اصلی که از نشاهای تولید شده در زیر توریهای ضد حشره ناقل استفاده شده است در مقایسه با مزارع گوجه فرنگی که از نشاهای تولید شده در خارج از توریهای ضد حشره ناقل استفاده نموده اند، بسیار کمتر و دارای تفاوت معنیداری بود. استفاده از مالچهای زرد رنگ برای کنترل ویروسهای قــابــل انتقال با سفید بالکها از جمله ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی .(TYLCV) تاثیر حفاظتی مالچ زرد رنگ از طریق جلب سفید بــالکها به رنگ زرد مالچ و سپس مرگ ومیر سفیــدبالکهــا در نتیجه گرمای منعکس شــده از مالچهــا گــزارش شــده است . بطور کلی در بسیاری از گلخانه ها، پوششهای پلی اتیلن با هدف حفاظت گیــاهان از باد، باران و تگرگ مـــورد استفاده قرار میگیرند. این گونه پوششها کشاورزان را قـادر میسازد کــه کیفیت و شدت نــور در داخـل گلخانه ها را کنترل کنند. در سالهای اخیر با اضافه کـردن مواد جاذب UV به پوششهای پـلی اتیلنی (UV-blocking polyethylene films, UV-BPF) تولید و مورد استفاده قرار گرفته است. با استفاده از این پوششها 5 درصد از کل نور ماورای بنفش انتقال مییابد در حالیکه این میزان برای پوششهای پلی اتیلنی معمولی به میزان 13 تا 20 درصد میباشد. نتـــایـــج بدست آمده از کاربرد UV-BPF نشانگر آن است که پوششهای مذکور در کاهش ورود حشره ناقل به داخل گلخانه و همچنین در کاهش انتشار بیماریهای ویروسی قابل انتقال با حشرات از جمله سفید بالکها در داخل گلخانه ها بسیار موثر بوده اند. نتایج بدست آمده از کاربرد پوششهای (UV-BPF) نشانگر کاهش میزان جابجایی سفید بالک ناقل ویروس TYLCV در فضای داخلی گلخانه ها میباشد. در تمام آزمایشات حفاظت گلخانه های گوجه فرنگی از سفید بالکها و TYLCV توسط پوششهای پلی اتیلنی ضد UV مشاهده شده است که کاهش میزان آلودگی به ویروس همیشه بسیار بیشتر از کاهش میزان جمعیت حشره ناقل بوده است و این یافته نشانگر آن است که پوششهای (UV-BPF) علاوه بر تـاثـیر در کاهش هجوم جمعیت حشره ناقل در راندمان انتقال آلـــودگی ویــروسی نیز نقش دارند. البته علاوه بر هزینه بالا استفاده از پوششهای مذکور، افزایش میزان رطوبت و دمای داخل گلخانه ها در اثر کاربرد پوششهای (UV-BPF) میبایستی مورد توجه قرار گیرد.
15. استفاده از کولتیوارهای مقاوم ، در صورت دسترسی به آنها، بهترین توصیه برای کاهش میزان آلودگی به TYLCV می باشد. نتایج بدست آمده از برنامه های اصلاحی منجر به تولید کولتیوارهای متعدد با درجات مختلفی از مقاومت در 30 سال اخیر گردیده است. امروزه مسئله اصلی برنامه های اصلاحی دسترسی به کولتیوار مقاوم به TYLCV و در عین حال قابلیت تولید میوه با کیفیت بالا میباشد. برخی از کولتیوارهای مقاوم به TYLCV فاقد مقاومت به بیمارگرهای باکتریایی و قارچی در فلوریدا بوده اند و به همین جهت کشاورزان در فلوریدا کماکان بر استفاده از روشهای زراعی و استفاده از سموم شیمیایی برای کنترل آلودگی به ویروس TYLCV تاکید دارند.

روشهای شیمیایی

کنترل شیمیایی بر علیه ویروسهای پایا و یا نیمه پایا در برخی موارد موفقیت آمیز بوده است. در مـــورد ویـــروس (TYLCV) ، سموم شیمیایی از گروههای مختلف و از قبـیل سموم کلره (Chlorinated hydrocarbons)، ارگانوفسفاتها (Organophosphates، نئونیکوتینوئیدها (Neonicotinoids)، پیریدین-آزومتین (Pyridine-Azomethines) ، پیرتروئیدها (Pyrethroides) در کاهش میزان جمعیت حشره ناقل ویروس موثر میباشند. استفاده از نئونیکوتینوئیدها در خزانه های گوجه فرنگی باعث جلوگیری از آلودگی نشاهای گوجه فرنگی در 2 هفته اول در مزارع گوجه فرنگی شده است. البته استفاده مداوم و گسترده از سموم مورد اشاره در بسیاری از مـــوارد منجر به بــــروز مقاومت در جمعیتهـــای حشره نـــاقـــل شده است . استفاده مداوم از سموم شیمیایی با هدف کنترل سفیدبالک ناقل ویروس در بـــرخی از موارد بــاعث ظهـــور و بروز آفات ثانویه از قبیل مینـوزها (Leafminers) شده است . کنترل شیمیایی سفید بالک (B. tabaci) تا اندازه ای که بتواند باعث کاهش قابل توجه در میزان آلودگی به (TYLCV) شود، مشکل میباشد. سفیدبالک ها در زیر برگ ها مستقر بوده و تغذیه میکنند و لایه مومی که بدن حشرات نابالغ را پوشانده است باعث محافظت حشرات ناقل از سموم شیمیایی میشود . استفاده از سموم گروه نئونیکوتینوئید (Neonicotinoids) در جلوگیری از افزایش جمعیتهای حشره نــاقــل موثر بـــوده است. این گـــروه از سموم شیمیایی (Thiomethoxam, Imidaclipride, and Dinotefuron) در یک دهه اخیر بطور گسترده ای برای کـــاهش وقوع آلـــودگی به (TYLCV) در مزارع گوجه فرنگی مـــورد استـــفاده قـــرار گرفته اند . استفاده مــداوم از ایــن گــروه از سموم مانند سایر حشره کشها از گروههای دیگر نیز بــاعث بـــروز ظهور مقـــاومت در جمعیتهـــای سفیدبالــکها شده است . لذا تناوب در استفاده از سموم شیمیایی با هدف جلوگیری از ایجاد مقاومت در حشره ناقل به سموم شیمیایی توصیه میشود. روغنپاشی سطح زیرین برگ ها با هدف کنترل حشرات بالغ مستقر شده در زیر برگ ها نیز در برخی از موارد موفقیت آمیز بوده است.

نگارنده: کاوه بنانج