کرم قوزه پنبه
کرم غوزه پنبه
Heliothis obsoleta F
Syns:Chloridea obsoleta F
Chloridea armigera F
Heliothis armigra F
Heliothis Zea Boddie
(Lep.Noctuidae)
کرم غوزه پنبه گونه ای است پلی فاژ و همه جایی ، که در ایران در اکثر مناطق پنبه کاری کشور نظیر گرگان ، گنبد ، دشت مغان ، کرمان و فارس انتشار دارد . لاروهای این آفت با تغذیه از پنبه ، توتون ، گوجه فرنگی ، آفتابگردان ، ذرت ، سوژا ، کنجد و نخود ایجاد خسارت می کنند.
شکل شناسی
حشره کامل
حشره کامل کرم غوزه پنبه پروانه ای است به طول 10-20میلیمتر و عرض بدن 35 – 40میلیمتر ،رنگ بدن بسیار متغیر است; ولی عمدتا” خاکستری یا سبز روشن می باشد . معمولا” بال هایی جلویی به رنگ قهوه ای روشن بوده و دارای یک لکه لوبیایی و یک لکه گرد تیره هستند (شکل 1). علاوه بر این ، بال های جلویی دارای یک نقطه سیاه رنگ بوده و در حاشیه خارجی آنها یک نوار عرضی مضرس وجود دارد . بالهای عقبی کرم غوزه پنبه سفید رنگ و در حاشیه بیرونی دارای یک هاله تیره پهن است . اطراف بال ها مجهز به ریشک می باشد(عکسهای 1 و 2) .
تخم
تخم های کرم غوزه پنبه به شکل گرد ، پهن و در طرفین مسطح هستند .رنگ آنها ابتدا سفید متمایل به زرد می باشد که نسبت به پیشرفت دوره جنینی تیره تر می شود ، به طوری که ، در موقع نزدیک شدن به تفریخ به رنگ قهوه ای در آمده و اندازه آن 0.5 تا 0.6 میلیمتر می شود . بین دو قطب آنها 14 شیار متصل به هم کشیده شده است (عکس 3).
لارو
لاروهای این آفت دارای رنگهای بسیار متفاوت بوده ولی عموما” سبز روشن می باشند . لارو جوان به رنگ سفید متمایل به کرم با کپسول سر قهوه ای است . طول لارو سن یک 0.7 تا 0.8 میلیمتر می باشد (عکس 4) و پس از تکمیل رشد ، در سن آخر ، طول آن به 30 تا 40 میلیمتر می رسد . در طول بدن لاروها خطوط تیره ای کشیده شده است . بعلاوه ، در طرفین بدن آنها نیز یک خط تیره و یک خط روشن وجود دارد. (عکسهای 5 و 6).
شفیره
اندازه شفیره 18 تا 23 میلیمتر است و رنگ آن متغیر ، از زرد کهربایی روشن تا قهوه ای بلوطی دیده می شود . همچنین در انتهای بدن شفیره 2 عدد خار یک میلیمتری وجود دارد ( عکسهای 7 و 8).
خسارت و گیاهان میزبان
کرم غوزه پنبه یکی از آفات مهم سبزیجات و صیفی جات محسوب می شود و در ایرات مخصوصا” به پنبه ، نخود ، نخود فرنگی ، گوجه فرنگی ، یونجه ، توتون و ذرت خسارت وارد می کند. این آفت همه ساله در اکثر نقاط پنبه کاری کشور خسارت زیادی را سبب می شود . در روی گوجه فرنگی ، لاروها علاوه بر تغذیه از میوه و سوراخ کردن آن ، باعث رشد قارچ مولد دوده یا فوماژین در محل سوراخ شده و موجب فساد میوه ها می گردند . در مزارع نخود و نخود فرنگی نیز لارو وارد غلاف شده و از دانه تغذیه می کند (عکس 9).
در مزارع پنبه ، لاروها پس از ظاهر شدن ، ابتدا از پارانیشم برگ ها و سپس از غنچه و گل تغذیه می کنند. وقتی لاروها وارد قوزه ها می شوند ، با تغذیه از الیاف قوزه ها باعث کوتاهی ، کثیفی و کاهش ارزش اقتصادی الیاف می گردند. در مواردی تمام لارو داخل قوزه نمی شود و نیمی از آن خارج از قوزه باقی می ماند (شکل 2). سوراخ ورودی ، غالبا” بالای قوزه می باشد(عکسهای 10-11).
زیست شناسی
کرم غوزه پنبه زمستان را در اکثر مناطق کشور به صورت شفیره در عمق 4 تا 10 سانتیمتری داخل خاک سپری کرده و در اوایل بهار وقتی که درجه حرارت هوا به حدود 18 تا 20 درجه سانتی گراد می رسد ، به فرم بالغ تبدیل می شود . اولین گروه از پروانه ها در دهه اول فروردین ماه در طبیعت دیده می شوند (فرید ، 1365) .حشرات ماده پس از ظهور ، چند بار جفت گیری و سپس تخم گذاری می کنند . هر حشره ماده در طول عمر خود بین 500 تا 3000 عدد تخم می گذارد ولی متوسط آن 600 عدد می باشد . تخم ها بر حسب شرایط جوی پس از 3 تا 10 روز تفریخ می شوند .دوره ی لاروی 18 تا 20 روز است و هر لارو در طول این دوره 7 تا 8 قوزه را مورد حمله قرار داده و سوراخ می نماید . در یک قوزه ممکن است 7 تا 8 لارو هم وجود داشته باشد ، ولی اغلب در روی یک قوزه بیش از یک لارو دیده نمی شود ، زیرا مواقعی که تعداد لارو در داخل یک قوزه بالا باشد همخواری اتفاق افتاده و لاروهای جوان اغلب توسط لاروهای درشت و مسن خورده می شوند . لاروها پس از رشد کامل به روی خاک افتاده و در عمق حدود 6 سانتیمتری خاک به شفیره تبدیل می شوند . دوره شفیرگی یک تا سه هفته طول می کشد ، ولی دوره شفیرگی نسل آخر طولانی بوده و از پاییز تا بهار سال آینده به طول می انجامد . این حشره در مناطق سرد 2 تا 3 نسل و در مناطق معتدل 4 تا 5 نسل در سال ایجاد می نماید (شکل 3). اللهیاری و حجازی (1379) کلیه مراحل زیستی این آفت را در انکوباتور با شرایط دمایی2 ± 25 در جه سانتیگراد و دوره ی نوری 14:10 با موفقیت نگهداری کردند و از غذای نیمه مصنوعی شامل لوبیای چشم بلبلی ، مخمر نانوایی ، پودر گندم ، متیل پاراهیدروکسی بنزوات ، اسید آسکوربیک ، اسید سوربیک ، فرم آلدئید 36 درصد ، روغن آفتاب گردان بدون آنتی اکسیدانت و آگار برای پرورش آن استفاده نمودند .در این مطالعه میانگین طول دوره ی لاروی 3 ± 16 روز و شفیرگی2 ± 11 روز برآورده شده است ، پروانه های نر 2 روز زودتر از افراد ماده ظاهر شده و پروانه های ماده ای که از محلول سوکروز 10% تغذیه داده شدند ، بطور متوسط 750 عدد تخم تولید نمودند . محیط کشت مذکور برای پرورش نسلهای متعددی از کرم قوزه قابل استفاده بوده است .
روش های کنترل کرم قوزه پنبه
الف – کنترل زراعی
1- شخم بعد از برداشت محصول پنبه در پاییز و یا در اوایل زمستان : با انجام این عملیات دالانهای خروجی حشره کامل خراب می شود. همچنین ، اجرای عملیات شخم و دیسک بین کشت قدیم و جدید می تواند تعداد قابل توجهی از شفیره ها را به عمق بیشتری از خاک برده و یا به سطح خاک بیاورد و سبب نابودی آنها شود . مطابق نتایج بررسی فرید (1365) اجرای این عملیات تا 12 درصد از خسارت آفت می کاهد .
2- استفاده از ارقام مقاوم : قاسمی و فائز (1381) خصوصیات مرفولوژیکی موثر در مقاومت ارقام مختلف در گونه های باربادنس و هیرسوتوم را بررسی نموده و ارقام گونه باربادنس را متحمل تر از ارقام گونه هیرسوتوم اعلام کرده اند . چون تخمریزی آفت در سر شاخه ها ، براکته ها ، غنچه های گل دهنده و طول دمگل انجام می شود ، لذا تراکم کرک ها در ارقام گونه باربادنس بصورت عامل باز دارنده عمل می نماید . یعنی بین تراکم کرک های اندامهای مختلف گیاه و میزان تحمل به کرم قوزه همبستگی مثبت وجود داشته است . بدین ترتیب هر چه تراکم کرک بیشتر باشد ، میزان تحمل نیز افزایش می یابد . همچنین صفاتی نظیر براکته های فرخورده ، میزان گلاند زیاد موجود بر روی اندامهای گیاه ، برگ های تیپ برگی (اکرا) ، عمق بریدگی برگی ، وسعت برگ ( کوچکی اندازه) و رنگ قرمز بوته ها نیز از خصوصیاتی هستند که با تحمل بوته ها به کرم قوزه همبستگی مثبت دارند ، لذا در نظر گرفتن این خصوصیات می تواند در انتخاب رقم و جلوگیری از خسارت موثر باشد .
ب- کنترل میکروبی کرم قوزه پنبه
ایزدیار و همکاران (1381) زیست سنجی 12 جدایه .B.t بومی ایران را با B.T تجارتی ساخت هلند ( داپیل) روی کرم قوزه بررسی کرده و اعلام نمودند جدایه های ایرانی برای کنترل آفت بهتر از داپیل عمل می نمایند . بدین لحاظ می توان از پتانسیل های موجود در کشور در جهت کنترل آن بهره گرفت و یا حتی المقدور از فرم تجارتی دایپل و یا باکتوسپئین استفاده نمود.
ج- استفاده از فرمون
تبریزیان (1379) فرمون مصنوعی کرم قوزه پنبه را که به صورت مخلوطی از دو ماده شیمیایی سیس 11- هگزادسینال و سیس 9- هگزادسینال است ساخته و معرفی نموده است . در بررسی دیگری تبریزیان و همکاران (1381) دزهای مختلفی از فرمون مذکور ( سنتز داخل) را که ترکیبی از دو ماده شیمیایی Z-11-16AI و Z-9-14AI و به نسبتهای 25:1 بود با نوع خارجی در شرایط مزرعه مقایسه نمودند. در این بررسی اوج تراکم آفت یا بیشترین شکار در تاریخ 80/3/23 (9 پروانه در شب ) بوده است . در بررسی های آنها کارایی تله کاغذی چسبنده بوده ؛ بطوری که میزان شکار تله های قیفی 14 برابر تله های کاغذی چسبنده بوده است . لذا می توان از تله فرمونی مذکور در پیش آگاهی و کنترل حشرات کامل در مدیریت کنترل کرم قوزه پنبه بهره گیری نمود .
د- کنترل شیمیایی کرم قوزه پنبه
برای مبارزه شیمیائی علیه کرم قوزه پنبه 2_3نوبت سمپاشی توصیه می شود، بشکل زیر:
نوبت اول) در نیمه دوم تیر یا اوائل مرداد
نوبت دوم) نیمه دوم مرداد
نوبت سوم) نیمه دوم شهریور
جوانمقدم و همکاران (1381) با مطالعه اثرات آفت کشی حشره کش های رایج در منطقه گرگان گزارش کرده اند که آوانت 15% به میزان 250 سانتی متر مکعب در هکتا از لحاظ دوام و قابلیت آفت کشی در مقام اول و آوانت 15% به میزان 200 سانتیمتر مکعب در هکتار ، لاروین 75% به میزان یک کیلوگرم در هکتار و تیودان 35% به میزان 3 لیتر به ترتیب در رتبه های دوم تا چهارم قرار داشتند . همچنین ، سمومی نظیر گوزاتیون خالص به نسبت 1 لیتر در هکتار ، سیپرمترین امولسیون 40% به نسبت 0.3 لیتر در هکتار و فن والریت یا سومیسیدین 20% به نسبت یک لیتر در هکتار نیز جهت مبارزه با کرم غوزه پنبه قابل توصیه می باشد . همچنین ، بر اساس بررسی فرید (1365) سم دسیس نسبت به سموم دیگر در کنترل آفت کرم قوزه پنبه مؤثرتر بوده است .
امولسیون 24/0 آزودرین (بمیزان 2/5 لیتر در هکتار) و یا نواکرون 20% بمیزان 2_3لیتر در هکتار ،
همچنین پروفنوفوس PROFENOFOS ec 40%
به میزان 2/5 لیتر در هکتار با مشاهده لاروها
منبع : آفات گیاهان زراعی ایران (حشرات و کنه ها) تالیف دکتر محمدخانجانی
همچنین مطالعه پستهای زیر نیز به شما عزیزان پیشنهاد میگردد