عوامل موثر در نگهداری گیاهان آپارتمانی
انتخاب و خرید گیاه
اکثر گیاهان آپارتمانی در گلخانه هایی با دمای بالاتر، نور خوب، رطوبت کافی پرورش یافته اند و پس از انتقال به آپارتمان و یا خانه، شرایط محیط زیست آنها تغییر می یابد. باید به تدریج از میزان نور و رطوبت گیاه کاسته تا گیاه به شرایط مکان جدید عادت نماید. رعایت موارد زیر، هنگام خرید گیاهان آپارتمانی پیشنهاد می شود:
1- گیاهی که برای نگهداری در آپارتمان در نظر گرفته اید حتماً نور مورد نیاز آن با نور موجود در محل زندگی شما هماهنگی داشته و در فصل بهار که هنگام رویش و طراوت گیاه می باشد خریداری شود تا بتواند بهتر خود را با محیط زیست جدید عادت دهد.
2- برگهای گیاه از نظر رنگ و اندازه و سالم بودن با هم مطابقت داشته باشند، حاشیه برگها نیز نباید رنگ قهوه ای به خود گرفته باشد.
3- برای پی بردن به بیماری و یا آفات، نوک برگها و محلهایی که برگ به ساقه متصل می گردد و نیز زیر برگها را به دقت بررسی نمایید.
4- به سطح خاک گلدان و سوراخ های زیر آن که عمل زهکشی را انجام می دهند دقت نمایید، چنانچه ریشه ها از سطح خاک گلدان دیده می شوند و یا از سوراخ تحتانی بیرون آمده اند نشان می دهد که گلدان، ظرفیت رشد گیاه را در آینده نداشته و در تعویض به موقع گلدان آن سهل انگاری شده و چنانچه به گلدان بزرگتری منتقل گردد برای مدتی افت نموده و شاید در محیط آپارتمان نتواند به حیات خود ادامه دهد، پس از خرید آن صرف نظر کنید.
پس از خرید گیاه در فصل زمستان، گیاه را یا در داخل اتاق اتومبیل قرار داده و یا آن را نایلون و یا روزنامه کاملاً بپوشانید و در صندوق عقب قرار دهید که سرما نخورد و در فصل تابستان، مراقب باشید که آن را در پشت شیشه جلوی اتومبیل نگذارید چون آفتاب برگهای آن را به شدت می سوزاند. برای این که گیاه با آب و هوای جدید سازگار گردد، روزی یکی دو بار در گرم ترین ساعات روز، برگها را آبپاشی کنید گیاه برای بقای خود در محیط جدید، تعدادی از برگ های تحتانی خود که زرد و پژمرده شده اند را از دست می دهد.
آبیاری
علت از بین رفتن اکثر گیاهان آپارتمانی، زیاده روی در آبیاری آنها می باشد، گیاهانی که در اثر کم آبی پژمرده می شوند با آبیاری مجدد، به حالت اولیه برمی گردند اما افراط در آبیاری گیاه را از بین می برد گیاهان آپارتمانی از نظر نیاز آبی بسیار متفاوت هستند در برخی از آنها خاک گلدان باید همیشه مرطوب باشد و در برخی باید اجازه داد در زمان حدفاصل بین دو آبیاری، خاک سطحی گلدان کاملاً خشک شود. آب آبیاری باید ولرم باشد، همچنین به علت اینکه گیاهان آپارتمانی به املاح آب حساس هستند بهتر است از آب جوشیده سرد شده یا آبی که حدود 24 ساعت قبل کنار گذاشته شده تا کلر آن خارج شده باشد استفاده کرد. پس از آبیاری باید حداکثر تا 15 دقیقه، آب زیادی از گلدان خارج شود در غیر این صورت راه خروج آب اضافی از ته گلدان بسته شده است و باید با فرو کردن یک قطعه چوب در چند نقطه از گلدان، راه خروج آب را باز کرد. همچنین اگر آب به سرعت از ته گلدان خارج شود به دلیل این است که خاک از دیواره های گلدان جدا شده است، در این صورت باید مقداری خاک برگ به داخل گلدان ریخته و با انگشتان دست آن را با خاک قبلی کاملاً مخلوط نمایید تماس آب داخل زیر گلدانی با گلدان مضر است از این رو باید مقداری سنگریزه در زیر گلدانی قرار دهید و گلدان را روی سنگریزه ها بگذارید. در غیر این صورت گیاه آب داخل زیر گلدانی را به سمت خود جذب کرده و دچار پوسیدگی ریشه می گردد.
گیاهان آپارتمانی از نظر مقدار آبی که نیاز دارند به دو گروه تقسیم می شوند:
1- گیاهانی که دوست دار و نیازمند آب می باشند. در این صورت خاک آنها باید نمناک نگاه داشته شود بطوریکه حدفاصل در آبیاری خاک تقریباً مرطوب باشد.
2- گیاهانی که نیاز آبی آنها کم تر است و در حدفاصل دو آبیاری خاک باید خشک شود.
برای پی بردن به خشکی و یا نمناکی، بهترین راه این است که یک الی دو بند انگشت را در داخل خاک گلدان فرو برده و تری و خشکی را احسای بکنید.
خاک گیاهان آپارتمانی
خاکی که برای گیاهان آپارتمانی استفاده می شود حاوی مخلوطی از مواد زیر می باشد:
1- خاک برگ پوسیده یا پیت ماس
(پیت ماس ترکیبی از برگها و شاخه های نازک خشن و ریشه های درختان است که سالها در مردابها و جنگلها انباشته شده اند) این مواد پس از ضدعفونی شدن بسته بندی می گردند و به فروش می رسند. پیت ماس می تواند آب و مواد غذایی را در خود ذخیره نماید.
2- خاک باغچه مرغوب که حاوی میزان متعادلی از خاک رس و ماسه باشد.
3- ماسه برای تأمین زهکشی
4- تفاله چای
5- پوست برنج
البته نسبت به ترکیب این مواد برای هر گیاه متفاوت است، برخی گیاهان مانند دیفن باخیا به خاک سبک و برخی مانند فیکوس به خاک سنگین نیاز دارند. خاک سنگین، خاکی است که قسمت بیشتر ترکیب آن خاک رس می باشد و خاک سبک خاکی است که قسمت بیشتر ترکیب آن خاکبرگ و ماسه باشد. در هر حال درصد مواد آلی ترکیب خاکی باید بالا باشد تا خاک سالها نرم و متخلخل باقی بماند و به سبب آن نفوذ هوا به داخل آن به آسانی صورت بگیرد و ریشه ها قادر به جذب رطوبت و مواد غذایی باشند. خاکی که برای اکثر گیاهان آپارتمانی مناسب می باشد، ترکیبی از 2 پیمانه خاک برگ یا پیت ماس، 2/1 پیمانه خاک باغچه، 1 پیمانه ماسه و مقداری سبوس برنج می باشد.
نــور
نور، عامل مهمی در پرورش و نگهداری گیاهان آپارتمانی است، این گیاهان به نور کافی و غیر مستقیم نیاز دارند اصولاً نور مستقیم آفتاب برای گیاهان آپارتمانی مضر می باشد و نباید نور آفتاب مستقیماً از پشت شیشه پنجره به آنها بتابد. بهتر است نور از پرده عبور نموده و بعد به گیاه برسد. چون نور از پنجره فقط به یک طرف گیاه می تابد، برگهای طرف دیگر به سوی نور کشیده شده و در نتیجه باعث کج شدن گیاه می گرددو برای جلوگیری از این کار هر چند روز یکبار، کمی گلدان را به طرف نور بچرخایند تا طرف دیگر نیز از نور بهره مند گردیده و از کج شدن آن جلوگیری گردد. گلدان ها را در فصل پائیز و زمستان پشت پنجره به طرف جنوب قرار دهید تا از نور بیشتری استفاده نمایند و در تابستان به طرف شرق و یا غرب بگذارید و حتی المقدور در تابستان پرده را نیمه باز بگذارید تا نور کمتری به گیاه برسد. اگر گیاهی دارید که می خواهید در تابستان در فضای باز قرار دهید هیچگاه به طور ناگهانی آنها را از سایه به آفتاب نبرید. زیرا برگها دچار سوختگی می شود. بهترین روش این است که آنها را از اوایل اردیبهشت کم کم به نقاط پرنورتر آورده تا سر انجام به محیط عادت کنند و همچنین گیاهانی را که در حیاط دارید و می خواهید در زمستان از آنها در آپارتمان استفاده نمایید از اول مهرماه کم کم به نقاط کم نورتر آورده تا به محیطی که می خواهید گیاه در آنجا قرار گیرد عادت کند. بنابراین توجه داشته باشید که تغییر ناگهانی نور در گیاه باعث از بین رفتن آن خواهد شد .از علائم کمبود نور می توان به دراز شدن ساقه ها و زیاد شدن فاصله بین دو برگ، ریز بودن برگهای جدید و دراز بودن بیش از حد دمبرگها، بی رنگ بودن برگهای جدید و خمیده بودن ساقه گیاه به سمت نور اشاره کرد. در صورت مشاهده علائم فوق باید محل گیاه را تعویض کرد و آن را در جای دیگری که از نور بیشتری برخوردار است قرارداد، در گیاهان برگ رنگی نیز، صورت سبز شدن کامل برگها نشانه کمبود نور است که در آن صورت باید گیاه را در محل پرنوری قرار داد. به طور کلی گیاهان برگ رنگی به نور بیشتری نسبت به گیاهان با برگ سبز یکدست نیاز دارند. در مواردی که امکان استفاده از نور طبیعی از طریق پنجره ها وجود نداشته باشد می توان از نور مصنوعی استفاده کرد. در این موارد استفاده از لامپهای فلورسنت که نسبت به لامپهای معمولی، حرارت کمتری تولید می کنند و همچنین مصرف برق کمتری نیز دارند پیشنهاد می شود. لازم به ذکر است که اگر نور مصنوعی تنها تأمین نور برای گیاه می باشد باید 12 تا 16 ساعت در روز روشن بماند. در صورتیکه گیاهان را در پاسیو نگهداری می کنید استفاده از حصیرهای چوبی بر روی شیشه ها جهت جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب و سوزاندن برگها در نیمه اول سال ضروری است.
رطوبت و حرارت
یکی از عواملی که در سلامت و طراوت گیاهان نقش عمده ای دارد میزان رطوبت و حرارت موجود در اطراف آنهاست کمبود رطوبت محیط زیست گیاه موجب سوختگی نوک برگها و قهوه ای شدن آنها می شود. درجه حرارت نیز از 20 درجه سانتی گراد نباید کمتر باشد، بیشتر گیاهان آپارتمانی نیاز به هوایی شبه استوایی دارند زیرا بومی مناطق استوایی و نیمه گرمسیری با رطوبت بالا هستند و در گلخانه های تولیدی نیز همین شرایط را برای پرورش آنها ایجاد می نماید. جهت بالا بردن رطوبت هوای اطراف گیاهان آپارتمانی 3 روش وجود دارد.
1- اسپری نمودن آب ولرم بر روی گیاهان در تابستان و قرار دادن ظرف آب روی بخاری و یا استفاده از دستگاه بخور در زمستان، البته توجه داشته باشید که ماندن قطرات آب اسپری شده برای مدت طولانی روی برگها برای برخی گیاهان مضر است و باعث ایجاد لکه های قهوه ای در سطح برگ و پوسیدگی دمبرگ می شود از این رو بهتر است گیاه را به آرامی تکان دهید تا آب های اضافی فرو ریزد.
2- می توان زیر گلدانی را قدری بزرگتر از قطر دهانه گلدان و گودتر از حد معمول در نظر گرفت و کف آن را مملو از شن درشت نمود و داخل شن ها مقداری آب بریزید تا حدی که آب با ته گلدان تماسی نداشته باشد گلدان را بر روی شن ها قرار دهید، تبخیر مداوم آب درون شن ها باعث بالا رفتن میزان رطوبت در اطراف گیاه می گردد.
3- مجموعه گلدان هایی که دارید را دور هم جمع کنید، برگها بطور دائم از خود بخار آب پس می دهند، این رطوبت در محدوده گلدان ها جمع و متراکم شده و رطوبت محیط بالا می رود.
زمان تعویض گلدان و نحوه اجرای آن
هنگامی که مشاهده کردید ریشه از سوراخ زیر گلدان بیرون آمده و یا ریشه ها در سطح خاک گلدان متورم شده اند و یا رشد گیاه متوقف گردیده باید گلدان را تعویض نمود. بهترین فصل برای تعویض گلدان، نیمه اسفند تا فروردین می باشد. عملیات تعویض گلدان باید حتماً در محیطی سر بسته یعنی در داخل ساختمان انجام پذیرد، مراحل انجام کار به طریق زیر می باشد.
1- در ابتدا باید توجه داشت که خاک گلدان خیس نباشد و حداقل دو روز از آبیاری آن گذشته باشد تا خاک به راحتی از گلدان جدا شود.
2- با یک دست کف گلدان و با دست دیگر قسمت پایین گیاه را گرفته و به آرامی چند ضربه به لبه آن وارد نمایید تا گیاه با خاک اطراف آن از گلدان بیرون آید.
3- گلدان جدید باید حدود 6-5 سانتی متر عریض تر و گودتر از گلدان اولی باشد، در ته آن چند تکه سفال شکسته و یا کمی سنگریزه درشت قرار دهید تا از مسدود شدن سوراخها توسط ترکیب خاک و در نتیجه ممانعت از زهکشی جلوگیری شود سپس روی آنها را با لایه ای از خاک برگ بپوشانید و مقداری از ترکیب خاکی را روی این لایه بریزید. گیاه را به آرامی، طوریکه خاک اطراف ریشه آن از هم نپاشد داخل گلدان قرار دهید و اطراف آنرا با ترکیب خاکی آماده کرده، پر کنید. توجه داشته باشید که خاک درون گلدان از لبه آن حدود 3-2 سانتیمتر پایین تر باشد تا در هنگام آبیاری خاک به بیرون نریزد.
4- سطح خاک گلدان را صاف نموده و با انگشتان دست آنرا سفت نمایید و آبیاری مفصلی انجام دهید بطوریکه آب از زهکش زیر گلدان خارج شود.
5- پس از تعویض گلدان، حداقل تا شش ماه نباید مجدداً گلدان را تعویض کرد زیرا امکان از بین رفتن گیاه تقریباً حتمی است .
6- در مورد گلدان های بزرگ که امکان تعویض گلدان نیست، 5 سانتی متر از خاکهای سطحی گلدان را با خاک نو تعویض نمایید.
