سوسک گرده خوار سیاه (غنچه خوار بور)
تاریخچه :
دو گونه سوسک گرده خوار یا گل خوار به نام های :
سوسک گرده خوار سیاه (اکسی تیریا سینک تللا) Oxythyrea cinctella Schaum (Col.: Scarabaeidae)
سوسک گرده خوار بور (اپی کومی تیس هیرتا) Epicometis hirta Burmeister (Col: Scarabacidae)
از خانواده اسکارابیده (Scarabaeidae) توسط افشار در سال ۱۳۱۶ گزارش شده است. این دو گونه سوسک بسیار پلی فاژ (دارای چند میزبان) بوده و به تنهایی و یا با یکدیگر تقریبا در اکثر مناطق کشور انتشار دارند. سوسک های گرده خوار بر روی انواع درختان جنگلی و زینتی ، تعدادی از درختان میوه دانه دار و هسته دار و گیاهان زراعی مانند کلزا و باقلا فعالیت نموده و از گل ها و برگ های این گیاهان تغذیه کرده و جز مهم ترین آفات کلزا محسوب شده و گاهی خسارت اقتصادی ایجاد می کنند.
مشخصات ظاهری سوسک گرده خوار سیاه :
طول بدن حشره کامل سوسک گرده خوار سیاه، ۱۲-۹ میلی متر و به رنگ سیاه براق است. بالپوش ها دارای تزئیناتی به شکل لکه های سفید کم و بیش منظم هستند، پیش گرده (پروتونوم: یک ساختار بشقاب مانند که سطح پشتی قفسه سینه را پوشش می دهد) دارای یک جفت لکه و دو نوار جانبی سفید رنگ است. حشرات کامل سوسک گرده خوار بور، کمی درشت تر از گونه اولی و در حدود ۱۴-۱۶ میلی متر است. رنگ این حشره قهوه ای است و از موهای متراکم و بلند خاکستری رنگی پوشیده شده است. همچنین بر روی پیش گرده و بالپوش ها نقاط سفید رنگی وجود دارد که تعدادی از این نقاط به هم پیوسته و کم و بیش به صورت لکه هایی درآمده اند. لاروها به رنگ سفید شیری و شکلی خمیده دارند و طول بدن آنها در حداکثر رشد به ندرت از ۱۵ میلی متر تجاوز می کند.
زیست شناسی و نحوه زندگی:
این دو گونه سوسک زمستان را به صورت لاروهای کامل در زیر خاک و یا در لا به لای مواد پوسیده گیاهی نظیر تنه و ریشه پوسیده درختان سپری می کنند. همچنین توده های حاصل از شاخ و برگ های مدفون شده در زیر خاک یا لانه های شفیرگی در عمق حدودا ۲۰ سانتی متری خاک نیز پناهگاه مناسبی برای این حشره است. خاکهای هوموس دار را برای زمستانی گذرانی ترجیح میدهد. توده های کود دامی که در مزرعه و یا باغ انباشته شده اند، جایگاه مناسبی برای زمستانگذرانی آفت سوسک گرده خوار است. در صورتی که هوا در پاییز و زمستان گرم شود، حشرات کامل از خاک خارج می شوند و در مراحل غنچه دهی و گلدهی به گیاهان مختلف حمله کرده و با تغذیه از گرده گل ها و یا سایر قسمت های آن و گاهی حتی جوانه ها از گرده افشانی و تشکیل میوه جلوگیری می کنند. هر دو گونه یک نسل در سال دارند. هم زمان با باز شدن اولین شکوفه های درختان میوه سردسیری حشرات کامل از خاک خارج و تغذیه و جفت گیری خود را شروع می کنند. دوره خروج حداکثر ۲۰ روز است. تغذیه از گلها بیشتر در ساعات گرم و آفتابی روز انجام می شود. در شب ها و در روزهای بارانی و سرد و با وزش باد شدید ، درخاک به سر می برند. تخم ریزی در عمق ۲۰-۷ سانتیمتری خاک به طور انفرادی انجام می شود. تعداد تخم به طور متوسط ۲۰ عدد است. دوره رشد جنینی در شرایط کرج ۱۰-۱۴ روز به طول می انجامد. دوره لاروی تقریبا ۳ ماه است و تغذیه لاروها از مواد پوسیده و یا از ریشه ی گیاهان علفی است. در مناطقی که به دلیل شرایط آب و هوایی و یا عملیات زراعی به جز درختان میوه ، گیاه گلدار دیگری در زمان خارج شدن حشرات کامل وجود داشته باشد، خسارت بیشتری ایجاد می کنند. در مزارع آفتابگردان و کلزا آلودگی به آفت سوسک گرده خوار بور و سیاه در حاشیه مزارع بیشتر از داخل مزارع است.
مدیریت سوسکهای گرده خوار
- پخش و مخلوط کردن مواد پوسیده گیاهی بویژه کودهای حیوانی برای کاهش تغذیه لاروهای حشره و جلوگیری از زمستانگذرانی لاروهای کامل حشره در داخل آنها.
- شخم زدن کف باغ در اواخر فصل پاییز و در صورت امکان در اواخر فصل زمستان.
- کاشت گیاهان تله، نظیر ارقام زود گل ده کلزا و یا گیاهانی مانند تربچه وحشی، خردل وحشی و منداب در نوارهایی به عرض ۲-۳ متر در اطراف و یا داخل باغ به منظور جلب حشرات کامل سوسک غنچه خوار به سمت گل های گیاهان مذکور و سپس سمپاشی این گیاهان با سموم مناسب برای کشتن حشرات کامل بایستی از سموم کم خطر برای زنبور عسل و دشمنان طبیعی آفات استفاده نمود. زمان مناسب سمپاشی، هوای خنک صبحگاهی و شامگاهی است.
- تکان دادن درختان در هوای خنگ صبحگاهی زمانی که حشرات کامل قادر به حرکت و پرواز نیستند و سپس جمع آوری سوسک ها و از بین بردن آنها.
- در مزارع آفتابگردان مناطقی که سابقه خسارت آفت سوسک گرده خوار وجود دارد می توان ردیف های کاشت نشده یا شخم زده شده برای نصب تله های آبی رنگ در نظر گرفت هر چند این روش در صورت تراکم بالای آفت تاثیر کمتری دارد. بکار گیری تله های سطلی آبی رنگ محتوی مخلوط آب و مایع ظرفشویی (تله ها را می توان از رنگ آمیزی ظروف غذای یکبار مصرف ساده (نه فومهای درب دار) با رنگ آبی (رنگ آبی روشن و براق یا آبی نیسانی روشن) به روش اسپری پاشی رنگ یا غوطه وری ظرفها در مخلوط رنگ آبی تهیه کرد. البته می توان از انواع سطل ها ، تشتها و هر ظرفی به رنگ آبی استفاده کرد. حتی می توان از نایلون های آبی رنگ داخل جوی های آب یا چاله های دست ساز استفاده کرد در سیستم آبیاری قطره ای می توان این چاله ها را زیر قطره چکانها ایجاد کرده و داخل چاله نایلون آبی رنگ قرار داد. دو نکته در مورد این تله ها باید رعایت شود: اولین مورد اینکه تعداد این تله ها (و یا مجموع سطح یا اندازه آنها در مزرعه و باغ ) خیلی مهم است چون باید بتوانند قبل از رفتن حشرات روی گلها آنها را به سوی خود جلب و به دام بیندازند. دوم اینکه تعویض مخلوط داخل تله ها و دور ریختن سوسکهای شکار شده و مرده و یا به اصطلاح شارژ تله ها باید بلافاصله بعد از پر شدن یا تبخیر محتویات آن انجام گیرد.
- استفاده از حشره کش بیسکایا به میزان ۳۰۰ -۳۵۰ سی سی در هکتار و ایمیداکلوپیراید به نسبت یک لیتر در هکتار ، حشره کش های فسفره نظیر زولون (فوزالون) و یا دارتون به نسبت ۲.۵ در هزار، دیازینون به نسبت ۱.۵ در هزار و یا آندوسولفان (این سم از فهرست سموم مجاز کشور حذف شده است) به نسبت ۲.۵-۳ در هزار بر روی حشرات کامل آفت موثر می باشند. سمپاشی در شب و هوای خنک بدلیل عدم تحرک سوسک ها نتیجه بهتری خواهد داشت. کاربرد تلفیقی روش های ذکر شده نتیجه مناسب تری را در کنترل سوسک گرده خوار سیاه و بور در پی خواهد داشت.
توضیحات
- منابع : معرفی و راه های کنترل سوسک های گرده خوار نوشته حمید هاشمی راد عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات پسته کشور و دستنامه آفتابگردان نوشته همایون افشاری آزاد ، علی اکبر کیهانیان ، مهدی مین باشی