سوسك شاخك بلند رزاسه (كرم زرد شاخه خوار) Rosaceae branch borer
Ospheranteria coerulescens
(Col.: Cerambycidae)
در اكثر مناطق ميوهخيز كشور وجود دارد. به انواع درختان ميوه خانواده رزاسه يعني سيب، گلابي، به، گيلاس، هلو، زردآلو، بادام، آلو، گوجه، آلبالو، زالزالك، به ژاپوني، رز، سنجد و حتي به درختان نرك سيب، هلو و زردآلو حمله مينمايد. لاروهاي اين حشره در شاخههاي نازك بيد و نارون نيز مشاهده شده است.
زيستشناسي
زمستان را به صورت لارو در داخل شاخه يا تنه درختان خانواده رزاسه به سر ميبرد. در اواسط بهار لارو پس از مقداري تغذيه به پيش شفيره، سپس تبديل به شفيره ميگردد. دوره پيش شفيرگي 5 تا 9 روز و شفيرگي 11 تا 20 روز به طول ميانجامد. سپس حشرات كامل ظاهر و با كمي تغذيه از شيره گلها شروع به جفتگيري و پس از چند ساعت الي چند روز به طور انفرادي رو شاخهها در كنار جوانهها تخمريزي ميكنند.
رنگ تخمها نارنجي و شكل آنها مانند كاسه لاكپشت ميباشد. هر حشره ماده ممكن است 30 تا 75 عدد تخم بگذارد. دوره نشو و نماي جنيني 7 تا 8 روز پس از آن لارو مستقيماً داخل چوب شده و شروع به فعاليت مينمايد. بطوريكه آغاز فعاليت آن را ميتوان از روي پژمردگي برگهاي سرشاخهها مشخص كرد. لارو اين سوسك با تغذيه از قسمتهاي داخلي سرشاخهها و شاخهها و گاهي تنه درختان كانالي ايجاد و داخل آنها را پوك و خالي ميكند به طوريكه با وزيدن باد قسمتهاي مورد حمله قطع گرديده ميافتند. دوره لاروي حدود 8 تا 9 ماده ميباشد. يك نسل در سال دارد.
مبارزه
1ـ عوامل بازدارنده طبيعي: تعدادي از زنبورهاي خانواده Chalcididae , Torymidae ،Ichneumonidae از پارازيتهاي اين حشره به شمار ميروند كه Xorides coroyrensis از خانواده Ichneumouidae به عنوان پارازيتوئيد لارو بيشتر از بقيه گونهها فعال ميباشد.
2ـ آب و اثر آن درجلب آفت: مشاهدات رجبي بيانگر اثر قاطع آب درجلب حشرات چوبخوار از جمله سوسك شاخك بلند رزاسه است. اگر به آب معني و سيعتري بدهيم يعني ميزان رطوبت نسبي هوا را نيز مشمول آن بدانيم در آن صورت آب مهمترين عامل جلب حشرات چوبخوار در كشور ما خواهد بود. آب اگر كم باشد گذشته از اين كه خود آن به عنوان يك عنصر بسيار مهم حياتي به حد كافي در اختيار گياه قرار نميگيرد بلكه جذب مواد غذايي لازم در خاك نيز دچار اخلال و اشكال ميشود.
آفتاب فراوان كشورمان يكي از عوامل مؤثر در شدت حمله حشرات چوبخوار است. آفتاب در دو جهت بسيار مشخص عمل مينمايد. يكي اين كه با حرارت زيادي كه در نسوج گياهي ايجاد ميكند حشرات چوبخوار را كه به طور كلي حرارت دوست هستند جلب مينمايد، دوم اين كه موجب تبخير سطحي شديد در گياه و خاك شده و در جريان عادي شيره يگاهي و اعمال فيزيولوژيك گياه اختلال ايجاد ميكند و در نتيجه موجب جلب حشرات چوبخوار ميگردد. بنابراين آبياري منظم به موقع تأثير به سزايي بر اين حشرات دارد.
3ـ تقويت درخت و خاك آن
4ـ هرس و معدوم نمودن شاخههاي آلوده، چون لاروهاي در حال رشد در درون شاخهها از بين ميروند.
5ـ سمپاشي با سموم سيستميك و نفوذي: توجه داشته باشيد زماني سموم سيستميك اثر ميكند كه لارو در مرحله سنين اوليه باشد.
در پايان لازم است به اين نكته توجه داشته باشيم كه اين حشره به شدت به گلهاي سفيد جلب ميگردد و به تعداد زياد روي گلهاي سفيد رنگ به ويژه ازمك (Cardaria draba) به شكل گروهي ديده شده است. بدين معني كه از گلهاي جذب كننده اين آفت براي جمعآوري حشرات كامل بهره برد و آنها را نابود نمود.