مدیریت سنک بذرخوار کلزا – Nysius cymoides

مقدمه

کلــــزا یــــا کانــــولا یکــــی از گیاهــــان زراعــــی اســت کــه در بین دانــه هــای روغنــی از درصــد روغــن بالایــی ( حــدود ۴۰ تــا ۴۵ درصــد ) برخــوردار اســت . همچنیــن ایــن گیــاه مــی توانــد در تنــاوب بــا زراعــت گنــدم و جــو قــرار گیــرد و از تراکــم بیمــاری هــا، آفــات و علــف هــای هــرز بکاهــد و باعــث افزایــش عملکــرد دانــه ایــن محصــولات شــود. کاه و کلــش کلــزا ســریعتر از غــلات در زمیــن پوســیده و ســبب افزایــش مــواد آلــی و بهبــود حاصلخیــزی خــاک مــی شــود. از طرفــی کنجالــه آن کــه دارای پروتئیــن زیــادی مــی باشــد، بــرای تغذیــه دام بســیار مناســب اســت . همچنیــن یکــی از بهتریــن گیاهــان جهــت تولیــد شــهد بــرای زنبــور عســل مــی باشــد و در توســعه صنعــت زنبــورداری نقش مهمــی را مــی تواند ایفــا کنــد. در ســال زراعــی گذشــته ســطح زیرکشــت محصــول کلــزا در کشــور ۴۰ هــزار هکتــار بــود کــه ایــن میــزان در ســال زراعــی جدیــد بــه ۷۰ هــزار هکتــار افزایــش یافتــه اســت. انتظــار مــی رود ۱۲۰ هــزار تــن دانــه روغنــی کلــزا از مــزارع کشــور برداشــت شــود. عوامــل متعــددی تولیــد کلــزا را در کشــور بــه مخاطــره مــی اندازنــد کــه از ایــن بیــن مــی تــوان بــه تشــی، خرگــوش، پرنــدگان، حلــزون هــا و راب هــا و مجمــوع ۶۲ گونــه حشــــره اشــاره کــرد کــه از مراحــل مختلــف رویشــــی گیــاه کلــزا یعنــی مرحلــه گیاهچــه تــا تشـکیل غلاف تغذیــه مــی کننــد. بــر خــی از گونــه هــای حشــــرات در طــی همــه مراحل رشــــدی گیاه کلــزا حضــور دارنــد. در بیــن حشــرات ســنک کلــزا یکــی از مهمتریــن گونــه هــای بــا اهمیــت اقتصــادی اســت. ایــن حشــره کوپــک کــه بیــن ۳ تــا ۴ میلیمتــر طــول دارد، دارای رنــگ خاکســتری و بالهــای شــفافی اســت کهعــلاوه بــر کلــزا بــر روی یونجــه، پنبــه، شــبدر، بــادام و ســیب نیــز فعالیــت مــی کنــد. بررســی پراکندگــی ایــن آفــت در ایران نشــان مــی دهد کــه مناطــق شــمالی کشــور بــرای فعالیــت ایــن حشــره مناســب تــر از ســایر مناطــق اســت. .

سنک بذرخوار کلزا Nysius cymoides جــزء فــون حشــرات ایــران اســت و قبــل از گســترش کشــت کلــزا روی علف‌های‌هــرز و گیاهــان مختلــف بــه ویــژه گیاهــان تیــره کلمیــان در جمعیت‌هــای پاییــن وجــود داشــته اســت. ایــن ســنک در فهرســت حشــرات زیــان‌آور کلــزا نیــز گــزارش شــده اســت.

سن کلزا ماننــد اغلــب ســنک‌های جنــس Nysius عمومــاً از بــذر گیاهــان میزبــان خــود تغذیــه می‌کنــد، اگرچــه تغذیــه از بافت‌هــای آونــدی نیــز در بیــن آن‌هــا عمومیــت دارد. ســنک بذرخــوار کلــزا گاهــی به‌ صــورت دســته‌های میلیونــی پــس از برداشــت کلــزا بــه مــزارع ( صیفی‌جــات، جالیــز، غلات و … ) ، باغــات ( درختــان مثمــر و غیر‌مثمــر) و نهالســتان‌های همجــوار، هجــوم می‌بــرد و در زمــان انــدک خســارت‌های زیــادی را متوجــه ایــن محصــولات می‌کنــد، از ایــن‌رو کنتــرل ســریع آن‌ضــروری اســت. حشــرات کامــل سنک بذرخوار کلزا قبــل از برداشــت مــزارع کلــزا و همزمــان بــا رســیدن غلاف‌هــا و ریــزش اولیــه دانه‌هــا به ‌صــورت دســته‌های کوچــک و بــزرگ وارد مزرعــه شــده و پــس از برداشــت، زیــر بقایــای گیاهــی از بذرهــای ریخته‌شــده تغذیــه مــی کننــد و تکثیــر مــی شــوند. پــس از ســپری شــدن حداقــل یــک نســل، بــا توجــه بــه نامناســب شــدن شــرایط رشــد و نمــو در مــزارع فــوق، پوره‌هــا و حشــرات کامــل Nysius cymoides بــه مــزارع همجــوار مهاجــرت مــی کننــد و موجــب خســارت شــدید می‌شــوند.

در تاکســتان‌ها شــاخه‌های مــو از انبــوه جمعیــت سنک بذرخوار کلزا پوشــیده شــده و در اطــراف گیــاه دســته‌های میلیونــی ســنک روی زمیــن مشــاهده شــده ‌اســت. همان‌گونــه کــه در شــکل ۳ ملاحظــه می‌شــود، در اثــر تغذیــه و فضــولات ایــن ســنک، منظــره گیاهــان مــورد تغذیــه عــوض شــده و از بازارپســندی می‌افتنــد. بایــد توجــه داشــت کــه نســل‌های مطــرح و بــا جمعیــت بــالای آن در مزرعــه وقتــی مشــاهده شــده‌ اســت کــه دانه‌هــای کلــزا، رســیده و مزرعــه آماده برداشــت اســت. بــه عبارتــی، برداشــت بــه موقــع، شــخم مزرعــه و از دســترس خــارج کــردن بقایــای کلــزا، بــه انهــدام منابــع غذایــی ســنک و انســداد منافــذ و معابــر پوره‌هــا در زمیــن و پراکندگــی حشــرات کامــل آن منجــر می شــود. اصــولا ایــن ســنک حشــره‌ای اســت کــه تمایــل بــه زندگــی و حرکــت در ســطح و داخــل زمیــن دارد و ایــن شــیوه رفتــاری بایــد در مطالعــه و کنتــرل جمعیــت آن مــد نظــر باشــد.

بــرای کنتــرل شــیمیایی Nysius cymoides روی درختــان انگــور، عــلاوه بــر دیلدریــن از متاسیســتوکس و توکســافن اســتفاده شــده اســت. بــرای گیاهــان تیــره کلــم، کاربــرد مالاتیــون، دیازینــون و متاسیســتوکس توصیــه شــده اســت. بــر اســاس منابــع موجــود، حشــره‌کش‌هایی از گروه‌هــای کلــره، فســفره، کاربامــات و پیرتروییدهــا بــرای کنتــرل ســنک‌های مختلفــی از جنــس Nysius مــورد آزمایــش قــرار گرفته‌انــد.

درحــال حاضــر کاربــرد حشــره‌کش‌های کلــره محــدود شــده و اغلــب کاربــرد حشــره‌کش‌های کارباماتــی نیــز در کنتــرل ســنک‌های جنــس Nysius اثــر چندانــی نشــان نداده‌انــد. در برخــی آزمایش‌هــای صــورت گرفتــه از گــروه حشــره‌ کش‌های فســفره، ترکیبــات متــداول دیازینــون، کلرپایروفــوس و مالاتیــون نیــز اســتفاده شــده اســت. بایــد توجــه داشــت اگــر در مزرعــه‌ای کــه ســنک بــه آن حملــه‌ور شــده گیــاه گوجه‌فرنگــی کشــت شــده باشــد بــه کلرپیروفــوس حســاس اســت و نیــز اگــر گیاهــان تیــره کدوییــان مــورد حملــه قــرار گرفتــه باشــند، ایــن گیاهــان بــه مالاتیــون حساســیت دارنــد.

دستورالعمل

• به‌ منظــور آمادگــی بــرای مدیریت سنک بذرخوار کلزا ، پایــش مرتــب مــزارع کلــزا به‌ ویــژه همزمــان بــا رســیدن غلاف‌هــا بــرای اطــلاع از وجــود آن ضــرورت دارد.
• افزایــش جمعیــت ســنک بعــد از برداشــت محصــول وابســته بــه وجــود دانه‌هــای ریزش‌کــرده کلــزا و نیــز دسترســی بــه بقایــای گیاهــی کلــزا و علف‌های‌هــرز در مزرعــه اســت. بنابرایــن توصیــه مــی شــود بعــد از برداشــت محصــول، بقایــای گیاهــی جمــع‌آوری شــود.
• از آنجــا کــه ایــن ســنک تخم‌هــای خــود را در خــاک قــرار می‌دهد و حشــرات کامــل و پوره‌هــا هــم در شــکاف‌های درون خــاک رفــت و آمــد دارنــد، بــه‌هــم خــوردن ایــن روزنه‌هــا و شــکاف‌ها باعــث مــرگ‌ و میــر ســنک‌ها می‌شــود. از ایــن‌رو به‌منظــور کاهــش جمعیــت ســنک انجــام شــخم عمیــق بعــد ازبرداشــت توصیــه مــی شــود.
• محلول‌پاشــی مــزارع آلــوده و همچنیــن مــزارع همجــوار بــرای جلوگیــری از صدمــه سنک بذرخوار کلزا بــا یکــی از ســه ترکیــب زیــر می‌توانــد انجــام شــود:

الــف: کلرپایروفــوس ۴۰.۸ درصــد امولســیون بــه نســبت ۱.۵  تــا ۲ در هــزار. چــون کلرپیروفــوس یــک حشــره‌کش طیــف وســیع بــا اثــر تماسی – گوارشــی و تدخینــی اســت، در خــاک حــدود ۲ تــا ۴ مــاه دوام دارد و از طریــق فــاز بخــار از محــل مصــرف ‌شــده در خــاک بــه نقــاط همجــوار منتقــل می‌شــود. بــا توجــه بــه رفتــار سنک بذرخوار کلزا به‌ نظــر می‌رســد در مــزارع برداشت‌ شــده و پرجمعیــت ســنک، کاربــرد آن ارجحیــت دارد. بایــد توجــه داشــت کــه در محصولاتــی ماننــد گوجه‌فرنگــی نبایــد ایــن حشــره‌کش را بــه‌کار بــرد. در ایــن صــورت از یکــی دیگــر از حشــره‌کش‌های معرفی‌شــده اســتفاده شــود.

ب: دیازینون ۶۰ درصد امولسیون به نسبت ۱ در هزار.

ج: مالاتیــون ۵۷ درصــد امولســیون بــه نســبت ۲ در هــزار نیــز می‌توانــد مــورد اســتفاده قرارگیــرد. به‌علــت حساســیت گیاهــان تیــره کدوییــان از اســتفاده مالاتیــون روی ایــن دســته از گیاهــان بایــد خــودداری شــود.

نقش خاکشیر تلخ Sisymbrium irio L. (Brassicaceae) در جذب سن بذرخوار کلزا Nysius cymoides Spinola (Het.: Lygaeidae)

در دهه دوم اردیبهشت ۱۳۸۹ به منظور بررسی نقش علف هرز خاکشیر تلخ Sisymrium irio L. در جذب سن فوق در منطقه اشترینان از توابع شهرستان بروجرد، در یک مزرعه حدوداً یک هکتاری مراحل رشدی خاکشیر تلـخ کـه گونه غالب این مزرعه بود؛ براساس تقسیم بندی انجمن کلزای کانادا هر شش روز یک بـار ثبـت شـد.ر همچنین به محض مشاهده اولین سن های مادر (سنهایی که زمستان گذرانی کرده اند) هر سه روز یک بار از ۲۰ نقطه واقع در دو قطر مزرعه و به فاصله هر دو متر یک کادر از مراحل مختلف بالغ و نابالغ حشره نمونه برداری و هر مرحله ثبت شد. این مزرعه با نزدیکترین مزرعه کلزا تقریباً ۱.۴ کیلومتر فاصله داشت.ر با همین روش و به طور همزمان از یک مزرعه یک هکتاری کلزا که عاری از علف هرز خاکشیر تلخ بود همانند مزرعه فوق اقدام شد. برای تعیین درصد مرحله رسیدگی گیاه در هر مزرعه، تعداد ۱۰۰۰ غلاف به طور تصادفی چیده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که ریزش اولین افراد سن مادر در مزرعه خاکشیر تلخ در تاریخ ۸۹/۰۲/۱۲ اتفاق افتاد. در این زمان بیش از ۵۰ درصد بوته های خاکشیر تلخ در مرحله رشدی ( ۱ – ۵  ) رسیدگی بود ( در این مرحله دانه های غلافهای پایینی به حد نهایی رشد رسیده و حالت شـفاف داشتند ) . در حالیکه ریزش اولین افراد سن مادر در مزرعه کلزا در تاریخ ۸۹/۲/۳۰ به وقوع پیوست. در این موقع بیش از ۵۰ درصد بوته های کلزا در مرحله رشدی ( ۳ – ۵ ) رسیدگی بود . ( در این مرحله دانه هـای غلافهای پایینی زرد یا قهوه ای شده بودند ) . این زمان مقارن با ظهور پوره سن یک نسل جدید آفت در مزرعه خاکشیر تلخ بود. به عبارت دیگر سن بذرخوار کلزا در مزرعه خاکشیر تلخ نسبت به مزرعه کلزا حدوداً دو الی سه هفته زودتر ظاهر شده و نسل جدید آفت را ایجاد میکند. این موضوع نقـش کلیـدی خاکشیر تلخ را در جذب و گسترش سن بذر خوار کلزا حتی بدون حضور کشت کلزا نشان داده کـه در پیش آگاهی و مدیریت تلفیقی آفت حایز اهمیت است.

مطالعه پست زیر نیز به شما عزیزان پیشنهاد میگردد

آفات ، بیماریها و علفهای هرز کلزا