تریپس پیاز – Thrips tabaci – onion thrips
مقدمه
پیاز با سطح کشتی بالغ بر 6۰۰ هکتار در استان بوشهر بعنوان یکی از مهمترین محصولات سبزی با مصرف دو منظوره ( تازه مصرف بصورت سبزی و مصارف تغذیه ای بعدی ) بوده و سابقه کشت طولانی در منطقه دارد. افزایش تولید و عملکرد این محصول پرمصرف، نیازمند مدیریت مطلوب و حداقل کردن عوامل کاهنده عملکرد نظیر آفت و بیماریهای آن است. یکی از این عوامل، آفت تریپس پیاز می باشد.
اهمیت افت
تریپس پیاز با نام علمی Thrips tabaci Lindeman از جمله آفات مهم بسیاری از محصولات کشاورزی شامل گیاهان زینتی، جالیز و سبزیجات مخصوصا پیاز میباشد. این آفت با خراش دادن بافت و مکیدن شیره گیاه و برگهای جوان، خسارات قابل توجهی به محصول پیاز وارد می کند. زیرا با صدمه زدن به سطح سبز گیاه، باعث کاهش فتوسنتز می شود. آلودگی های شدید این آفت باعث خساراتی در حد 18 – 42 درصد کاهش سبزینه و 43 درصد کاهش عملکرد شده است.
علائم خسارت :
خسارت ابتدا بصورت نقاط ریز کمرنگ و سپس لکه های روشن و رنگ پریده در سطح برگ نزدیک قاعده پیاز است. در صورت حضور مستمر آفت، بدشکلی، پیچش نوک برگها و تاخیر در رشد بوته های پیاز مشاهده خواهد شد و اگر به موقع اقدام نشود، کل بوته از بین میرود از طرفی علائم خسارت در حمله شدید آفت، ممکن است با بیماری سفیدک سطحی اشتباه گرفته شود. بنابراین جهت تشخیص صحیح و اقدام مناسب، حتماً باید به کارشناسان حفظ نباتات در مدیریت ها و مراکز خدمات و نیز کلینیک های گیاهپزشکی مراجعه کرد.
این آفت همچنین در انتقال بیماری ویروسی پژمردگی لکه ای گوجه فرنگی در مزارع دخالت دارد.
میزبانهای آفت :
میزبانهای اصلی آفت علاوه بر پیاز شامل محصولات دیگر از جمله تره، سیر، محصولات جالیزی به ویژه خیار، پنبه، لوبیا سبز، کلم، گوجه فرنگی، باقلا، فلفل و علفهای هرز می باشد.
مشخصات آفت :
تریپس پیاز حشره بسیار ریزی به اندازه حدود ۱ میلیمتر و به رنگ زرد روشن تا قهوه ای تیره است. فقط حشرات کامل و لاروهای آفت است که در قاعده برگها در تمام فصول پاییز، زمستان و بهار فعال بوده و خسارت وارد می کنند. شفیره این آفت در خاک فرو رفته و پس از تبدیل شدن به حشره کامل، تابستان را در زیر بقایای گیاهی، سایه انداز درختان و خاکهای نسبتأ مرطوب و یا روی دیگر میزبانهای گیاهی موجود و نیز علفهای هرز، بسر میبرد. در پاییز سال بعد روی نشاء ( در مرحله سه برگی ) و بوته های پیاز، تخم ریزی کرده و ضمن آلودگی مجدد آن، دوباره خسارت وارد می کنند. این آفت بسته به شرایط آب و هوایی و نوع کشت بین 4 تا ۹ نسل در سال دارد.
روشهای مبارزه :
- مبارزه زراعی: با توجه به حضور شقیره و نیز حشرات کامل آفت در خاک و بقایای گیاهی و روی علفهای هرز، موارد زیر می تواند در کاهش جمعیت آفت موثر باشد:
- شخم عمیق و برگرداندن خاک
- کاشت زود هنگام (با توجه به اوج جمعیت آفت در انتهای فصل گرم، دو تا سه هفته با زمان حذف میزبان قبلی فاصله داشته باشد).
- کشت مخلوط با دیگر میزبانها
- حذف علفهای هرز
- فاصله با محل کشت میزبان قبلی
- آبیاری مناسب و به موقع
- استفاده از ارقام مقاوم یا نسبتاً متحمل: کاشت ارقام متحمل تر پیاز میتواند در کاهش خسارت وارده از طرف آفت Thrips tabaci موثر باشد. تحقیقات نشان داده، ارقام و توده هایی که برگ آنها به رنگ سبز روشن و بدون لایه مومی است، نسبت به بقیه ارقام که لایه مومی دارند، آفت کمتری داشته و کمتر خسارت می بینند. همچنین ارقام با برگهای جدا و کمی فاصله دار در محل قاعده، نسبت به آنها که فشرده اند، کمتر مورد حمله واقع می شوند. بعضی از کولتیوارهای گزارش شده با درجاتی از مقاومت به تریپس عبارتند از :
Spanish white – Sweet spanish – Crystal max – Yellow Bermuda – White persian – Grano
- مبارزه بیولوژیکی: دشمنان طبیعی آفت نظیر سن های شکارگر در مزارع، تا حدودی باعث کاهش طبیعی و تعادل در جمعیت آن می شود. ولی متاسفانه هیچکدام از آنها بویژه در سالهای اخیر که مصرف سموم گسترده و بی رویه شده است، قادر به کنترل قطعی آفت نیستند.
- مبارزه فیزیکی: در برخی موارد به ویژه در گلخانه ها نصب و استفاده از تله های سفید و زرد چسبنده توانسته باعث جلب حشرات کامل Thrips tabaci و نیز دیگر آفات مکنده شده و از جمعیت خسارتزای آن بکاهد.
- مبارزه شیمیایی : 2 – 3 نوبت پس از چند برگی یا کفتری شدن بوته با یکی از سموم زیر.
- دیکلرووس (ددواپ) EC50% و 5 – 2 درهزار.
- مالاتیون EC57% و 2 در هزار
- هپتنفوس (هوستاکوئیک) EC50% و 1درهزار
- پروفنفوس (کوراکرون) EC40% و 2 – 2.5 لیتر در هکتار
- تیودیکارب (لاروین) DF 80% و 1.5 – 2 در هزار
- آندوسولفان(تیودان) EC 35% و 2 – 3 لیتر در هکتار
- دیازینون EC 60% و 1.5 – 2 لیتر در هکتار