بررسی آفات مهم پارک جنگلی چیتگر

بررسی آفات مهم پارک جنگلی چیتگر



نرم افزار سمشناسی برای کامپیوتر

چکیده


استفاده بیش از اندازه از سوختهای فسیلی، وجود کارخانه های متعدد در اطـراف شـهر و همچنـین وجـود پدیده وارونگی (Inversion) در حدود 280 روز از سال، موجب مطرح شدن تهران به عنـوان آلـوده تـرین کلان شهر کشور گردیده است. یکی از روشهای کاهش نسبی آلودگی هوا ایجاد و گسترش فضـای سـبز شهری، به صورت درختکاری در حاشیه خیابانها، احداث پارکهـای محلـی و پارکهـای جنگلـی و ایجـاد کمربند سبز میباشد. مسلماً موضوعی که پـس از گسـترش فضـای سـبز مطـرح مـیشـود، مـدیریت و نگهداری آنهاست. در این راستا رعایت اصول باغبانی و عملیات داشت و همچنین کنترل اصولی آفـات و بیماریها در قالب برنامه های مدیریت تلفیقی آفات (IPM)، میتواند ضامن پایـداری جنگـلهـای شـهری باشد. پارك جنگلی چیتگر با مساحت تقریبی 950 هکتار، به عنوان یکی از پردرختترین پاركهای تهران بشمار میرود. بسیاری از این درختان مورد حمله آفات و عوامل بیماری زای گیاهی قرار دارند. بـر اسـاس مطالعات انجام شده از مهمترین آفات پارك جنگلی چیتگر میتوان به موارد زیر اشاره نمود:


  • سپردار کاج (Leucaspis pusilla)،
  • سوسک برگخوار نارون (Galerucella luteola)،
  • پسیل زبان گنجشک (Psyllopsis repens)،
  • شــته اقاقــیا (Aphis craccivora)،
  • میــنوز نارون (Fenusa ulmi Sundevall)،
  • مینوز چـنار (Lithocolletis platani)،
  • سوسکهـای کـاپنودیس (Capnodis spp.)،
  • پروانـه کـرم خـراط (.Zeuzera pyrina)،
  • سوسک پوستخـوار کوچک نارون (Scolytus multistriatus)
  • سوسک پوستخــوار بزرگ نارون (Scolytus scolytus)،
  • سوسک پوستخـوار کاج (Ips mannsfeldi)،
  • سـوسک پوستخوار سرو (Phloeosinus bicolor)
  • سوسکهای شاخک بلند رزاسـه (Osphranteria coerulescens)،
  • موریانـه و گونه هایی از کنه های نباتی.


در این مطالعه دشمنان طبیعی برخی از آفات مهـم نیـز جمـع آوری گردیـده و مورد بررسی قرار گرفت. از میان آفات فوق خسارت آفات سپردار کـاج، سوسک برگخـوار نارون و بـه خصوص سوسکهای پوستخوار بسیار شدید بود.


مقـدمه


تهران به عنوان بزرگترین شهر کشور و یکی از آلوده ترین شهرهای جهان مطـرح اسـت. اسـتفاده بـیش از اندازه از سوختهای فسیلی، وجود کارخانه های متعدد در اطراف شهر و همچنین وجـود پدیـده وارونگـی (Inversion) در حدود 280 روز از سال، ضرورت بیش از پیش گسترش فضای سبز شـهری بـه صـورت درختکاری در حاشیه خیابانها، احداث پارکهای محلی و پارکهای جنگلی و ایجـاد کمربنـد سـبز را نشـان می دهد. مسلماً موضوعی که پس از گسترش فضای سبز مطرح می شود، مدیریت و نگهداری آنهاست. در این راستا رعایت اصول باغبانی و عملیات داشت و همچنین کنتـرل اصـولی آفـات و بیماریهـا در قالـب برنامه های مدیریت تلفیقی آفات (IPM)، می تواند ضامن پایداری جنگلهـای شـهری باشـد. بـرای اعمـال برنامه مدیریت آفات در هر اکوسیستمی، در درجه اول شناخت آفات کلیدی، مطالعه خصوصیات زیسـت شناسی و رفتارشناسی آنها، عوامل کنترل کننده طبیعی آنها و همچنین روابط متقابـل موجـود بـین عوامـل اکوسیستم ضروری است، تا بر اساس اطلاعات بدست آمده، استراتژی و روشهای کنترل تعیین گردیـده و در نهایت یک یا چند روش کنترل بطور عملی بر روی آفات کلیدی اعمال گردد. در این راستا بـه عنـوان گام نخست برای مدیریت آفات پارك جنگلی چیتگر، موقعیت این پارك، گونه های درختی و آفات مهـم آنها مورد بررسی قرار گرفت. پارك جنگلی چیتگر با مساحت تقریبی 950 هکتار در غرب تهران و در کنار اتوبان تهران-کرج واقع شده است. این پارك در عرض جغرافیایی 35 درجه و 45 دقیقه شـمالی و طـول جغرافیـایی 51 درجـه و 15 دقیقه شرقی قرار دارد. ارتفاع آن از سطح دریا 1200 متر بوده و میانگین بارندگی سـالانه آن 232 میلیمتـر است. خاك آن کم عمق و سطحی است. این پارك که در سال 1341 به منظور ایجاد کمربنـد سـبز شـهر تهران و همچنین تفرجگاه احداث شده، دارای گونه های مختلفی از سوزنی برگان و پهن برگان است. این پارك به عنوان یکی از پردرختترین پاركهای تهران بشمار میرود. در میـان درختـان ایـن پـارك کـاج تهران (Pinus eldarica) بیشترین تعداد را دارد. با توجه به اهمیت این پـارك در تلطیـف هـوا و کـاهش آلودگی هوای تهران، ضروریست مطالعات بنیادی در زمینه های مختلـف آن صـورت گرفتـه و در جهـت حفظ آن بکار گرفته شود.


 

مواد و روشها


پس از نمونه برداری از آفات گیاهی پارك، تعدادی از آنها با استفاده از شیشه سیانور کشته می شدند تـا در کلکسیون قرار گیرند و تعدادی نیز برای مطالعات بیشتر و بررسی بیولـوژی و همچنـین دشـمنان طبیعـی آنها، به صورت زنده و در ظروف پلاستکی به آزمایشگاه منتقل می شد.


 

بررسی بیولوژی آفات مهم:


جهت بررسی خصوصیات زیست شناسی آفات مهم درختان شامل تعداد نسل در سال، تعداد سنین لاروی و پورگی و طول دوره زندگی مراحـل مختلـف آفـات، اعـم از دوره جنینـی، لاروی یا پورگی، شفیرگی و حشره کامل، هر هفته از قسمتهای مختلف پارك نمونه برداری صورت گرفته و به آزمایشگاه منتقل می شد. در آزمایشگاه مراحل مختلف زیستی تفکیک شده و اطلاعات مربوطـه ثبـت میگردید.


بررسی دشمنان طبیعی آفات مهم:


به منظور جمع آوری پارازیتهای احتمالی آفات، مراحل مختلف زیسـتی جمع آوری شده از هر یک از آفات در آزمایشگاه در درون ظروف پرورش و با فراهم کردن شرایط رشـد و پرورش آنها، نگهداری میشد تا در صورت پارازیته بودن، سـیکل زنـدگی پارازیـت تکمیـل شـده و از درون بدن آفت خارج گردد. جهت جمع آوری پرداتورها نیز اقدام به بررسی مشاهده ای در پارك می شد و عوامل مشکوك جمع آوری میشد تا در آزمایشگاه مطالعات بیشتری روی آن صورت گیرد.


 

نتایج


براساس بررسیهای به عمل آمده برخی از آفـات موجـود در پـارك همـه سـاله حالـت طغیـانی داشـته و خسارت زیادی به درختان وارد می کنند. این آفات که به عنوان آفات کلیدی پارك مطرح هستند، علاوه بر خسارت مستقیم به درختان میزبان، باعث ضعف شدید آنها شده و شـرایط را بـرای حملـه آفـات ثـانوی پوستخوار و چوبخوار فراهم می کنند. علاوه بر آفات کلیدی، تعدادی از آفات نیز خسارت کمتری داشـته و بعضی از سالها به حالت طغیانی درمی آیند. طبق بررسی به عمل آمده اغلب آفات پارك دارای دشـمنان طبیعی کارآمدی هستند که می توان از آنها در مدیریت کنترل تلفیقی آفات استفاده نمود. آفـات و دشـمنان طبیعی آنها به شرح زیر می باشند:


 

سپردار کاج Leucaspis pusilla Leow :


این سپردار یکی از آفـات مهـم درختـان کـاج در کشـورهای فرانسه، ایتالیا، فلسطین اشغالی، آفریقای شمالی و اطراف دریای سیاه بشمار می رود. این حشره همـراه بـا نهالهای کاجی که جهت کشت در باغ بوتانیک کرج آورده شده، وارد ایران شده است و اولین بار در سال 1349 توسط کوثری از کرج گزارش شده است. در سالهای اخیر این شپشک بعنوان یکی از مهمترین آفات درختـان کـاج، بخصـوص گونـه کـاج تهـران Pinus eldarica Medv از استانهای تهران و مازندران مطرح شده است. این آفت با تغذیه از شیره نبـاتی برگهای کاج باعث میشود که برگها ابتدا زرد شده و سپس قهوه ای شوند و ریزش نمایند. سپردار کاج در پارك جنگلی چیتگر همه ساله حالت طغیانی داشته و خسارت زیـادی بـه درختـان کـاج تهران وارد می کند. این آفات در شرایط آب و هوایی تهران دو نسل در سال دارد. در بـین عوامـل کنتـرل کننده طبیعی سپردار کاج در پارك چیتگر، کفشدوزك نقابدار دو لکه ای بـه عنوان مهمترین دشمن طبیعی آن نقش بسزایی در کنترل جمعیت این آفت دارد. لارو و حشره کامـل ایـن کفشدوزك علاوه بر تغذیه از مراحل مختلف آفت، با جدا نمودن شپشکها از سطح برگها، باعث ریزش آنها به زمین میشوند.



خسارت سپردار کاج روی سوزن های کاج

 

سوسک برگخوار نارون Galerucella luteola Muller :


سوسک برگخوار نارون تقریباً در تمام منـاطقی از جهـان کـه نارون وجود دارد، یافت می شود. این آفت علاوه بر زیان اقتصادی، به زیبایی این درختـان و در نتیجـه بـه زیبایی پاركها نیز لطمه می زند. نحوه خسارت حشرات کامل و لاروها کاملاً از هم متمـایز اسـت. تغذیـه حشرات کامل باعث سوراخ شدن برگها می شود، ولی تغذیه لارو منحصر به پارانشیم و اپیـدرم زیـر بـرگ میباشد و اپیدرم رویی برگ باقی می ماند. این نوع تغذیه باعث توری شدن برگها میشود.

زنبور پارازیتوئید تخم (Tetrastichus gallerucae (Fonscolmbe ، زنبور پارازیتوئید شفیره Tetrastichus brevistigma Gahan و کفشدوزك پرداتور Oenopia conglobata L از جمله دشمنان طبیعی این آفت میباشند که نقش مهمی در کاهش جمعیت آفت دارند.


 

پسیل زبان گنجشک Psyllopsis repens Log :


زمستانگذرانی ایـن آفت بـه صـورت تخـم در اطـراف جوانه های برگی است. همزمان با تورم این جوانه ها در اوایل بهار تخمها نیز تفریخ شده و پوره هـای سـن اول بر روی شاخه ها به حرکت درمی آیند. تغذیه پوره ها در نسل اول از شیره نباتی برگهای جوان می باشد. با این تغذیه لبه برگها پیچیده شده و به صورت گال در می آیند. در داخل هر گال 2-5 پـوره وجـود دارد.

بتدریج با افزایش سن پوره ها، جوانه های بال ظاهر شده و رشد می کند. در پایان دوره پورگی گالها قهوه ای شده و خشک می شـوند. ایـن حشـره دارای 5 سـن پـورگی اسـت و حشـرات کامـل بتـدریج از اواسـط اردیبهشت ماه ظاهر می شوند و پس از جفتگیری، اقدام به تخمریزی بر روی شاخه ها و اطراف جوانه هـای انتهایی می کنند و پوره ها از نیمه اول خرداد، پس از خروج از تخمها از جوانه های انتهایی تغذیه کـرده و از رشد آنها جلوگیری می کنند و به تدریج باعث خشک شدن انتهای شاخه ها و بد شکل شدن درختان زبـان گنجشک میشوند.



آثار خسارت پسیل زبان گنجشک

پسیل زبان گنجشک دارای تعدادی دشمن طبیعی است که تا حدودی جمعیت آن را کـاهش مـیدهـد. ازجملـه ایـن دشمنان میتوان به گونه ای سن شـکاری از خـانواده Anthocoridae اشـاره نمـود کـه در داخـل گالهـا و همچنین در اطراف جوانه های انتهایی از پوره های سنین مختلف پسیل تغذیه میکنند.


 

شته اقاقیا Aphis craccivora Koch :


شته اقاقیا از جمله آفات مهم درختان اقاقیا میباشد. محل فعالیت پوره ها و حشرات کامل این شته برگها، جوانه ها و شاخه های جوان درختان اقاقیا است و از شیره نباتی این قسمتها تغذیه می کنند. در صورت تراکم زیاد بر روی درختان باعث کوچک ماندن برگهـا و عـدم رشـد جوانه ها و شاخه های انتهایی شده و بالاخره موجب ضعف شدید درختان آلوده می شوند. کفشدوزك هفت نقطه ای (Coccinella septempunctata L) و لارو بالتوریها از این حشـره تغذیـه کـرده و باعـث کـاهش جمعیت آنها میشوند.


زنبور مینوز نارون Fenusa ulmi Sundevall :


این زنبور یکی دیگر از آفات نارون که در پارك جنگلـی خسارت نسبتا زیادی به درختان نارون وارد می کند زنبـور مینـوز نارون اسـت. لاروهـای ایـن حشـره از پارانشیم بین دو اپیدرم برگها تغذیه می کنند. بر روی یک برگ ممکن است چندین لارو زنبور فعال باشند. این حشره در سال یک نسل دارد و زمان فعالیت آن منحصر به اوایل تا اواسط فصل بهار است.


مینوز چنار Lithocolletis platani L :


حشرات کامل این شبپره کوچک در اوایل بهار ظـاهر شـده و پس از جفتگیری، حشرات ماده تخمهای خود را در سطح زیرین برگها می گذارند. لاروها پـس از خـروج وارد برگ شده و از پارانشیم بین دو اپیدرم برگ تغذیه میکنند. این نوع تغذیه باعث پدید آمدن لکـه هـای سفید روی برگها می شود. در هر برگ ممکن است 5-6 لکه دیده شود که داخل هر کدام یـک لارو آفت وجود دارد. این حشره در شرایط چیتگر دارای 2-3 نسل در سال مـی باشـد. خسـارت ایـن آفت کـم تـا متوسط میباشد.


چوبخوارها:


در سطح پارك گونه های مختلف درختانی ، بخصوص آنهایی که از لحاظ عملیات باغبـانی و نگهداری شرایط مناسبی ندارند، دچار آفات چوبخوار از گروههای مختلف شده اند. از جمله ایـن آفـات میتوان به موارد زیر اشاره نمود:


سوسک شاخک بلند Ospheranteria coerulescens Villiers :


سوسک شاخک بلند رزاسه پلی فاژ بوده و لاروهـای آن به درختان مثمر و غیر مثمر خسارت می زند. لارو ابتدا در داخل سر شاخه ها فعالیت دارد و با ایجاد دالانی به طرف شاخه های قطورتر راه پیدا می کند. شاخه های مبتلا پژمرده بوده و براحتی قابل تشخیص هسـتند.

این آفت یک نسل در سال دارد و زمستان را به صورت لارو در داخل شـاخه هـای آلـوده بسـر مـی بـرد. حشرات کامل از اواسط خرداد تا اواسط تیرماه ظاهر می شوند. هر حشره ماده حدود 50 تخم، به صـورت انفرادی، روی شاخه های جوان میگذارد.


سوسک (Capnodis miliaris (Klug :


کرم ریشه خوار صنوبر نیز نامیده می شود، به درختان صـنوبر، بید و چنار حمله می کند. فعالیت لاروهای این آفت از ناحیه طوقه آغاز شده و بتدریج با حفـر دالانهـای عریض به طرف ریشه های قطور پیشروی میکند.


پروانه کرم خراط Zeuzera pyrina L :


یک آفت پلیفاژ اسـت و تعـداد زیـادی از درختـان میـوه و جنگلی خسارت می زند. لارو این پروانه از چوب تنه تغذیه می کند. بر اثر فعالیت این آفت روی درختان، مقدار زیادی خاك اره از تنه درختان به بیرون ریخته می شود و این نشانه ای برای تشـخیص فعالیـت ایـن آفت بر روی درختان میباشد.


پوستخوارها:


چند گونه از سوسکهای پوستخوار خانواده Scolytidae بر روی درختـان مختلـف پـارك جنگلی چیتگر فعالیت دارند که عبارتند از:


  • سوسک پوستخوار کوچک نارون (Scolytus multistriatus Marsham) ،
  • سوسک پوسـتخوار بزرگ نارون (Scolytus scolytus F.) ،
  • سوسک پوستخوار سرو (Phloeosinus bicolor Brulle)
  • سوسک پوسـتخوار کـاج (Ips mannsfeldi Wachtl)


ایـن حشرات به عنوان آفات ثانویه به شمار می روند. به این معنی که نمیتوانند به درختان سالم و شاداب حمله کنند. درختانی که بر اثر حمله آفات کلیدی و مهم و یا عوامل دیگری مانند شرایط نامناسب، کم آبـی ویـا نگهداری نامناسب ضعیف شده اند، موادی بنام »کرمون« تولید میکنند که باعث جلب سوسکهای ماده برای تخمریزی بر روی آنها می شوند. اندازه حشرات کامل 1-2 میلی متر بـوده و پـس از جفتگیـری، حشـرات ماده پوست درختان ضعیف را سوراخ کرده و در ناحیه کامبیوم کانالی را به نام کانال مادری حفر میکنند و در دو طرف طول آن تخمریزی می کنند. لاروها پس از خروج از تخم شروع به تغذیه از لایه کامبیوم کرده و کانالهای لاروی را به وجود می آورند که عمود بر کانال مادری است. دلیل عمده عدم فعالیت این آفـات بر روی درختان شاداب، اندازه بسیار کوچک لاروها و ضعیف بودن آنهـا و از طـرف دیگـر شـدید بـودن جریان شیره نباتی در ناحیه کامبیوم است که باعث تلف شدن لاروها میشود.



آثار خسارت پوستخوارها روی درختان پارک چیتگر

موریانه ها:


باتوجه به ضعف عمومی که در درختان مختلف پارك بخصوص در مـورد درختـان زبـان گنجشک وجود دارد، در مواردی این درختان به شدت به موریانه آلـوده بـوده و قسـمتهای مختلـف ایـن درختان اعم ریشه، تنه و شاخه های آنها مورد حمله موریانه ها قرار گرفته اند و آثار فعالیت آنها بطور آشکار بر روی این درختان قابل مشاهده است. بدیهی است که با تداوم این مسئله، درختان آلوده به مـرور کـاملاً خشک خواهند شد. مهمترین منبع آلودگی که در سطح پارك وجود دارد مربوط به درختان زبان گنجشـک جنوب غربی پارك است. در این قسمت علیرغم زنده بودن درختان زبان گنجشـک تقریبـاً تمـام آنهـا بـه موریانه آلوده هستند


کنه دونقطه ای Tetranychus urticae Koch :


این کنه یک آفت پلی فاژ اسـت و روی نباتـات مختلـف یک ساله، چند ساله و درختان دیده می شود. کنه ماده دارای بدن کشیده به طول 0.3 تا 0.7 میلی متر است ولی افراد نر کوچکتر و انتهای بدنشان مثلثی شکل و کشیده است. پوست بدن تا حدودی شـفاف بـوده و اغلب محتویات روده ها به صورت دو لکه تیره دیده مـیشـوند و از ایـن جهـت کنـه دو نقطه ای نامیـده میشوند. این کنه به هنگام فعالیت روی گیاه میزبان تار میتند و به همین دلیل کنه تارعنکبوتی نیز نامیـده می شود. در فصل بهار با گرم شدن هوا این کنه شروع به فعالیت می کند. در اوایل تابسـتان و همزمـان بـا گرمی و خشکی هوا خسارت آن شدت می یابد. در پارك جنگلی چیتگر این کنه از روی درختـان نارون، زبان گنجشک، چنار و اقاقیا جمع آوری شده اسـت. در بعضـی از قسـمتهای پـارك و بـر روی برخـی از درختان، فعالیت آفت بسیار شدید بود و خسارت زیادی به درختان میزبان وارد می کردند.


سایر کنه های نباتی:


علاوه بر کنه دو نقطه ای، چند گونه کنه دیگر نیز از روی درختان پارك جمـع آوری گردید که اهمیتشان کمتر بود. از جمله این کنـه هـا مـی تـوان بـه کنه قرمز پا کوتاه سوزنی برگـان (Pentamerismus Canadensis McGregor)، کنه چنار (Oligonychus bicolor Banks) اشاره نمود. از طرف دیگر بر روی درختان آلوده به کنه های نباتی، کنه های شکارچی از خانواده Phytoseiidae نیز بودند که از کنه های نباتی تغذیه میکردند.


نگارندگان : رسول امید ، ستار زینالی



دانلود منابع


منابع مقاله آفات مهمه پارک جنگلی چیتگر


دانلود فایل PDF


دانلود فایل PDFمقاله آفات مهم پارک جنگلی چیتگر


کانال تلگرام شرکت کشاورزی و دامپروری سرافراز هزارمسجد

میانگین امتیازات ۵ از ۵
از مجموع ۱ رای
فیسبوک توییتر گوگل + لینکداین تلگرام واتس اپ کلوب
 
 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

error: عدم امکان کپی مطالب

تماس با ما

برگشت به منوی تماس ها

پشتیبانی واتساپ

برگشت به منوی تماس ها

کانال تلگرام شرکت

برگشت به منوی تماس ها

پیج اینستاگرام شرکت

برگشت به منوی تماس ها

برگشت به منوی تماس ها

برگشت به منوی تماس ها