۸ سال پیش

ﺑﻴﻤﺎﺭي ﻫﺎي ﮔﺮﺩﻭ‬ (قسمت اول )

‫

‫آﻧﺘﺮاﻛﻨﻮز‬
‫‬

‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﻫﺎي ﺑﺮﮔـﻲ ﮔـﺮدو در ﻛـﺸﻮر اﻧﺘﺮاﻛﻨـﻮز ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ )ﺷـﻜﻞ 7( ﻛـﻪ ﻓـﺮم ﺟﻨـﺴﻲ ﻗـﺎرچ‬ .‪ ، Marssonina juglandis (Lib.) Magn‬ﻋﺎﻣﻞ آن ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. آﻧﺘﺮاﻛﻨـﻮز ﮔـﺮدوي اﻳﺮاﻧـﻲ اوﻟـﻴﻦ ﺑـﺎر در ﺳـﺎل1815 از اروﭘﺎ ﮔﺰارش ﺷﺪ. اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﻃﻖ رﺷﺪ و ﭘﺮورش ﮔﺮدو ﮔﺴﺘﺮده ﺷﺪه اﺳﺖ ، اﻣﺎ ﺧـﺴﺎرت‬ ﺑﻴﻤﺎري در ﻧﻮاﺣﻲ ﺣﻮزه ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﻛﻪ در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺣﻮزه ﻣﺪﻳﺘﺮاﻧـﻪ، آﻧﺘﺮاﻛﻨـﻮز از ﻣﻬـﻢ ﺗـﺮﻳﻦ‬ ﺑﻴﻤﺎري ﻫﺎي ﺑﺎغ ﻫﺎي ﮔﺮدوﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﮔﺮدد. در ﺳﺎل 1993، در ﻣﻴﺎن ﻋﻮاﻣﻞ ﻗﺎرﭼﻲ ﻣﺴﺌﻮل ﺧـﺸﻜﻴﺪﮔﻲ ﺳﺮﺷـﺎﺧﻪ‬ ﻫﺎي ﮔﺮدوي ﺟﻮان در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮﺑﻲ اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ، ﺑﻴﻤﺎري زاﻳﻲ ﺷﺪﻳﺪ ‪ G. Leptostyla‬ﺑﺮروي ﻧﻬﺎل ﻫﺎي 3-9 ﺳﺎﻟﻪ ﮔﺮدو‬ﺑﻪاﺛﺒﺎت رﺳﻴﺪ. اﻳﻦ ﻗﺎرچ در ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮدوﻛﺎري از ﺟﻤﻠﻪ درﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺗﺮﻛﻴﻪ وﻟﻬﺴﺘﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻬـﻢ ﺗـﺮﻳﻦ و‬ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﮔﺮدو ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ و ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﺟـﻨﺲ ، Juglans ‬درﺟـﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔـﻲ از‬ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻪ آﻧﺘﺮاﻛﻨﻮز را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﻠﻴﺴﺎرﻳﻮ در ﺳﺎل 1997 در اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺧﺴﺎرت‬ ﻗﺎرچ ﻋﺎﻣﻞ آﻧﺘﺮاﻛﻨﻮز در ﻧﻬﺎﻟﺴﺘﺎن ﻫﺎي ﮔﺮدو ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳـﺖ و ﺗﻨﻬـﺎ ﺑـﺎغ ﻫـﺎي ﮔـﺮدوي ‪ J. regia‬و ‪ J. nigra‬ﻣﺘﺤﻤـﻞ‬ ﺧﺴﺎرت ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. اﻣﺎ اﻫﻤﻴﺖ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﻴﻤﺎري ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﺴﺎرت اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﺮ روي ﮔﺮدوي ﺳﻴﺎه ) ‪J. nigra‬‬ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. در ﺑﺮرﺳﻲ اﭘﻴﺪﻣﻴﻮﻟﻮژي ﻋﺎﻣﻞ ﺑﻴﻤﺎري در ﮔﺮدوي ﺳﻴﺎه ، ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺑﺮگ ﻫﺎي رﻳﺨﺘﻪ ﺷـﺪه ﺑـﺮ روي زﻣـﻴﻦ،‬ ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻳﻨﺎﻛﻮﻟﻮم اوﻟﻴﻪ ﻗﺎرچ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ. زﺧﻢ ﻫﺎي اﻳﺠﺎد ﺷﺪه در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﻛﺎﻧﻮﭘﻲ درﺧﺘـﺎن از‬ ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ذﺧﻴﺮه ﭘﺮوﭘﺎﮔﻮل ﻫﺎي ﻗﺎرچ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﻣﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺮگ در ﺗﺎج درﺧـﺖ، از ﻧﻈـﺮ رﺷـﺪ ﺑﻴﻤـﺎري اﻫﻤﻴﺘـﻲ‬ ﻧﺪارد. دوره ﺗﺎﺧﻴﺮ ﺑﻴﻤﺎري 2 ﻫﻔﺘﻪ ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺣﺮارت ﻛﻢ، ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ زﻳﺎد و رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﺑﺎﻻي 65% در ﻣﺮاﺣﻞ‬ ‫اوﻟﻴﻪ آﻟﻮدﮔﻲ از ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﻤﺪه اﺷﺎﻋﻪ ﺑﻴﻤﺎري ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.‬در اﻳﺮان ﻧﻴﺰ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﻫﺎي ﺑﺮﮔﻲ ﮔﺮدو در اﻛﺜﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮدو ﻛﺎري ﻛﺸﻮر ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. اوﻟـﻴﻦ‬ ﺑﺎر در ﺳﺎل 1331، وﺳﭙﺲ در ﺳﺎل ﻫﺎي 1342 و 1344 ﺑﻴﻤﺎري از ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠـﻒ اﻳـﺮان ﮔـﺰارش ﺷـﺪ. در ﺳـﺎل‬1367 ﻧﻴﺰ ﺑﻴﻤﺎري در ﮔﺮدوﻛﺎري ﻫﺎي ﺧﺮاﺳﺎن ﮔﺰارش ﺷـﺪ. ﺑﻴﻤـﺎري در اﺳـﺘﺎن ﻫـﺎي ﮔﻠـﺴﺘﺎن، ﮔـﻴﻼن، ﻣﺎزﻧـﺪران،‬اردﺑﻴﻞ، آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﺷﺮﻗﻲ، آذرﺑﺎﻳﺠﺎن ﻏﺮﺑﻲ، ﻛﺮدﺳﺘﺎن، ﻟﺮﺳﺘﺎن، ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه، اﺻﻔﻬﺎن، ﺗﻬﺮان، ﻗﺰوﻳﻦ و ﺧﺮاﺳﺎن در ﺑـﻴﺶ‬
‫از 80 ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮔﺮدو ﻛﺎري ﻛﺸﻮر وﺟﻮد دارد.‬

‫ﺷﻜﻞ 7 – ﻋﻼﺋﻢ ﺑﻴﻤﺎري اﻧﺘﺮاﻛﻨﻮز ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻟﻜﻪ ﻫﺎي ﺑﺮﮔﻲ ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد.‬‫ ‬

‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮔﻴﺎه ﻣﻴﺰﺑﺎن از ﺟﻤﻠﻪ اﺑﺰارﻫﺎي ﻣﻬﻢ و ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮاي ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻴﻤﺎري ﻫﺎي ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷـﻮد. ﺑـﻪ ﻋـﻼوه‬ ﻳﻜﻲ از اﻫﺪاف ﻣﻬﻢ در اﻏﻠﺐ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي اﺻﻼﺣﻲ درﺧﺘﺎن ﻣﻴﻮه ﻧﻴﺰ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ارﻗﺎم، ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎ و ﻳﺎ ﭘﺎﻳـﻪ ﻫـﺎ در‬ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻴﻤﺎري ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺎرﺑﺮد ﺳﻤﻮم ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و ﻧﻴﺰ اﺛﺮ ﺑﺨﺸﻲ اﻧﺪك ﺳﺎﻳﺮ روش ﻫﺎي‬ ﻛﻨﺘﺮل و ﻣﺒﺎرزه و ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﮔﺮدوي اﻳﺮاﻧـﻲ ‪ J. regia‬؛ اﺳـﺘﺮاﺗﮋي ﻣﻨﻄﻘـﻲ ﺟﻬـﺖ ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺎ‬ ﺑﻴﻤﺎري ﻟﻜﻪ ﺳﻴﺎه ﮔﺮدو دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ ارﻗﺎم ﻣﻘﺎوم ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد ﻛﻪ ارﻗﺎم ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﮔـﺮدو از ﻧﻈـﺮ‬ ﺻﻔﺖ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري ﻟﻜﻪ ﺳﻴﺎه از وراﺛﺖ ﭘﺬﻳﺮي ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛـﻪ‬ ‫اﻣﻜﺎن ﺑﻬﺒﻮد ژﻧﺘﻴﻜﻲ ارﻗﺎم ﮔﺮدو از ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﻣﺨﺮب وﺟﻮد دارد.‬در ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﻳﺎﻓﺘﻦ ارﻗﺎم و ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري آﻧﺘﺮاﻛﻨﻮز، داﻣﻨﻪ وﺳﻴﻌﻲ از ﺣـﺴﺎﺳﻴﺖ در ارﻗـﺎم‬ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ﭼﻪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫـﺎي ﮔـﺮدوي ﺳـﻴﺎه از ﻧﻈـﺮ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑـﻪ‬ ﺑﻴﻤﺎري ﻟﻜﻪ ﺳﻴﺎه ﻣﻘﺎوم ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺷﺪه اﻧﺪ، اﻣﺎ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﮔـﺴﺘﺮش ﺑﻴﻤـﺎري، اﻳـﻦ ارﻗـﺎم ﻧﻴـﺰ‬ ‫درﺻﺪي از آﻟﻮدﮔﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻨﺪ. ‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در راﺳﺘﺎي ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻴﺰان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ارﻗﺎم و ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﮔﺮدو ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري آﻧﺘﺮاﻛﻨـﻮز در اﻳـﺮان و‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ اي ﺑﺴﻴﺎر اﻧﺪك اﺳﺖ. ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺴﺒﻲ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎي ﮔﺮدو ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري ﻟﻜﻪ ﺳﻴﺎه در ﻛﻠﻜـﺴﻴﻮن‬ ﮔﺮدوي ﻛﻬﺮﻳﺰ اروﻣﻴﻪ ﻧﺸﺎن داد ﻛـﻪ ژﻧﻮﺗﻴـﭗ 12‪ B‬ﺣـﺴﺎس ﺗـﺮﻳﻦ و ژﻧﻮﺗﻴـﭗ ﻫـﺎي 4‪ OR‬و19‪ T‬از ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑـﺎﻻﻳﻲ‬ ﺑﺮﺧﻮردار ﻫﺴﺘﻨﺪ. در ﻳﻚ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ در ﺳﺎل ﻫﺎي 80 – 76 ، ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﺴﺒﻲ ﺗﻮدهﻫـﺎي ﻣﺤﻠـﻲ ﮔـﺮدو ﺑـﻪ ﻟﻜـﻪ‬ ‫ﺳﻴﺎه در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻗﺰوﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪ. در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺗﻮده اﻟﻤﻮت ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻮده ﻣﻘﺎوم ﮔﺰارش ﺷﺪه اﺳﺖ.‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻳﺎﻓﺘﻦ ارﻗﺎم ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ، رﻋﺎﻳﺖ ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺎغ و ﺟﻤﻊ آوري ﺑﺮگ ﻫـﺎي رﻳﺨﺘـﻪ ﺷـﺪه در‬ ﭘﺎﺋﻴﺰ و ﻃﻮل ﻓﺼﻞ رﺷﺪ و ﺳﻮزاﻧﺪ آﻧﻬﺎ ، در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. در ﺷﺮاﻳﻂ ﺣﺎد ﻧﻴﺰ ﻣـﻲ ﺗـﻮان از‬ ﻃﺮﻳﻖ ﺳﻢ ﭘﺎﺷﻲ ﺑﺎ ﺳﻤﻮم زﻳﻨﺐ )ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ 2-1 در ﻫﺰار(، اﻛﺴﻲ ﻛﻠﺮور ﻣﺲ )ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ 5-3 در ﻫﺰار( و ﻣﺤﻠﻮل ﺑـﺮودو)ﺑﺎﻏﻠﻈﺖ 1-5/0 درﺻﺪ( ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﻏﻠﺒﻪ ﻛﺮد. ﺳﻢ ﭘﺎﺷﻲ در دو ﻧﻮﺑﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد. ﺑﺎر اول ﺳﻢ ﭘﺎﺷـﻲ زﻣـﺴﺘﺎﻧﻪ‬ ﭘﺲ از رﻳﺰش ﺑﺮگ ﻫﺎ و ﺑﺎر دوم ﺳﻢ ﭘﺎﺷﻲ ﺑﻬﺎره ﭘﺲ از رﻳﺰش ﮔﻠﺒﺮگ ﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﻴﺮد.‬

‫ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ رﻳﺸﻪ و ﻃﻮﻗﻪ ‬

‫ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﻃﻮﻗﻪ و رﻳﺸﻪ ﻧﺎﺷﻲ از ﻗﺎرچ ﻓﻴﺘﻮﻓﺘﺮا ، از ﻣﻬﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري ﻫﺎي ﺧـﺎﻛﺰاد درﺧﺘـﺎن ﮔـﺮدو در ﺑـﺎغ ﻫـﺎي‬ ﺗﺠﺎري و ﻧﻬﺎﻟﺴﺘﺎن ﻫﺎي ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ، اﻳﺘﺎﻟﻴﺎ، ﻓﺮاﻧﺴﻪ و دﻳﮕﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻬﻢ ﻛﺸﺖ و ﭘﺮورش ﮔﺮدو در دﻧﻴﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷـﺪ. اوﻟـﻴﻦ‬ ﮔﺰارش از ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﻓﻴﺘﻮﻓﺘﺮاﺋﻲ ﻃﻮﻗﻪ در درﺧﺘﺎن ﮔﺮدو، در ﺳﺎل 1912 از ﻳـﻚ ﻧﻬﺎﻟـﺴﺘﺎن ﮔـﺮدوي ﺳـﻴﺎه در ﺟﻨـﻮب‬ ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺑﻴﻤﺎري ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﻃﻮﻗﻪ ﺗﺎ ﺳﺎل 1921 در ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﭘـﺮورش ﮔـﺮدو در ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴـﺎ‬
‫اداﻣﻪ ﻳﺎﻓﺖ و ﮔﺰارﺷﺎت ﻣﺘﻌﺪدي از ﺑﻴﻤﺎري اراﺋﻪ ﺷﺪ. در ﺳﺎل 1931، دو ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺨﺘﻠـﻒ از اﻳـﻦ ﻗـﺎرچ ﺑـﺎ ﻧـﺎم ﻫـﺎي .‪P‬‬
‫ ‪ citrophthora‬و ‪ P. cactorum‬از درﺧﺘﺎن ﮔﺮدو ﺟﺪاﺳﺎزي و ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪﻧﺪ. در دﻫـﻪ 1950، ﺷـﺪت ﺑﻴﻤـﺎري‬ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘـﻪ و ﮔـﺴﺘﺮش زوال و ﻣـﺮگ درﺧﺘـﺎن ﮔـﺮدو در ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠـﻒ ﮔـﺮدو ﻛـﺎري دﻧﻴـﺎ ﮔـﺰارش ﺷـﺪ. cambivora .‪P‬‬ ‪ ‬اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﻳﻘﻪ و رﻳﺸﻪ ﮔﺮدو ﻣﻌﺮﻓﻲ ﮔﺮدﻳﺪ. ﻣﺘﻌﺎﻗﺒﺎ ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﻃﻮﻗﻪ و رﻳـﺸﻪ‬ ﮔﺮدو ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻗﺎرچ ‪ P. cinnamomi‬ﮔﺰارش ﺷﺪ. ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ‪ P. cinnamomi‬اوﻟﻴﻦ ﻣﻬﺎﺟﻢ ﮔـﺮدو ﺷـﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه‬ اﺳﺖ؛ اﻣﺎ دﻳﮕﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻓﻴﺘﻮﻓﺘﺮا ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﻮاﻣﻞ و ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻫﺎي ﻛﻤﻜﻲ در اﻳﺠﺎد زوال ﮔﺮدو اﻫﻤﻴـﺖ دارﻧـﺪ. اﻳـﻦ‬ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻌﻪ رﻳﺸﻪ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮار داده و ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ و ﺿﻌﻒ ﻣﻴﺰﺑﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻨﺶ ﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄـﻲ ﻣـﻲ‬ ﺷﻮﻧﺪ. اﻣﺮوزه ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﻴﺘﻮﻓﺘﺮا ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺑﻴﻤﺎري ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﻃﻮﻗـﻪ و رﻳـﺸﻪ از درﺧﺘـﺎن ﮔـﺮدو ﺟﺪاﺳـﺎزي و‬ ‫ﮔﺰارش ﺷﺪه اﻧﺪ. در ﺳﺮﺗﺎﺳﺮ ﺟﻬﺎن ﺣﺪ اﻗﻞ 11 ﮔﻮﻧﻪ ﻓﻴﺘﻮﻓﺘﺮا ﺳﺒﺐ زوال و ﻣﺮگ درﺧﺘﺎن ﮔﺮدو ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.‬ در ﺳﺎل 2005 ﺑﻴﻤﺎرﻳﺰاﺋﻲ ﭘﻨﺞ ﮔﻮﻧﻪ ﻓﻴﺘﻮﻓﺘﺮا ﺑﺎ اﻧﺠﺎم آزﻣﺎﻳﺸﺎت ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ اي ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺸﺎت‬ P. cinnamomiرا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻬﺎﺟﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ، ﻛﻪ ﺳﺒﺐ ﺑـﺮوز ﭘﻮﺳـﻴﺪﮔﻲ ﺷـﺪﻳﺪ رﻳـﺸﻪ و ﻣـﺮگ و ﻣﻴـﺮ ﻧﺎﮔﻬـﺎﻧﻲ‬ درﺧﺘﺎن ﻣﻲ ﮔﺮدد، ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﻮد. در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻓﻴﺘﻮﻓﺘﺮا دو ﻣﺎه ﭘﺲ از ﻣﺎﻳﻪ زﻧﻲ ، ﻋﻼﺋﻤﻲ را ﺑـﺮ روي‬ ﻃﻮﻗﻪ اﻳﺠﺎد ﻧﻜﺮدﻧﺪ. ﺑﺮﺧﻲ از اﺳﺘﺮﻳﻦ ﻫﺎي ‪ P. cambivora‬و ‪ P. cactorum‬ﻧﻴﺰ ﻓﻘﻂ ﺑﺮ روي رﻳـﺸﻪ ﻫـﺎي اﺻـﻠﻲ‬ ‫ﺧﺴﺎرت زدﻧﺪ.‬ﺑﻴﻤﺎري ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﻃﻮﻗﻪ و رﻳﺸﻪ درﺧﺘﺎن ﮔﺮدو، ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در ﻣﻨﺎﻃﻘﻲ ﻛﻪ ﺧﺎك زﻫﻜﺸﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻧﺪارد، ﺳﺒﺐ ﻣﺮگ‬ درﺧﺘﺎن ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺰرگ ﻣﻲﺷﻮد. رﻳﺸﻪ ﻛﻨﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻓﻴﺘﻮﻓﺘﺮا از ﺧﺎك آﻟﻮده ﻣﺸﻜﻞ و در ﺑﺮﺧـﻲ از ﻣـﻮارد ﺗﻘﺮﻳﺒـﺎ ﻏﻴـﺮ‬ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﻢ ﭼﻨﻴﻦ در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﺣﺬف ﭘﺎﺗﻮژن از ﺧﺎك ﻫﺎي ﺳـﻨﮕﻴﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴـﺖ آﻣﻴـﺰ ﻧﻴـﺴﺖ. ﻛـﺎرﺑﺮد‬ ﺳﻤﻮم ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺿﻤﻦ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ، ﻣﺸﻜﻼت اﻛﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺧﺎﺻـﻲ ﻧﻴـﺰ در ﺑـﺮ دارد. از اﻳـﻦ رو ﺑـﻪ ﻧﻈـﺮ‬ ﻣﻲرﺳﺪ اﺻﻼح ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭘﺎﻳﻪ، ﻳﻚ اﺳﺘﺮاﺗﮋي ﻣﻨﻄﻘﻲ و ﻳﻚ راﻫﻜﺎر اﺟﺮاﺋﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ، ﻛﻨﺘـﺮل و ﭘﻴـﺸﮕﻴﺮي‬ ‫از ﺷﻴﻮع ﺑﻴﻤﺎري ﺑﺎﺷﺪ.‬ در ﻣﻮرد ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﮔﺮدو ﺑﻪ ﻓﻴﺘﻮﻓﺘﺮا، ﻛﺎرﻫﺎي ﺗﺤﻘﻴﻘـﺎﺗﻲ در دو ﺟﻬـﺖ در ﺣـﺎل اﻧﺠـﺎم اﺳـﺖ. از ﻳـﻚ ﺳـﻮ‬
‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻧﺘﺎج ﮔﺮدوي ﺳﻴﺎه ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ و ﭘﺎرادوﻛﺲ از ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﻓﻴﺘﻮﻓﺘﺮا ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ ﻧﺘـﺎج‬ ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﻋﻨﻮان واﻟﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﻳﺎ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎﻳﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ. از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﺎﻳﻪ ﻫـﺎي ﻣﻘـﺎوم ﺑـﻪ ﻓﻴﺘـﻮﻓﺘﺮا و‬ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺑﻪ وﻳﺮوس ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﺑﺮگ ﮔﻴﻼس در دﺳﺖ اﺟﺮا ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. در اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﺘﺎج ﺣﺎﺻـﻞ از ﺗﻼﻗـﻲ ﻫـﺎي اﻧﺠـﺎم‬ ﺷﺪه ﺑﻴﻦ ﮔﺮدوي اﻳﺮاﻧﻲ و ﮔﺮدوي ﺳﻴﺎه ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴﺎ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺮﺧﻲ از ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎي اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه در ﻓﺎز‬ ‫ﺗﻜﺜﻴﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ.‬ در ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻴﺰان ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻛﻠﻮن ﻫﺎﺋﻲ از ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﻫﻴﺒﺮﻳﺪ ﭘﺎرادﻛﺲ ﺑﻪ ﻗـﺎرچ ‪ ،P. citricola‬ﻣﻴـﺎﻧﮕﻴﻦ ﭘﻮﺳـﻴﺪﮔﻲ‬ ﻃﻮﻗﻪ در ﻛﻠﻮن ﻫﺎي ﺣﺴﺎس 90-52% و در ﻛﻠﻮن ﻫﺎي ﻣﺘﺤﻤﻞ 43-20% اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺷﺪ. ﻣﺤﻘﻘﻴﻦ در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺧﻮد‬ ﺑﻴﺎن ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﻠﻮن ﻫﺎﺋﻲ ﺑﺎ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺴﺒﻲ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺎرچ ‪ ، P. citricola‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻻزم ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده ﺑﻪ ﻋﻨـﻮان ﭘﺎﻳـﻪ‬ ‫در ﺑﺎغ ﻫﺎي آﻟﻮده ﮔﺮدو را دارﻧﺪ. ﺑﺮرﺳﻲ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي وﻳﻨﺎ، ﭼﻨﺪﻟﺮ، ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﻫﻴﺒﺮﻳﺪ ﭘﺎرادﻛﺲ و ﺳﻴﺎه ﺷﻤﺎل ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴـﺎ ﺑـﻪ ‪P. citricola‬‬ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ آﻟﻮده ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﺬﻛﻮر، ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﭼﻨـﺪﻟﺮ، وﻳﻨـﺎ و ﭘﺎﻳـﻪ ﮔـﺮدوي ﺳـﻴﺎه ﺷـﻤﺎل ﻛﺎﻟﻴﻔﺮﻧﻴـﺎ از‬ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﺋﻲ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺪ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﭘﺎرادﻛﺲ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺴﺒﻲ دارد. ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ درﺻﺪ ﻃﻮل ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﻃﻮﻗﻪ در‬ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي ﻓﻮق ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 82، 59 و 89 و در ﭘﺎرادﻛﺲ 30 درﺻﺪ اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﺷﺪه اﺳﺖ. درﺻﺪ ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺮداري ﻃﻮﻗـﻪ‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 83، 63 و 24 ﺑﻮد.‬ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در ﺳﺎل ﻫﺎي ﻣﺘﻮاﻟﻲ و در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺸﺖ و ﭘﺮورش ﮔﺮدو، ﭘﺎﻳـﻪ ﻫـﺎي ﮔـﺮدوي‬ﺳﻴﺎه)‪ (nigra, hindsii, california‬ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺴﺎس، ﭘﺎﻳﻪ ﮔﺮدوي اﻳﺮاﻧﻲ ﻣﺘﺤﻤﻞ و اﻛﺜﺮ ﻫﻴﺒﺮﻳﺪﻫﺎي ﭘﺎرادﻛﺲ ﻣﻘﺎوم‬ ‫ﺑﻪ ‪ P. citricola‬ﮔﺰارش ﺷﺪه اﻧﺪ.‬
ﮔﻮﻧﻪ ‪ J. regia‬ﺗﻨﻬﺎ ﮔﻮﻧﻪ ﮔﺮدو اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﺮان ﻛﺎﺷﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ. در ﺳـﺎل ﻫـﺎي اﺧﻴـﺮ ﺳـﻄﺢ‬ ﺑﺎرده و ﻏﻴﺮ ﺑﺎرده ﮔﺮدو در ﻛﺸﻮرﻣﺎن ﺑﻪ ﻃﻮر ﮔﺴﺘﺮده اي در ﺣﺎل اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ. اﻳﻦ ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﺎ ﺑﺬر ﺗﻜﺜﻴـﺮ ﺷـﺪه‬ اﻧﺪ. ﻋﻠﻴﺮﻏﻢ ﺣﻀﻮر ﻓﻴﺘﻮﻓﺘﺮا در ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ، ﮔﺰارﺷﺎت ﻣﺴﺘﻨﺪ اﻧﺪﻛﻲ از ﻓﻴﺘﻮﻓﺘﺮاي ﮔﺮدو وﺟﻮد دارد، اﻣﺎ در ﺳﺎل‬ ﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﺳﺮ ﺧﺸﻜﻴﺪﮔﻲ درﺧﺘﺎن ﮔﺮدو ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻣﺸﻜﻞ ﻋﻤﺪه در اﻏﻠﺐ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ﮔـﺮدو در اﻳـﺮان ﮔـﺰارش‬ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري در اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﺟﻨﻮﺑﻲ اﻳـﺮان ﺷـﺎﻣﻞ ﻓـﺎرس، ﻛﺮﻣـﺎن و ﻛﻬﻜﻴﻠﻮﻳـﻪ و ﺑـﻮﻳﺮ اﺣﻤـﺪ وﺟـﻮد دارد.‬ ﺑﺎﻏﺪاران و ﮔﺮدوﻛـﺎران ﻣﺤﻠـﻲ ﺑـﻪ دﻟﻴـﻞ ﺧـﺮوج ﺷـﻴﺮه ﺳـﻴﺎه رﻧـﮓ از ﻣﺤـﻞ ﻃﻮﻗـﻪ درﺧﺘـﺎن ﺑﻴﻤـﺎر، ﺑﻴﻤـﺎري را آب‬ ‫ﺳﻴﺎه)‪ (Black Water‬ﻧﺎم ﮔﺬاري ﻛﺮده اﻧﺪ.‬در اﻳﺮان ‪ P. cactorum‬از ﺧﺎك اﻃﺮاف ﻃﻮﻗﻪ ﺑﺎغ ﻫﺎي آﻟﻮده ﮔﺮدو در ﺳﭙﻴﺪان اﺳﺘﺎن ﻓﺎرس و ﻧﻴﺰ از ﻳﻜﻲ از ﺑـﺎغ‬ ﻫﺎي اﺻﻔﻬﺎن ﺟﺪاﺳﺎزي ﺷﺪه اﺳﺖ. ﮔﻮﻧﻪ ‪ P. citrophthora‬و ‪ P. citricola‬ﻧﻴﺰ از ﻣﻨﻄﻘـﻪ اي در ﺷـﻴﺮاز ﮔـﺰارش‬ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺸﺎن داده اﺳﺖ ﻛـﻪ ﮔﻮﻧـﻪ ﻫـﺎي ‪ P. citrophthora‬و ‪ P. cactorum‬در ﮔﺮدوﻛـﺎري‬ ‫ﻫﺎي اﺳﺘﺎن ﻛﺮﻣﺎن ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز ﺧﺴﺎرت ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ.‬ ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ در اﻳﺮان ﺗﺎ ﻛﻨﻮن ﺗﻼش ﻫﺎي ﺟﺪي در ﺧﺼﻮص ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ارﻗﺎم ﻣﺤﻠﻲ ﮔـﺮدو ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﻗـﺎرچ اﻧﺠـﺎم‬ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. اﺳﺘﻔﺎده ازﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﻘﺎوم در ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راه ﺣـﻞ ﻣﻨﺎﺳـﺐ و ﻛـﺎرﺑﺮدي در ﻣﺒـﺎرزه ﺑـﺎ اﻳـﻦ‬ ‫ﺑﻴﻤﺎري ﻫﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.‬ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎري در ﻣﻨﺎﻃﻖ آﻟﻮده ﻋﻼوه ﺑﺮ اﺻﻼح و اﻧﺘﺨﺎب ارﻗﺎم و ﭘﺎﻳﻪ ﻫﺎي ﻣﻘﺎوم ﺑﺎﻳﺪ اﻗﺪاﻣﺎت زﻳﺮ اﻧﺠﺎم‬ ‫ﮔﻴﺮد.‬
‫- اﺟﺘﻨﺎب از آﺑﻴﺎري ﻏﺮﻗﺎﺑﻲ و ﻋﺪم ﺗﻤﺎس آب آﺑﻴﺎري ﺑﺎ ﻃﻮﻗﻪ درﺧﺖ ‬
‫- ﺟﺪا ﻛﺮدن ﺧﺎك اﻃﺮاف ﻃﻮﻗﻪ و ﺣﺬف ﻗﺴﻤﺖ ﻫﺎي آﻟﻮده دور ﻃﻮﻗﻪ و ﻳﻘﻪ درﺧﺖ ﺗﺎ ﺑﺎﻓﺖ ﺳﺎﻟﻢ )ﺷﻜﻞ 8(‬