پروانه پوست خوار پسته

زیست شناسی و زمان مبارزه با پروانه پوست خوار پسته (Arimania komaroffi Rag)

مقدمه:

پروانه پوست خوار پسته (Arimania komaroffi Rag (Lepidoptera:Pyrallidae (آریمانیا کوماروفی) که در اصطلاح محلی باغداران پسته استان کرمان «کراش» نامیده می شود، در سال های اخیر در باغ های پسته استان کرمان به صورت طغیانی در آمده و در مناطقی ایجاد خسارت شدید نموده است. این شب پره برای اولین بار در سال ۱۳۵۱ از روی خوشه های پسته در حومه رفسنجان مشاهده شده است. شب پره پوست خوار میوه پسته تا اواخر دهه ۱۳۷۰ آفت قابل ملاحظه ای به حساب نمی آمده و خسارت آن با جمعیت پایین و محدود به مناطق خاصی از باغ های پسته استان کرمان بوده است. پراکنش آفت Arimania komaroffi Rag در استان های کرمان، فارس، خراسان، اصفهان، یزد و سیستان و بلوچستان و میزبان های آن اختصاصا گونه های متعلق به خانواده پسته سانان و رقم های پسته می باشد. در چند سال اخیر متأسفانه باغداران در مرحله ای که خسارت شدید لاروهای آفت را بر روی میوه های پسته مشاهده می کرده اند، اقدام به سمپاشی می نمودند، که در موارد بسیاری به دلیل عدم شناخت مراحل حساس و مقاوم آفت و وجود مقدار زیادی تار تنیده شده توسط لاروها، آفت بطور مناسب کنترل نشده و لاروها خسارت شدیدی به باغ های پسته وارد آورده اند. تاکنون گزارشی از وجود این آفت در مناطق پسته کاری سایر کشورهای دارای پسته منتشر نشده است. در مناطق پسته کاری آمریکا از آفتی بنام پروانه نوار مورب پیچاننده برگ Choristoneura rosaceana (کوریستونیورا روزاسنا) از خانواده Tortricidae نامبرده شده است که نحوه تغذیه لاروهای این آفت از برگ و میوه پسته تا حد زیادی شبیه نحوه تغذیه لاروهای شب پره پوست خوار میوه پسته می باشد. تعداد نسل این حشره را ۳ تا ۴ نسل در سال و حداکثر تراکم جمعیت آن را در ماه جولای گزارش کرده اند. این حشره تاکنون در مناطق پسته کاری ایران مشاهده نشده است.

زیست شناسی و شکل شناسی پروانه پوست خوار پسته:

حشرات کامل نر و ماده پروانه پوست خوار پسته خاکستری رنگ و به ترتیب به طول ۸ تا ۱۰ و ۱۰ تا ۱۲ میلی متر می باشند (شکل ۱). تخم ها بیضی شکل، به رنگ سفید شیری است و تخم گذاری بصورت انفرادی و بر روی میوه های پسته انجام می گیرد. در مرحله تشکیل جنین علامت دایره ای شکل قرمز رنگ با خطی در وسط آن در سطح تخم ظاهر می شود (شکل ۲).

تعداد تخم هر حشره ماده ۲۰۰ تا ۲۵۰ عدد و طول دوره تفریخ تخم در نسل های مختلف ۵ تا ۱۰ روز به طول می انجامد. لارو سن یک سفید شیری رنگ (شکل ۳) و لاروهای سنین ۲ تا ۵ به دو رنگ سبز و نارنجی مشاهده می شوند (شکل ۴).

حداکثر اندازه لاروهای سن آخر ۲۰ تا ۲۳ میلی متر است. لاروهای سن آخر پروانه پوست خوار پسته با استفاده از تارهای ابریشمی خود پیله ای نازک و شیری رنگی دور خود تنیده و در داخل آن تبدیل به شفیره می شوند (شکل ۵). زمستان گذرانی حشره بصورت شفیره در پیله و در داخل حجره های گلی و در عمق ۵ تا ۱۰ سانتیمتری زیر خاک و در ناحیه سایه انداز درخت و بطور عمده در نزدیکی طوقه درختان پسته سپری می گردد. لاروهای سنین یک و دو در کلیه نسل های آفت، در ابتدا از مقداری پهنک برگ (ناحیه اپیدرم رویی و پارانشیم) تغذیه نموده و برگ ها را به شکل توری مانند در می آورند، این لاروها با چسبانیدن لبه های برگ و یا چسبانیدن چند برگ به یکدیگر و یا به میوه های پسته ضمن تغذیه پناهگاهی نیز برای خود می سازند. (شکل ۶).

این نحوه تغذیه بسیار شبیه تغذیه لاروهای پروانه برگخوار سفید پسته Ocneria terebintina (اوکنریا تربنتینا) می باشد و ممکن است با آن اشتباه گرفته شود. لاروهای سنین پایین نسل اول با توجه به همزمانی با مراحل نابالغ میوه، ضمن تغذیه و سوراخ نمودن پوست میوه از جنین میوه نیز تغذیه می کنند (شکل ۷). لاروهای سنین ۳ تا ۵ در تمامی نسل ها علاوه بر تغذیه شدید از پوست رویی میوه ها از دم میوه ها و محور خوشه ها نیز بشدت تغذیه کرده و می توانند موجب خشک شدن تمامی خوشه پسته شوند (شکل ۸). رشد مغز در میوه های مورد تغذیه متوقف شده و میوه ها پوک، نیم مغز و دهن بست می گردند. لاروها همچنین برای ایجاد شرایط مناسب برای تغذیه با تنیدن مقدار زیادی تار، میوه ها را بهم می چسبانند. خروج شیره گیاهی در اثر تغذیه لاروها، بهم چسباندن میوه ها با مقدار زیادی تار و فضولات لاروی باعث بالا رفتن رطوبت در داخل خوشه ها شده و سبب رشد قارچ هایی نظیر مولد سیاهک و غیره می گردد. بر خلاف گزارشات قبلی که تعداد نسل آفت پروانه پوست خوار پسته را ۲ نسل در سال ذکر نموده اند، این حشره دارای ۳ نسل کاملا موفق در سال بوده و حتی نسل چهارم را نیز تولید می نماید ولی تعداد زیادی از لاروهای سنین آخر نسل چهارم قادر به تبدیل شدن به شفیره نبوده و در فرآیند برداشت و فرآوری محصول از بین می روند. حشرات کامل دارای رفتار نورگرایی (فتوتروپیسم) مثبت بوده و به سمت تله نوری معمولی جلب می گردند.

مناسب ترین زمان مبارزه شیمیایی و کنترل آفت Arimania komaroffi:

در بحث مبارزه با آفت لاروهای سن یک و دو در کلیه نسل های آفت با توجه به حساسیت بالاتر و به دلیل مقدار کم تار تنیده شده و در معرض سمپاشی بودن لاروها زمان مناسبی برای سمپاشی می باشند. لاروهای سنین بالا (۳ تا ۵) مقدار زیادی تار نیز تنیده و با این تارها میوه های پسته را بهم می چسبانند. تارها علاوه بر محافظت لاروها، از رسیدن قطرات سم به لاروها نیز جلوگیری نموده و باعث می شوند تا لاروها در برابر سموم شیمیایی تلفات کمتری داشته باشند. لذا مبارزه شیمیایی با آفت بایستی قبل از تنیده شدن تارها و بطور عمده در مرحله لاروی سنین پایین انجام گیرد. با توجه به طول دوره کوتاه لاروی در این مرحله از زندگی آفت پروانه پوست خوار پسته طول دوره سمپاشی نیز کوتاه بوده و حداکثر یک هفته می باشد، که باید در امر مبارزه با این آفت مد نظر قرار گیرد.

سموم مورد استفاده:

الف – مبارزه با نسل اول: در نسل اول آفت Arimania komaroffi Rag با توجه به پیچیدگی برگ ها توسط لاروها سموم فسفره نیمه نفوذی نظیر اکسی دیمتون متیل (متاسیستوکس) به نسبت ۱.۵ در هزار در اوایل اردیبهشت نتیجه بهتری دارد.

ب- مبارزه با نسل دوم: در نسل های دوم (اواخر خرداد و اوایل تیر) و سوم (اواسط مرداد) در مرحله ای که لاروها هنوز مقدار زیادی تار نتنیده اند، سموم فسفره نظیر دارتون و یا زولون به نسبت ۲ تا ۲.۵ در هزار و یا دیازینون به نسبت ۱.۵ در هزار توصیه می گردد. در صورت وجود تار زیاد در خوشه، کاربرد صابون کشاورزی به میزان ۱ – ۰.۵ لیتر در هزار لیتر آب به همراه سم توصیه می‌شود.