منیزیوم و نقش آن در گیاهان

منیزیم ( magnesium  ) به مقدار فراوان در خاکها وجود دارد، مقدار آن در پوسته زمین و خاکها در حدود 1.2 درصد است. مقدار آن در خاکها بسته به نوع اقلیم و سنگ مادر متغیر است و درخاکهای شنی و سبک کمتر و در خاکهای سنگین بیشتر است . جذب آن توسط درختان میوه به صورت یون  ++ Mg است و بستگی به ظرفیت تبادلی خاک، درجه اشباع آن، نوع خاک، رس محل و سایر عناصر همراه آن دارد .گاهی تأثیر منیزیوم در pH بیشتر از كلسیم است و باعث افزایش آن تا بیش از 8/5 نیز میشود كه در این حالت برای درختان میوه احتمال مسمومیت این عنصر وجود دارد.  مقدار متوسط منیزیم در برگ درختان میوه درحدود 0.3 تا 0.5 درصد وزن خشک می باشد. منیزیم نیز مانند کلسیم اثرات رقابتی با سایر عناصر نظیر پتاسیم و ازت دارد. اثرات منفی پتاسیم در جذب منیزیم بوسیله درختان میوه بسیار حائز اهمیت است و در باغهایی که کوددهی سنگین پتاسیم یا پتاسیم زیاد در خاک وجود داشته باشد کمبود منیزیم در درختان مشاهده می شود . پتاسیم در حضور ازت فراوان باعث کاهش غلظت منیزیم در درختان میوه می شود. اثرات رقابتی منیزیوم و کلسیم با مس نیز قابل اشاره است . وقتی منیزیم در خاک افزایش می یابد جذب مس را با اختلال روبرو می سازد. از این اثر می توان در هنگام مسمومیت باغ در اثر فراوانی مس استفاده کرد تا اثر مسمومیت را تقلیل داد و برعکس در مناطق با کمبود مس، افزایش منیزیم کمبود مس را تشدید می کند. لازم است یاد آوری شود که بهترین pH برای جذب منیزیم بین 7 الی 8.5 میباشد.

نقش منیزیم در گیاهان

منیزیم تنها عنصر فلزی موجود در کلروفیل می باشد و به عنوان هسته مرکزی سازنده کلروفیل معرفی میشود. بنابراین منیزیم بطور غیر مستقیم در متابولیسم و فتوسنتز درختان میوه نقش دارد . منیزیوم همچنین در فعالیت آنزیم ها در گیاهان نقش داشته و حامل های فسفری را که در جذب سایر عناصر مؤثر می باشند فعال می کند و با شرکت در چرخه اسید سیتریک به عنوان یک چرخه متابولیسمی در گیاه، در تنفس گیاهان دخالت دارد. منیزیوم در درختانی که تولید روغن می کنند مانند زیتون، نقش مثبتی در افزایش روغن تولیدی دارد، این موضوع در مورد گردو و بادام نیز صادق است، این عنصر در سنتز پروتئین در گیاهان نیز دخالت دارد  . در درختان میوه هسته دار مانند هلو، گوجه سبز و مرکبات در ساخت هسته نقش فعالی دارد. برای مثال باغهای مرکباتی که دارای ارقام هسته دار هستند نسبت به باغهایی که دارای ارقام بی هسته هستند علائم کمبود منیزیم را زودتر نشان میدهند. کمبود منیزیم یک امر نسبتاً رایج بوده و در بعضی از مناطق کشور علائم آن بر روی گل ها و گیاهان زینتی مشاهده می شود. کاربرد منیزیم در باغات مرکبات باعث افزایش معنی دار تولید محصول می شود . بر اساس مشاهدات داوری نژاد و همکاران (1388) کاربرد کودهای حاوی منیزیوم می تواند باعث افزایش تولید محصول در پسته شود.

علائم كمبود منیزیم

چون منیزیم نقش اساسی در ترکیب کلروفیل (سبزینه) دارد اولین علامت ناشی از کمبود آن زردی برگها می باشد بطوری که بین رگبرگها در پهنک برگ به رنگ زرد در می آید. از آنجایی که منیزیم در گیاه پویاست ، در هنگام بروز کمبود از قسمت های مسن تر به قسمتهای جوانتر منتقل می شود، بنابراین علائم کمبود آن ابتدا در برگهای پیر ظاهر خواهد شد. چون کمبود منیزیم باعث کاهش میزان کلروفیل و عملیات فتوسنتز گشته و در اثر کاهش فعالیت متابولیکی گیاه، رشد رویشی و عملکرد نیز کاهش می یابد. ظهور لکه های ارغوانی (آنتوسیانین) در بین رگبرگها که به تدریج نکروزه شده و متعاقب آن ریزش برگها صورت می گیرد نیز حاصل کمبود منیزیم می باشد .(Uchida 2000) از آنجایی که در درختان میوه تجمع منیزیم در میوه ها بیشتر از برگها است درختانی که باردهی زیادی دارند کمبود منیزیم را در برگهای خود زودتر نشان میدهند. عوامل ژنتیکی نسبت به جذب منیزیم در درختان میوه بسیار مهم می باشند ، بطور مثال درختان سیبی که به عارضه لکه تلخی حساس می باشند مانند رد دلیشز دارای قدرت جذب بالای منیزیوم هستند . میوه هایی که از لحاظ منیزیم غنی هستند میزان کلسیم کمتری دارند و درختان میوهای که کمبود منیزیوم دارند، میوه های کوچکتری نیز تولید میکنند.

در گل سرخ علائم اصلی کمبود منیزیم دربرگهای پیر و در فاصله بین رگبرگ های زرد رنگ مشاهده میشوند روی آن ها لکه های کوچک نکروزی بین رگبرگ ها و اطراف میانه رگبرگ پیدا می شود که به شکل بیضی وسط برگ را پوشانده است. در گیاه بگونیا برگهای پیر در فاصله بین رگبرگ ها زرد شده و سپس نکروزه می شوند، نقاط نکروزه پس از مدتی بزرگ شده و با رنگ قهوه ای روشن یا تیره خشک می شوند بعضی برگها می ریزند. درمیخک، برگهای پیر در فاصله بین رگبرگ ها زرد هستند . برگها از نوک و حاشیه کمی پیچ خورده و به طرف بالا لوله میشوند .در حالات شدت بیماری دم برگ چروک و چین خورده برگ ها آویزان شده و لکه های ارغوانی بین رگبرگ ها ظاهر می شود. در مینا برگهای پیر در فاصله بین رگبرگ ها زرد هستند و برگها از نوک و حاشیه کمی پیچ خورده و به طرف بالا لوله می شوند. در حالت کمبود شدید دمبرگ چروک و چین خورده ، برگهای آویزان و لکه های ارغوانی بین رگبرگ ها ظاهر می شود. در شمعدانی برگ های پیر از حاشیه و نوک شروع به زرد شدن می کنند و زردی بین رگبرگ ها پیش می رود و فقط قسمتی از انتهای برگ و دو طرف رگبرگ های اصلی را سبز باقی میگذارد. این قسمت سبز به شکل پنجه ای به نظر میآید. برگها از پایین بوته به بالا به تدریج زرد میشوند و در حالت شدت بیماری برگهای جوان نیز چروکیده ،گیاه و دمبرگها کوتاه و ریشه ها کم هستند.

کمبود منیزیم در بادام زمینی باعث تا خوردن و بد شکلی برگ ها می شود که این امر به علت حساسیت بالای این گیاه به پیچ خوردن برگ ها باعث ایجاد خسارت سنگینی در کشت این محصول می شود و از دیگر سو تنظیم بودن نیاز های غذایی این گیاه بویژه میزان منیزیم مورد نیاز این گیاه باعث بالا رفتن کمیت و کیفیت محصول تولیدی خواهد شد .

کاربرد مناسب منیزیم در زراعت ذرت باعث بالا رفتن میزان مواد مغذی موجود در دانه ها وبرگها می شود، که این امر هنگام تغذیه انسانی از دانه ها و تغذیه دام ها از برگهای ذرت کشت شده با میزان مناسب و کافی منیزیوم باعث کاهش هزینه های جانبی پزشکی و دامپزشکی می شود.

کاربرد منیزیوم در گوجه فرنگی باعث کاهش رشد رویشی گیاه می شود که این امر حساسیت و میزان آلودگی گیاه به ویروس موزائیک گوجه فرنگی را کاهش می دهد . کاربرد میزان کافی منیزیوم باعث افزایش زیست توده، ماده خشک میوه و محصول تولیدی گیاه گوجه فرنگی می شود .

سمیت منیزیوم

سمیت ناشی از منیزیوم در درختان میوه تاکنون گزارش نشده اما زیادی آن باعث تشدید عوارضی در درختان می شود، بطور مثال عوارض ناشی از کمبود کلسیم می تواند با زیادی منیزیم تشدید شود .

راه های جلوگیری از كمبود منیزیم

با توجه به اینكه میزان منیزیوم موجود در خاكها به میزان كافی میباشد اما در صورت كمبود و نیاز به مصرف منیزیوم میتوان از كود سولفات منیزیم كه حاوی 57-55درصد منیزیم میباشد استفاده كرد. این كود به صورت چالكود و یا كانال كود به همراه سایر كودها مخلوط شده و در اختیار درختان میوه قرار میگیرد .كود دیگری كه حاوی حدود 5 درصد منیزیوم میباشد سولفات پتاسیم منیزیوم است كه به همراه دو عنصر تغذیهای دیگر یعنی پتاسیم و گوگرد در اختیار درختان قرار میگیرد .

به طور خلاصه

نقش منيزيوم در تغذيه گياهي:

• قسمتي از مولكول كلروفيل
• مؤثر در متابوليسم ازت و فسفر
• مؤثر در سنتز پروتئين
• مؤثر در جذب آب به‌وسيله گياه

علائم کمبود منیزیم:

• بي‌رنگي بين رگبرگ‌ها
• ظهور علائم در برگ‌هاي مسن
• كاهش رشد گياه

کمبود منیزیم همراه با علائم زير تشديد مي‌گردد:

• خاك‌هاي شني و اسيدي
• در خاك‌هاي غني از پتاسيم و يا در اراضي كه پتاسيم زياد مصرف مي‌شود
• دوره‌هاي سرد و مرطوب

محصولاتي كه به کمبود منیزیم بيشتر حساسند:

• انگور، ميوه‌جات، چغندرقند، سيب زميني ، كلزا و غلات

همچنین مطالعه پستهای زیر در مورد تغذیه نیز به شما عزیزان پیشنهاد میگردد.

نقش عنصر بور در تغذیه گیاهان

مدیریت تغذیه انگور ( قسمت دوم )

تغذیه درختان میوه

دستورالعمل مدیریت حاصلخیزی خاک و تغذیه برنج ( قسمت پنجم )

علایم کمبود عناصر غذایی در خرما