علایم کمبود عناصر غذایی در خرما
نشریه ترویجی علایم کمبود عناصر غذایی در خرما
(راهنمای کلی)
مقدمه
آزمایشهای مختلف نشان داده است که حداقل ۱۶ عنصر غذایی برای رشـد گیاه ضروری است که بعضی از این عناصر از طریق هوای اتمسـفر و بعضـی از طریق خاک در دسترس گیاه قرار می گیرند. قبل از تلاش بـرای شناسـایی علایم کمبود عناصر غذایی در خرما ، بایـد احتمـال خسـارت ناشـی از بیماریهـا، صـدمه حشـرات و شرایط اقلیمی نامساعد را بررسی کرد. اگر از این نظر مشکلی وجود نداشـت از سه طریق میتوان برای شناسایی عنصر غذایی که باعـث محـدودیت رشـد گیاه شده اقدام نمود .
روش های تشخیص علایم کمبود عناصر غذایی در خرما
آزمون خاک
در این روش با اسـتفاده از تجزیـه خـاک، اطلاعـات کـاملی از خصوصـیات خاک بدست می آورند و سـپس بـا کمـک ایـن اطلاعـات وضـعیت عناصـر غذایی مورد نیاز گیاه مورد ارزیابی قرار می گیـرد تا در صـورت کمبـود از طریق مصرف کودهای حاوی این عناصر، کمبود برطرف گردد .
آزمون گیاه
در این روش به جای خاک، اندام های گیاهی بخصوص برگ مورد تجزیـه قرار می گیرد و با انجام تجزیه بـرگ میـزان عناصـر غـذایی موجـود در آنهـا تعیین شده و سپس مقدار آنها با مقدار مطلـوب و اسـتاندارد مـورد نیـاز گیـاه مقایسه گردیده، سپس اگر غلظت عناصر غذایی کمتر از حـد مطلـوب با شـد اقدام به کوددهی می شود .
علائم ظاهری
در این حالت بـر اسـاس علائـم و نشـانه هـای ظـاهری گیـاه کمبـود عناصـر غذایی تشخیص داده می شودکه در این قسمت به ذکرعلائم ظاهری کمبـود عناصر غذایی در درخت خرما پرداخته می شود .
تشخیص علایم کمبود عناصر غذایی در خرما بر اساس علائم ظاهری
سن برگ
اگر علائم کمبود در قسمتهای پائینی گیـاه دیـده شـود ممکـن اسـت کمبـود ازت، فسفر، پتاسیم یا منیزیم وجود داشته باشد و اگر قسـمتهای بـالایی گیـاه دچار کمبود باشد احتمال کمبود آهن، روی، منگنز و بر وجود دارد.
رنگ ظاهری برگ
اکثر کمبودها نهایتاً باعث ایجاد رنگ مشخصی میشـوند . مـثلاً کمبـود ازت باعث رنگ زرد، کمبود فسفر باعث رنگ سبز متمایل به آبی،کمبود پتاسـیم باعث رنگ نارنجی یا قهوه ای تیره می شود
اندازه برگ
اگر اندازه برگهـا معمـولی باشـد احتمـال کمبـود منیـزیم، گـوگرد و پتاسـیم وجود دارد. اگر اندازه کوچکتر از حالت معمولی باشد کمبـود ازت، فسـفر، آهن، روی و کلسیم وجود دارد .
اندازه گیاه
اگر اندازه گیاه کوچکتر از حالت معمولی باشد احتمال کمبـود ازت و فسـفر وجود دارد .
مهمترین انواع کمبود های عناصر غذایی و علایم کمبود عناصر غذایی در خرما
نیتروژن
علائم کمبود نیتروژن در برگهای پائینی نخل خرما نمایان میگـردد . رنـگ بر گها در این حالت سبز متمایل به زرد میباشـد کـه در اثـر کمبـود شـدید برگهای بالایی نیز زرد میگردد و در نهایت قهوه ای رنـگ شـده و خشـک می شوند(شکل ۱ )
فسفر
علائم کمبود فسفر ابتدا در برگهای پائینی نخل خرمـا ظـاهر مـی گـردد . در حالت کمبود رنگ برگها به صورت سـبز متمایـل بـه آبـی در آمـده و نقـاط ارغوانی بر روی برگ ظاهر می شود و بتـدریج بـرگ بـه صـورت برنـزه در آمده ، نوک برگ شـروع بـه خشـک شـدن مـی نمایـد تـا اینکـه تمـام بـرگ خشک شود
پتاسیم
علائم کمبود پتاسیم ابتدا در برگهای پایینی ظاهر شده و بتدریج با پیشـرفت کمبود، برگهای جوان نیز علائم کمبود نشان میدهند. ایـن علائـم در میـان گونه های مختلف نخل متفاوت اسـت و در مـورد نخـل خرمـا علائـم کمبـود بدین صورت است که برگهای پایینی به رنگ نارنجی یـا قهـوه ای تیـره در می آیند، علاوه بر ایـن در صـورت کمبـود شـدید در نـوک و حاشـیه برگهـا حالت سوختگی مشاهده میگردد در سالهای اخیر علائـم کمبـود پتاسـیم در نخیلات کشور بخصوص منطقه جیرفت و کهنوج بوضوح قابل مشاهده بـوده و مصرف کودهای شیمیایی پتاسیم دار را ضروری ساخته است(شکل ۲ )
منیزیم
علائم کمبود منیزیم نیز ابتدا در برگهای مسن یا برگهای پایینی ظـاهر شـده و بتدریج کل درخت، علائم کمبود را نشان میدهـد . کمبـود ایـن عنصـر در نخل خرما به صورت ظاهر شـدن نوارهـایی بـه رنـگ زرد روشـن در امتـداد حاشـیه بـرگ هـای پـایینی بـوده در حالیکـه مرکـز بـرگ بـه صـورت کـاملاً مشخصی به رنگ سبز باقی میماند (زردی بین رگبرگها) و در حالت کمبود شدید ایـن عنصـر، نـوک برگچـه هـا ممکـن اسـت بـه صـورت خشـکیده در آیند(شکل ۳)
آهن
کمبود آهن ابتدا در برگهای جوان ظاهر میگردد. در ابتـدا رگبرگهـا سـبز باقی مانده ولی بافت میان رگبرگها زرد میشـود و در نهایـت تمـام بـرگ و قسمتهای پایینی گیاه نیز زرد رنگ میگردد(شکل ۴)
منگنز
کمبود منگنز ابتدا در برگهای جوان ظاهر میشود. نشانه های کمبـود بـدین صورت است که برگها ابتدا به رنگ زرد مـی آینـد و همـراه بـا ایـن زردی نوارهای خشکیده بـین رگبـر گهـا ظـاهر مـی شـود . بـا تشـدید کمبـود تمـام قسمتهای برگچه های جدید به صـورت خشـکیده و پژمـرده در مـی آینـد و همچنین این برگچه ها معمولاً به طرف داخل خـم مـی شـوند و بـرگ حالـت لوله ای پیدا مـی کنـد . عـلاوه بـر ایـن جوانـه هـای جدیـد سـریعا “ از بـین مـی روند(شکل ۵)
روی
کمبود روی ابتدا در برگهای جوان ظاهر میشود و نشانه های کمبـود بـدین صورت است که برگهای جوان دچار زردی بین رگبـر گـی مـی شـوند و بـا تشدید کمبود، نوک برگچه ها شروع به خشک شدن مینمایند تا اینکـه کـل برگ به صورت خشکیده در می آید .
منابع
سماوات،سعید و محمدجواد روستا.۱۳۷۹ .تشخیص کمبود عناصر غذایی در گیاهان زراعی و باغی نشریه فنی شماره ۱۸ ،موسسه تحقیقات خاک و آب، تهران، ایران .
همچنین مطالعه پستهای زیر در مورد خرما نیز پیشنهاد میگردد:
تاثیر مدیریت خوشه در کاهش آسیب آفات و بیماریهای خرما
مدیریت عارضه خشکیدگی خوشه خرما
زنجرک خرما و بررسی راهکارهای کنترل آن
