سوسک برگخوار نارون (Galerucella luteola)
سوسک برگخوار نارون (Galerucella luteola = Xanthogaleruca luteola)
(col.Chrysomelidea)
اغلب آفات درختان جنگلی بر روی درختان فضای سبز نیز به فعالیت میپردازند. درخت نارون ( Ulmus spp ) یکی از درختان غالب فضای سبز شهر ما است . آفات و بیماری های گوناگونی ممکن است به درختان نارون حمله کند که یکی از مهمترین آن در این شهر سوسک برگخوار نارون است.
نحوه خسارت آفت سوسک برگخوار نارون:
خسارت اصلی سوسک برگخوار نارون در مرحله لاروی است که با تغذیه از پارانشیم زیرین برگ ایجاد می شود. با باقی ماندن غشاء بالایی و رگبرگ ها ، برگ لطمه دیده منظره سفید و شفاف تور مانندی به خود می گیرد که اصطلاحاً به آن اسکلتی شدن ( Skeletonize ) می گویند .
به این ترتیب برگ درختان نارون با ازدست دادن سبزینه و کاهش عمل فتوسنتز دجار ضعف عمومی وخزان زودرس می شوند به طوری که در اواسط تابستان درختان،زیبایی وسایه دهی خود را ازدست داده و به شهر منظره مفلوکی می دهند. تغذیه حشره کامل این آفت به صورت سوراخدار شدن قلوه ای شکل برگ ها دیده می شود.
درختانی که برگ های خود را بر اثر حمله شدید آفت از دست داده اند در حدود ۲ – ۳ هفته بعد شروع به رویش برگ های جدید می نمایند که این برگ ها نیز مورد تغذیه ی لاروهای نسل دو قرار میگیرد .خسارت تغذیه ای برگخوار نارون بندرت موجب مرگ مستقیم درخت می شود ولی درختان آسیب دیده از این آفت در سال های بعد برگ های کوچکتر و رشد سالیانه کمتری دارند و به دلیل ضعف و خزان های زودرس حساسیت آن ها به سایر آفات از جمله آفات پوستخوار و چوبخوار و بیماری هایی نظیر بیماری مرگ هلندی نارون ( Ceratocystis ulmi ) افزایش می یابد.
شکل شناسی:
حشره کامل سوسک برگخوار نارون سوسکی به طول ۵ – ۷ میلی متر است . رنگ عمومی بالپوش ها به رنگ زرد مایل به قهوه ای بالبه بیرونی سیاه رنگ است. در حشرات ماده ، انتهای شکم در مرحله قبل از تخمگذاری متورم شده و از زیر بالپوش ها کاملا بیرون می زند در حالی که اندازه بدن نرها کوچکتر بوده و بالپوش ها به خوبی روی شکم را می پوشاند. ماده معمولا رنگی روشن تر از نرها دارند.
تخم های سوسک برگخوار نارون مخروطی شکل و به رنگ زرد متمایل به نارنجی است که به وسیله ماده ها در دسته های بین ۱۰ تا ۳۵ عددی در چند ردیف موازی وچسبیده به هم در سطح زیرین برگ ها و به ندرت در سطح فوقانی آن گذاشته می شود.
سوسک برگخوار نارون (Galerucella luteola) دارای سه سن لاروی است .لاروهای جوان پس از خروج از تخم به طول ۱ – ۱.۵ میلیمتر به رنگ سیاه و درای موهای نسبتاً بلند روی بدن است که بتدریج با رشد لاروها رنگ آن ها از زرد تیره تا سبز زیتونی تغییر می یابد . روی حلقه های بدن لاروهای کامل سن آخر در قسمت پشتی بر آمدگی های سیاه رنگی به شکل دو نوار طولی دیده می شود . طول لارو کامل حدود ۱۲ میلی متر است. لاروهای سن سوم پس از اتمام تغذیه ، مدتی بی حرکت می مانند و بعد از پوست اندازی تبدیل به شفیره هایی به طول ۵ – ۷ میلیمتر وبه رنگ زرد نارنجی تا قهوه ای می شوند .
دوره زندگی Galerucella luteola :
سوسک برگخوار نارون زمستان را به صورت حشره کامل به حالت جمعی در زیر توده برگ های خزان کرده ،داخل درز و شکاف زیر پوست تنه درختان و سایر مکان های محفوظ می گذرانند. جمعیتهایی از این سوسک در فصل زمستان به منازل اطراف ، لانه حیوانات اهلی پناه برده و در زیر زمین ها ، شوفاژ خانه ها و بین درز و شکاف دیوارها مخفی می شوند . در فصل بهار به هنگام متورم شدن جوانه های نارون ، سوسک محل های زمستانی را ترک کرده و روی درختان نارون ، از برگ های جوان به شکل قلوه ای تغذیه میکنند و آماده جفتگیری می شوند. در شرایط آب وهوایی آذربایجان ، تخمریزی معمولا از نیمه دوم اردیبهشت ماه آغاز می شود . هر حشره ماده می تواند ۴۰۰ – ۸۰۰ عدد و در شرایط مساعد گاهی تا ۱۱۰۰ عددتخم تولید کند ۷ – ۱۰ روز بعد از تخمریزی ، لاروهای نسل اول از تخم خارج می شوند و شروع به تغذیه گروهی از سطح زیرین برگ ها کرده و منظره شفاف توری مانند به برگ ها می دهند. دوره ۳ سن لاروی این آفت حدود ۱۹ – ۲۲ روز طول می کشد و لاروهای کاملتر اغلب به صورت انفرادی فعالیت می کنند . لاروهای سن آخر پس از اتمام تغذیه به طور دسته جمعی از طریق خزیدن به روی تنه درخت به سمت پایین سرازیر شده و در زیر خاشاک اطراف تنه درخت و در خاک به پیش شفیره و سپس شفیره تبدیل می شوند .تعدادی از لاروها نیز با پرتاب مستقیم از تاج درخت به زمین می افتند و یا روی درخت ، در شکاف و درزهای پوست تنه و شاخه های اصلی شفیره می شوند ..دوره شفیرگی حدود ۵ – ۶ روز طول می کشد که از آن حشرات کامل نسل دوم ظاهر می شوند ( حدود آخر خرداد یا هفته اول تیرماه در تبریز) . این آفت در تبریز معمولا ۲ نسل در سال تولید می کند و حشرات کامل نسل دوم هم برابر مشاهدات سالیانه معمولا در آخر تیر یا هفته اول مرداد ماه ظاهر شده و به طور گروهی تا اوایل شهریور ماه از برگ ها تغذیه کرده و سپس به پناهگاه های زمستانی می روند.
روش های کنترل سوسک برگخوار نارون:
الف-کنترل زراعی :
آبیاری بموقع ، کود دهی مناسب ، تقویت خاک و آب و حذف پاجوش های اطراف درختان و جلوگیری از زخمی شدن تنه و ریشه ها ، انهدام بقایای گیاهی در فصل پاییز و حذف و هرس شاخه های خشک و ضعیف درخت ها در فصل های پاییز و زمستان از اقدامات زراعی مؤثر علیه این آفت است. اجتناب از هرس شدید یا انجام هرس در فصل های بهار و تابستان توصیه می شود . زیرا سوسک های پوستخوار ناقل بیماری مرگ هلندی در طول بهار و تابستان برای تغذیه به سوی زخم های تازه حاصل از هرس جلب می شوند.
ب-مبارزه شیمیایی:
با وجود نقش عوامل کنترل کننده دیگر ، بدیهی است در هنگام رسیدن جمعیت آفت Xanthogaleruca luteola به مرحله خسارت زایی باید از روش های مختلف مبارزه شیمیایی استفاده شود . به دلیل حضور گسترده نارون در فضای سبز شهری و احتمال آلودگی های زیست محیطی ناشی از به کار گیری سموم و نیز نابودی دشمنان طبیعی بر اثر تماس با این مواد ، بایدمبارزه شیمیایی با دقت زیاد و تا حد ممکن با استفاده از سموم کم خطر و انتخابی انجام گیرد به طور کلی از اواسط اردیبهشت ماه هر سال نظارت و بازدید هفتگی از درختان نارون به منظور بررسی لزوم و تعیین زمان انجام مبارزه شیمیایی امری ضروری است .در اوایل فصل جستجو باید به یافتن تخم های زردرنگ آفت Galerucella luteola که معمولا به طور دسته جمعی در سطح زیرین برگ قرار داده می شود معطوف گردد و اولین سمپاشی در زمان اوج ظهور لارو های سن اول آفت انجام گیرد . مبارزه شیمیایی با سوسک برگخوار نارون به دو روش سمپاشی تاج درخت و سمپاشی نواری در تنه ها قابل اجرا است.
- سمپاشی تاج درخت
از حشره کش های تماسی گوارشی دارای پایداری مناسب نظیر دیازینون ، فوزالون (زولن) ، گوزاتیون (آزینفوس متیل) و . . . می توان علیه این آفت استفاده کرد. به علاوه در صورت امکان و توان مصرف حشره کش بیولوژیک ( بی تی ) ازلحاظ سازگاری با محیط زیست و عدم تأثیر سوء بر سلامت انسان بسیار مفید است.
سمپاشی تاج درخت باید درزمان اوج ظهور لاروهای سن اول آفت و قبل از ایجاد خسارت انجام گیرد.زیرا از بین بردن لاروهای سنین بالاتر به دلیل پراکنده شدن آنها و همچنین نیاز به غلظت بالای سم مشکل است.برای توفیق در مبارزه شیمیایی علیه آفت توجه به چند نکته زیر مهم است .
- به دلیل روند تدریجی تخمریزی و ظهور تدریجی لاروهای سوسک برگخوار نارون ( Xanthogaleruca luteola ) ،درختان سمپاشی شده باید ۲ – ۳ هفته بعد از اجرای سمپاشی مجدداً بازدید شود و در صورت مشاهده جمعیت خسارت زای آفت سمپاشی مرحله دوم با نظارت کارشناس انجام شود.*در طول فصل تابستان هم باید سطح پشتی برگ ها هر ۲ – ۳ هفته یک بار بازدید شود.
- در هنگام سمپاشی باید دقت نمود که تمامی برگ ها به طور کامل با محلول سمی آغشته شود و ضمناً برای سمپاشی درختان نارون مرتفع استفاده از سمپاش های با قدرت پرتاب زیاد و نیروی کارگر ماهر جهت ایجاد پوشش کامل تا بالا ترین قسمت های تاج درخت ضروری است.
- برای پوشش دادن کامل یک درخت به ارتفاع ۹ متر حدود ۶ لیتر محلول سمی لازم است.
- نظر به امکان پرواز و جابجایی آفت سمپاشی باید به صورت هماهنگ و همزمان در تمام مناطق شهر و روی تمام درختان انجام گیرد.
- ازسمپاشی درختان در هوای بادی و بارش باران اجتناب شود
- سمپاشی نواری تنه درخت:
استفاده از این روش در کنار انجام سمپاشی تاج درخت توصیه می شود.چون لاروهای سن اخر ( سن سوم ) پس از اتمام تغذیه برای شفیره شدن در طول تنه درخت به سمت پایین سرازیر می شوند . می توان در این مرحله ،سم مورد نظر را در ارتفاع دومتری از سطح زمین دور تنه درخت به صورت نواری به عرض نیم متر به وسیله یک سمپاش با فشار کم پاشید. به این طریق با ایجاد تلفات به لارو های سن ۳ جمعیت حشره کامل نسل بعد و هم میزان خسارت کاهش می یابد. بهترین زمان سمپاشی نواری دور تنه ،بلافاصله پس از مشاهده اولین لارو های مهاجر سن آخر است .و به منظور تعیین زمان مناسب این اقدام باید که درختان نارون به طور هفتگی بازدید شوند. یکبار سمپاشی با حشره کش کارباریل ( سوین ) به غلظت دو در صد می توانداکثر لاروهای عازم به شفیره شدن به سمت قاعده درخت را نابود کند. برای ایجاد نوار سمی دور درختی به قطر ۴۰ سانتیمتر حدود یک لیتر محلول سمی لازم است و در صورت وقوع بارندگی قطعا ًتجدید سمپاشی لازم است.در این مورد استفاده از نوار چسبنده در اطراف تنه درخت به جای استفاده از نوار سمی هم توصیه شده است.
البته اعمال این روش مبارزه با Galerucella luteola با توجه به راه های دیگر انتقال لاروهای کامل Galerucella luteola به پایین ( پرتاب از تاج ) و نیز شفیره شدن تعدادی از این لاروها در روی تنه و شاخه ها،کارآیی چندانی ندارد ولی اجرای چندساله و پی در پی آن روی تمام نارون های یک منطقه کنترل مطلوبی را فراهم می کند. در پایان ذکر این نکته نیز لازم است که هیچ یک از روش های مبارزه با Galerucella luteola به تنهایی قادر به مهار اصولی سوسک برگخوار نارون نیست و باید تلفیقی از همه آن به کار بسته شود.
تهیه وتنظیم: پرویز اسدی ( مشاور گیاهپزشکی سازمان پارکها وفضای سبز شهر تبریز )
