ساس و روشهای مبارزه و کنترل آن

(Bed bug Cimex lectularius)

ساسها از انگل های خارجی حیوانات ساکن غار (احتمالا خفاشها) در زمان غارنشینی انسان تکامل پیدا کرده اند. اولین بار توسط نویسندگان رومی و یونانی به عنوان یک مشکل در مدیترانه از آنها یاد شده است. این حشرات در قرن 11 در آلمان ، قرن 13 در فرانسه و قرن 16 در انگلیس تعیین هویت شدند. رایج ترین روش ورود ساس ها به داخل خانه از طریق چمدان های حمل بار، اقامت شبانه در شهر دیگر یا خرید اثاثیه دست دوم می باشد. ساس حشره ای از راستهی نیم بالان و خانواده بستر ساسان (Cimicidate) است. ساس از کک بزرگ تر است . دو نوع ساس که از نظر بهداشتی برای انسان اهمیت دارد، ساس معمولی (ساس تختخواب، Cimex Lecutularius) و ساس گرمسیری (Cimex Hemipterus) هستند. این دو نوع ساس از روی پیش سینه یعنی بخش اول سینه از هم تشخیص داده می شوند. در حال حاضر شواهدی دال بر انتقال بیماری های عفونی مانند: هپاتیت بی یا سی و یا انتقال ایدز از طریق گزش ساس در دست نیست. ویروس ها در داخل بدن ساس تکثیر نمی شوند و در مدل های حیوانی انتقال بیماری های ویروسی از طریق گزش ساس ممکن نمی باشد.

شکل‌شناسی:

حشرات بالغ 5-4 میلیمتر طول دارند بدنشان بیضی شکل است و هنگامی که خونخواری کرده باشند بدن کشیده تر بنظرمی رسد و رنگ آنها قرمز یا قهوه ای است و اگر خونخواری نکرده باشد برنگ زرد با قهوه ای کم رنگ دیده می شوند. بر روی سر 1 جفت آنتن 4 بندی ، قطعات دهانی گزنده و مکنده به صورت خرطوم و 1 جفت چشم در طرفین سر مشاهده می شود . سینه از 3 بند تشکیل شده که بند اول بزرگتر از 2 بند دیگر است . به هر بند سفید 1 جفت پای کشیده و بلند ، استوانه ای متصل است وروی بند دوم و سوم سینه 1 جفت بال تحلیل رفته به صورت دو بالشتک مشاهده می شود شکم از 8 بند تشکیل شده است که بند انتهایی شکم در نرها کشیده تر ومجهز به یک عضو تیز بنام پنیس است. بر روی بدن پوشش کم پشتی از موهای ظریف دیده می شود.

زیست‌شناسی:

ماده بالغ روزی 2-3 تخم میگذارد. که در طول زندگی جمعاَ 200-500 تخم می رسد. تخم های یک میلیمتری سفید مروارید شکل اند و در مکانهای یاد شده قرار داده میشوند. زمان باز شدن تخم ها که معمولا 10-9 روز بعد از جنین دار شدن است به درجه حرارت بستگی دارد. 5 مرحله نمفی وجود دارد. که هر مرحله قبل از پوست اندازی به یک وعده خون نیاز دارد تا تبدیل به مرحله بعدی گردد.  مراحل تخم تا بلوغ کامل و تخم گذاری مجدد بسته به حرارت محیط بین 19-7 هفته متغیر است . در حرارت 27 درجه تخم ها در کمتر از یک هفته شکفته میشوند. درطول سال چند نسل ساس بوجود می آید. در دسترس بودن منبع خون در زمان تولید مثل تاثیر میگذارد. ساس های بالغ در تابستان هر هفته تغذیه میکنند. در ماههای سرد تر تغذیه آنها کمتر صورت میگیرد. در زمستان چیزی نمی خورند و در بهار برای تغذیه ظاهر میشوند. ساس ها گرسنگی را تا 550 روز تحمل میکنند! خانه هایی که مستاجری هستند بیشتر در معرض آلودگی قرار دارند.

رفتارشناسی:

در محل سکونت انسان مانند منازل، هتلها، خوابگاهها، زندان ها، سربازخانه‌ها، بیمارستانها، سرای سالمندان و … یافت میشود. آنها در شکاف دیوار، کف خانه ها، اثاثیه، لابلای کار تنها، پشت کاغذ دیواری، کمد ها و درهای چوبی و قفسه کتابخانه ها مبلمان، تشکها و پشتی ها مخفی میشوند.

در شب و نور کم فعال هستند و از میزبان خفته تغذیه میکنند. ساسها هنگام خونخواری 3 یا 4 بار با فاصله چند دقیقه شخص را میگزند تا سیر شوند. هر 2 جنس نر و ماده خونخوارند وبر روی انسان تغذیه میکنند و در صورت عدم دسترسی به انسان از خون حیوانات مختلف مانند خرگوش ، موش ، خفاش ، مرغ و خروس و پرندگان دیگر به عنوان غذا استفاده میکنند ساسها می توانند گرسنگی را برای مدت طولانی تحمل کنند از این جهت می توانند در ساختمانهای قدیمی خالی از سکنه به حیات خود ادامه دهند. ساسها معمولا هنگام شب و قبل از طلوع آفتاب خونخواری میکنند و اگر خیلی گرسنه باشند روزها نیز مبادرت به خونخواری مینماید. مدت خونخواری 5-4 دقیقه است ساسها روزها در نقاط تاریک مانند شکاف درزها ، وسایل منازل ، دیوارها، سقف ها ، درزیرکاغذ دیواری ، لابلای کفپوش های چوبی ، فضای بین تشک و تختخواب ، درزهای تشک و بالش و رختخواب مخفی می شوند.

مشکلات بهداشتی ساس ها:

1. ایجاد کم خونی (به علت خونخواری زیاد)
2. حساسیت در افراد حساس. در بعضی افراد ممکن است تاولهای هموراژیک بزرگی به وجود آید. و در بعضی ممکن است قرمزی و ادم مشاهده شود.
3. کم خوابی یا بیخوابی
4. خارش شدید و عفونت های ثانویه
5. بوی بد مکان ساس زده

تشخیص گزش:

زخم های محل گزش پاپولهای سفتی بوده که از یکدیگر فاصله کمی داشته و دوتا دوتا یا سه تا سه تا با هم ظاهر میشوند. شکل خوشه ای گزش ها در تمایز گذاشتن بین زخم ها با گزش سایر حشرات مهم است.

1. دیدن ساس (مرده یا زنده) در محل خواب
2. رد خون در روی ملحفه ها و مخفی گاههای ساسها
3. روشن کردن ناگهانی برق در شب و مشاهده ساس ها
4. جستجو در لابلای درزها و شکاف ها

کنترل ساس :

1. بهسازی محیط
2. سمیاشی

بهسازی محیط :

1. دور انداختن وسایل آلوده و سوزاندن آنها
2. حذف درزها و شکاف ها و برداشتن کاغذ های دیواری
3. گچ کردن ساختمان (در ساختمانهایی که گل – گچ هستند یا درز و شکاف در کف و دیوار دارند)
4. دوغاب کف ساختمان با سیمان
5. پهن کردن وسایل خانه در آفتاب
6. بعضی از لباسها را با جوشاندن سالم سازی کنید .
7. در صورتی که حجم آلودگی پایین باشد با رعایت مسائل ایمنی میتوان با مشعل های گازی شکاف ها و درزها را حرارت داد(باید مواظب اشتعال وسایل سوزنده و سیم کشی برق داخل و خارج دیوارها باشید)
8. استفاده از جارو برقی میتواند مفید باشد به شرط اینکه از کیسه یکبار مصرف استفاده شود و در نهایت کیسه سوزانده یا جوشانده شود در صورتی که کیسه یکبار مصرف در دسترس نباشد. کیسه را فوراَ بعد از جاروکشی بجوشانید.
9. از آن جایی که ساس از سطوح چوبی به راحتی بالا می رود، پس باید پایه های تخت را در داخل صفحات فلزی قرار دارد و تخت ها را از دیوار فاصله داد.
10. سرما: تماس طولانی با دمای 19- درجه سانتی گراد به مدت چهار روز ساس بالغ را نابود می کند.
11. حرارت: ساس بالغ بر اثر تماس با حرارت کشته می شود حرارت همچنین تخم ساس را از بین می برد. (به طور مثال حرارت آفتاب یا حرارت از یک بخار ساز).

به طور کلی برای مبارزه با ساس روشهای زیر را بکار ببرید :

قبل از شروع فرآیند نابود کردن این حشرات، همیشه یک ارزیابی خطر برای تعیین بهترین روش و ماده مورد استفاده برای نابود کردن آنها انجام می دهیم. ابتدا ماده ای در ناحیه مورد نظر مورد استفاده قرار میگیرد که به صورت اسپری یا به شکل مه اعمال می گردد. سپس، یک پودر غیرسمی مخصوص انسان در طول شکاف های باریک و ستون ها اعمال می کنیم. این پودر باعث خشک شدن پوست ساس می شود و در نتیجه باعث مرگ ساس می گردد. در موارد حاد، گاهی اوقات لازم است ستون ها و قرنیزها، موکت ها و سایر نازک کاری های منزل باز شوند تا ناحیه مربوطه بتواند به شکلی مناسب سمپاشی شود. به مدت چهار ساعت هیچکس نباید وارد محل سمپاشی شده شود. اقامت در اتاق های مجاور بلامانع است. بانوان باردار، افراد مبتلا به حساسیت و کودکان زیر سه سال تا 24 ساعت پس از فرآیند نابودسازی نباید وارد محل های سمپاشی شده گردند. برای کنترل ساس علاوه بر ضدعفونی کردن با آفت کش ها ضد عفونی با حرارت نیز میتواند موثر واقع گردد . ممکن است چند هفته طول بکشد تا تمام ساس ها از بین بروند، و ممکن است لازم باشد عملیات مربوطه تکرار شود. در اتاق هایی که باید سمپاشی شوند، تمام مبلمان منزل را حداقل 50 سانتیمتر از دیوار دور کنید. این کار، دسترسی به ستون ها و قرنیزها را آسان تر می کند. ملافه ها و سایر پارچه ها را در کیسه های پلاستیکی کاملا بسته قرار دهید. کیسه ها را به دقت در داخل ماشین لباسشویی باز کنید. سپس کیسه های پلاستیکی را بلافاصله همراه با زباله سوختنی دور بیاندازید! تمام پارچه ها را با دمای حداقل 60 درجه سانتیگراد شستشو دهید و سپس آنها را با با استفاده از خشک کن خشک کنید. سپس پارچه های شسته شده و خشک شده را در کیسه های پلاستیکی کاملا بسته قرار دهید.  دستورالعمل های مربوط به شستشو را به دقت مطالعه کنید تا مطمئن شوید پارچه ها می توانند دمای ذکر شده را تحمل کنند. تمام پرده ها و قاب عکس ها را پایین بیاورید. تمام سطوح کف را با جاروبرقی تمیز کنید و شستشو دهید.

شما میتوانید با مراجعه به پست مبارزه با انگلهای خارجی در دام اطلاعات دیگری در مورد سایر آفات مشترک انسان ودام کسب نمایید .

بعد از نابود کردن

1. تمیزکاری را بطور کامل انجام دهید.
2. با دقت و بطور مکرر جاروبرقی بکشید.
3. سطوح کف یا تخته های کف منزل را به مدت چهار هفته شستشو ندهید؛ شستشو قبل از این مدت میتواند باعث زدوده شدن ماده حشره کش گردد.
4. ملافه ها و سایر پارچه ها را بطور منظم بشویید و تمیز کنید.
5. به خوابیدن در تختخواب خود ادامه دهید، حتی اگر این کار برایتان ناراحت کننده باشد. زمانی که ساس ها در هنگام شب از مخفی گاه های, خود بیرون می آیند در معرض ماده حشره کش قرار خواهند گرفت.
6. مبلمان را بین اتاق های مختلف جابجا نکنید زیرا این کار خطر سرایت مشکل به نقاط دیگر را افزایش می دهد.

سموم موثر روی ساس ها :

سم HCH و سم BHC سم دی اکساکارب و سم بندیوکارب ، سم ددت،سم دیازینون , سم فن کلروفوس، یودفن فوس لیندین، مالاتیون و پرویوکسور ، آیکون ، سولفاک موثر میباشند. اضافه کردن پیرترین یا پیرتروئیدهای ترکیبی مثل بیورزمترین مفید است چون باعث خارج شدن ساس از پناهگاههایشان میشود و تماس آنها را با سطوح سمپاشی شده افزایش میابد.  سمپاشی به صورت دستی یا کمپرسی روی دیوارها و کف اطاقها صورت میگیرد. رختخواب کودکان و گهواره اطفال نباید سمپاشی شود . در این مورد لباس ها و .. را بجوشانید.