کاشت ، داشت و برداشت توت فرنگی

تاریخچه

توت فرنگی میوه ای نسبتاً جدید است که تـا 300 ـ250 سـال قبـل بـه شـکل امروزی وجود نداشت و بیشتر در مـوارد دارویـی از آن اسـتفاده مـیشـد. در قـرن چهاردهم در فرانسه توت فرنگیهای وحشی از جنگـل بـه زمـین زراعتـی منتقـل شدند و از آن به عنوان یک گیاه اهلی استفاده گردید. در جنگلهای شـمال ایـران، توت فرنگی وحشی بطور فراوان یافت میشود. به نظر مـیرسـد کـه اولـین رقـم اصلاح شده در زمان صدارت اتابک اعظم از فرانسه به ایران آمد و بـه نـام اتـابکی معروف شد.

در قرن 18 بین دو واریته اروپایی و آمریکایی دو رگگیری انجام شد و اجـداد توت فرنگیهای درشت امروزی بوجود آمدند و درحال حاضـر در نقـاط مختلـف کشور کشت میشوند.

مقدمه

توت فرنگی میوه ای شبیه توت است ولی کمی درشتتر، رنگش قرمز و طعـم آن ترش و مطبوع است. بوته اش کوتاه و دارای بـرگهـایی درشـت و سـاقه هـایی باریک و خزنده است که روی زمین میخوابد و ریشه میدواند. تـوت فرنگـی بـه صورت وحشی و اهلی میروید و به اسامی چپلـک، چپالـک، شـالکه و چلـم نیـز خوانده میشود. این میوه به حالت خودرو در بعضی نواحی شـمالی ایـران وجـود دارد و بعضی اوقات به دلیل خوش طعمی میوه، آن را بطور مصنوعی پرورش میدهند. میوه توت فرنگی به صورت قرمز، گوشتدار و دارای هسته های ریزی است که از ماه اردیبهشت پدیدار میشود و تا آخر مرداد دوام می آورد. از دیرباز همه قسمتهای این گیاه مصرف دارویی داشته است و از برگ و ریشه آن که حـاوی مقـدار قابـل ملاحظه ای تانن است به عنوان ضداسهال و ادرارآور استفاده میشده است.

مشخصات گیاه شناسی

توت فرنگی از جنس فراگاریا (Fragaria) و تیره رزاسـه (Rosaceae) بـا نام انگلیسی Strawberry است که امروزه از گونه های شیلنسیس (Chilensis) و ویرجینیا (Virginia) استفاده زراعی میگردد. عموما گیاهانی علفی با ساقه های رونده یا استولون هستند. برگها مشتمل بر سه برگچه خشن و کـرکدار بـه رنـگ سبز تیره بوده که در برخی از ارقام شفاف میباشند. ساختمان گل شامل 5 گلبـرگ سفید که در قسمت تحتانی خود به یک زائده کوچک متصل است، کاسه گل شامل 5 کاسبرگ سبز رنگ بوده که در قسمت تحتانی تقریبا به یکـدیگر جـوش خـورده میباشند. تعداد کاسبرگها در برخی از ارقام زراعتی ممکن است بـیش از 5 عـدد باشد. پرچمها به تعداد 20 عدد یا کمی بیشتر یا کمتر است. مادگی به تعداد زیاد و به صورت مارپیچی بر روی نهنج قرار گرفته است و در مجموع و همـراه بـا نهـنج فرم نسبتا کشیده ای را تشکیل میدهد. مادگی از فندقه های جدا از یکدیگر کـه هـر کدام دارای تخمدان با شکل راست و کوتاه میباشـد تـشکیل شـده اسـت. در هـر تخمدان یک تخمک وجود دارد و در واقع بذر به تعداد فندقه ها تولید میشود. گل در واقع دو جنسی و پس از تلقیح گلبرگها، ریزش کرده و نهنج بـه تـدریج رشـد نموده و گوشتی شکل میگردد و میوه به مرور زمان آبدار شده و از حالت اسـیدی به قندی تبدیل میشود. اگر لقاح ناقص باشد تعداد فندقـه هـا محـدود و چـه بـسا تقارن میوه حفظ نمیشود.

توت فرنگی از نظر گیاه شناسی به دو نوع تقسیم میگردد:

1. توت فرنگی دانه ریز و یا چهار فصل. این گیاه دارای دانه های ریز ولـی بـسیار معطر میباشد و در باغات و منازل کاشته میشود.
2. توت فرنگی دانه درشـت. همانگونـه کـه از نـام آن مـشخص مـیگـردد دارای دانه های درشت و آبدار میباشد و کاشت آن در باغات و منازل مرسوم است.

توت فرنگیهای دانه درشت دو تیپ اند:

الف – توت فرنگی دانه درشت یک فصل: که در بهار میوه میدهد.

ب – توت فرنگی دانه درشت دو فصل: کـه دو نوبـت یکـی در بهـار و دیگـری در تابستان میوه میدهد.

سطح زیر کشت آن در ایران حدود 2300 هکتار بوده کـه عمـده آن در اسـتان کردستان میباشد. در اصفهان کشت مزرعه ای بسیار ناچیز و پراکنده است و کشت گلخانه ای آن حدود 1 هکتار است.

ارقام توت فرنگی

ارقام توت فرنگی به گروه ارقام بهاره یعنی بوته هایی که در سـال یکبـار میـوه میدهند و ارقام چهار فصله کـه در سـال بـیش از یکبـار میـوه مـیدهنـد، تقـسیم میگردند. مهمترین ارقام بهاره عبارتند از گورلا، آلیسو، تیوگو، رد گانتلـت، اسـیتا، کاتس کیل، فرسنا. ارقام چهار فصله بسیار قوی الرشـد و خزنـده بـوده و از اواخـر اردیبهشت تا اواخر تابستان و گاهی اوایل پاییز میوه میدهنـد. میـوه هـا ریـز و بـه تعداد زیادتری در هر بوته تولید میشوند. ارقام چهار فصله که مناسب کشتهـای گلخانه ای اند، مانند: کاماسورو، استرا و هومی جنتو مـیباشـد. کاماروسـو یکـی از ارقام چهار فصل و بـسیار مهـم تـوت فرنگـی در جهـان اسـت. زودرس و دارای میوه های درشت و سفت میباشد. وزن متوسط هر میوه حدود 30 تا 40 گرم است. عملکرد هر بوته 700 گرم در سال است. دارای برگهای بزرگ و پهـن مـیباشـد. این رقم مناسب کشتهای گلخانه ای است. کشت آن در تهـران و جنـوب کـشور رضایتبخش بوده است.

انواع مهم ارقام توت فرنگی

Fragaria vesca

گیاهی استولون دار، شاخه گلدهنده به طول 5 تا 30 سانتیمتر، تقریبـا بلنـدتر از برگها. برگهای قاعده طوقه ای، سه قسمتی، برگچه ها تخم مرغی، واژ تخم مرغـی یا لوزی، تقریباً برابر یکدیگر، حاشیه اره ای، سطح فوقـانی دارای موهـای پراکنـده،

سطح تحتانی پوشیده از موهای خاکستری روی هـم خوابیـده، بطـوری کـه سـطح تحتانی خاکستری رنگ به نظر میرسد. گـل آذیـن دارای 2 تـا 7 گـل، پوشـیده از کرکهای روی هم خوابیده. گلها بـه قطـر 12 تـا 18 میلیمتـر، معمـولاً نـر مـاده. کاسبرگها 3 تا 4 میلیمتر، نیزه ای با نوک سـیخکی. کاسـبرگهـای فرعـی نیـزه ای. نوک دارای بریدگی، کمی کوتاهتر از کاسبرگها. کاسبرگها و کاسبرگهای فرعـی در زمان رسیدن میوه پراکنده یا برگشته. گلبرگها سفید، به طـول 4 تـا 5 میلیمتـر، واژ تخم مرغی یا دایره ای. نهنج قرمز، بدون کرک، آبدار، در زمان رسیدن میـوه تـا یک سانتیمتر، برچه ها پراکنده روی نهنج. فـصل گلـدهی اواخـر بهـار تـا تابـستان میباشد. گیاه متعلق به منطقـه خـزری اسـت. پراکنـدگی جغرافیـایی آن در اروپـا، ترکیه، ایران و روسیه است. پراکندگی در ایران در منـاطق شـمال و شـمال غـرب میباشد.

Fragaria viridis

گیاهی استولون دار، ساقه 5 تـا 25 سـانتیمتر. بـرگهـای قاعـده طوقـه ای، سـه قسمتی، برگچه انتهایی تخم مرغی تا لوزی با دمبرگچه بـسیار کوتـاه، برگچـه هـای طرفین تخم مرغی و چسبیده، حاشیه دارای 6 تا 11 دندانه کوچک، سـطح فوقـانی نسبتاً سبز تیره، دارای کرکهای پراکنده، سطح تحتانی دارای کـرکهـای ابریـشمی روی هم خوابیده. دمبرگ پوشیده از کرکهای پراکنده. گل آذین دارای 2 تا 8 گل، پوشیده از کرکهای پراکنده. گلها معمولاً نر مـاده. کاسـبرگهـا و کاسـبرگهـای فرعی تقریبا مساوی یکدیگر، به طول 4 تا 7 میلیمتر، خطی یا خطـی نیـزه ای، در زمان رسیدن میوه افراشـته. گلبـرگهـا تـا حـدودی زرد رنـگ، واژ تخـم مرغـی، ناخنکدار، نهنج قرمز، کرکدار، آبدار. برچه ها پراکنده روی نهـنج. فـصل گـلدهـی اواخر بهار تا تابستان میباشـد. گیـاه متعلـق بـه منطقـه خـزری اسـت. پراکنـدگی جغرافیایی آن در اروپا، ترکیه، ایران و قفقاز است. پراکندگی در ایـران در شـمال و شمال غرب میباشد.

Fragaria xananassa

اختلاف اساسی آن با گونه F.vesca در موارد زیر است: برگهـا درشـت تـر، برگچه ها حدود 5 تا 8 سانتیمتر، سطح فوقانی برگها بدون کرک، گلها درشت، به قطر 20 تا 35 میلیمتر، کاسبرگهـا افراشـته، نهـنج در زمـان رسـیدن میـوه بـسیار درشت، به قطر حدود 3 سانتیمتر. این گونه هیبریـد بـین گونـه امریکـایی شـمالی F.virginiana Duchesne و گونه موجود در شیلی به نـام F.chiloensis (L.) می باشد به صورت بومی در ایران وجود نـدارد ولـی جهـت مـصرف خـوراکی کاشـته میشود.

شرایط محیطی

توت فرنگی گیاهی است که در خاکهای مختلف تقریبا سازگار است. بـا ایـن وجود خاکهای عمیق نرم با بافت شنی رسی را ترجیح میدهد Ec مناسب خاک حدود یک دسی زیمنس بر سانتی متراست. بهترین PH مناسب برای توت فرنگـی 5.5 تا 5.6 است. اگر میزان آهک خاک از حد مجاز بیشتر باشد، عارضه کلـروز یـا زرد شدن برگها بروز خواهـد کـرد. از لحـاظ آب و هـوا در شـرایط مرطـوب و شرایط نسبتا گرم محصول دهی مناسب خواهد داشت. در شرایط گـرم و مرطـوب باید آب کافی در اختیار گیاه قرار گیرد و همچنین ارقـام مقـاوم بـه گرمـا انتخـاب شود. در ارتفاع 400 تا 800 متری از سطح دریا میتواند رشد مناسبی داشته باشـد. نیمه مقاوم به سرما است و بـدون پوشـش کـاه و کلـش مـیتوانـد تـا 5ــ درجـه سانتیگراد را تحمل کند ولی با پوشش ویژه تا 18ـ درجه سانتیگراد مقاوم اسـت. نیاز سرمایی آن حدود 200 تا 400 ساعت دمای کمتـر از 7 درجـه سـانتیگـراد میباشد سطحی بودن ریشه ها که معمولا تا عمق 15 تا 20 سانتیمتری خاک توزیع میشود، گیاه را حساس به کم آبی میکنـد. جهـت تولیـد محـصول بهـاره بایـد از ارقامی استفاده شود که طالب روزهای کوتاه و دمای پایینتری باشند تا گل انگیزی و محصول دهی آنها بخوبی انجام گیرد. در ارقام 4 فصله، کوتاهی یا بلنـدی روز و همچنین پایین و بالا بودن درجه حرارت زیاد مطرح نیست و ایـن گـروه از تـوت فرنگیها معمولا در شرایط مختلف به راحتی گل میدهند. به علت زود بارور شدن گلهای توت فرنگی در بهار بایـد بوتـه هـا در جـایی کاشته شوند که سرمای دیر رس بهاره به آنها صدمه نزند. زمین مورد استفاده بـرای کاشت باید رو به جنوب باشد چون زودتر گرم میشود. ایـن گیـاه بـه آب فـراوان احتیاج دارد مخصوصا در دوره رسیدن میوه در غیر این صـورت میـوه هـا کوچـک باقی میمانند.

شرایط عمومی مناسب جهت کشت و پرورش:

• درجه حرارت مطلوب در شبانه روز 15 تا 25 درجه سانتیگراد
• رطوبت نسبی بالای 40 درصد
• خاکهای شنی یا رسی شنی با زهکشی مناسب
• کیفیت آب در حد 800 میکرو موس (حداکثر 1100 میکروموس)
• اسیدیته یا PH خاک در حد 6.5 تا 7.5
• فاصله بوته ها حدود 40 سانتیمتر بصورت جوی و پشته ای
• تراکم بوته حدود 6 بوته در مترمربع
• کنترل آفات و بیماریها
• استفاده از مالچ (خاکپوش ) روی بستر کشت جهت جلوگیری از توسعه آفـات و بیماریها و علفهای هرز
• حذف دستکها (رانرها) جهت تقویت میوه دهی بوته ها
• استفاده از کودهای کامل (عناصر میکرو و ماکرو) در تغذیه گیاه
• انجام آبیاری مناسب (آبیاری قطره ای به منظور کاهش آلودگیها در گلخانه)
• دارا بودن نیاز نوری بالاتر نسبت به سایر محصولات سبزی و صـیفی گلخانه ای
• در روزهایی که بیشتر از 13 ساعت نور به آن تابیده شود به جای گلدهی، سـاقه خزنده میدهد و باردهی آن کاهش مییابد.

کاشت توت فرنگی

عملیات تهیه زمین:

اوایل پاییز یا بهار زمین را شخم و دیسک زده و سپس از کودهـای حیـوانی و شیمیایی و مقدار 10 تن در هکتار کود حیوانی پوسیده بـا خـاک مخلـوط کـرده و تاکید بـر آزمـایش خـاک بـه مقـدار 100ـ80 کیلـو ازت خـالص در سـه مرحلـه 150ـ100 کیلو پتاس خالص و 80ـ60 کیلو فسفر در هکتار استفاده میشود . سپس با نهرکن جوی هایی به عرض 40 سانتیمتر و پشته هایی بـه عـرض 80 سـانتیمتـر ایجاد میکنند. در سال اول قبل از کاشت کود فسفر و پتاس و نصف مقدار کـود اوره قبـل از دیسک زنی به خاک داده میشود و بقیه کود اوره قبل از گلدهی و بعد از برداشـت محصول در دو نوبت به خاک افزوده شده و سپس آبیاری میشود.

زمان کاشت:

توت فرنگی را از اواخر پاییز که در حال نیمه خواب است تا اوایل بهار قبل از بیدار شدن گیاه از خواب میتوان جابجا نمود و در محل دیگری کاشـت. بنـابراین کاشت پاییزه و بهاره آن امکانپذیر است.

در صورتی که کاشت پاییزه باشد محصول تابستان سال آینده به دست می آید و اگر گیاه در بهار و قبل از بیدار شدن از خواب زمستانه کاشته شـود گـلهـایی کـه چند هفته بعد از کاشت روی بوته ظاهر میشود، بهتر است چیده شـوند تـا گیـاه مقاوم شود.

این بوته ها در بهار سال بعد گل داده و در تابستان مـیتـوان از آنهـا محـصول برداشت نمود. جوانه های گل در فصل پاییز بـا کوتـاه شـدن طـول روز بـه وجـود می آیند ولی به علت سرمای زمستانه، گلها تا فصل بهار ظاهر نمیشود.

گیاهی که برای کاشت انتخاب میشود باید عاری از هـر نـوع مـرض و دارای ریشه های قوی و سالم باشد (رنگ ریشه هـا روشـن باشـد). ریـشه تـوت فرنگـی افشان، ظریف و سطحی است و بیشتر در عمق 20 تا 30 سانتیمتر خـاک فعالیـت میکند.

طریقه کاشت توت فرنگی :

در موقع کاشت خاک باید مرطوب باشد و بلافاصله بعد از کاشـت، مزرعـه را آبیاری کرد. کاشت بوته در خاک خشک سبب از بین رفتن تعدادی از آنها میشود. هنگام کاشت باید تمام برگهای پیر بوته های توت فرنگی را قطع کرد و ریشه ها را از هم جدا نمود، سپس اقدام به کاشت کرد. اگر گیاهی زیاد عمیق کاشه شود بوتـه به علت خشکی زیاد صدمه میبیند.

معمولاً بوته ها را به فاصله 40 سانتیمتر از یکدیگر در روی پشته ها میکارند و به طور تقریبی، تراکم بوته در هکتار طبق روش بالا، حدود 31250 بوتـه بـرآورده میشود. در کشتهای گلخانه ای در مترمربع حدود 6 بوته کشت میشود.

داشت توت فرنگی :

• پوشاندن خاک به وسیله کاه یا خاک اره موجب میشود که میـوه بـا خـاک بـه طور مستقیم تماس نداشته باشد و رطوبت خاک نیز به خوبی حفظ شود.
• آبیاری حداقل هفته ای یک بار و به طریق جوی پشته ای صورت گیرد.
• کنترل به موقع بیماریها، آفات و علفهای هرز
• قطع ساقه های رونده در زمان فـصل رشـد، بـرای جلـوگیری از ظریـف شـدن بوته های مادری.

ازدیاد توت فرنگی

• ازدیاد جنسی

ازدیاد توت فرنگی بوسیله بذر، مخصوص ارقامی است که طبیعتاً تولیـد سـاقه رونده نمیکنند و یا ارقامی که ساقه های رونده کمی دارند و همچنین جهت تولیـد ارقام جدید از روش ازدیاد بذری استفاده میشود.

• ازدیاد غیرجنسی

در ازدیاد غیر جنسی که تقسیم بوته خوانده میشود بوته هایی را که خوب رشـد کرده و قوی هستند پس از خارج کردن از زمین به چند بوته کوچکتر که هر کـدام دارای مقداری ریشه میباشند تقسیم کرده و سپس آنهـا را در محـل اصـلی نـشاء میکنند. در این روش باید از بوته های سالم پایه های مادری اسـتفاده گـردد. روش ازدیاد از طریق ساقه های رونده بدین صورت میباشند که پـس از ریـشه دار شـدن ساقه های رونده در تابستان از بوته مادری جدا و در محل سایه نشاء کرده و سپس در فصل پاییز بوته های انتخابی را به زمین اصلی انتقال میدهند.

پیش رس کردن توت فرنگی

توت فرنگی طبیعتاً از میوه های نوبرانه و از اولین میوه هایی است که در بهار به بازار عرضه میشود. در حالت معمولی و در مناطق معتدل زمان برداشـت میـوه در اواخر اردیبهشت ماه تا اوایل تیر است ولی امروزه با فن آوریهای خاصی میتوان زمان رسیدن میوه را به جلو انداخت. به عبارت دیگر میتوان با استفاده از وسـائل و امکانات امروزی اقدام به پیش رس کردن و تولید توت فرنگـی خـارج از فـصل نمود و عرضه توت فرنگی را مدت طولانیتری ادامه داد. البته هزینه های اضافی که برای پیش رس کردن ایجاد میشود به علت قیمت بیـشتری کـه محـصول نوبرانـه دارد جبران خواهد شد.

پیش رس کردن توت فرنگی در گلخانه

مطمئنترین وسیله برای پـیش رس کـردن اسـتفاده از گلخانـه اسـت. مـشکل استفاده از گلخانه در درجه اول هزینه سنگین احداث گلخانه و نیاز به تخـصص و تجربه کافی برای کشت توت فرنگی در گلخانه است. برای ایـن منظـور مـیتـوان نشاء توت فرنگی را ابتدا اواسط تیرماه تا اوایل شهریور در خزانه انتظار کشت کرد و 7 ـ 5 کیلوگرم در هر صد متر مربع از کودهای کامل ازت، فـسفر و پتـاس بـه نسبت 17 ـ 12 ـ 12 به عنوان کود پایه به زمین خزانه داد. پس از تولید ریشه های قوی در نشا، بوته ها شروع به ایجاد ساقه های رونده مینمایند. با سـرد شـدن هـوا بوته ها تحت تاثیر نور و درجه حرارت پائین قـرار گرفتـه و گـل در آنهـا تـشکیل میشود. در آبان و آذر بوته ها را به گلخانه حمل کرده و در بستر کاشت به فاصـله 30 تا 25 سانتیمتر کشت مینمایند. در گلخانه نیز مقدار 5 ـ 3 کیلوگرم کود کامـل شیمیایی در 100 متر مربع به بستر داده میشـود. درجـه حـرارت گلخانـه را ابتـدا روی 12 ـ 8 درجه سانتیگراد تنظیم کرده و با افزایش شدت نور درجه حـرارت را نیز زیاد میکنند و به 20 ـ 15 درجه سانتیگراد میرسانند. البتـه مـیتـوان درجـه حرارت را به 8 درجه سانتیگراد کاهش داد. بلافاصله پـس از کاشـت بایـستی بـه اندازه کافی آبیاری نمود. در آبیاری توت فرنگی گلخانه ای باید دقت شود که زمین بطور یکنواخت مرطوب گردد. به منظور جلوگیری از خطر پوسیدگی میـوه در اثـر رطوبت زیاد، باید گلخانه را به موقع تهویه کرد و بوسیله حرارت خشک، رطوبـت اضافی را کاهش داد. برای انجام عمل گرده افشانی و تلقـیح بهتـر گـلهـای تـوت فرنگی در گلخانه میتوان برای هر 1000 مترمربع سطح زیر کـشت، یـک کنـدوی زنبور عسل در گلخانه قرار داد.

آفات و بیماریهای توت فرنگی و علفهای هرز مهم توت فرنگی

الف – آفات مهم توت فرنگی:

کرم های طوقه Cut worm

Feltia faculifera (G.)

Xestia c-nigrum (L.)

 Euxoa messoria (H.)

(Lepidoptera,Noctuidae)

این آفت دارای گونه های متفاوتی بوده که بر روی اکثر محصولات زراعی دیده میشود. لارو کامل به طول 30ـ40 میلیمتر، بدن دارای مو و کپسول سـر سـیاه یـا قهوه ای، لاروهای گونه های مختلف به رنگهای متفاوتی بـوده و از خاکـستری تـا قهوه ای در قسمت پشت دیده میشوند. شب پره های بالغ بـه رنـگ قهـوه ای سـیاه مایل به خاکستری رنگ که مشابه هم به نظر میرسند و با بالهـای بـاز حـدود 25 میلیمتر میباشند. اکثر گونه ها 1ـ2 نسل در سال داشته و زمستان به صـورت لارو نیمه رشد کرده در زیر برگهای ریخته شده بسر میبرند. خسارت اغلب در بهار و با تغذیه از جوانه های میوه و شکوفه ها میباشد. خسارت پائیزه و تابـستانه بنـدرت صورت میگیرد.

مدیریت کنترل

• یخ آب زمستانه و کولتیواتور زدن پای بوته ها در کـاهش جمعیـت آفـت مـوثر است.
• طعمه پاشی kg 3) سوینlit 60 + آب kg 100+ سبوس ) در کنار بوته ها در کـشت ردیفی یا داخل کرتها در هنگام غروب مناسب است.

مگس میوه توت فرنگی Strawberry fruit fly

Drosophila melanogaster

(Diptera,Drosophilidae)

مگسهایی کوچک که اکثراً متمایل به رنگ زرد بوده و به بـسیاری از میـوه هـا خسارت میزنند. سیکل زندگی در تابستان از تخـم تـا بـالغ  7ـ8  روز و در مـدت 20ـ30 روز عمر خود 700ـ800 تخم میگذارند. در دمای پائینتر از ĉ12 و بـالاتر از ĉ 33 تخمگذاری متوقف میشود. استفاده از کارتهای چسبدار رنگی میتوانـد به منظور پیش آگاهی از ظهور این مگسها مورد استفاده قرار گیرد.

مدیریت کنترل

• رعایت بهداشت و تمیز نگه داشتن محیط از بهترین راههـای کنتـرل ایـن آفـت است. ضمن اینکه باید از ترک خوردن و له شـدن میـوه هـا بـه هـر طریـق ممکـن جلوگیری نمود.
• کنترل شیمیایی برای این محصول باید با احتیـاط کامـل و رعایـت دقیـق دوره کارنس صورت گیرد. در زمان نیاز میتوان از سم پیرترین استفاده کرد.

زنجرک سیب زمینی Potato leaf hopper

Empoasca fabae H

(Homoptera,Cicadellidae)

این حشره و گونه های مختلف آن بر روی بسیاری از گیاهان زراعی و صـنعتی دیده میشوند. افراد بالغ حشراتی کوچک و طویل به رنگ سـبز مایـل بـه زرد بـه طول 3 – 2.5 میلیمتر، بالها نیمه شفاف و دارای یک جفت چشم مرکب درشت در طرفین سر، پوره ها و حشرات کامل در پشت برگها مستقر شده و از شیره گیاهی تغذیه میکنند که موجب ضعف بوته ها مـیشـوند. خطـوط رنـگ پریـده و زردی بوته ها از علایم خسارت آنها میباشد. دارای  3ـ4  نسل در سال، که زمـستان را بـه صورت حشره کامل در زیر برگهای ریخته شده بسر میبرند.

مدیریت کنترل

• حذف علفهای هرز داخل و اطراف مزرعه از خسارت آفت میکاهد. 2ـ در حال حاضر آستانه اقتصادی خسارت آفت در دسترس نمیباشد.

راب یا لیسک Slug

Agriolimax sp

(Milax sp)

 (Lehmania sp)

 (Parmacella sp)

(Stylommatophora,Limacidae)

حلزونهای ساده و بدون صدف که بـه بـسیاری از گیاهـان زینتـی و سـبزی و حتی قارچهای خانگی خسارت میزنند. این جانوران علاوه بر تغذیه از برگهـای توت فرنگی از میوه آن نیز تغذیه و در درون آن حفره های عمیقی ایجاد مـیکننـد. طول بدن آنها حدود  30ـ40 میلیمتر و در گونه های مختلف بـه رنـگهـای تیـره، قهوه ای سیاه تا نارنجی میباشند. هر جانور ماده حدود 300 تخم مـیگـذارد. ایـن جانوران شب فعال بـوده و در روزهـای گـرم و آفتـابی در پناه گـاههـای مختلـف استراحت میکنند. شرایط رطوبتی از عوامل مهم توسعه و فعالیت رابها میباشد.

مدیریت کنترل

• جمع آوری و حذف ایـن جـانوران بـه طـور مکـانیکی در کـاهش جمعیـت و خسارت آنها موثر است .
• ماکیان از مهمترین شکارچیان این جانوران محسوب میشوند.
• کـاربرد طمعـه مـسموم بـه میزان 2ـ3 درصـد از سـم متالدهید 3) کیلـوگرم 100+کیلوگرم سبوس60+ لیتر آب) و عمل طعمه پاشی هنگام غروب در فواصل 30 سانتیمتری پای بوته ها در بهار و اوایل پاییز میتوان استفاده کرد.

سرخرطومی تاج توت فرنگی Strawberry crown borer

Tyloderma fragariae (R.)

(Coleoptera,curculionidae)

حشرات بالغ به رنگ قهوه ای تیره که قادر به پرواز نیستند، دارای 3 لکه تیره بر روی هر بال پوش هستند. طول این سوسکها حدود 4 میلیمتر است. لاروها سفید مایل به کـرم، بـدون پـا کـه در زمـان تغذیـه در تـاج گیـاه ایجـاد کـرده و در آن تخمگذاری میکنند. این حشرات یک نسل در سال داشته و زمـستان را بـه شـکل حشره کامل بسر میبرند و در زمان گلدهی گیاه فعال میشوند.

مدیریت کنترل

• تناوب محصول در کاهش جمعیت این افت بسیار موثر است.
• کشت متراکم و عمیق توت فرنگی، محل زمستانگذرانی سـرخرطومیهـا را در خاک بهم میزند.
• عدم کشت مزارع توت فرنگی در فاصله کمتر از 270 متر از هم.

کنه تارتن دو لکه Two spotted spider mite

Tetranychus urticae koch

(Acari,Tetranychidae)

این کنه بر روی بسیاری از گیاهان زراعی، بـاغی دیـده مـیشـود. انـدازه بـدن حدود 0.5 میلیمتر و ماده ها درشت ترند. زمستان به شـکل افـراد مـاده جفتگیـری کرده در لابه لای بقایای گیاهی بوده و با شروع فصل تابستان و مهیـا شـدن شـرایط رطوبتی و دمایی مناسب در پشت برگها استقرار یافتـه و از شـیره گیـاهی تغذیـه میکنند.این امر موجب برنزه شدن برگها و قهـوه ای شـدن و خـشک شـدن آنهـا میشود. آستانه اقتصادی کنه در ابتدای فصل ، 5 کنه در هر برگ و در اواخـر فـصل ، 20 کنه بر روی هر برگ میباشد.

مدیریت کنترل

• ارقام روزکوتاه معمولاً مقاومت بیشتری به کنه های تارتن دارند.
• گیاهانی که دوره سرمادهی کمتری را گذرانده اند به خـسارت کنـه هـا حـساس ترند.
• کنــه هــای شــکارچی Phytoseiulus persimilis   , Metaseiulus Occidentalis , Amblyseius sp  مهمی در کاهش جمعیت آفت دارند.

تریپس گل غربی Western flower thrips

Frankliniella occidentalis

(Thysanoptera,Thripidae)

این حشرات کوچک و به طول 0.7 میلیمتر که افـراد بـالغ دارای 4 بـال و بـه رنگ عمومی زرد تا قهوه ای تیره هستند. نمفها به رنگ سفید یـا سـیاه کـم رنـگ میباشند. هم نمف و هم حشرات بالغ با مکیدن شیره گیـاهی باعـث خـسارت بـه برگها، جوانه ها و گلها میشوند. علایم به صورت لکه هـای قهـوه ای سـوخته در روی گلها بوده و در سطح دانه ها نیز حالت تـرک خـوردگی و تغییـر رنـگ دیـده میشود. این حشره چند نسلی بوده وافراد بالغ در ابتـدای بهـار ظـاهر شـده و بـر روی بافتهای گیاهی تخمریزی میکنند. سیکل زندگی این حشره از تخم تا بـالغ حدود 2 هفته طول میکشد.

مدیریت کنترل

• در حال حاضر نیاز به کنترل خاصی نمیباشد.

سن لیگوس Tarnished plant bug

Lygus lineolaris

(Hemiptera,Miridae)

افراد بالغ به طول 6 میلیمتر با رنگ زرد متمایل به سبز تا قهوه ای بـوده و دارای لکه های تیره در روی بالها هستند. افراد نابالغ به رنگ سبز کم رنگ و شـبیه شـته هستند. تفاوت این سنها با شته از روی حرکات و جابجایی سریعتر آنها میباشد. این حشرات زننده مکنده با تغذیه از شیره گیاهی باعـث تغییـر شـکل میـوه هـای توت فرنگی شده و موجب تشکیل سوراخها یا حفراتی در سطح میـوه مـیشـوند. این حشره 3 ـ 6 نسل در سال داشته و تخم ریزی در بهار در داخل ساقه های گیـاه میباشد. تفریخ تخم حدود یک هفته بسته به دمای محیط اسـت و حـشره دارای 5 سن نمفی و سیکل زندگی حدود 30 روزه است.

مینوز توت فرنگی    Strawberry leafrollers

Ancylis comptana F

Lepidoptera,Tortricidae

حشرات بالغ کوچک و زنگوله مانند هـستند. شـب پـره هـای مینـوز بـه رنـگ قهوه ای زنگار مانند با بالهای باز حدود 12 میلی متر و لارو کامل 30 میلیمتر و به رنگ سبز مایل به قهوه ای است. این آفت 2ـ3 نـسل در سـال داشـته و تخمریـزی معمولاً بر روی شاخ و برگ است. دوره تفریخ تخم حدود یک هفته بوده و مراحل تکمیل لاروی حدود 2 ماه است. خسارت معمولا از تغذیه لاروها بر روی برگها بوده که از پارانشیم آن تغذیه میکنند.

مدیریت کنترل

خوشبختانه خسارت آفـت اقتـصادی نبـوده و توسـط دشـمنان طبیعـی کنتـرل میشود

سرخرطومی جوانه توت فرنگی   Strawberry bud weevil

Anthonomus signatus

(Coleoptera,Curculionidae)

این حشره همزمان با گلدهی گیاهان ظاهر شده و به گلها آسیب مـیرسـاند و موجب آویزان شدن و آسیب دیدن جوانه ها میشوند، دارای بـدنی تیـره بـه رنـگ قهوه ای مایل به قرمز و خرطومی خمیده به طول 2.5 میلیمترند. تخمریزی معمولاً در جوانه ها بوده که لارو حاصله با تغذیه از آن باعث خـسارت مـیگـردد. لاروهـا طی 3ـ4 هفته کامل میشوند و حشرات بالغ از دانه های گرده تغذیه میکنند.

مدیریت کنترل

• ارقام توت فرنگی که دارای مادگی هستند از ارقامی کـه دارای پـرچم هـستند نسبت به خسارت لاروهای آفت مقاومترند.
• کاشت ارقام زودرس نیز در جلوگیری از وارد آمدن خسارت موثر است.
• شخم بلافاصله پس از برداشت محصول افراد بالغ زمستانگذران را نابود میکند.
• همچنین میتوان در مناطق آلـوده پـس از شـخم بـرای حـذف حـشرات بـالغ زمستانگذران یک سمپاشی انجام داد.
• تناوب زراعی حداقل 3 ساله نیز در کاهش جمعیت آفت بسیار موثر میباشد.

بیماریهای توت فرنگی

الف – بیماریهای برگ:        

بیماری اسکورچ  Scorch

Diplocarpon earliana

یکی از بیماریهای مهم توت فرنگی است که بـه صـورت لکـه هـای کوچـک ارغوانی تیره به قطر 5 میلیمتر در سطح برگ ظاهر میشـود. در صـورت آلـودگی شدید لکه ها افزایش یافته و تمام سطح برگ را فـرا مـیگیـرد و موجـب مـرگ آن میشود. لکه های مشابهی نیز در دمبرگ و اطراف آن ظاهر میگردد.

بیماری سفیدک پودری powdery mildew

Sphaerotheca macularis

این بیماری باعث آلودگی کاسبرگها و حالت پیچش به سـمت بـالا در طـول حاشیه ها میشود. این بیماری بیشتر در گیاهانی کـه کمتـر در معـرض نـور کامـل خورشید باشند رخ میدهد. آلودگی اگر روی میوه ها ظاهر شود موجـب خـسارت اقتصادی میگردد.

بیماری بلایت برگی  Leaf blight

Dendrophoma obscurans

این بیماری در برگهای مسن توت فرنگی رویت میشود. این لکه ها دایـره ای یا بیضی شکل به قطر 2.5 – 3  سانتیمتر میباشند. لکـه هـای جـوان قرمـز مایـل بـه نارنجی که با مسن شدن گیاه افزایش مییابند و به تدریج حاشیه آنها ارغوانی شده و مرکز آن قهوه ای میگردد.

بیماری لکه برگیLeaf spot

Mycosphaerella fragariae

علایم بیماری به صورت لکه های گرد ارغوانی بـه قطـر 3 – 3.5 سـانتیمتـر در سطح بالای برگ ظاهر میشود. بعد ازمدتی مرکـز لکـه هـا قهـوه ای یـا خاکـستری میشود و سپس به رنگ سفید با حاشیه ارغوانی تغییر مییابند. بیماری همچنین در کاسبرگهای اولیه و میوه های پایه رخ میدهد.

بیماری لکه تاولی Leaf blotch

Gnomonia fructicola

از علایم بیماری ظهور لکه های ارغـوانی مایـل بـه قهـوه ای کـه طـی مراحلـی نکروزه و بزرگ میشوند. این لکه ها اغلب در انتهای یک دمبرگ رخ میدهد ولـی در میوه های پایه و راس میوه هم رویت میشود.

ب – بیماریهای میوه

بیماری کپک خاکستریGray mold

Botrytis cinerea

از جمله بیماریهای میوه که در اثر قارچ بوتریتیس حاصل میشود و گـاهی موجب کاهش %50 محصول میگردد. بیماری در ابتدای فصل تحت بلایـت ظـاهر میشـود. در هـوای مرطـوب، بخـشهـایی از گیـاه بـا مجموعـه ای از اسـپورهای خاکستری قارچ پوشیده میشود. اسپورها قادر به جوانه زنی در آب بوده و طی چند ساعت مستقیماً وارد میوه یا گل میشوند.

بیماری پوسیدگی آنتراکنوز  Anthracnose fruit rot

Colletotrichum acutatum

بیماری بیشتر در هوای گرم و مرطوب باعث خسارت میگردد. علایم بیمـاری به صورت پوسیدگی میوه با لکه های نرمی که به تدریج سفت میشود و قهوه ای تا سیاه هستند در روی میوه های سبز و لکه های ارغوانی سیاه رنگ بر روی میوه هـای رسیده ایجاد میشود. در میوه های رسیده لکه به سرعت گسترش یافته و تمام میـوه را حالت پوسیدگی فرا میگیرد.

پوسیدگی چرمی    Leather rot

Phytophthora cactorum

این بیماری به طور اتفاقی میتواند در روی میوه های سبز و رسیده ظاهر شـود. نواحی پوسیده به رنگ قهوه ای روشن در مرکز لکه و حاشیه آنهـا ارغـوانی اسـت. حالت چرمی و سفت در مراحل آخر پوسیدگی روی میدهد.

ج – بیماریهای ریشه

بیماری قرمزشدگی استوانه مرکزی   Red stele

Phytophthora fragariae

این بیماری باعث کوتولگی و پژمردگی گیاهان در آب و هوای خشک میشود. حاشیه برگهای مسن زرد یا قرمز شده و استوانه مرکزی ریشه قرمز رنگ و مرکـز آن سفید میماند.

پژمردگی ورتیسلیوم  Verticillium wilt

Verticillium albo-atrum

به نام پوسیدگی سیاه ریشه هم معروف است که نواحی زیادی از ریشه به رنگ سیاه دیده میشود. در اثر بیماری گیاه کوتوله شده و تعداد دانه هـای میـوه کـاهش مییابد.

نماتدهای ریشه Nematodes root

Meloidogyne sp

گیاهان آلوده به نماتد، کوتوله شده برگهای مـسن مـرده و تعـداد کمـی میـوه تولید میشود. علایم بیماری اغلب در طی تابستان معمولاً بـه صـورت لکـه ای یـا ناحیه ای در مزارع ظاهر میشود. رشد ریشه در انتها متوقف شده و ریشه ها افشان میشوند.

مدیریت کنترل بیماریهای توت فرنگی:

• جابجایی و تغییر محیط کشت گیاه هر 2ـ3 سال یک بار
• کشیدن پلاستیک سیاه بر روی مزرعه برای ایجاد حرارت زیـاد جهـت حـذف قارچهای موجود درخاک قبل از کشت
• استفاده از مالچ هایی نظیر خاک اره و … بین ردیف هـای کـشت جهـت حفـظ رطوبت خاک و جلوگیری از رشد علفهای هرز
• کــشت ارقــام مقــاوم یــا متحمــل در هــر منطقــه، مــثلاً: ارقــام , Apolo Atlas,Marlate بـه بیمـاریهـای Leaf spot , Leaf blight, Powdery mildew مقاوم هستند و ارقام Titan,Rosanne به بیماری آنتراکنوز مقاومند.
• گازدهی خاک مزرعـه بـا متیـل برومایـد یـا سـایر سـموم گـازی تحـت نظـر متخصصان گیاهپزشکی به میزان زیادی از خسارت ویروسها، قارچهـا و جمعیـت علفهای هرز میکاهد.

علفهای هرز توت فرنگی

علفهای هرز گیاهـانی خـودرو یـا ناخواسـته هـستند کـه در زراعـت اصـلی میرویند. این گیاهان در رقابت با گیاه اصلی سعی در جذب مواد غذایی، آب، نور و انرژی خورشیدی بیشتری دارند. در این جا به بررسی اجمالی برخی از مهمترین این گیاهان پرداخته و در نهایت راهکارهای مهم کنترلی را بیان میکنیم.

شبدر ترشک

Oxalis

Oxalis sp

گیاهی چند ساله ساقه خوابیده خزنده کـه در گـره هـا ریـشه ایجـاد مـیکنـد. کرکدار به طول حدود 50 سانتیمتر، برگها متناوب و دارای سه برگچه قلبی شـکل روی دمبرگ، گلها منفرد و چتری.

اویارسلام زرد yellow nutsedge

Cyperus esculentus L

دارای پهنک برگ باریـک بـه صورت 7 تا میشود، شـعاعهـای گل اذیــن تــا 10 ســانتی متــر بــا ســنبلکهــای زرد رنــگ گــرد، ریزومها به تعـداد زیـاد تـا 9 یـا بیشتر در هر شاخه، نازک و نـرم، غده ها کروی تا 1 سانتیمتر.

پیچک صحرایی Bind weed 

Convolvulus arvensis L

گیاهی یک ساله یا چند ساله با ساقه پیچنده یا خوابیده بر روی زمین، بـرگهـا دارای دمبرگ نسبتا بلند پیکانی شکل گوشوارکدار کـشیده، خطـی باریـک و سـه گوش، گلها محوری سفید یا صورتی، غالباً منفرد و به طـول 15ـ 25 سـانتیمتـر، میوه به شکل کپسول فاقد کرک.

کنگر وحشی  Canada thistle

Cirsium arvense Scop

گیاهی پایا ،  30 ـ80 سانتیمتر، ساقه بلند و ایستاده، منشعب شیاردار و سبز مایـل به قرمز، دارای ریزوم عمیق و ضخیم، برگها در دو سطح زبر و خشن، بـرگهـای پایینی سینوسی با بخشهای شانه ای و برگهای بـالایی کوچـک، گـلهـا صـورتی مجتمع در کپه هایی در انتها به شکل پانیکول دیهیم.

چمن گندمی رونده

Quackgrass

Agropyrum repens L

گیاهی چند ساله با ارتفـاعی حـدود 40ـ100 سانتیمتر، بـدون کـرک، سـاقه افراشته محکم و دارای بـرگهـای سـبز مایل بـه آبـی، سـنبله طویـل فـشرده دو ردیفی، سنبلکها همپـوش تخـم مرغـی فشرده با  4ـ6 گل غالبا سیخکدار.

مدیریت کنترل علفهای هرز:

• انتخاب مزرعه عاری از علفهای هرز یا پاکسازی شده
• انجام شخم عمیق مزرعه که قدرت جوانه زنی و رقابت علفهـای هـرز را بـا گیاه توت فرنگی کاهش میدهد. دیسک زنی و ایجـاد فـارو قبـل از کاشـت تـوت فرنگی قدرت رشد و رقابت علفهای هرز را در برابر توت فرنگی کم میکند.
• رعایت نکات لازم بهداشتی در انجام عملیات کشاورزی در جهت عـدم ورود بذور علفهای هرز به مزرعه
• تناوب زراعی دو ساله با گندم، ذرت یا سبزیجات
• کشت ردیفی محصول و انجام وجین دستی یا کولتیواتور زدن مزرعه 2ـ3 هفته بعد از کاشت
• انجام عملیات کولتیواتورزنی 2 ماه بعد از کاشت تا عمق حداکثر 5 سانتیمتر
• استفاده از مالچ گیـاهی؛ کـشت گیاهـانی نظیـر: نخـود فرنگی و گنـدم در بـین ردیفهای کاشت ضمن حفظ رطوبت خاک از رشد بیش از حد علفهای هرز نیز جلوگیری می کند.البته از پلاستیک، خاک اره و … نیـز مـیتـوان بـه عنـوان مـالچ استفاده نمود.
• استفاده از علفکش در زمان خاکورزی مزرعه
• کاربرد متیل بروماید قبل از کاشت زیر نظر کارشناسان گیاهپزشکی

برداشت و بسته بندی توت فرنگی :

برداشت میوه بهتر است در مواقعی از روز که هوا خنکتر است صورت گیـرد و میوه های چیده شده را باید بلافاصله در سبد و در جای خنکی قرار دارد.

بهتر است میوه را همراه با کمی از دم برداشت کرده تا موقـع برداشـت بـه میـوه فشاری وارد نیاید. به علت آسیب پذیری شدید میوه، باید آن را در جعبـه هـای کـم عمق بسته بندی نمود و در حین حمل و نقل کاملا با احتیاط حمل نمود.

برداشت در مزرعه بایستی صبح یا عصر انجام شود و میـوه کـاملاً قرمـز شـده باشد و باید بلافاصله پس از برداشت، محصول را خنک بسته بندی نموده و به بازار مصرف ارسال کرد. در ارقام گلخانه ای نیز در طول سال بطور مرتب برداشت انجام میشود.

عملکرد :  

میزان تولید توت فرنگی در شرایط مزرعه ای در ایران حـدود 5 تـا 7 تن در هکتار است در حالی که در کـشتهـای گلخانه ای (ارقـام همیـشه بـارور) حدود 80 تا 100 تن در هکتار میباشد.

خواص تغذیه ای توت فرنگی :

توت فرنگی منبع خوبی از فیبر، ویتامین C ، فولات، پتاسیم و آنتی اکسیدانها میباشد که این مواد مغذی باعث میشوند توت فرنگی باعـث افـزایش سـلامت قلب، کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان و در کل ارتقاء سلامتی بدن شود. همچنین دارای املاح کلسیم، آهن و فسفر میباشد. از مواد موثر مهـم آن مـیتـوان تـانن، موسیلاژ، قندهای مختلف، سالیسیلاتها و بخصوص اسـیدهای میـوه را نـام بـرد. توت فرنگی سرشار از ویتامین و فاقـد چربـی اشـباع اسـت و کـالری کمـی دارد. توت فرنگی مانند سایر توتها مثل شاه توت، توت سفید و تمـشک، پـاک کننـده روده و مثانه است. دریافت روزانه یک واحد تـوت فرنگـی باعـث افـزایش قابـل توجهی در مقدار فولات خون شده و نیز فشار خون بالا را کاهش میدهد. فولات، مقدار هموسیستئین خون را کاهش میدهد. همچنـین تـوت فرنگـی دارای مقـادیر بالایی از آنتی اکسیدانها مثل الاژیک اسید و آنتوسیانین است کـه در پیـشگیری از بیماریهای قلبی موثرند. این مطالعات اهمیت مصرف تـوت فرنگـی را در برنامـه غذایی به عنوان عامل بهبود عملکرد دستگاه قلبیـ عروقی نشان میدهد.

چند نکته در مورد مصرف توت فرنگی:

اولاً به علت تماس میوه ها بر روی زمین، خاک و کود ممکن است آلوده شوند که باید آن را شـسته و سـپس مـصرف کـرد. ثانیـاً بعـضی از افـراد نـسبت بـه آن حساسیت دارند و ممکن است این حساسیت به صورت استفراغ و یا ناراحتیهای جلدی بروز کند. همچنین در افرادی که دارای ناراحتیهای پوستی میباشند ممکن است آنها را تشدید کند که باید این نکته مورد توجه قرار گیرد. تـوت فرنگـی بـه علت داشتن اسید سالسیلیک در بعضی اشخاص، کبد و مثانـه را تحریـک کـرده و جوشهایی شبیه کهیر ایجاد میکند که به علت آلودگی خون و داخل بـدن اسـت. کسانی که معده ای حساس دارند یا مبتلا به بیماریهای کهیر، اگزما و آسم هستند، بهتر است از خوردن توت فرنگی پرهیز کنند.