بیماریهای سبزی و صیفی جات ( قسمت دوم )

در قسمت اول بیماریهای سبزی و صیفی جات به بررسی بیماریهای قارچی و تعدادی از بیماریهای باکتریایی ویروسی سبزیجات و صیفی جات پرداختیم . در این قسمت ادامه بیماریهای ویروسی و بیماریهای فیزیولوژیک و سایر عوامل بیماریزا را بررسی خواهیم کرد .

ویروس لکه اي گوجه فرنگی

عامل بیماري :

Tomato bushy stunt virus

علایم بیماري :

گیاهان آلوده به علت کاهش رشد و تجمع شدن در قسمت انتهایی ساقه به سهولت شناخته مـیشـوند. از طرفی رنگ قرمز مایل به بنفش و یا زرد در ناحیه مریستم انتهایی نیز به چشم می خورد، با پیشرفت بیماري خشـک شـدن برگها از قسمت مریستم انتهایی و نازك شدن ساقه نسبت به رشد معمولی و افزایش نسبی میان گره ساقه در قسـمتهاي پـایین و کم شدن فاصله گره ها در قسمت بالاتر ساقه بروز می کند. برگها با رشد کـم پهنـک بدشـکل و کوچـک شـده و در بعضـی مواقع پهنک برگ به طرف بالا لوله می شود. در اندام گل دهی گیاه تغییراتی مانند ریزش گلها دیده می شود. آلودگی در میوه باعث کاهش رشد می شود به طوري که میوه به مرحله مصرف نرسیده و اندازة معمولی ندارد. میوه ها به صورت غیرمنظم مـی رسند و گاهی بدشکل شده و تعداد تخم در داخل میوه کم می شود. در مواردي سلولهاي رنگی تیره تر از رنگ معمول میوه و به طور موضعی در میوه مشاهده می شوند و گوجه فرنگیهاي آلوده بـه این ویروس ریزش می یابند. ایـن ویــروس از طریــق شــیره ســلولی انتقـال مــی یابــد. فلفــل و بادمجــان از گیاهـان حســاس نســبت بــه ایــن ویــروس می باشند.

موزائیک کاهو

عامل بیماري :

Squash mosaic virus

علایم بیماري :

رشد کاهو هاي جوان آلوده متوقف گردیده و برروي برگهاي آنهـا موزائیـک خفیـف همـراه بـا روشـن شـدن رگبرگها و پیچیدگی برگها دیده می شود. در بوته هاي مسنتر کاهش رشد همراه با زردي گیاه و حالت موزائیک روي برگها می باشد. برگهاي مبتلا سفت و بوته ها کوتوله می مانند. کاهوهاي سالادي حساسـیت بیشـتري دارنـد. انتقـال بیمـاري از طریـق بـــــذر می باشـــــد و بذرحاصـــــله از بوتـــــه هـــــاي مبـــــتلا تاحـــــدود 90 درصـــــد مبـــــتلا بـــــوده و می توانند پس از کاشت بوته هاي بیمار ایجاد نمایند . همچنین برخی از حشرات مانند سوسک خط دار خیار و سوسـک نقطـه اي خیار از ناقلین ویروس شناخته شده اند. علاوه برخانوادة کدوئیان (کدو، هندوانه، خربزه ) خانواده هاي گیـاهی دیگـر ماننـد اسفناجیان و نخود را آلوده سازد.

مبارزه :

بهترین راه مبارزه کاشت بذر سالم وعاري از وجود ویروس است.

موزائیک خیار

عامل بیماري :

Cucumber mosaic virus

علایم بیماري :

ابتدا لکه هاي کوچک نامنظمی به صورت رنگ پریده درگیاه ظاهر می شود که بیشـتر در نزدیکـی پارانشـیم رگبرگ و سپس در تمام برگ علایم موزائیک شدن نمایان می شود. حالت موزائیک شدن با رنگهاي سبز روشـن و سـبزتیره یـا زرد متمایل به سبز در برگ مشاهده می گردد. اندازة پهنک برگ از حالت معمول کوچکتر بوده، برگها حالت بدشکلی، تـاولی و گاهی لوله اي پیدا می کنند استحکام برگ نسبت به برگ سالم بیشتر شده و به حالت عمودي قرار می گیرند. در روي میوه نیز علایم موزائیک شدن کاملاً مشخص می شود، سطح میوه تغییرشکل داده و برجسـتگیهایی بـه تعـداد و انـدازه هــاي مختلــف روي آن بــه وجــود مــی آیــد. گیــاه بیمــار رشــد کمــی دارد و گــل دهــی و میــوه دهــی آن نیــز کــاهش می یابد. این بیماري در طبیعت توسط بسیاري از گونه هاي شته ها و بذر آلوده انتقال می یابد این ویروس قـادر اسـت بـیش از 200 گونه گیاهی را آلوده سازد. در هویج، کوتولگی گیاه، زردي، موزائیکی و چروکیدگی پهنک برگ از علایم بروز این بیماري می باشند. درفلفل، درمرحله رشد اولیه گیاه، وجود آلودگی موجب کوتولگی گیاه و همراه بـا کـاهش میـوه مـی باشـد. برگهـا بدشـکل و کوچک می مانند و به شدت موزائیکی می شوند. آلودگی درمراحل نهایی رشد گیاه فلفل همراه با لکه هاي کلروتیک در پهنـک برگ است. درکرفس آلودگی سبب چروکیدگی دمبرگ و ساقه و تغییررنگ در بافتهاي سبز به موازات رگبرگ می شود که تاولی و یـا لولـه اي شدن پهنک برگ را نیز به همراه دارد.

مبارزه با بیماریهای ویروسی

تا به امروز ترکیباتی که بتوانند مستقیما ویروسها را از بین ببرند و یا تکثیر آنها را در محصولات زراعی محـدود نماینـد، بـه علـت غیر مؤثر بودن ، داشتن اثر گیاهسوزي و اقتصادي نبودن آنها براي کنترل وجود ندارند. بنابراین ویروس شناسـان بایـد متکـی بـه روشهاي کنترلی باشند که موجب پیشگیري یا محدودیت آلودگی می شوند. گاهی ممکن است نیـاز باشـد آمیـزه اي از روشـهاي مختلف براي کنترل یک بیماري خاص مورد استفاده قرار گیرد که این مورد به مبارزه تلفیقی موسوم است.

• از بین بردن منبع آلودگی

1. از بین بردن علفهاي هرز و سایر میزبانهاي واسط: چنانچه این منـابع بـا عملیـات زراعـی مناسـب و یـا بـه کارگیري علفکشهاي مؤثر از بین برود، ذخایر بالقوه ویروس نیز از بین خواهد رفت.
2. حذف گیاهان بیمار( ناجورزدائی) : خارج کردن گیاهان مبتلا از درون محصول یکی از اقـدامات مهـم کنتـرل بیماریهاي ویروسی است. این کار به ویژه در مراحل اولیه رشد گیاه که گیاهان معدودي ممکن است کانون آلـودگی براي انتشار ثانویه بیماري باشد بسیار مهم است. ناجورزدائی عینی ممکن است با آزمونهاي سرولوژیکی همـراه باشـد تا گیاهان آلوده بدون علامت نیز تشخیص داده شوند.
3. از بین بردن گیاهان ناخواسته: گیاهانی که از فصل گذشته در زمین باقی مانده اند(خودرو)ممکن اسـت منبـع آلودگی ویروس درون محصول جدید در مزرعه باشند. با انجام عملیـات زراعـی کـافی روي خـاك مزرعـه از انتشـار ویروس از این منابع جلوگیري می شود.

• اجتناب از منبع آلودگی

1. اصلاح روشهاي کشت: کشت هرساله محصول، مخصوصا در شرایط آب و هوایی گرمسیري یا نیمه گرمسـیري یکی از عوامل بالقوه ایجاد همه گیریهاي بیماري ویروسی است.
2. کشت در محلهاي مجزا و دور: اگر منبع آلودگی به ویروس را نمی تـوان از بـین بـرد، بـا کشـت محصـول در فاصله اي دور از منبع آلودگی ممکن است از ایجاد آلودگی جلـوگیري شـود. ایـن روش در مـورد محصـولاتی مثـل سیب زمینی در تهیه غده هاي عاري از ویروس استفاده شده است.
3. بهداشت محصول: رعایت اصول بهداشتی مخصوصا در مورد ویروسهایی مثل ویروس موزائیک توتون در گوجـه فرنگی که ویروس پایداري زیادي دارد و می تواند مدت طولانی خاصیت خود را حفظ نماید حائز اهمیت است. براي کنتـــــرل مـــــؤثر، حتـــــی در مـــــواردي کـــــه از خـــــاك بـــــراي محـــــیط کشـــــت اســـــتفاده نمی شود، بقایاي آلوده باید به دقت از گلخانه جمع آوري شوند. از آلوده شدن لباس، دست و وسایل بایـد خـودداري نمود و از محلول تري سدیم فسفات 3 -10 درصد ممکن است براي ضدعفونی استفاده شود. گیاهان را تا حـدامکان کمتر دستکاري کرد و اگر برخی از آنها آلوده اند، هیچ وقت نباید از گلخانه اي با گیاهـان آلـوده وارد گلخانـه اي بـا گیاهان سالم شد.
4. استفاده از بذرهاي عاري از ویروس: انتشار ویـروس از طریـق بـذر یکـی از منـابع مهـم آلـودگی در برخـی محصولات است. آلودگی بذر مخصوصا در مواردي که ویروس به وسیله شته منتقل مـی شـود حـائز اهمیـت اسـت. محصولات بذري باید در مزارع جدا از محصولات جدید کاشته شوند و قبل از عرضه بـه بـازار، آزمونهـاي تشخیصـی براي اطمینان از عاري بودن آنها از ویروس انجام شود.
5. استفاده از اندامهاي عاري از ویروس: گیاهانی که از طریـق رویشـی تکثیـر مـی یابنـد مشـکلات خاصـی در ارتباط با بیماریهاي ویروسی دارند. براي کنترل باید به وسیله روشهاي مریسـتم انتهـایی یـا حـرارت درمـانی ( و یـا ترکیبی از هر دو روش ) گیاهان عاري از ویروس تهیه نمود. امکان دارد گیاهچه هاي عاري از ویروس کـه از طریـق کشت بافت پرورش می یابند رضایت بخش ترین وسیله جهت تکثیـر و توزیـع انـدامهاي گیـاهی رویشـی در سـطح جهان باشد.

• اجتناب از ناقل

1. کشت در نواحی عاري از ناقل
2. تغییر در عملیات زراعی: گاهی با تغییر تاریخ کشت و یا نشاء کاري از فعالیت ناقلین هوازاد ویروسها می تـوان اجتناب کرد. زمان بهینه براي کشت بستگی به زمان مهاجرت طبیعی ناقـل دارد، بنـابراین کشـت دیـر محصـول از پرواز زود ناقل جلوگیري می کند و بالعکس. نکته مهم در تغییر تاریخ کشت توجه به مقدار محصول است کـه نبایـد از نظر دور بماند. کاشت متراکم محصول ممکن است کاهش محسوسی در مقدار بیماري ویروسی داشته باشـد ولـی باید به دقت بررسی شود زیرا تراکم زیاد هم در اثر وجود رقابت زیاد بین گیاهان، موجـب کـاهش محصـول خواهـد شد. در این شرایط بایستی فاصله کاشت به نحوي باشد که در عین حال که پوشش بیشتر ایجـاد مـی شـود حـداقل کاهش در مقدار محصول در اثر رقابت بین گیاهان به وجود آید.

• کنترل شیمیایی ناقلین

1. ناقلین حشره اي هوازاد: به طور کلی حشره کشها بیشتر در مورد ویروسهایی مؤثرند که به طریق پایـا منتقـل می شوند تا ویروسهایی که به طریق ناپایا انتقال می یابند. ناقلین ویروسهاي ناپایا نیـز بـالاخره پـس از تغذیـه روي گیاهانی که به وسیله حشره کشهاي سیستمیک سمپاشی شده اند از بین می روند. تأثیر حشره کش، زمان و هزینـه سمپاشی و اثرات آن بر محیط زیست بایستی مورد نظر قرار گیرند.
2. ناقلین نماتدي: ویروسهایی که به وسیله نماتد منتقل می شوند ممکن است براي مدت نسـبتا طـولانی در بـدن نماتد باقی بمانند، همچنین ممکن است به وسیله نماتدها از علفهاي هرز یا قطعات ریشه که در خـاك بـاقی مانـده اند گرفته شوند، بنابراین کنترل با اعمال دوره آیش و یا عملیات زراعی مشکل است لذا اسـتفاده از مـواد شـیمیایی مانند DD ( دیکلرو پروپان- دیکلروپروپن ) یا کوئین توزن در ضدعفونی خاك قبل از کشـت احتمـالا مـؤثرترین راه کنترل می باشد. اگر درجه حرارت خاك بیشتر از 25 درجه سانتیگراد باشد , EDB  ( اتیلن دي بروماید) مؤثر تـر از DD خواهد بود. سایر مواد شیمیایی غیر تدخینی مانند گرانولهاي آلدیکارب و یا اکسامیل به صـورت گرانـول یـا اسپري نیز مورد استفاده قرار می گیرند.
3. ناقلین قارچی: مواد شیمیایی ممکن است براي مقابله با ناقلین قارچی به کار رود. متیـل برومایـد، کاربنـدازیم، آگرال از جمله این مواد می باشند.

• کنترل غیر شیمیایی ناقلین

1. موانع و مالچهاي منعکس کننده: گیاهان مانع در کنترل ویروسهایی که ناقل شته دارنـد مفیدنـد. اسـتفاده از ورقه هاي پلی تن زرد رنگ و چسبنده، قراردادن سطوح منعکس کننده نور ( مالچها ) بر روي خاك، کاربرد نوارهـاي آلومینیومی ، ورقه هاي پلاستیکی خاکستري یا سفید و مالچ کاه نیز حائز اهمیت می باشند.
2. روغن پاشی: اگر روغنهایی مثل پارافین یا روغن معدنی، آلبولینئـوم روي سـطح بـرگ پاشـیده شـود از انتقـال ویروس به وسیله شته جلوگیري می شود. اسپري روغن در کنترل انتشار تعدادي از ویروسهایی کـه بـه طریـق ناپایـا منتقل می شوند مؤثر است ولی تأثیر آنها در برابر ویروسهاي پایا متغیر است. اسـپري روغـن بـه عنـوان یـک روش کنترل همراه با مشکلاتی از جمله گیاه سوزي آن و عدم پوشش کامل گیاه می باشد. اسپري روغن به رقت 1 درصـد ممکن است به برخی از گیاهان آسیب وارد سازد. بعلاوه لایه روغن ممکن است به سهولت توسـط بـاران یـا آبیـاري بارانی شسته شود و براي پوشش کامل برگهاي تازه خارج شده حتی اسپري هفتگی هم ممکن است کافی نباشد.
3. کنترل بیولوژیکی به وسیله شکارچی ها: احتمال این که کنترل به وسـیله شـکارچی هـا بـه تنهـایی کـاملا موفقیت آمیز باشد کم است ولی استفاده از آنها در یک مبارزه تلفیقی با به کارگیري حشره کشهاي انتخابی ممکـن است مؤثر باشد.

• کنترل به وسیله حفاظت تقاطعی
• اگر گیاهی عمدا به وسیله نژاد ضعیفی از یک ویروس آلوده شود، ممکن است در برابر آلـودگی بـه وسـیله نـژاد قـویتري از همـان ویروس حفظ شود. هر چند مقداري کاهش محصول ممکن است در نتیجه آلودگی به نژاد خفیف ایجـاد شـود ولـی از وارد شـدن خسارت شدید به محصول خودداري می شود.

• کنترل علائم بیماري به وسیله مواد شیمیایی
• برخی از قارچ کشها هنگامی که بر روي گیاهان آلوده به ویروس به کار می روند بدون اینکـه غلظـت ویـروس را در گیـاه کـاهش دهند بروز علائم ویروسی را متوقف می کنند.

• کنترل به وسیله ارقام مقاوم
• تا آنجایی که به زارعین مربوط می شود کنترل با استفاده از ارقام مقاوم احتمالا ارزانتـرین و مـؤثرترین راه مبـارزه بـا بیماریهـاي ویروسی ایت. هزینه کشت ارقام مقاوم بیشتر از ارقام حساس نیست، همچنین در استفاده از ارقام مقـاوم بـه علـت عـدم نیـاز بـه استفاده از روشهاي پر هزینه دیگر مثل کنترل ناقلین ، در هزینه ها صرفه جویی خواهد شد. بعلاوه به واسـطه اجتنـاب از مصـرف مواد شیمیایی از آلودگی محیط زیست و به وجود آمدن ناقلین مقاوم به مواد شیمیایی جلوگیري می شود. استفاده از ارقام مقـاوم مخصوصـــــا در کنتـــــرل ویروســـــهایی کـــــه بـــــه وســـــیله شـــــته بـــــه طریـــــق ناپایـــــا منتقـــــل می شوند مفید است زیرا این ویروسها با کشته شدن ناقلین به وسیله حشره کشها به طور مؤثر کنترل نمی شوند.

بخش سوم

بیماریهاي فیزیولوژیک

پوسیدگی گل گاه گوجه فرنگی

علایم بیماري :

علایم این بیماري به صورت لکه هاي سیاه به قطر 1 cm در نوك میوه و درست در مقابل محل دم میـوه کـه بــه ســاقه متصــل مــی گــردد مشــاهده مــی شــود. ایــن لکــه هــا بتــدریج بــزرگ شــده و پوســت لکــه خشــک و ســفت می شود. این بیماري فیزیولوژیک درخاکهایی که دچار کمبود کلسیم باشند دیده می شود و مصرف سوپرفسفات باعث کـاهش شدت بیماري و نیترات آمونیوم در خاك موجب تشدید بیماري می گردد.

پوسیدگی گل گاه هندوانه

علایم بیماري :

درابتدا علایم این بیماري به صورت یک لکه قهوه اي رنگ و کمی پریده رنگ تر از بافت اطراف درناحیه گل گـاه ( محل اتصال گل به میوه ) قابل مشاهده می باشد. این لکه با گذشت زمان به تدریج وسیعتر و تیره رنگ تر شده و درنهایـت کـاملاً سیاه می شود. شکل میوه در قسمت آلوده بتدریج چروکیده شده و یک ناحیه مسطح و یا نسبتاً فرورفتـه را بوجـود مـی آورد کـه سطح آن حالت خشک و چرمی دارد. با پیشرفت رشد میوه انتهاي این قسمت به آهستگی آبکـی شـده و یـا بـه طـور غیرطبیعـی مسطح می ماند. اگربروز این بیماري همزمان با حداکثر رشد میوه باشد تأثیر چندانی درکیفیت میوه نخواهد داشـت ولـی چنانچـه درمراحـل اولیـه رشد باشد با رشد میوه پوسیدگی هم پیشروي کرده و هندوانه مرغوبیت خود را ازدست می دهد. این بیماري در درجه اول در هندوانه به ویژه واریته چارلستون گري مشاهده شده و در درجه دوم در دیگر گیاهان صیفی، فلفل دلمـه اي، کدو و گوجه فرنگی قابل ذکر است. این عارضه مخصوص ناحیه خاصی نیست و در هر نقطه اي که شرایط فراهم تر باشد بیماري بارزتر خواهـد بـود ولـی از آنجـائی کـه خشکی و گرمی هوا در فصل باردهی هندوانه درمناطق مختلف قابل پیش بینی است، هرجاکه این شرایط با کمبود آب همراه باشد بروز علایم حتمی است مگر بتوان از طریق آب بیش از نیاز هرساله خشکی هوا را جبران نمود.

عامل بیماري :

پوسیدگی گلگاه یک عارضه فیزیولوژیک است و عوامل مؤثر در بروز آنرا می توان به شرح زیر نام برد

• تراکم بالاي مواد معدنی درخاك و در نتیجه بروز نوسانات وسیع در میزان تعریق گیاه.
• وجود میزان بالاي سدیم، ازت، گوگرد، منیزیم، پتاسیم و یا کلر و کمبود کلسیم به خصـوص کـاهش قـوي کلسـیم میـوه بـه پایینتر از %20
• بروز خشکی وهرگونه بی نظمی درآبیاري که در نتیجه آن برگها از رسیدن آب به میوه جلوگیري می کنند.
• طول روز، شدت نور و نسبت هیدروکربنها.

نکات قابل توجه :

افزایش ذخیرة آمونیومی خاك مانند کود طویله، پودر خون و سولفات آمونیوم باعث توسعه بیماري و افزودن فسفر باعـث کـاهش این بیماري می شود. پوسیدگی گل گاه با کاهش ذخیرة کلسیمی خاك شدت می گیرد و درجایی کـه اندوختـه کلسـیم پـایین و پتاسیم و منیزیم بالا باشد عارضه حادتر و شدیدتر است. نوسانات سریع ذخیرة آبی خاك از عوامل تولیـد و تشـدید پوسـیدگی بـه شمار می رود به ویژه آنکه یک توقف ناگهانی بعد ازیک آبیاري زیاد در آبیاري گیاه به وجود آید ولی اگر ذخیرة آبی به تدریج و بـه طور یکنواخت کم شود احتمال گسترش بیماري نیست. درواریته هایی که رشدشان سریعتر و دوران رویشـی کوتاهتر اسـت شـدت بیماري بیشتر است. ارقامی که بتدریج و در رطوبت کم خاك فعالیت دارد درمقایسه با انواعی که درشرایط سخت و سـنگین رشـد می کنند مقاومت ویژه اي نشان می دهند درمناطقی که تراکم املاح معدنی خاك بالااست حساسیت به آلـودگی شـدیدتر اسـت. درشرایط گلخانه اي که ممکن است گیاه را هرس نموده و یا از قیم استفاده کنند حساسیت بیشتر است. عمق زیـاد کاشـت چـون باعث قطع ریشه هاي مویین می شود عامل تشدید کننده است. پوسیدگی گل گاه به خصوص در مواقعی که سطح میوه در محل مرطوبی قرار گیرد بیشتر به چشم می خورد. خاکهاي سبک و شنی درمقایسه با خاکهاي رسی و غنی از هوموس به دلیل تمایل بیشتر دربه هم زدن تعادل رطوبتی خاك در بـه وجــود آوردن ایــن بیمــاري مؤفــق ترنــد. اگــر فاصــله بوتــه هــا کــم باشــد ابــتلا بــه ایــن عارضــه بیشــتر اســت. بوته هایی که با کودهاي ازته تقویت شده اند آمادگی بیشتري براي پوسیدگی دارند.

مبارزه :

• تأثیر آب : درفصل گرم که گیاه به آب بیشتري نیاز دارد مدار آبیاري 2 و یـا حـداقل 1 روز پـایین آورده شـود. بهترین زمان براي این اقدام موقعی است که بصورت جسته و گریخته لکه هاي سیاه درمزرعه هندوانه به چشم می خورد. فواصـل آبیاري نیز در هر نوبت باید منظم باشد. جلوگیري از خشک شدن و غرقاب مداوم زمین و زهکشی آن نیـز مـؤثر مـی باشـد. کنتـرل کردن میزان هوموس خاك و آبیاري زمین به هنگام وزش بادهاي گرم می تواند کمکی به رفع بیماري باشد.
• جلوگیري از تعریق : آبپاشی به صورت گرد در برخی ساعات روزهاي گرم، سیخک زدن و پرکردن شکافهاي زمین به مـوازات ازبین بردن علفهاي هرز ازعوامل مؤثر درجلوگیري از تعریق گیاه و خاك می باشند.
• اثر کود: استفاده از کودهاي کلر در کلسیم و نیترات کلسـیم، کودهـاي غنـی از سوپر فسـفات و … آهـک درکـاهش خسـارت بیماري تأثیر ویژه اي داشته است. دربخش استفاده از کود قابل ذکر است که کود دامی تازه و کودهاي شیمیایی بیش از حد مـورد نیاز گیاه تاحدودي زیانبار خواهند بود.
• اهمیت بذر: عدم استفاده از بذرهاي چین هاي آخر که غالباً ناقص و کج و معوج هستند باید مورد توجه قرارگیرد.
• تأثیر تاریخ کشت: بوته هندوانه باید تا فرارسیدن فصل گـرم و زمـانی کـه میـوه هـا رشـد سـریع دارنـد و بـه آب بیشـتري نیازمندند قسمت بیشتر فعالیت خود را کرده باشد.
• استفاده از ارقام مقاومتر

خربزة ایوانکی

علایم بیماري :

علایم روي ریشه:

ریشه بیمار فاقد تارهاي نازك آبکشی مـی باشـد در صـورتیکه ریشـه بوتـه سـالم داراي انشعابات نازك فرعی زیادي است وپس از آنکه بوته بیمار از پاي درآمد ریشه دراثرحمله عوامل پوسیدگی شـروع بـه پوسـیدن می نماید.

علایم روي برگ :

بوته بتدریج شروع به زرد شدن می نماید. درابتدا بافتهاي بین رگبرگها سبز مایل به زرد روشـن شـده و ایـن تغییر رنگ از کناره هاي برگ شروع شده و به وسط ادامه می یابد. برگها سیلیسی و شکننده می شود. قسمت انتهـاي بوتـه گـل زیادي تولید کرده و فاصله بین برگهاي انتهایی کم می شود. برگهاي جوان حالت تقارن خود را از دست می دهند.

علایم میوه :

درصورت بروز زود هنگام آلودگی بوته خربزه قبل از میوه داران از بین می رود در غیر اینصـورت میـوه هـا خـوب نرســیده و شــیرین نمــی شــوند. دربافــت گوشــتی میــوه لکــه هــاي بــزرگ و کوچــک قهــوه اي رنــگ مشــاهده می شود.

عامل بیماري :

این بیماري نوعی بیماري فیزیولوژیک است که دراثر عوامل زیر به وجود می آید:

• بالا آمدن نمک از اعماق خاك در تابستان
• بالارفتن درجه حرارت خاك مزارع و وجود املاح زیاد در خاك
• بالارفتن میزان تبخیر بوته ها دراثر گرما و خشکی زیاد هوا و وزش باد گرم خشک در تابستان

مبارزه :

این بیماري با مقدار برف و باران در زمستان و غرقاب و شستشوي زمین قبل از فصل کاشـت ارتبـاط مسـتقیم دارد پس غرقاب زمستانه زمین مزرعه با آب رودخانه بخصوص مواقعی که آب نسبتاً صاف و زلال بوده و حاوي گـل و لاي بارانهـاي سیلابی نباشد موثر است. سبزي و صیفی جات از محصولاتی هستند که ضمن نیاز به کودهاي اصلی به کودهاي ریزمغذي نیز به مقدار زیـاد احتیـاج دارنـد. در زیر به برخی از علائم ناشی ازکمبود میکرو المنتها اشاره می شود.

کمبود ازت

اولین علامت کمبود ازت توقف رشد ریشه و شاخه هاست. سرشاخه ها باریـک و کوتـاه, سـخت و فیبـري شـده, رشـد گیـاه ضعیف میشود. برگها در اول فصل رشد به رنگ سبز روشن مایل به زرد در میآیند. نوك طرف دم گل در میـوه ( مطـابق شکل ) زرد کمرنگ تا قهوه اي و باریک میگردد.

کمبود منیزیوم

منیزیوم در زودرسی , کیفیت و بازار پسندي محصول خیار تاثیر دارد .وقتی بوته خیار مبتلا به کمبود منیزیوم میشود ابتدا برگهاي پائینی رنگ سبز طبیعی خود را از دست میدهد و در حالی که رگبرگها سبز تیره باقی میماننـد, نـواحی بـین آنهـــا زرد رنـــگ مـــیشـــود. در شـــکل علائـــم درجـــات متفـــاوت کمبـــود در مقایســـه بـــا بـــرگ ســـالم ( وسط ردیف اول ) مشاهده میشود. کمبود منیزیم در گیاه گوجه فرنگی موجب زرد شدن برگچه ها می شود که از لبه برگ شروع و بعد تمام برگ را در بـر مـی گیرد. میوه ها سبک و بافت آنها نرم شده و قبل از موعد می رسند.

کمبود منگنز

علامت کمبود منگنز زردي تدریجی دور از رگبرگ اصلی است. در این هنگام بافت برگ از رنگ سبز به سفید مایل بـه زرد تغییـر مییابد و ساقه ها و برگها کوچک و باریک مانده , گاهی جوانه گلها زرد رنگ میشـود. در شـکل علائـم کمبـود در برگـ بزرگتـر به خوبی پیداست . کمبود منگنز در گوجه فرنگی موجب زرد شدن میان رگبرگی می شود در حالی کـه کنـاره رگبـرگ هـا سـبز باقی می ماند و ممکن است مقدار محصول وکیفیت آن نیز کاهش یابد.

کمبود روي

اولین علائم کمبود روی ایجاد لکه هایی در نواحی بین رگبرگهاست. این نواحی رنگشان روشنتر است و سرانجام لکه ها به صورت بافـت سوخته یا مرده در طول حاشیه ها و بین رگبرگها ظاهر میشود. مشخصه دیگر رشد غیر طبیعی برگها (برگچه ها حالـت فنجـان برگشته را پیدا میکنند) و کوچک ماندن آنهاست. در شکل برگهاي پیرتر خیار با کمبود روي نشان داده میشود.

کمبود پتاسیم

در اثر کمبود, رشد آهسته و رنگ گیاه سبز مایل به آبی تیره شده ,محصول کاهش می یابد. در شکل گوجه فرنگـیهـاي بـا علائـم سبز شدگی انتهاي میوه به واسطه کمبود پتاسیم در مقایسه با گوجه فرنگیهاي با رنگ قرمز طبیعی ( اولین سـري دسـت چـپ) دیده میشوند.

کمبود آهن

اولین علائم کمبود در برگهاي جوان ( مطابق شکل ) که عبارت از زردي در نواحی بین رگبرگها است دیده مـیشـود. در کمبود شدید تمام سطح برگ زرد روشن شده به تدریج به رنگ تقریبا سفید در مـی آیـد و سـپس کمـی خشـک و سـوخته میشود .

کمبود بر

در اثر کمبود برگها پیچیده و شکننده و قدري زرد رنگ میشوند و سطح برگ توسعه نمی یابد. در حالـت شـدید سـاقه هـا ضخیم و مرگ نقاط رویشی پیش میآید .

کمبود مولیبدن

کمبود مولیبدن در گوجه فرنگی باعث پیچیدن و ایجاد لکه هاي موج دار در برگهاي مسن و روشنتر شـدن رنـگ بـرگهـا شده و نواحی کلروتیک ظاهر پف کرده پیدا میکنند. باید توجه کرد این علائم با علائم کمبود آهن اشتباه نشود .

کمبود کلسیم

کمبود کلسیم موجب پوسیدگی گلگاه، کاهش سفتی، چـوب پنبـه اي شـدن، چروکیـدگی و لکـه قهـو ه اي میـوه، کـاهش خاصیت انبارداري، سوختگی نوك برگ، صدمه دیدن نقاط رویشی وکوچک شدن میوه می شود.

کمبود مس

کمبود مس موجب تاخیر در رشد گیاه ، پیچیده شدن برگچه ها و منحنی شدن دمبرگها می شود.

کود اضافی ( شوري یا EC بالا )

برگها کدر و چرمی می شوند. یک نوار باریک زرد رنگ در حاشیه برگ ایجاد می شود. شـوري باعـث پژمردگـی مـی شـود. برگهـا کـدر و بـه رنـگ سـبز تیـره و بـه حالـت فنجـانی شـکل بـه سـمت پـایین توسـعه می یابند.

مسمومیت فسفر

این حالت بیشتر در کشتهاي هایدروپونیک ممکن است رخ دهد.

مسمومیت کلر

حاشیه اطراف برگ با بافتی به رنگ سبز رنگ پریده و همچنین لبه هاي سوخته ملاحضه می شود. 3 درصد کلرید در بافت یافـت می شود.

مسمومیت بر

علائــم مســمومیت ابتــدا روي برگهــاي مســن تــر ملاحظــه مــی گــردد. بــین رگبرگهــا زرد گردیــده (چــپ) و نکــروزه می شود. به نقاط نکروزه قهوه اي کوچک (مرکز) و مناطق وسیعی از بافت مرده برگ (راست) دقت نمایید.

مسمومیت منگنز

نقاط متعدد کوچکی به رنگ قهوه اي مایل به قرمز بین رگبرگها و روي دمبرگ  ایجاد می شود.

مسمومیت روي

برگ مسن تر (سمت چپ) کدر به نظر می رسد. برگ جوانتر، سبز رنگ پریده با نقاط قهوه اي روشن بـه انـدازه سـر سـوزن بـین رگبرگها دیده می شود.

ازت اضافی

علائم شامل پژمردگی و فنجانی شدن به طرف پایین در برگهاي مسن تر ظاهر می شود. همچنـین برگهـاي پـایینی، زرد و داراي مناطق سوخته می شود.

بخش چهارم

سایر عوامل بیماریزا

نماتد مولد غده سبزي – جالیز

عامل بیماری :

Meloidogyne javanica

علایم بیماري :

برروي ریشه، برجستگیهایی به اندازه هاي مختلف ظاهر می گردد که گاهی مانند منگولـه هـایی بـه ریشـه آویزان است. آلودگی مزارع اغلب به صورت پراکنده و لکه اي است ولی درصورت آلودگی شـدید بـه صـورت تقریبـاً یکنواخـت خودنمایی می کند. درقسمتهاي هوایی میزبان زردي، پژمردگی، کوتولگی و کمی رشد بوته مشاهده می شوند.

زیست شناسی :

زمستان را به صورت تخم می گذراند. آلودگی در اراضی کرتی به مراتب بیشتر از پشته اي اسـت. اسـیدیته خاك تأثیر روي شدت و ضعف آلودگی ندارد. آلودگی درخاکهاي سبک بیشتر از سنگین است.

گل جالیز

Orobanche sp

علایم  :

این گیاه چون فاقد ماده کلروفیل است قادر به تهیه مواد غذایی مورد نیاز خود نبوده و بـه صـورت انگـل مطلـق روي ریشه گیاهان مستقر شده و زندگی می نماید. گیاهانی که در اوایل فصل مورد حمله گل جالیز قرار مـی گیرنـد، رشدشـان کند شده و به اندازه طبیعی نمی رسند. خسارت وارده در بوته هایی که در اواخر فصل رویش مبتلا می گردند کم بـوده و فقـط صدمه اي به کیفیت برگها وارد می شود. مشخصات گیاهی گل جالیز شامل رنگ عمـومی سـفید متمایـل بـه زرد، بـنفش و یـا کمی ارغوانی بوته می باشد.

زیست شناسی:

بذر گل جالیز قوه نامیه خود را تا مدت 13 سال در خاك حفظ می نماید و تا وقتی که بـا ریشـه گیـاه میزبـان تماس پیدا نکند و در واقع به وسیله آن تحریک نشود جوانه نمی زند. گل جالیز در تمام طول عمر خـود از گیـاه میزبـان تغذیـه کرده و روز به روز جوانه زده و بر مقدار آن افزوده می شود.

مبارزه:

• کشت بذور پاك : از استعمال کود، خاك، شن و آب آلوده به بذر گل جالیز خودداري به عمل آید.
• بوته هاي گل جالیز قبل از آن که به گل بروند بایستی به دقت و بدون صدمه به ریشه میزبـان کنـده و  سـوزانده شوند. گاهی وجین و کندن بوته ها در فصل رویش ممکن است تا هشت نوبت نیز لازم باشد.
• چون قوه نامیه بذر گل جالیز 13 سال می باشد، لذا برقرار نمودن تناوب زراعی و آیش گذاردن زمـین تـأثیري در از بین بردن بذور انگل ندارد.
• در مبارزه بیولوژیک از یک نوع مگس به نام Phytomiza orobanchia استفاده می شود. لارو این مگـس از کپســول گــل جــالیز تغذیــه مــی نمایــد و در واقــع بــذري در کپســول تشــکیل نمــی شــود. بــه نظــر می رسد که اگر این حشره پروش داده شده و در سطح مزرعه پخش گردد به روش بیولوژیک قـادر بـه مبـارزه بـا گل جالیز خواهیم بود.
• کشت گیاهان تله مانند نوعی خردل Sinapis alba نیز مؤثر می باشد. ریشه این گیاهان در خـاك ترشـحاتی دارند که موجب تندش بذر گل جالیز شده و به محض جوانه زدن بذر چون گیاه خردل میزبان مناسبی براي گـل جالیز نیست قبل از آن که به گل برود از بین خواهد رفت.
• ضدعفونی خاك نیز روي بذر گل جالیز مؤثر می باشد.استعمال گاز متیل برومید به نسبت 50 گرم در متـر مربـع یک ماه قبل از کشت بذر گل جالیز را از بین خواهد برد.

 


با مراجعه به پست گل جالیز و راه های مبارزه با آن میتوانید به طور کامل با این علف هرز انگل آشنا شوید.