احداث باغ انار ( قسمت اول )

مقدمه

انار با نام علمی Punica granatum L. درخت کوچکی است که در اقلیمهاي خشک و نیمه گرمسیري و مدیترانه اي داراي رشد و باردهی خوبی میباشد. قسمتهاي وسیعی از سرزمین ما که در محدوده کویر مرکزي ( دشت کویر و کویر لوت ) واقع شده داراي شرایط آب وهوایی خشک و نیمه گرمسیري است که درختان انار می توانند در چنین شرایطی اهمیت خاصی داشته باشند. به همین دلیل درتمام استانهاي کشور که در حاشیه کویر مرکزي قرار دارند کشت و کار انار از قدیم الایام رونــق ویژه اي داشته و سطح زیر کشت، تنوع ارقام، میزان رشد و باردهی درخت و کیفیت محصول آن قابل توجه است. انار در اروپا و امریکا به صورت خیلی محدود و در اکثر نقاط به عنوان یک درخت زینتی کاشته می شود و فقط در کشورهاي شمال آفریقا، اطراف دریاي مدیترانه، هندوستان، مشترك المنافع و جدیداً درکالیفرنیاي آمریکا و چین به صورت باغ میوه پرورش داده میشود. انار از جمله میوه هایی است که علاوه بر مصرف تازه خوري به صورتهاي رب، آب میوه، کنسانتره، مربا، مارمالاد، ژله، لواشک و اناردان مورد استفاده قرار می گیرد. انار علاوه بر اینکه در نواحی خشک و نیمه گرمسیري داراي رشد و باردهی خوبی میباشد، مقاومت آن به عوامل اکولوژیکی نیز بسیار زیاد است. تقریباً در کلیه استانهاي کشور، ارقام بسیار متنوعی از انار مشاهده میشود که بصورت اهلی، وحشی یا زینتی در قطعات کوچک و بزرگ در باغستانها، دشتها، کوهپایه ها وجنگلها بطور انبوه و یا پراکنده وبصورت باغهاي با کشت آبی و دیم وجود دارد. انارهاي وحشی از سواحل دریاي مازندران تا دامنه هاي البرز و ارتفاعات کردستان و کرمانشاه به صورت پراکنده و انبوه وجود دارند. در سالهاي اخیر میوه انار بعنوان یک محصول صادراتی در بخش کشاورزي مورد توجه قرار گرفته است.

تاریخچه :

قدمت انار به زمان کتاب هاي مقدسی همچون تورات و انجیل بر می گردد و آنچه مسلم است کشت و کار انار و بهره برداري از آن در زمانهاي باستان متداول بوده است. در کتابهاي مذهبی آمده است که حضرت سلیمان (ع) انارستان بزرگی داشته است ، در قرآن کریم در سوره مبارکه انعام (آیات 99 و 141 ) و سوره مبارکه الرحمن ( آیه  68 ) از انار نام برده شده است. در آئین زرتشت نیز کشت و کار انار در منازل از امور نیکو محسوب گشته است و در کتب رومی از سه قرن پیش از میلاد مسیح (ع) نیز از میوه انار نام برده شده است. همچنین در کتیبه هاي تخت جمشید می توان کنده کاریهاي انار را مشاهده نمود و این خود نشانه شناخت ایرانیان از انار و کشت و کار آن در ایران باستان بوده است. برطبق نظر دکاندول و بنابر شواهد موجود انار بومی ایران و کشورهاي همجوار میباشد و بتدریج به مناطق آسیاي مرکزي، کشورهاي مدیترانه اي و شمال آفریقا برده شده و سپس در سال 1792 از اسپانیا توسط میسیونرهاي مذهبی به قاره آمریکا برده شده و در آنجا گسترش یافته است. گل و میوه انار براي کارتاژیها (فینیقیه ایها) جنبه تقدس داشته و با این انگیزه از انار باغهایی ایجاد نموده بودند. هومر شاعر بزرگ یونانی در قرن هفتم قبل از میلاد از درخت انار در کتاب ادیسه نام برده است و از آن بعنوان درختی که در باغهاي فریسه و فریجیه پرورش داده می شده، اشاره نموده است. یونانیان قدیم بر این عقیده بودند که آفرودیت (الهه عشق) این گیاه را در یونان کاشته و وجود آن سبب گشایش و فراوانی میگردد.

ارزش غذایی انار:

مواد و ترکیبات موجود در میوه انار در ارقام مختلف اندکی متفاوت است که بطور متوسط به شرح جدول زیر می باشد :

اسیدیته در انارهاي ترش 3.6 %، در انارهاي شیرین  0.5 ٪ و در انارهاي وحشی تا  3.8 ٪ می رسد و وزن مخصوص آب انار  gr/cm³  1.151 و عصاره خشک آن 145 گرم در یک کیلوگرم است.

خواص دارویی و صنعتی انار :

انار یک منبع غنی از آنتوسیانین ها است که می تواند در صنایع غذایی بکار رود. ریشه و پوست و ساقه انار علاوه بر داشتن مقدار قابل ملاحظه اي تانن، داراي ترکیبات و مواد سودمندي است که در داروسازي سنتی و حتی پزشکی امروز از آن استفاده می شود. دم کرده آن مانند چاي براي جلوگیري از اسهال کودکان و ضماد آن براي التیام زخمها و غیره بطور سنتی درکشور ما مورد استفاده قرار می گیرد. از برگ و گل انار که داراي مواد مختلفی است، بصورت جوشانده در داروسازي و پزشکی بویژه پزشکی سنتی ایران استفاده می شود. این دو اندام گیاه داراي تعداد زیادي مواد قابض و تانن هستند که میتوان از آنها با تجویز پزشک استفاده نمود. پوست میوه انار داراي مقدار زیادي تانن و مقداري نیز پیگمانهاي رنگی میباشد که در رنگرزي سنتی نخ قالیهاي ایران از پیگمانهاي رنگی آن جهت به دست آوردن رنگ ثابت و طبیعی حنایی، قهوه اي، زرد و قرمز استفاده میکنند. از تانن موجود در پوست انار که نوعی تانن طبیعی با کیفیت مرغوب می باشد در صنایع چرم سازي و دباغی استفاده می نمایند. استفاده از تانن پوست انار در صنایع شیمیایی و داروسازي کاربرد دارد . از آب انار هم می تواند در داروسازي بعنوان یک فرآورده عالی وطبیعی تصفیه کننده خون، مبارزه علیه جوشهاي روي پوست، دمل، پایین آوردن چربی و فشار خون، خنک کننده و شادي بخش و آرام بخش استفاده نمود.

هسته انار بطور متوسط داراي % 25 چربی میباشد. مقادیر هر یک از اسیدهاي چرب غیراشباع در روغن هسته انار برابر است با :   36.8 ٪ اسید اولئیک ، 42.5 ٪ اسید تینولئیک و 16٪  سایر اسیدهاي چرب 18 کربنه , مقداري مواد غیرصابونی اسیدهاي چرب فرار. روغن دانه انار تقریباً %15 وزن خشک بذر را تشکیل می دهد که به علت خواص آن داراي اهمیت صنعتی در گروه روغن هاي خشک می باشد.

سطح زیرکشت و میزان تولید انار در جهان:

در حال حاضر علاوه بر ایران که بیشترین میزان سطح زیرکشت و تولید انار در جهان را به خود اختصاص داده است، در کشورهائی چون ترکیه، افغانستان، پاکستان، هندوستان، ارمنستان، گرجستان، تاجیکستان، اردن، مصر، ایتالیا، تونس، آذربایجان، لیبی، لبنان، فلسطین اشغالی، سودان، برمه، بنگلادش، موریتانی، مراکش، قبرس، اسپانیا، یونان، فرانسه، چین، ژاپن و آمریکا کشت این محصول مرسوم است و در بین کشورهاي مذکور بالاترین سطح زیرکشت و تنوع ارقام انار مربوط به هندوستان، جمهوریهاي تازه استقلال یافته آسیاي مرکزي، ماوراء قفقاز و اسپانیا می باشد.

سطح زیرکشت و میزان تولید انار در ایران

سطح زیرکشت باغات غیربارور، باغات بارور، میزان تولید و عملکرد به تفکیک استان به شرح جداول زیر میباشد.

مشخصات گیاهشناسی:

انار با نام علمی.Punica granatum L متعلق به خانواده Punicaceae میباشد. خانواده Punicaceae یک جنس و دو گونه دارد. :

• Punica granatum  

این گونه 2-3 ردیف برچه دارد. از این گونه ارقام زیادي اعم از خوراکی و زینتی وجود دارد.

• Punica grotopunica

این گونه یک ردیف برچه دارد.

در گونه granatum ارقام متنوعی در مناطق مختلف کشت می شود که هم جنبه خوراکی و هم جنبه زینتی دارند. رقم Punica granatum var.spinosa وحشی بوده و میوه بسیار ریز دارد. ارقام اهلی عبارتند از:

• Punica granatum var.sativa
• Punica granatum var.nana
• Punica granatum var.albesence
• Punica granatum var.rasemosa

در این خانواده x=8 بوده و درختچه اي پرشاخ و برگ با پاجوشهاي فراوان، بدون کرك، با شاخه هاي نامنظم و کم و بیش خاردار و نیمه برگریز میباشد که در اقلیمهاي نیمه گرمسیري و مدیترانه اي تا ارتفاع 2-5 متر میرسد. ارقام ترش معمولاً درختانی کوتاهتر با خاربیشتري نسبت به ارقام شیرین هستند. تعداد خار درختان جوانتر نیز از درختان مسن تر بیشتر است.

برگهاي انار:

برگها کامل، با دمبرگ کوتاه، بدون کرك و فاقد گوشواره میباشند. برگهاي جوان انار قرمز حنایی رنگ و برگهاي کامل آن در قسمت فوقانی سبز تیره و در قسمت تحتانی سبز روشن میباشند که گاهی آثاري از رنگ حنایی نیز در آن دیده میشود. برگهاي انار متقابل و گاهی منفرد وتقریباً فراهم میباشند. برگها مستطیلی، سرنیزه اي و یا خطی– مستطیلی بوده و طول آن 1 تا 8 سانتیمتر و عرض آن 0.5 – 2 سانتیمتر میباشد. انار در نواحی معتدل و نیمه گرمسیري خزان پذیري داشته ولی در مناطق گرمسیري و مرطوب با زمستانهاي ملایم مانند هندوستان و مناطق جنوب شرقی کشور(شهرستان چابهار) بصورت همیشه سبز بوده و فقط تعدادي از برگهاي آن در طول زمستان ریزش می کنند.

شاخه هاي انار:

شاخه هاي انار باریک و معمولاً ناهموار بوده و براساس رقم داراي خارهایی با تعداد و طول مختلف میباشند. رقم شیرین شهوار بدون خار و انار ترش سبز از پرخارترین واریته هاي انار هستند. شاخه ها به هنگام جوانی مقطعی چهاروجهی و در رشد کامل مقطع دایره اي داشته و داراي پوست تقریباً خاکستري تا سبز میباشند. میوه ها در شاخه هاي یکساله یا دوساله بصورت انتهایی و جانبی و منفرد یا چندتایی تشکیل می گردند. شاخه هاي میوه دهنده را سیخک، میخچه یا اسپور (spur) میگویند. اسپورها در واقع شاخه هاي بسیار کوچک و ضخیم با میانگره هاي کوتاه هستند که روي آنها جوانه هاي میوه دهنده یا برگ تشکیل میشود. اسپورهای میوه دهنده در روي شاخه هاي 2 تا 3 ساله به وجود می آیند. طول شاخه هاي میوه دهنده برحسب سن به یک تا 20 سانتی متر میرسد و هر میخچه میوه دهنده در طول عمر خود 3 تا 4 مرتبه میوه میدهد. اسپورهاي مفید و میوه دهنده انار غالباً در اطراف شاخه ها تشکیل میشوند.

گلهاي انار:

گلهاي انار اپی جینوس  ( Epigynous ) هستند، بدین معنی که همه اعضاي گل روي تخمدان قرار گرفته اند. این گلها بی بو و به رنگهاي قرمز یا قرمز مایل به نارنجی و در برخی از گونه هاي تزئینی به رنگ سفید و در بعضی دیگر به رنگ زرد میباشند.گلهاي انار درشت، به قطر 3 تا 4 سانتیمتر، به طول 3.5 تا 7.5 و عرض 3.8  تا 5 سانتی متر میرسند. گلها کامل و زنگوله اي شکل یا استوانه اي هستند که داراي اعضاي نر و ماده بوده و شهد دارند. گلهاي انار بصورت انتهایی بر روي سیخکهایی به طول 1 تا 20 سانتیمتر 40 تا 60 روز بعد از شروع فصل رشد در چند مرحله (حداقل 3 تا 4 مرحله به فواصل 10 تا 15 روز) ظاهر میشوند که مرغوبترین و درشت ترین میوه ها حاصل از گلهاي اولیه میباشند. گلهاي اولیه در روي شاخه هاي سال قبل تشکیل میشوند و اکثر آنها تبدیل به میوه میشوند. گلهاي انار براساس شکل نهنج و زمان گلدهی به دو دسته تقسیم میشوند:

• گلهاي بارآور یا ثمري یا زایشی ( Fertile flowers )

در این گلها خامه و پرچم بلند بوده، بساك و کلاله ها تقریباً هم قد هستند و کلاله مادگی بالاي پرچم قرار داشته و فعال میباشد. این گلها کشیده هستند و قطرشان در محل اتصال به ساقه بیشتر از قطرشان در گردن گل است، به عبارت دیگر بطري مانند می باشند. براساس تحقیق انجام شده حدود 4.8 درصد این گلها تبدیل به میوه شده و 95.2 درصد ریزش می نمایند.

• گلهاي نازا یا علفی یا غیرثمري ( Sterile flowers یا Barren )

این گلها کوچکتر از گلهاي ثمري بوده، داراي خامه و پرچم کوتاه هستند و کلاله کوتاهتر و در زیر بساك قرار دارد. قطر این گلها در محل اتصال به شاخه کمتر از قطرشان در گردن گل است ، به بیانی دیگر این گلها قیفی یا شیپوري شکل میباشند. این گلها بیشتر براي انجام عمل گرده افشانی به کار میروند و به تدریج ریزش کرده و هیچکدام تبدیل به میوه نمی شوند. در گل هاي نازا مادگی غیرفعال. گاهی گلهایی بوجود می آیند که حدفاصل یا حدواسط  ( intermediate ) هستند که ممکن است داراي خامه هایی به بلندي گل هاي خامه بلند یا به کوتاهی گل هاي خامه کوتاه باشند . گل هایی که داراي خامه بلند هستند گاهی تلقیح می شوند و تولید میوه می کنند ولی این میوه ها به ندرت به رشد کامل میرسند و در صورت رسیدن، اکثراً بدشکل خواهند بود. گلهاي با خامه کوتاه هرگز تلقیح نشده و به زودي می ریزند. گلبرگهاي این قبیل گلها به رنگ تیره و سرخ هستند و دانه هاي گرده آنها ناقص است. معمولاً گلهاي خامه بلند روي شاخه هاي مسنتر و گلهاي خامه کوتاه بر روي شاخه هاي جوان ظاهر میشوند.

کاسبرگ:

کاسه گلهاي انار ضخیم و گوشتی بوده و در امتداد نهنج قرار داشته و داراي 4 تا 8  لوب میباشند. قطر کاسبرگها حدود 1 سانتیمتر، طول آنها 0.7  تا 1.25 سانتیمتر و عرض آنها 0.5  تا 1.25 سانتیمتر میرسد. پشت کاسبرگها داراي غده هاي زرد یا سبز رنگ حاوي نوش و در حاشیه کرکدار میباشند. کاسبرگها پس از تلقیح و تشکیل میوه روي آن باقی میمانند، کاسه گل پایا (دائمی) و با میوه به رشد خود ادامه داده و تاج میوه را تشکیل میدهد.

گلبرگ :

گلبرگهاي انار یک در میان با کاسبرگها قرارداشته و به تعداد 4 تا 8 عدد بوده و در قسمت داخلی یک نهنج گلدانی شکل فرورفته جاي گرفته اند. گلبرگها بی دوام و نیم دایره اي با قاعده باریک و کناره صاف، به رنگ قرمز تیره و بندرت زرد و یا سفید هستند. این گلبرگها به طول 1.5 تا 3 سانتی متر و عرض 1 تا 3 سانتی متر می باشند و بعد از گرده افشانی میریزند.

پرچم :

پرچمهاي گل انار متعدد در روي دیسکی بطور بی قاعده قرار گرفته اند و در نوك به رنگ قرمز میباشند. داراي بساكهاي بیضوي و زرد رنگ هستند. پرچمها در قسمت داخلی یک نهنج گلدانی فرورفته قرار دارند و تعداد آنها در هر گل ممکن است به 200 تا 500 عدد برسد که طول آنها نیز بین 0.5 تا 1 سانتی متر می باشد. تعداد دانه هاي گرده در هر بساك بسیار زیاد است، بطوریکه هر گل بطور معمول 6 میلیون گرده آزاد می کند.

خامه یا مادگی:

خامه یا مادگی گل انار قرمز مایل به زرد به طول 1.54 سانتیمتر است. کلاله آن تقریباً کروي وبه رنگ سبز مایل به زرد است. در خامه گل، به تعداد تخمکها، مسیر و کانال براي عبور دانه گرده وجود دارد.

تخمدان :

تخمدان انار تحتانی، ناشکوفا و داراي 8 تا 9 برچه است. برچه ها بوسیله پوسته هاي نازك از هم جدا می شوند که ابتدا در یک سطح قرار گرفته اند ولی بعداً در دو سطح فوقانی و تحتانی قرار میگیرند. در سطح تحتانی 2-3 برچه وجود دارد که طرز قرار گرفتن تخمکها در آن محوري است. در سطح فوقانی 5-7 برچه با تخمکهاي کناري وجود دارد. در درون تخمدان دانه هاي بسیار زیادي وجود دارد، هریک از دانه ها در داخل لایه گوشتی آبدار که همان قسمت خوراکی میوه را تشکیل میدهد قرار گرفته است . این دانه هاي گوشتی به صورت دسته جمعی در داخل پوست یا کیسه نازکی بسته بندي شده اند. از نظر گیاهشناسی هردانه انار یک شفتچه ( Druplet  ) است.

نهنج :

نهنج به شکل فنجان عمیقی است که در ته آن 8 برچه قرار دارد که در دو ردیف واقع شده اند. 3 عدد در طبقه تحتانی که نمایانگر 3 برچه حلقه خارجی است و 5 عدد دیگر که در قسمت فوقانی قرار گرفته اند و کاذب محسوب میشوند.

میوه انار :

میوه انار سته کروي ( Balusta ) ، قرمز درخشنده یا زرد مایل به سبز و در زمان رسیدن بعضی ارقام بندرت سیاه مایل به ارغوانی میگردد. در واقع میوه انار کاذب بوده که از رشد و نمو نهنج و تخمدان به وجود می آید. منحنی رشد میوه از نوع سیگموئید ساده میباشد. قطر انار 5 تا 20 سانتیمتر و وزن آن حدود 200 گرم در میوه هاي حاصل از گلهاي تیرماه تا بیش از 1000 گرم درگلهاي سري اول و دوم میرسد. درختان انار معمولاً از سه سال بعد از کاشت قلمه یا دو سال بعد از کاشت قلمه ریشه دار به بار نشسته و در 5 تا 6 سالگی به تولید اقتصادي میرسند. عمر مفید درختان 30 تا 50 سال می باشد که میزان میوه تولیدي هر درخت بستگی زیادي به رقم، طرز کشت و محل باغ دارد. درختان انار سال آوري نداشته و در صورتیکه عملیات هرس، دفع علفهاي هرز، آبیاري مرتب، کودپاشی و مبارزه با آفات و بیماریها به موقع انجام شود، هرساله داراي بار و میوه مناسب خواهند بود.

ریشه انار :

ریشه درخت انار بسته به نوع خاك، اندازه گودال درختکاري تا 1.5 متر به طور عمودي و 2 تا 3.5 متر به طور افقی نفوذ و گسترش می یابد. به طور کلی کسترش ریشه هاي انار به موازات سطح زمین از عمق آن بیشتر است.

دانه انار :

دانه انار 4 تا 18 میلیمتر طول و 5 تا 8 میلیمتر عرض دارد. آریل به رنگ ارغوانی، قرمز، زرد و سفید میباشد. دانه به تعداد زیاد، مثلثی و بدون آلبومن بوده، داراي جنین پیچیده و در درون لایه گوشتی آبداري احاطه شده است. این دانه ها از رشد و نمو تخمکها به وجود می آیند که در داخل پوست در چند قسمت قرار گرفته که هر قسمت بوسیله لایه اي از بافت غشائی پوشانیده میشوند.

ارقام انار در ایران:

براساس بررسیهاي به عمل آمده طی سالهاي 1365 الی 1370 ، در حدود 760  واریته انار اعم از انارهاي اهلی، وحشی و زینتی در اقصی نقاط کشور شناسایی گردیده است که از این تعداد 700 نوع آن از ارقام اهلی هستند که هر یک از نظر رنگ، طعم، مزه، زودرسی، دیررسی، ترشی، شیرینی، تازه خوري، بازارپسندي، خاصیت انباري، مقاومت به امراض و آفات، ترکیدگی و غیره داراي صفات ویژه کلی به شرح جدول زیر می باشند. به طور کلی نهالهایی که از انارهاي ترش به عمل می آیند در برابر تغییرات عوامل جوي و شرایط محیطی مقاوم تر از نهال هایی هستند که از ارقام دانه شیرین به عمل میآیند. مهمترین ارقام تجاري انار که بیش از 95 درصد صادرات را شامل می شود عبارتند از: ملس ساوه، شیشه کپ فردوس، خزربردسکن، رباب نی ریز، نادري بادرود، ملس یزدي، قجاق قم، اردستانی مهولات و بجستانی که مهمترین خصوصیات این ارقام عبارت است از پوست قرمز و نسبتاً کلفت، دانه قرمز و مزه ملس تا شیرین.

ارقام نامرغوب انار :

 سگی ( سفید جنگلی ) ، قاپاق ( دلک )

ارقام زینتی انار:

انارهاي زینتی و غیرزینتی اکثراً از لحاظ نیازهاي اکولوژیکی یکسان هستند ولی بنظر میرسد ارقام زینتی شرایط بهتري را از انارهاي غیرزینتی طالب هستند، انار در نواحی معتدل خزان پذیري داشته ولی در مناطق گرمتر فقط تعدادي از برگهاي آن در طول زمستان ریزش خواهند نمود.

مهمترین ارقام انار زینتی عبارتند از:

• انار پرپر(گل انار) “Punica granatum var.pleniflora”

این درختچه داراي گلهاي پرپر قرمز رنگ بوده و بیشتر براي تزیین در منازل و پارکها کشت میگردد، موطن اصلی این درختچه اروپا و استرالیا است.

• انار پرپر پاکوتاه “Punica granatum var. nana rusemosa”

این رقم حالت بوته اي و کوتاه با گلبرگهاي پرپر قرمز شفاف، بسیار پرگل میباشند. دوام گلهاي آن زیاد است.

• انار گل دورنگ Punica granatum var. warigata

این رقم داراي گلهاي خیلی درشت است. رنگ گلبرگها قرمز با لکه هاي زرد میباشد.

• انار گل سفید پرپر Punica granatum var. albesence

از حیث شکل شبیه ارقام دیگر انار میباشد تنها تفاوت بین نوع انار و سایر ارقام، رنگ سفید گلبرگها می باشد.(رنگ گلبرگها از سفید تا شیري و کرم دیده میشود).

• انار گل زرد پرپر Punica granatum var. nana pers

این رقم داراي گل درشت پرپر بوده که رنگ گلبرگها در آن زرد می باشد.

• انار پا کوتاه یا مینیاتوري nana gracillissima hort Punica granatum

این رقم شبیه انار معمولی ولی کوتاهتر بوده و داراي میوه کوچک و غیرقابل استفاده با گلهاي زیبا می باشد. ارتفاع آن به کمتر ازنیم متر می رسد و مدت طولانی به گل مینشیند.

شرایط آب و هوایی مناسب کشت انار:

درخت انار به طور طبیعی در دامنه وسیعی از شرایط آب و هوایی رشد مینماید و به انواع خاکها سازگاري نشان میدهد ولی به خاکهایی که زهکشی کمی داشته باشند حساس است. بهترین خاك جهت کشت انار خاکهاي رسی شنی یا شنی رسی با pH بین 7.5 تا 8.5 است. در خاکهاي شنی هر چند میوه دهی و رسیدن میوه تسریع خواهد شد ولی محصول کمتر و با رنگ روشنتر خواهد شد، در خاکهاي رسی سنگین گیاه رشد و نمو بسیار کمی داشته، همیشه ضعیف، زرد و پژمرده باقی میماند. انار بیشترین رشد و تولید محصول را در مناطقی با تابستانهاي گرم و طولانی دارد. محدوده کاشت آن تا 41 درجه عرض شمالی و جنوبی همراه با انجیر و زیتون می باشد. بهترین ارتفاع براي پرورش انار 1000 تا 1700 متر از سطح دریا میباشد. انار میوه اختصاصی مناطق نیمه گرمسیري است (درجه حرارت -5 تا +40 درجه سانتیگراد) زیرا گرماي زیاد باعث سوختگی و سرماي زیاد سبب ترکیدگی آن گشته و از لطافت پوست و مرغوبیت میوه می کاهد. در مناطق مرطوب براي شکستن دوره خواب به 200 تا 400 ساعت درجه حرارت زیر 7 درجه سانتیگراد نیاز دارد. میوه براي رسیدن کامل به تابستانهاي گرم و طولانی و پاییز خشک و بدون باران احتیاج دارد زیرا بارندگی فصل پاییز وسرماي زودرس هوا موجب ترکیدگی میوه و ضایعات زیاد میشود، همچنین هواي خنک و وجود اختلاف درجه حرارت شب و روز به رنگ گیري پوست و دانه ها کمک میکند.

سرمازدگی :

سرمازدگی یکی از مشکلات اساسی و عمده در باغات انار محسوب میگردد. بطوري که هر ساله با توجه به میزان سردي هوا بین 10 تا 100درصد باغات را سرما می زند. سرماي زمستانه به تنه و شاخه هاي درختان آسیب وارد میسازد ولی سرماي زودرس بهاره به برگ و گل درختان انار خسارت وارد نموده و به نوبه خود باعث کاهش عملکرد می گردد. حد مقاومت انار به سرماي زمستانه را در منابع مختلف مقادیر متفاوت ذکر کرده اند بطوریکه از حدود -11 درجه سانتی گراد الی -15 درجه سانتی گراد مشاهده می گردد که مسلماً این اختلاف در رابطه با ارقام و شرایط آب وهوایی متفاوت می باشد. مقاومت انار به گرماي هوا کمتر از خرما بوده و تا +45 درجه سانتی گراد میباشد. میانگین دماي سالانه در نواحی مساعد کشت انار 16 الی 19 درجه سانتیگراد و یا اکثرا 17.5  تا 18 درجه سانتیگراد قرار دارد و در این مناطق حداقل مطلق درجه حرارت از -16 درجه سانتیگراد پایینتر نرفته و همه ساله در زمستان حدود 1 تا 2.5 ماه بخبندان در این مناطق وجود دارد. حساسیت انارهاي شیرین به سرما نسبت به انارهاي ترش بیشتر است

انواع خسارت سرما در درختان انار:

سرماي دیررس بهاره :

در این حالت سرماي زیر صفر به جوانه ها و شاخه هاي جوان صدمه میزند. در چنین حالتی به دلیل صدمه دیدن شکوفههاي اولیه، انارهاي خرمنی (ریز) جانشین انارهاي درشت و معمولی میگردد. گاهی اوقات در اردیبهشت ماه با وجودي که انارها از گل درآمده و به اندازه گردو شده اند، در اثر سرماي دیررس بهاره سیاه شده و از بین می روند.

سرماي پاییزه :

سرماي پاییزه بخصوص اگر در صبح زود و توام با ریزش باران باشد، خطرناكترین سرما براي میوه انار به حساب میآید و در این حالت اکثر انارها ترکیده و خسارت بسیار سنگینی به میوه ها وارد میگردد، تا حدي که اگر شدت سرما به یخ زدن میوه منجر شود بافت داخلی قسمت گوشتی میوه یخ زده و میوه غیرقابل مصرف میگردد.

سرماي زمستانه :

عوامل مدیریتی در باغ نقش مهمتري را نسبت به رقم در جلوگیري از سرمازدگی درختان انار دارند، پیشنهاد می شود موضوع تغذیه مناسب درختان انار ، قطع زودهنگام ، آبیاري در پاییز ، برداشت سریع محصول پس از رسیدن میوه در برنامه هاي ترویجی به منظور کاهش خسارت سرمازدگی زمستانه مورد  توجه قرار گیرند. سرماي زمستانه چنانچه ناگهانی بوده و به 12-15 درجه زیر صفر برسد باعث خشکیدگی قسمتهاي هوایی درخت خواهد شد، به طوري که برخی مواقع چاره اي جز کف بر کردن درختان وجود ندارد. درصورت شدت بیشتر سرما ریشه هاي درختان انار هم خشک میشوند. درصورتیکه ناچار شویم قسمت هوایی درخت را کف بر نماییم نحوه احیاء اینگونه باغ ها به شرح زیر می باشد:

• در سال اول به پاجوشها اجازه می دهیم رشد و نمو کنند.
• در سال دوم نیمی از پاجوشها را حذف کرده و به نیم دیگر اجازه میدهیم به رشد ونمو خود ادامه دهند، تا تعادل بین ریشه و قسمت هوایی گیاه حفظ گردد.
• در سال سوم یک و یا حداکثر 3 عدد از شاخه هاي قوي را باقی گذاشته و بقیه را حذف میگردند.

ضمناً همراه با عملیات مذکور سایر عملیات باغی از قبیل وجین، آبیاري و تغذیه نیز انجام میگیرد.

عمر درخت انار :

درخت انار از سن 5 سالگی شروع به باردهی اقتصادي میکند و این روند تقریباً تا 70 سالگی ادامه می یابد، ولی در برخی از نوشته ها عمر این درخت را تا  200 سال هم ذکر کرده اند.

انتخاب زمین :

در انتخاب زمین باید عواملی نظیر نوع خاك، بافت مناسب، عمق خاك، شیب زمین، روش کشت، فاصله کشت و جهت کشت مدنظر قرار گیرند. انار در خاکهاي شنی رسی، داراي عمق و تهویه مناسب به خوبی رشد میکند. به منظور تغذیه مناسب باید این خاکها راتقویت نمود که مصرف کود حیوانی علاوه بر تامین موادغذایی موجب تهویه خاك نیز میگردد. در زمینهاي مسطح براي احداث باغ نیازي به جابجایی خاك و تسطیح وجود ندارد ولی اگر زمین به صورت تپه ماهور و روش آبیاري نشتی باشد باید نهالها را بر روي خطوط تراز با شیب حداکثر 1-2 درصد کشت نمود. دراین زمینها اگر روش آبیاري قطره اي باشد نیازي به جابجایی خاك نمیباشد. استفاده از زیرشکن قبل از کاشت و در عمق 1 متري در یکنواختی باغات انار و پایایی درخت بسیار مفید و قابل توصیه میباشد.

اصلاح ساختار بستر باغ:

عوامل محدودکننده خاکی و چگونگی اصلاح آنها بشرح جدول زیر میباشد.

بعد از اصلاح عوامل محدودکننده خاك و قبل از شخم زدن به میزان 40-20 تن در هکتار کود دامی به زمین می دهیم .

نقشه باغ و جهت کشت :

براي جلوگیري از آفتاب سوختگی، در مناطقی که داراي آفتاب سوزان، باشدت و مدت زیاد و در فصول گرم سال( تیر و مرداد) میباشند نکات زیر توصیه می گردد:

• فواصل کشت کمتر شود
• جهت باغ شمالی جنوبی انتخاب شود
• درختان به گونه اي هرس شوند که میوه ها در قسمت سایه انداز درخت قرار گیرند تا از خسارت آفتاب شدید در امان باشند.

در پیاده نمودن نقشه باغ باید به، زیبایی باغ، یکنواختی کشت، امکان استفاده از ماشین آلات در باغ، نحوه مبارزه با علفهاي هرز، تغذیه، آبیاري وکلیه مسائل داشت و برداشت توجه نمود. با توجه به موارد فوق بهترین فاصله کشت 4×3 متر یا 4×2.5 متر توصیه میگردد و جهت ردیفها درجهت شمالی و جنوبی انتخاب میگردد. هر چه چاله کاشت درخت عمیقتر باشد پایایی درخت، نفوذ ریشه در عمق، مقاومت درخت در مقابل خشکی و کم آبی، باد شدید، استفاده هر چه بیشتر از مواد غذایی خاك و توسعه حجم ریشه مناسبتر است. در هنگام کاشت نهال باید دقت نمود که تا قسمت یقه زیر خاك قرار نگیرد.

درصورتیکه در ته چاله لایه خاك رس وجود داشته باشد، مقداري ماسه با خاك مخلوط می کنیم و در ته هر چاله نیز یک بیل کود حیوانی مخلوط میگردد. نهالها با دقت در عمق مناسب گذاشته شده و با خاك معمولی اطراف آن را پر میشود. بعد از کاشت بلافاصله آبیاري سنگینی انجام میگردد تا ریشه ها به خوبی به خاك اطراف بچسبند به نحوي که هواي بین خاك و ریشه خارج گردد.

سربرداري نهال انار پس از جوانه زدن نهالها در شروع فصل رشد یعنی تقریباً یک ماه پس از کاشت انجام میشود تا بتوان نهالهاي جوان و یکنواخت داشت. ضمناً آبیاري اول و دوم پس از کاشت از اهمیت خاصی برخوردار است.

ازدیاد درخت انار :

انار را میتوان بوسیله بذر، پیوند، پاجوش، خوابانیدن شاخه و قلمه تکثیر نمود. ازدیاد با قلمه آسانتر و رشدش سریعتر از سایر روشها می باشد لذا در حال حاضر بهترین و سهل ترین راه ازدیاد انار می باشد.

مشخصات نهال :

طول نهال از 50 سانتی متر کمتر نباشد و قطر در منطقه یقه نیزکمتر از 1 سانتی متر نباشد.

پیوند در انار:

پس از انتخاب رقم بایستی نسبت به پیوند پایه هاي موجود اقدام کرد که رایج ترین نوع پیوندها در انار عبارتند از:

الف – پیوند شکمی

ب – پیوند لوله اي

ج – پیوند اسکنه ( شکافی)

پيوند شكمي :

اغلب براي تبديل ارقام انار ترش به شيرين و همننين جهت تبديل پايـه هـاي نـامرغوب بـه پايـه هـاي مرغوب انجام ميگيرد . پيوند شكمي در دو نوبـت از سـال امكـان پـذير اسـت . يكـي در اوايـل بهـار و ديگري اواخر تابستان ، يعني موقعي كه پوست درخت به راحتي جدا مي شود و امكان انجام عمل پيوند وجود دارد. بعد از انجام عمل پيوند اگر پيوندك گرفته باشد دو حالت وجود دارد :

 اول اينكه چناننه درخت پيوند شده 8-1 ساله باشد ، در اين صورت قسمت بـالاي درخـت را در محـل پيونـدك بـر مـي دارنـد .

دوم حالتي كه درخت مسن باشد كه در اين حالت پيوند را روي شاخه هاي جانبي درخت مي زنند نـه روي تنه اصلي و پس از گرفتن پيوندك به پايه كاري ندارند ؛ زيرا پايه باعث رشد شاخه هاي پيوند خـورده مي شود . شاخه اي كه در اثر اين نوع پيوند زدن به وجود مي آيد ، بعد از 1 تا 8 سال محصول مي دهد . البته اغلب بهتر است به جاي پيوند سرشاخه هاي مسن ، روي پاجوشهاي جوان آن پيوند كنند و سپس قسمت مسن را كاملا حذف نمايند.

پيوند لوله اي :

نوع ديگر پيوند جوانه كه مورد استفاده قرار ميگيرد ، پيوند لوله اي است. البته اين نـوع پيونـد كمتـر از پيوند شكمي به كار ميرود . اين نوع پيوند نيز ماننـد نـوع قبـل در در موقـع از سـال يعنـي اوايـل بهـار و ديگري اواخر تابستان قابل اجرا است . اين نوع پيوند معموالً روي شاخه هاي دو ساله صورت ميگيرد و بايد قطر پايه و پيوندك يكسان باشد. در صورتي كه پيوندك قطورتر از پايه باشد پس از تهيه پيوندك ، آن را از پشت جوانه برش طولي داده و در روي پايه قرار ميدهيم قسمت اضافي را با دقت در روي پايه از پيوندك بـه گونه اي جدا مي کنیم كه دو لبه آن كاملا روي يكديگر جفت گردد و اگـر پايـه قطـورتر از پيونـدك باشد ، پيوندك را مانند روش بالا شكاف داده و دور پايه قـرار ميـدهيم، آن قسـمت از پايـه كـه بـدون پوست و لخت مي ماند بايد با كمي از پوست خود پايه يا چسب باغباني پوشانيده شود.

پيوند اسكنه اي ( شكافي ) :

باري تبديل نهال بذري به نهال مرغوب و اقتصادي و تبديل درختان كم بار به درختان مثمـر و مطلـوب صورت ميگيرد . براي انجام پيوند در اواخر زمستان دور تنه را به اندازه 11 سـانتي متـر از سـطح خـاك خالي ميكنند و از همان محل ، تنه اصلي را ميبرند . سپس قلمه شـاخه نـازكي يـك تـا دو سـاله اي كـه حدود 21-29 سانتي متر طول و روي آن 1-1 جوانـه وجـود دارد را از درخـت مرغـوب ديگـري تهيـه كرده سپس آن را در شكاف قرار ميدهند . معمولا  دو قلمه در دو طرف شكاف ايجاد شده در پايـه مـي گذارند به طوري كه لايه هاي زاينده بر روي هم جاي گيرند ، سپس مقداري از سطح تنه راكه بازمانده به نحو مقتضي مي پوشانند تا از آسيب خشكيدگي و نفوذ عوامل بيماريزا در امان باشند . البته برخـي از باغبانها اين كار را با گل انجام مي دهند كه احتمال آلودگي به عوامل بيماريزا را مي افزايـد و بايد اين عمل با چسب باغباني صورت گيرد. ايـن پيونـد بعـد از 1 تـا 2 سـال ميـوه مـي دهـد . عـده اي معتقدند هر چه درخت پيرتر باشد بهتر است زيرا به دليل وجود ريشه هـاي گسـترده تـر ، مـواد غـذايي بيشتري در اختيار قلمه قرار ميگيرد.

پوشش و قیم گذاري نهال :

نصب قیم براي نگهداري نهال و جلوگیري ازخم شدن در مقابل باد الزامی می باشد و این قیم حداقل باید دو سال در کنار نهال حفظ شود. اتصال قیم به نهال توسط نوار پهن و نرم صورت می گیرد تا آسیبی به نهال وارد نشود، همچنین براي جلوگیري از خسارت جوندگان، آفتاب سوختگی و … با پوششی مانند شاخه درختان، نهال تازه کاشته شده را محصور می کنند.

گود برداري و غرس نهال :

در خاکهایی که شرایط مناسب براي پرورش و رشد درخت ندارند، گودالی به طول و عرض 1 متر و عمق 1 متر ایجاد و بعد از برداشتن خاك چاله و ریختن خاك مرغوب و مقداري کود آلی (خاك برگ یا کود دامی) کاملاً پوسیده و کود فسفره، به کاشت نهال اقدام می کنند. در خاکهاي مرغوب، چاله هایی به طول و عرض و عمق 0.6 متر ایجاد و نهال را در آن مستقر می کنیم. بعد از حفر گودال و پس از مخلوط کردن مقداري کود دامی کاملاً پوسیده نهال کاشته شده و خاك اطراف نهال را لگدکوب میکنند تا ذرات خاك به حد ممکن به همدیگر چسبیده و ریشه را محکم نگهدارند. پس از انجام این مقدمات اقدام به آبیاري نموده که پس از آن مقداري از خاك نشست خواهدکرد که لازم است مجدداً کمی خاك پاي نهال ریخته شود.

طریقه دیگر نهالکاري بدین ترتیب است که چاله را قبلاً با خاك و مقداري کود دامی پوسیده پر نموده و بعد از آن آبیاري و تست خاك و پس از گاورو شدن خاك اقدام به غرس نهال می کنند. درصورت در دسترس نبودن آب آبیاري، انتقال نهال باید درست قبل از فصل مرطوب یا اوایل آن صورت گیرد.

فاصله کاشت و تراکم:

فاصله کاشت حداقل 2.5 × 3.5 متر براي ارقام بارشد رویشی متوسط و حداکثر4 × 4 متر براي ارقام با رشد رویشی قوي قابل توصیه است. ضمن اینکه نوع تربیت درخت انار برحسب تعداد تنه در تعیین فاصله کاشت موثر است.

روشهاي آبیاری انار :

پس از عملیات شخم که در اوائل فروردین ماه صورت می گیرد باغ انار را تا اواخر اردیبهشت ماه آب نمی دهند تا بدین وسیله گلهاي باردهنده هرچه بیشتر روي درختان ظاهر و ریشه هاي جدید به فعالیت بیشتري وادار شوند.

آبیاري هاي نوبت اول و دوم بسیار اهمیت داشته و بایستی سعی شود که درختان کاملاً سیر آب شوند. دور آبیاري در زمینهاي سبک هفته اي یکبار و در زمینهاي سنگین هر ده روز یک بار انجام می گیرد. نیاز انار به آب از اغلب درختان کمتر و مقاومت آن به کم آبی بیشتر از سایر درختان میوه است، ولی آبیاري نامنظم بخصوص اگر درخت میوه داشته باشد اغلب سبب ترکیدن میوه میشود. روشهاي مختلف آبیاري در باغهاي انار به شرح زیر است.

آبیاري کرتی

در این روش آب درون کرتهایی که درختان در آنها کشت گردیده اند جریان می یابد و تمام سطح باغ را می پوشاند طول کرتها بسته به جنس خاك متفاوت است. در خاکهاي سبک طول کرتها کمتر از خاکهاي سنگین است. مصرف زیاد آب، رشد علفهاي هرز و تماس مستقیم طوقه درخت با آب از معایب مهم این روش آبیاري است که اکثر باغهاي انار به این روش آبیاري میشوند.

روش آبیاري جوي و پشته

دراین روش مصرف آب کمتر از روش کرتی است. این روش آبیاري به دو طریقه، غلام گردشی و ردیفی است که بکارگیري یکی از این دو طریق بسته به مساحت باغ میباشد . در باغهاي کوچک آبیاري جوي پشته به طریق غلام گردشی اجرا میگردد ولی در باغهاي بزرگ و وسیع آبیاري جوي پشته به طریق ردیفی انجام می شود.

روش آبیاري تحت فشار

در روش آبیاري تحت فشار(قطره اي یا بابلر) ضمن صرفه جوئی در مصرف آب و نیروي انسانی جهت آبیاري از رشد بی رویه علف هاي هرز نیز جلوگیري میشود.

آبیاري سفالی

روش آبیاري سفالی زیر زمینی در قالب طرحهاي مطالعاتی– ترویجی در دست بررسی است. گفته میشود میزان آب مصرفی در این روش حدود 0.1 روش غرقابی و یا بسیار کمتر از آبیاري قطره اي می باشد .

نیاز آبی درخت انار :

میزان آب مورد نیاز براي هر هکتار باغ بطریقه سنتی تقریباً حدود 30000 متر مکعب میباشد. در تحقیقات انجام شده در یزد میزان آب مصرفی در روش کرتی 21000 و در روش جوي و پشته 15000 و در روش قطره اي 7000 متر مکعب در طول یک فصل رشد میباشد، هر چه فواصل آبیاري کوتاهتر باشد میزان آبی که در دسترس درخت قرار می گیرد، بیشتر خواهد بود و به این ترتیب راندمان آب آبیاري بالا خواهد رفت. دور آبیاري در شهرستان ساوه بین 6 – 10 روز متغیر است و چون تامین آب آبیاري از منابع آب زیر زمینی(چاه) است کوتاهتر از دور آبیاري در مناطق مرکزي ایران مثل یزد میباشد. در یزد دور آبیاري بیـــن 8 – 16   روز متغییر است و آب بیشتر از قنوات تامین می شود.

عملیات شخم :

باغ انار همه ساله احتیاج به شخم دارد و زمان مناسب آن از اواخر پاییز تا اوایل بهار بوده و عمق متوسط مفید آن 25-40 سانتی متر است. در سطوح کوچک فاصله بین درختان و داخل جوي ها را بوسیله کارگر و با بیل شخم میزنند و در سطوح بزرگتر و مکانیزه از تراکتورهاي کوچک باغی (براي صرفه جویی درهزینه کارگر و دفع علفهاي هرز و غیره) استفاده میگردد.

تغذیه انار :

روش علمی و صحیح درتعیین نیاز کودي درختان انار، با استفاده از نتایج تجزیه خاك و برگ می باشد که در صورت نبود امکانات تجزیه خاك و برگ توصیه عمومی به شرح ذیل براي باغات انار می باشد:

مصرف صحیح (جایگذاري عمقی) مواد آلی به صورت سالانه یکی از مهمترین عوامل در تولید بالا و مرغوبیت محصول انار در باغهاي انار به حساب می آید. مواد آلی علاوه بر تامین عناصر غذایی، به علت بهبود ساختمان خاك سطحی، کاهش تبخیر سطحی و جلوگیري از تمرکز نمک در سطح خاك، در افزایش عملکرد و بهبود کیفیت میوه انار موثر است. بعلاوه رابطه مثبت و معنی داري بین میزان مواد آلی و فسفر قابل جذب در خاك وجود دارد و وجود میزان فسفر محلول بالا در خاکهاي مناطق انارکاري نشان دهنده مصرف بالاي کود دامی و مواد آلی است.

این مقادیر به صورت توصیه هاي عمومی مصرف کود هستند و میزان آنها براساس نوع بافت خاك، درصد کربن آلی در خاك و pH ، قابل تغییر است. تحقیقات نشان میدهد که در غالب خاکهایی که باغ انار در آنها احداث شده است، به میزان کافی پتاسیم وجود دارد اما محققان معتقد هستند که در صورت سبک بودن خاك و کاهش ماده آلی و همچنین پایین بودن غلظت پتاسیم در خاك (کمتر از 250 میلیگرم در کیلوگرم) می توان نسبت به مصرف سولفات پتاسیم به میزان نیم الی یک کیلوگرم به ازاء هر درخت بارده اقدام کرد. به طور عمومی می توان یک سوم کود نیتروژنی وتمام کود فسفاته و پتاسیمی را همراه با کود دامی، حداکثر یک ماه قبل از تورم جوانه ها مصرف کرد. یک سوم نیتروژن پس از ریزش کامل گلبرگها، و یک سوم نیتروژن باقیمانده به فاصله دو ماه پس از تقسیط دوم مصرف شود. کودها را می توان در نیمه خارجی سایه انداز تاج درخت به صورت چالکود و یا کانال کود استفاده کرد.

عناصر غذایی میان مصرف

با توجه به آهکی وگاهی شور بودن خاکهاي زیر کشت باغهاي انار و وجود بی کربنات فراوان در آب آبیاري در اکثرمناطق زیرکشت و از طرف دیگر ضرورت اصلاح pH خاکهاي زیرکشت و تامین نیاز غذایی گوگرد و کلسیم، مصرف کودهاي گوگردي همراه با مواد آلی به صورت کانال کود و یا چالکود و همچنین براي تعدیل اثر سدیم فراوان و اصلاح نسبتهاي کلسیم به سدیم و کلسیم به منیزیم مصرف سولفات کلسیم ( گچ ) درباغها موثر است. نتایج به دست آمده از تحقیقات ومشاهدات موجود، حد مطلوب خصوصیات فیزیکی شیمیایی و غلظت عناصر غذایی در خاك باغهاي انار، مطابق جدول زیر است.

عناصر غذایی کم مصرف

اثرات مثبت عناصر غذایی کم مصرف (ریزمغذي) در افزایش عملکرد و ارتقاء کیفیت انار(جلوگیري از ترکیدگی پوسته خارجی انار) به اثبات رسیده است. مطالعات نشان می دهند که رابطه نزدیکی بین میزان ماده آلی و غلظت عناصر کم مصرف (ریزمغذیها) در خاك باغهاي انار وجود دارد. ولی در گذشته، باغداران انار کود آلی، کودهاي نیتروژنی و کودهاي فسفاتی را براي تغذیه درختان انار، آن هم عمدتاً به روش غیرصحیح (مصرف پابیل) استفاده می کردند و بنابراین تامین عناصر غذایی کم مصرف به میزان کافی نبوده است. از سوي دیگر چون غالب باغهاي انار در مناطق گرم و خشک احداث شده اند، مصرف ماده آلی به علت گرماي زیاد و رطوبت کم و تجزیه سریع، نمی تواند به طور عمومی تمام نیاز درختان انار به عناصر کم مصرف را تامین کند. مطالعات نشان میدهد که کشت یونجه در بین ردیفهاي درختان انار، به طور معنی داري غلظت آهن و منگنز را در برگهاي انار افزایش می دهد و در تامین این عناصر براي درخت موثر بوده است. لازم به ذکر است که از نظر درجه بندي حساسیت انار به عناصر ریزمغذي درختان انار در کلاس با حساسیت متوسط قرار دارند.

براي دستیابی به حد مطلوب عناصر غذایی براي باغهاي انار، توصیه عمومی زیر قابل اجرا می باشد.

کودهاي محتوي عناصر ریزمغذي، بهتر است در پاییز و یا زمستان همراه با کودهاي شیمیایی اصلی و کود دامی در نیمه خارجی سایه انداز درخت در عمق ریشه هاي فعال در زیرخاك به صورت کانال کود و یا چالکود قرار گیرند.

در روش محلول پاشی، نیازي به مصرف مقادیر ذکر شده در جدول فوق نیست، بلکه می توان با غلظت 2 تا 5 در هزار پس از ریزش کامل گلبرگها، محلول پاشی را انجام داد و چنانچه علائم کمبود برطرف نشد می توان هر 30 روز محلول پاشی را تکرار کرد. توصیه می شود که ابتدا محلول پاشی بر روي یک درخت انجام شود و چنانچه پس از گذشت 72 ساعت علائم سوختگی بر روي برگ ومیوه مشاهده نشد ، محلول پاشی در سطح وسیع انجام گیرد. براي افزایش کارآیی سولفات روي محلول پاشی شده، توصیه می شود کود اوره با غلظت 5 در هزار به محلول کودي افزوده شود. در صورت ادامه یافتن علائم کمبود می توان محلول پاشی را به فاصله 30 روز تکرار کرد. در فصل خواب زمستانی، می توان بلافاصله بعد از هرس زمستانه، سولفات روي را با غلظت دو درصد روي شاخه ها و تنه درخت محلول پاشی کرد. همچنین اضافه کردن سولفات روي با غلظت 2 در هزار به چسب پیوند وپوشاندن زخمهاي ناشی از هرس با این مخلوط، تاثیر به سزایی در کنترل کمبود روي و بهبود سریعتر زخمهاي هرس خواهد داشت . ترکیدگی میوه در ارقام بسیار متغیر و تابع شرایط رشد پوست میوه است. در شرایط شوري خاك و رژیم تشنگی، میزان ترکیدگی میوه افزایش می یابد. محلول پاشی درخت با اسید جیبرلیک باعث کاهش ترکیدگی میوه می شود. بعضی از محققین یکی از عوامل احتمالی ترکیدگی انار را کمبود بور و نحوه آبیاري می دانند.

مدیریت تغذیه انار :

در خاکهاي آهکی ایران به دلیل وفور کربنات کلسیم، pH بالاي خاك و فراوانی بی کربنات آب آبیاري ( بیشتر از 150 میلی گرم در لیتر ) و در مقابل میزان بسیار پایین مواد آلی سبب شده تا حلالیت عناصر غذایی به ویژه ریزمغذیها بسیار ناچیز باشد.از طرف دیگر مصرف نامتعادل کودها و جایگذاري ناصحیح آنها سبب تشدید این کمبودها در گیاهان گردیده است.عوامل فوق سبب شده تا عملکرد هکتاري و کیفیت تولیدات باغی در کشور ما بسیار پایین تر از حد استاندارد جهانی باشد.از سوي دیگر علی رغم فراوانی کلسیم در خاکهاي آهکی ، چون حرکت کلسیم در آوندهاي آبکش عمدتاً به دلیل نداشتن ناقل مناسب ، بسیار کند می باشد، موجب گردیده تا میوه هاي تولیدي از کیفیت پایینی برخوردار باشند. براي مقابله با این معضل همگانی لازم است مصرف بهینه کود و آب همراه با جایگذاري صحیح کود ( کانالکود- چالکود ) در باغهاي میوه کشور اعمال گردد و تحت هیچ شرایطی نبایستی اجازه داده شود تا علائم کمبود عناصر غذایی من جمله در برگها و میوه گیاهان ، چه زراعی و چه باغی مشاهده شود.زیرا با مشاهده علائم کمبود، حداقل 30 الی 50 درصد کاهش عملکرد براي همان سال قطعی خواهد بود.

تغذیه صحیح باغهاي میوه من جمله باغهاي انار یکی از اصول اولیه دستیابی به کشاورزي پایدار است. در راستاي نیل به اهداف برنامه چهارم توسعه لازم است کودهاي مورد نیاز درختان انار را در عمق مناسب به مقدار مورد نیاز بر مبناي آزمون خاك و تجزیه برگ به طور صحیح (چالکود و یا کانالکود) جایگذاري نمود.

حد مطلوب غلظت عناصر غذایی در برگ و میوه انار به ترتیب براي نیتروژن 2.25  ، فسفر 0.15 ، پتاسیم 1.70 ، کلسیم 1.90 و منیزیم 0.50 درصد و آهن 110 ، منگنز 40، روي 30 ، مس 10 و بور 70 میلیگرم در کیلوگرم بود.در میوه هاي انار براي نیتروژن 170 ، فسفر 8 ، پتاسیم 260 ، کلسیم 3 ، منیزیم 3  ، آهن 0.30  ، منگنز 0.40 ، روي 0.15 ، مس 0.12  و بور 0.15 میلیگرم در 100 گرم میوه تازه پیشنهاد گردید.بنابراین مدیریت تغذیه اي بایستی به گونه اي باشد که شاخص هاي کیفی میوه هاي تولیدي در حد مقادیر معرفی شده فوق باشد.در این صورت میوه هاي تولیدي ازکیفیت مطلوب تر و قابلیت انبارداري بالایی برخوردار بوده و علاوه بر تامین مطلوب نیاز غذایی جامعه ( مصرف میوه هاي غنی شده از عناصر معدنی ) ، صادرات آنها با کیفیت برتر نیز تحقق پیدا خواهد کرد.

هرس درختان انار :

در حال حاضر روش قالب پرورش و تربیت درختان انار روش چند تنه اي است که منجر به انبوهی باغ و عدم امکان توسعه مکانیزاسیون و استفاده از ماشین آلات می شود ، بنابراین هرس شاخه هاي پایینی ، شاخه هاي اضافی و محدود کردن تعداد تنه ها ( 2-3 تنه ) و حذف نرکها و پاجوشها در طول فصل داشت جزء اهداف اصلی این فعالیت می باشد. در هنگام هرس درختان انار باید دقت نمود تا شاخه هاي بارده به طور نرمال در سطح جانبی تاج درخت توزیع شود. حفظ اسپورها و شاخه هاي سال جاري به منظور باروري درخت در سال آینده بسیار مهم است. پاجوشها، ریشه جوشها وتنه جوشها در جذب مواد غذایی با میوه رقابت مینمایند و در صورت عدم حذف آنها از کمیت و کیفیت محصول به شدت کاسته می شود.

هرس فرم ( نونهال ) :

سال اول : در فروردین ماه پس از کاشت نهال، پس از جوانه زدن باید اقدام به سربرداري انار نمود. در فرم تاج آویزان نهالها از ارتفاع یک متري سربرداري میگردند. در فرم هاي دوتنه، سه تنه، چهارتنه و جامی درخت از ارتفاع 30 سانتی متري سربرداري می شود.

سال دوم : در کلیه فرمهاي هرس فقط به شاخه هاي انتخابی سال قبل اجازه رشد داده میشود و در اوایل فصل شاخه هاي اضافی، هرس میگردد.

سال سوم : هرس پاجوشها وتنه جوشها تا شاخه هاي بارده ادامه مییابد. حذف شاخه هاي زاید روي دستکها و جلوگیري از رشد اضافی به منظور تقویت شاخه ها ودستکهاي انتخاب شده الزامی است. حذف تیغ هاي روي شاخه هاي انتخاب شده به تمیز بودن درخت کمک می کند.

سال چهارم و پنجم : مراقبت از شاخه ها و دستکهاي بارده و حذف شاخه ها، پاجوشها، تنه جوشها و نركها ضروري است. با توجه به اینکه از سال چهارم و پنجم باید ارتفاع درخت نیز کنترل شود لذا شاخه هاي اضافی و داراي رشد عمودي حذف میگردند، ولی باید توجه داشت که درفرم هاي مذکور از خالی کردن تاج درخت اجتناب گردد زیر این عمل باعث افزایش خسارت آفتاب سوختگی میشود. دستکهاي بارده بر روي تنه ها در جهات مختلف انتخاب میشوند به نحوي که هیچ یک از دستکها مزاحم دیگري نباشد. در هرس باید اجازه داد میوه ها در قسمت سایه تاج درخت رشد کنند.

هرس باروري ( هرس سالیانه) :

هرس باروري به دو بخش تقسیم میگردد :

الف – هرس خشک

ب – هرس سبز

هرس خشک : هرس خشک در اواخر زمان خواب درختان انار یعنی ماه هاي بهمن و اسفند و قبل از بیدارشدن درختان انجام میگیرد که شامل حذف شاخه هاي اضافی، خشک و سرمازده می باشد.

هرس سبز : هرس سبز تقریباً در تمامی ماههاي رشد درخت، جز زمانی که شدت تابش آفتاب شدید است (خرداد ، تیر و مرداد) انجام میگیرد و شامل حذف شاخه هاي مزاحم، نرکها و پاجوشها میباشد. حذف پاجوشها و نرك ها در ماههاي شهریور و اوایل مهر نیز به دلیل رقابت با میوه در جذب مواد غذایی، جهت افزایش وزن میوه در سال جاري اهمیت زیادي دارد.

گرده افشانی :

براي تولید میوه انجام عملیات گرده افشانی که توسط باد و حشرات صورت می گیرد، ضروري است. ولی (1958) Kinara از یک رقم انار بی هسته نام برده است که در آن با وجود دانه هاي گرده عقیم، میوه تشکیل می شود. دکتر زمانی از جهاد دانشگاهی دانشکده کشاورزي کرج زنبور عسل و زنبور Anthidium را در حال فعالیت وتبع آن گرده افشانی روي گل هاي انار مشاهده کرده است. همچنین (1908) Kunth تاکید میکند که سوسکهاي متعلق به جنس Cetonia و Trichodes هم سبب دگرگشنی و هم باعث خودگشنی در انار می شوند.