دلایل ریزش میوه سیب و روش کنترل آن

دلایل ریزش میوه سیب و روش کنترل آن

فرایند ریزش میوه

ریزش (abscision) فرآیندی است که منجر به جدا شدن اندامهایی نظیر جوانه ها (Flower bud abscision) ، گلها (.Flower absc)، میوه چه (.Fruit let absc)، میوه (.Fruit absc) می شود که این مراحل ممکن است به صورت پیوسته یا با فاصله از هم صورت گیرد. تشکیل میوه (Fruit Set) یکی از عوامل تعیین کننده باردهی درختان سیب به شمار می رود. اهمیت تشکیل میوه از آنجا ناشی می شود که تحت شرایط معمولی، متوسط تشکیل میوه در بسیاری از ارقام سیب بسیار پایین است. در سالهایی که ۶-۴ درصد گلها به میوه تبدیل میشود و میوه تا زمان برداشت روی درخت باقی می مانند، می توان محصول تجاری خوبی را انتظار داشت. هر چند ریزش گل و میوه اجتناب ناپذیر است اما با مدیریت صحیح در باغ می توان ریزش میوه سیب به طور غیر معمول را کاهش داد.

مراحل ریزش میوه سیب:

مرحله اول ریزش (First Drop)

این مرحله ریزش بلافاصله پس از ریزش گلبرگها و خاتمه عمل تلقیح آغاز می شود و به مدت ۴-۲ هفته به طول می انجامد. در این مدت عمدتا میوه هایی که از لحاظ تعداد دانه های تشکیل شده بسیار کم بوده و تلقیح نشده یا تلقیح در آنها به صورت ناقص صورت گرفته است بروز می کند. این ریزش طبیعی بوده و دور از انتظار باغدار نیست. محققان دریافته اند که میوه های سالم به دلیل وجود جنین سالم روی درخت می مانند ولی میوه های دارای جنین ناقص بنابر میزان کم هورمون های رشد اکسین، سیتوکینین و جیبرلین ریزش می کنند. از سوی دیگر تعداد دانه های درون میوه سیب نیز فاکتور دیگری در ریزش میوه سیب محسوب می شوند. در صورتیکه تعداد دانه های درون میوه بالغ بر ۲ عدد باشد به دلیل کمبود میزان هورمون های مترشحه، میوه ها ریزش می کنند و اگر هم دانه های درون میوه تکامل یابند بنا بر کوچک بودن دانه ها باز هم میزان تولید هورمون ها کم شده و میوه ها می ریزند، ولی در صورتیکه تعداد دانه های درون میوه بین ۷-۵ عدد باشد ریزش کمتری بروز خواهد کرد.

مرحله دوم ریزش : ( خرداد ماه : جودرو: June Drop)

ریزش جودرو در حدود چند هفته پس از ریزش اول (خردادماه تا اوایل تیرماه) در شرایطی که اندازه میوه ها تقریبا به اندازه یک فندق یا کمی درشت تر هستند شروع می شود و به مدت ۲ – ۴ هفته به طول می انجامد. پس از متوقف شدن این ریزشها، میوه ها باقی مانده که اکثرا سالم، تلقیح شده و دانه دار هستند تا زمان رسیدن روی درخت باقی می مانند. بر خلاف ریزش اول که بر اثر تلقیح نامناسب گل پدید می آید، ریزش جودرو ناشی از رقابت میوه ها بر سر جذب مواد غذایی و کربوهیدرات ها می باشد. چرا که در زمان پر کردن میوه ها، محل های هدف و مصرف (Sink) متعددی همچون برگهای جوان، جوانه هایی که سال آینده از آن میوه دریافت می کنیم و از همه مهمتر میوه های در حال رشد وجود دارند و در گیاهانی با باردهی بالا و ذخیره غذایی ناکافی، انرژی ( کربو هیدرات ) کافی برای رشد و توسعه تمامی میوه ها روی درخت وجود نداشته و در نتیجه میوه های کوچکتر که در مقایسه با میوه های بزرگتر توان کمتری در جذب مواد غذایی دارند، ریزش می کنند.

ریزش میوه سیب ناشی از کمبود کربوهیدرات از طریق ابسیسیک اسید (ABA) و ۱-آمینو سیکلوپروپان ۱- کربوکسیلیک اسید (ACC) که به صورت اولیه در میوه ها وجود دارد کنترل می شود. در چنین سیستمی آبسیسیک اسید نقش ماده حساس در برابر کمبود غلظت مواد غذایی را ایفا نموده و سطح ACC و اتیلن را که عامل ریزش محسوب میشود تعدیل می نمایند.

به طور کلی ABA و ACC نوعی عمل خودتنظیمی روی میزان باردهی میوه بر اساس میزان کربوهیدرات در دسترس گیاه دارند. از سوی دیگر یافته های اخیر بیانگر آن است که هورمون جیبرلین موجود در میوه چه ها میزان کربوهیدرات موجود در برگ های درخت را کنترل کرده و با ریزش میوه چه ها کاهش کربوهیدرات تشدید می شود.

مرحله سوم ریزش (ریزش قبل از برداشت) (Pre Harvest Drop)

ریزش میوه سیب قبل از برداشت ۳-۲ هفته و گاهی چند روز قبل از رسیدن کامل میوه ها رخ می دهد. میوه های ریخته شده در این مرحله در اثر اصابت به زمین ضربه خواهند دید و قابلیت نگهداری در سردخانه را نخواهد داشت از سوی دیگر به طور کامل نرسیده و به لحاظ بازارپسندی نیز قابل فروش نمی باشند. خواص ژنتیکی ارقام، تعیین کننده میزان ریزش میوه هاست و میزان ریزش صرف نظر از شرایط محیطی در ارقام مشابه معمولا یکسان است. به عنوان نمونه در درختان سیب ارقام دلیشز (Delicious) و سوگارو (Tsugaro) نسبت به ریزش حساس ترند و در برخی ارقام مانند رددلیشز ریزش مرحله اول شدید ولی ریزش مرحله دوم و سوم ضعیف است، در حالیکه رقم رم بیوتی نقطه مخالف رددلیشر است. در ریزش مرحله سوم، کم آبی مقارن با زمان رسیدن محصول، وزش بادهای گرم و خشک، سرمای پیش رس، کمبود عناصر روی، بر، منیزیم و افزایش ناگهانی درجه حرارت از فاکتورهای حائز اهمیت هستند. ریزش میوه های سیب از محل اتصال میوه به دم میوه صورت می گیرد. در منطقه ریزش با فعالیت آنزیمهای هیدرولیتیک، هیدراسیون اجزاء دیواره سلولی صورت گرفته و دیواره اولیه سلول تخریب شده و در نهایت یک شکستگی از ناحیه ریزش توسعه می یابد که سبب جدا شدن میوه از دم میوه می شود.

روشهای کنترل ریزش میوه سیب

مطالعات پژوهشگران و محققان از سال ۱۹۳۹ به بعد منتج به معرفی ترکیبات موفق در جلوگیری از ریزش میوه ها در مرحله قبل از برداشت گردیده که تحت عنوان ترکیبات ضدریزش (Stop Drop) به بازار عرضه می شوند. اولین ماده ای که در این زمینه معرفی شد هورمون مصنوعی اکسین تحت عنوان نفتالن استیک اسید Naphthalene acetic acid) NAA) و ترکیبات آن بوده که توسط محققین آمریکایی معرفی گردید. در سال ۱۹۴۰ محققین دانشگاه کرنل آمریکا استفاده  از (۲۴dichlore phenoxy acetic acid (2-4-D و در سال ۱۹۸۲ جانیک در انگلستان با استفاده از هورمون اتفون (Ethephon) به نتایج قانع کننده ای در زمینه جلوگیری از ریزش قبل از برداشت رسیدند. با استناد به تحقیقات گذشته ثابت شده است که هورمون های گیاهی در کنترل ریزش دخالت دارند. اکسین یکی از مهمترین هورمون های گیاهی است که در مدیریت ریزش از آن استفاده شده است. (به طور طبیعی اکسین با ممانعت از فعالیت آنزیمهای هیدرولیتیک مؤثر در تخریب دیواره سلولی در سلول های ناحیه ریزش گل، برگ و میوه، زمان ریزش میوه سیب را به تاخیر انداخته و از شدت آن می کاهد. در مجموع تاثیر آن در کاهش ریزش با توجه به منطقه رقم و… بسیار متفاوت است). مناسب ترین ضدریزش میوه های سیب در مرحله قبل از برداشت هورمون اکسین مصنوعی نفتالن استیک اسید (NAA) و مشتقات آن مانند نفتالن استیک اسید آمید می باشد که محققین ایرانی و خارجی به نتایج چشمگیری در مصرف آن پی برده اند. در مورد مصرف NAA میزان و زمان مصرف بسیار حائز اهمیت بوده و عدم رعایت موازین مذکور اثرات نامطلوبی را بر جای خواهد گذاشت.

تحقیقات نشان داده اند که اکسین اثرات متفاوتی بر فرآیند ریزش دارد. در مرحله ای که اتیلن هنوز قادر به تحریک ریزش نیست، اکسین باعث تاخیر ریزش می شود چرا که در این حالت اکسین افزایش فعالیت آنزیمهای هیدرولیتیک را به تاخیر می اندازد. در مقادیر بالای اکسین، اتیلن در تحریک ریزش میوه موثر نمی باشد ولی در صورتیکه ریزش میوه آغاز شده باشد کاربرد اکسین نه تنها مانع ریزش نشده بلکه از طریق تسریع تولید اتیلن داخلی موجب تسریع ریزش نیز می شود.