۷ سال پیش

سوسک کک مانند , Phyllotreta corrugate

سوسک کک مانند کلزا و مدیریت آن در مزارع کلزا

(Phyllotreta corrugate ( Col.: Chrysomellidae

پیشگفتار

کک کلزا یکی از مهمترین آفات کلزا میباشند، که در اوایل رشد گیاه در مرحله گیاهچه (کوتیلدونی) کم و بیش به گیاهان خانواده چلیپائیان به خصوص کلزا خسارت وارد میکنند . این سوسکها متعلق به جنسهای Phyllotreta و Psylliodes می باشند که گونه های جنس اول عمدتاً به برگها و کوتیلدونهای کلزای پائیزه صدمه میزنند ولی گونه های جنس دوم، علاوه بر تغذیه حشرات کامل از برگها و کوتیلدونها در پائیز، در فصل بهار لاروها به دمبرگ و ساقه های کلزا حمله مینمایند.

گونه Phyllotreta corrugata Reiche تاکنون از ساوه، طارم علیای زنجان، خوزستان، رودبار گیلان و گرگان گزارش شده و ممکن است در صورت عدم اجرای تمهیدات زراعی به سطح زیان اقتصادی برسد و کشاورزان را ناگزیر به استفاده از مبارزه شیمیایی نماید. درایران تاکنون ۹ گونه سوسک های کک مانند روی گیاهان تیره کلمیان (Brassicaceae ) به نامهای :

Phyllotreta atra (Fab.), Ph. erysimi iranella Lopatin., Ph.nemorum (L.), Ph. corrugata Reiche, Ph. nigripes (Fab.), Ph.undulata Kutsch.,.Psylliodes kasyi Lopatin. , P. persicae Allard., P. cuprea (Kaoch). , P. hyoscyami L.

گزارش شده است . تراکم و خسارت گونه Phyllotreta corrugate نسبت به سایر گونه های ذکر شده در مزارع کلزای کشور بیشتر است و بیولوژی و مرفولوژی آن در ایران بررسی شده است . این گونه همچنین از منطقه افعانستان، اسپانیا، فرانسه، ایتالیا، مصر، ایران، مدیترانه، ترکیه ، قفقاز و آسیای مرکزی گزارش شده است .

ریخت شناسی آفت سوسک کک مانند

حشرات کامل Phyllotreta corrugate بیضی شکل و به طول ۱.۸ تا ۳.۲ میلیمتر بوده، شاخک ده مفصلی و قطعات دهانی در قسمت جلوی سر واقع شده، پی ژیدیوم توسط بالپوشها پوشیده است. ران پاهای عقبی ضخیم شده که در هنگام خطر به حشره توان جهیدن میدهند. بالپوشها معمولاً سخت و دارای خطوط نقطه چین می باشد . ساق پا، پنجه ها و بندهای یک تا شش شاخک به رنگ حنائی (کهربایی) و بقیه قسمتهای بدن سیاه متالیک و متمایل به سبز و آبی میباشد .

تخمها بسیار ریز، بیضی شکل، نرم، سطح آن صاف و زردکمرنگ و شفاف و به طول ۰.۴۲ تا ۰.۵۶ و عرض ۰.۲۵ تا ۰.۱۸ میلیمتر میباشند. تخمها به صورت انفرادی و یا دسته های چند تایی ( ۳-۴ عدد) در مجاورت ریشه گیاهان میزبان قرار داده میشوند .

دارای سه سن لاروی و به رنگ سفید متمایل به کرم و اندازه آنهـا در سـن اول ۰.۸۵ تا ۱.۱۷ و در سن آخر به ۲.۸ تا ۵.۸۵ میلیمتر افزایش می یابد . سـر و سینه لاروها قهوه ای تیره، دارای سه جفت پای سینه ای ظریف و روی بدن نقاط تیره ای به طور پراکنده وجود دارند.

شفیره به رنگ سفید شفاف و دارای چشمهای سیاه رنـگ، بـه طـول ۱.۶ تا ۲.۹ میلیمتر و ضمائم داخلی بدن از بیرون مشخص است .

شیوه زندگی آفت کک کلزا

کک کلزا دارای یک نسل در سال بوده و به صورت حشره کامل در زیـر برگهای اطراف پرچین ها، باد شکنها، مناطق جنگلـی و بقایـای گیـاهی زمستانگذرانی میکند . سپس در فروردین تا اوایل اردیبهشت مـاه وقتـی دمای محیط مناسب شد، از محلهـای زمسـتان گـذران خـارج و ابتـدا از برگهای کلم، تربچه، شلغم، خردل وحشی، کلزا و سایر گیاهان این تیـره تغذیه مینمایند. این حشرات در طول دوره تغذیه (بهار ) جفت گیری نموده و تخمها تقریباً در اواسط خرداد ماه به صورت انفرادی و یا دسـته های چند تایی ( به طـور متوسـط تعـداد ۲۵ عـدد تخـم ) در عمـق ۱-۲ سانتیمتری خاک و در مجاورت ریشه گیاه کلزا و یـا سـایر گیاهـان تیره کلمیان گذاشته میشود و عمـل تخـم ریـزی در دماهای پـایین متوقـف میگردد.

فعالیت حشرات کامل زمستانگذران تا تیر ماه ادامه پیدا میکند. تخم ها تقریباً پس از ۱۲ روز تفریخ می شـوند و لاروهـا از ریشـه هـای فرعی گیاهان میزبان تغذیه میکنند . لاروها هر سه مرحله پوست اندازی را در داخل خاک میگذرانند و دوره لاروی بین ۲۵ – ۳۵ روز طول می کشد. آخرین مرحله زندگی این آفت شفیره میباشد که معمولاً بین هفت تا نه روز به طول می انجامد و این دوره مصادف با اوایل تا اواسط تیرماه می باشد.

نسل جدید حشرات کامل از شفیره ها خارج و این مرحله با اوایل تیرماه تا اواسط آذر ماه در کشور مصادف میباشد. حشرات کامل نسـل جدید از اپیدرم برگ های سبز گیا هان کلزا، خردل هندی و علف هـای هرز تیره کلمیان در کشت بهاره تغذیه مینمایند. با رسـیدن فصـل سـرما معمولاً خسارت ناشی از تغذیه به حداقل میرسد و در اواخر پاییز بسـته به شرایط آب و هوائی مناطق مختلف ، سوسک هـا ی کامل بـه منـاطق زمستان گذران پناه میبرند .

طرز خسارت Phyllotreta corrugate

در ایران بیشترین خسارت سوسک کک مانند در کشت های پائیزه اتفاق می افتد و این زمانی است که حشرات کامل آفت روی کوتیلدون ها (گیاهچه ها) تغذیه مینمایند، این آفت در ابتدا از بافت برگهای اولیه تغذیه میکند و این عمل تقریبا پس از ظهور گیاهچه ها صورت میگیرد . در این شرایط برگ گیاهان خسارت دیده دارای ظاهری سوراخ سوراخ هستند که در ادامه بافت اطراف مناطق تغذیه شده برگ ها از بین می روند. آب و هوای گرم و خشک و آفتابی، شرایط مناسبی جهت تغذیه ایـن آفت میباشد و در چنین شرایطی مزرعه به سـرعت آلـوده شـده و گیاهچـه هـای کلزا از بین میروند . ولی در شـرایط آب و هـوایی خنک ، نمنـاک و بـادی فعالیت تغذیه ای سوسکهـا کم شده و در داخل مزرعه پناه میگیرند .

تغذیه آفت سوسک کک مانند کلزا به گیاهچه های حاشیه مزرعه محدود میشود و رشد گیاهچه های کلزا در داخل مزرعه افزایش پیدا میکند. گیاهچه های خسارت دیده کلزا پس از نابودی قادر به رشد مجدد نیستند. بیشترین خسارت از اواخر مهر تا اواسط آذرماه یعنی زمانی که گیاه در مرحله کوتیلیدونی و یا چند برگی مـی باشـد اتفاق می افتد. در همین حال ، در اوایل فصل رشد، اگر تراکم جمعیت حشره پائین باشد، گیاه کلزا میتواند مقـداری از خسارت آفت را جبـران نمایـد . زمانی که تراکم جمعیت آفت بسیار زیاد باشد حمله سوسک ها بـه قسـمت انتهایی بوته ( بافت مریستم) ، مرگ کامل گیاه را موجب می شود. تغذیه حشرات کامل از گیاهچه ها موجب کاهش رشد گیاه، کاهش تراکم گیاه، افزایش قدرت رقابت علف های هرز، ورود عوامل بیماریزا بـه داخـل گیاه و در نهایت ، تأخیر در رسیدن بذر، افزایش مقـدار کلروفیل در بـذر و پایین آمدن مقدار تولید بذر می گردد . افزایش مقدار کلروفیل در بذر باعـث می شود که جدا کردن رنگ سبز کلروفیل از روغن هزینه زیادی را در بر داشته باشد .

مدیریت انبوهی کک کلزا

در ایران به دلیل متداول بودن کشت های پاییزه ، سوسک کک مانند کلزا در اواخـر مهر یا اوایل آبانماه پس از کاشت ظاهرمیشوند و پس از استقرار ، شروع به تغذیه نموده و خسارت میزنند . برای مدیریت مؤثر جمعیت این سوسکها و آفات دیگـر ، کشـت کـاران کلزا میبایستی از یک برنامه مدیریت تلفیقی آفات ( IPM ) استفاده نمایند تا با کاهش جمعیت آفت، خسارت به حداقل برسد. مـزارع کلـزا بایسـتی به طور منظم در هفته های اول کشت جهت تعیـین سـطح آلـودگی و خسـارت احتمالی مورد بازدید قرار گیرند

ردیابی و نمونه برداری از مزرعه

در کشتهای پاییزه، حشرات کامل نسل زمستانگذران در اوایل فصل فعال میباشند که لازم است ردیابی مزرعه ای برای فعالیـت آن هـا در ایـن زمـان شروع گردد . در مزارعی که تازه کلزا سبز شده است با رسیدن دمای هوا بـه حداقل مناسب ( ۱۴ درجه سلسیوس)، از تله های چسبی و بشقابی زرد رنـگ میتوان برای پایش جمعیت آفت استفاده نمود ( این عملیات برای مبـارزه بـا آفت نمیباشد ). خسارت ناشی از تغذیه این سوسک ها معمولاً در هفته های اول رویش گیاه از اهمیت بیشتری برخوردار است . از مرحله کوتیلدونی تـا چهار برگی ، مزارع باید روزانـه بـرای تشـخیص خسارت بررسـی شـوند . حشرات کامل در شرایط آب و هوایی گرم، آفتابی، آرام و خشـک اکثـراً فعال بوده و بر عکس ، در شرایط آب و هوایی خنک و مرطوب و بادی بـه طور قابل ملاحظه ای از فعالیت سوسک کک مانند کلزا کاسته میشود که در چنین شرایطی از ردیابی آن ها در مزرعه باید اجتناب کرد . مقدار خوردگی برگ (خسـارت ) توسط این سوسک ها معیاری برای تعیین اعمال مدیریت این آفت می باشـد . در بیشتر مواقع ، خسارت این آفت در حاشیه مزارع مشهود است، بویژه وقتی که حاشیه مزرعه بوسیله کمربندی از پناهگاه های علفی احاطـه شـده باشـد .

هنگامی که دمای هوا به بیش از ۱۷ درجه سلسیوس میرسـد، سوسک کک مانند کلزا از حاشیه مزرعه به داخل مزرعه حرکت میکند . برای تعیین وسعت و میزان انتشار خسارت در ابتدا از حاشیه مزرعه شروع بـه بازدید میشود و سپس بوته های داخل مزرعه به طور تصادفی و در فواصـل معین انتخاب شده و مقدار خسارت آنها بررسی و درصد بـرگ خـوردگی برای هر بوته برآورد می شـود . وقتـی بـه طـور متوسـط ۲۵ درصـد از سـطح برگهای حقیقی گیاه یا کوتیلدون ها خسارت دیده باشند ، آسـتانه اقتصـادی برای سمپاشی برگ ها است . اگر سطح خسارت برگهـا کمتـر از ۲۵ درصـد باشد محصول رو به رشد بوده و خسـارت وارده را مـی توانـد جبـران نمایـد . اگر سطح خوردگی برگ ها بیش از ۲۵ درصد باشد ، سمپاشی برگ می بایستی فوری انجـام شـود . در شـرایط فشـار جمعیـت و خسـارت شـدید سوسک ها، یک تأخیر یک تا دو روزه در سمپاشی باعث بروز خسارت غیر قابل جبران خواهد شد . در آب و هوا ی گرم و خشک جمعیت کک ها به سرعت افزایش یافتـه در این صورت، بازدید روزانه مزرعه ضروری میباشد . اگر خسـارت فقـط به حاشیه مزرعه محدود شده باشد میتوان با سمپاشی حاشیه مزرعه جمعیت کک ها را کاهش داد . در هوای گرم و آفتابی که حشرات کامل در سـطح خاک و گیاه فعال هستند، از سموم حشره کش برای سمپاشی شاخ و برگ استفاده میش.د . در صورت وجود کنـدوی زنبـور عسل در حاشیه مزرعـه بهتر است سمپاشی صبح زود و یا هنگـام غـروب آفتـاب انجـام شـود . بوتـه های کلزایی که مرحله چهـار برگـی را گذرانـده انـد قـادر هسـتند خسـارت بیشتری را تحمل نمایند، مگر اینکه سوسک ها از جوانه مرکزی تغذیه کرده باشند .

کنترل زراعی سوسک کک مانند کلزا

الف – تاریخ کاشت :

کاشت به موقع و رعایت عمق مناسب کاشت کمک میکند که بذرها زودتر جوانه زده و بوته ها به سرعت استقرار یابند و در نتیجه تا اندازه ای در برابر خطر حمله سوسک ها مصون بمانند .

ب – تناوب زراعی :

جهت جلوگیری از طغیان سوسک کک مانند کلزا در مناطقی که جمعیت آن زیاد باشد، بایستی یک برنامه تناوب زراعی (گندم-کلزا، جو- کلزا و ….) به خصوص در مناطقی که میزبانهای متعددی وجود ندارد ، پیشبینی شود.

ج – آبیاری:

در مناطق خشک و نیمه خشک دو نوبت آبیاری به فواصل کم در اوایل رشد کلزا، میتواند ضمن تسریع در گریز از مرحله حساس گیاه (کوتیلدونی) رطوبت مزرعه نیز بیشتر شده و شرایط برای نشو نما و خسارت سوسک کک مانند کلزا نامناسب گردد .

کنترل شیمیایی سوسک کک مانند کلزا

بر اساس بررسیهای انجام گرفته در کشـورما ، ضـدعفونی بـذر ها بـا حشـره کش های گائوچو ( ایمیداکلوپراید WS70 ) به مقدار ۱۲ – ۱۴ گرم بـه ازای یک کیلوگرم بذر و یا کروزر (تیامتوکسام FS350 ) به مقدار ۱۰ – ۱۲ میلیگرم در یک کیلوگرم بذر توصیه میشود . ضدعفونی بذر با این حشره کش سیستمیک میتواند به عنوان یک روش جلوگیری کننـده و حفاظـت کننده مـورد اسـتفاده قرارگیـرد . در سـایر کشـورها عـلاوه بـر سم گائوچو همچنین ازسموم Helix و Helix Xtra که ترکیبـی از سـموم حشـره کش و قارچ کش می باشد، جهت ضدعفونی بذر استفاده می شـود . عـلاوه بـر ضدعفونی بذر، وقتی جمعیت سوسک ها به سـطح زیـان اقتصادی ( بـا نظـر کارشناسان ) رسیده باشد، سمپاشی گیاهچه های کلزا نیز با استفاده از سموم مالاتیون ( EC50 ) به مقدار یک لیتر در هکتار، دیازینون ( EC60 ) بـه مقـدار ۱۲۰۰ میلی لیتر در هکتار و کونفیدور (%۳۵ Sc) به مقـدار ۴۰۰ – ۲۵۰ میلـی لیتر در هکتار توصیه شده است .

نگارنده : علی اکبر کیهانیان

دانلود منابع مقاله