کاشت برنج در شالیزار

در ادامه آموزش های زراعت برنج به مبحث انتقال نشا و روش کاشت برنج در شالیزار خواهیم پرداخت . در پستهای قبل آموزش ایجاد خزانه برنج و تولید نشا شالی و آماده سازی زمین اصلی در زراعت برنج را توضیح دادیم .

خارج کردن نشا از خزانه

براي خارج کردن نشا، ابتدا خزانه به خوبی آبیاري میشود تـا هنگـام در آوردن نـشا از زمین خزانه، ریشه هاي آنها کنده نشود سپس نشاها از زمین خزانه خارج بسته بندي و به زمین اصلی انتقال مییابد.

کاشت برنج به صورت دستی

نحوه کاشت

عمق کاشت 2 – 3 سانتیمتر مناسب است.

تعداد نشا در کپه

2 – 4  عدد در هر کپه براي ارقام محلی و ارقام اصلاح شده، براي هیبرید 1 – 2  عدد در هر کپه

فاصله کاشت

در ارقام محلـی 20×20 و در ارقـام اصـلاح شده و هیبرید 25×25 سانتیمتر قابل ذکر است

بر اساس دستوالعمل ارقام موارد فوق ممکن است متفاوت می باشد.

کاشت مکانیزه نشاء برنج

در روش مکانیزه از ماشین نشاکار برنج براي کاشت برنج به صورت ردیفی استفاده می شود. نشاکارهاي امروزي براي نشاءکاري از نشاهاي نوع حصیري که در جعبه هاي نشاء پـرورش داده میشوند، استفاده میکنند.

برخی از مزایاي کاشت مکانیزه با ماشین هاي نشاکار در مقایسه با نشاکاري دستی عبارتند از:

• کاهش هزینه کاشت در مقایسه با نشاءکاري دستی.
• بهبود شاخصهاي رشد گیاه و ارتقاء عملکرد محصول به دلیل استقرار نشاهاي جوان و نیمه بالغ در زمین اصلی.
• امکان استفاده از ماشینهاي داشت به ویژه ماشینهاي وجین کن و کاهش هزینه وجین در این مرحله.
• بهبود کارایی ماشین هاي برداشت در کاشت ردیفی.

استفاده از نشاء جعبه اي (نوع حصیري) در مقایسه با خزانه سنتی داراي مزایـایی ماننـد کاهش سـطح خزانـه (در حـدود 80 درصـد)، کـاهش مقـدار بـذر مـصرفی (در حـدود 50درصد)، کاهش مصرف سموم شیمایی (در حدود 80 درصد)، کاهش آفات خزانه، کوتاه تر شدن زمـان آمـاده سـازي نـشاء (در حـدود 15 روز) و … مـی باشـد

معایب:

• قیمت خرید ماشین بطور نسبی بالاست.
• عملکرد مزرعه اي ماشین نشاءکار به شدت تحت تأثیر نحوه آماده سازي زمین می باشد.
• بطور کلی در اراضی باتلاقی یا ماندابی که لایه سخت در عمق پایین تري از سطح خاك قرار گرفته است، کاربرد ماشین با مشکل مواجه میباشد.
• به کاربر مجرب و آموزش دیده نیاز دارد.
• درکرتهاي کوچک شالیزاري ماشین از راندمان مزرعه اي مطلوبی برخوردار نیست.

انواع ماشینهاي نشاکار

بطـور کلـی دو نـوع ماشـین نــشاکار (خود کشـشی) در اراضـی شـالیزاري کـشور مــورد استفاده قرار می گیرد که یکی از نوع راه رونده یا پیـاده (تـصویر 3-5 الـف) و دیگـري بـه صورت سوار شونده (تصویر 3-5 ب) می باشد. در اراضی شالیزاري شمال کـشور بیـشتر از نشاکارهاي نوع راه رونده (چهارردیفه) استفاده میشود. این نوع نشاکارها در کرتهـاي بـا ابعاد کوچکتر نیز قابلیت کاربرد دارند، در صورتی که نشاکارهاي سوار شونده عمـدتاً در  اراضی تجهیز و نوسازي شده و در کرت هاي بزرگ از کارایی مطلوبی برخوردارند. ساختمان اصلی یک نشاکار برنج نوع خودکششی شامل موتـور، سیـستم انتقـال قـدرت (کلاچها، پولی ها، تسمه ها، جعبه دنده و…)، واحد کارنده (خـشاب نـشاء و منـضمات آن، انگشتیهاي کارنده و مکانیزم حرکتی آنها، مکانیزم تغذیه افقی و عمودي نشاء، اسکیها یا مالــه هــا، مارکرهــا، پاروهــا، چــرخ هــا و واحــدهــاي کنتــرل (هیــدرولیکی، مکــانیکی یــا هیــدرومکانیکی) مــی باشــند. نــشاکارهاي چهــار و شــشردیفــه بیــشتر متــداول مــی باشــند. نشاکارهاي چهار ردیفه و کمتر از نـوع راه رونـده و نـشاکارهاي بـیش از چهـار ردیـف بـه صــورت سوارشــونده مــی باشــند . ظرفیت مزرعه اي مؤثر یک ماشین چهار ردیفه راه رونده در حدود یک تا 1.2هکتار در روز و براي ماشین نشاکار سوار شونده شش ردیفه حدود 2 تـا 2.5 هکتـار در روز میباشد که البته این مقدار با توجه به ابعاد کـرت، شـرایط خـاك، وضـعیت آمـاده سازي زمین، سن نشاهاي مورد استفاده، مهارت راننده و … متغیر خواهد بود.

تنظیمات ماشینهای نشاکار

از مهم ترین تنظیمات مورد نیاز ماشین هاي نشاکار (نوع راه رونده) برای کاشت برنج می تـوان بـه تنظـیم فاصله کپه هاي نـشاء روي ردیـف، عمـق کاشـت، تعـداد نـشاء در هرکپـه اشـاره نمـود. در ماشینهاي نشاکار فاصله بین دو ردیف کاشت ثابت بوده ( 30 سانتی متـر) ولـی فاصـله بـین کپه هاي نشاء روي ردیف با توجه به نوع رقـم، سـن نـشاء و سـایر ویژگـی هـاي زراعـی و وضعیت حاصلخیزي خاك قابل تنظیم است . بطـورکلی فاصـله بین دو کپه روي ردیف براي رقم پرمحصول بیشتر از ارقام محلی در نظر گرفتـه مـی شـود. فاصله کاشت روي ردیف براي ارقام محلـی و کـم پنجـه 12 تـا 15 سـانتی متـر و در ارقـام اصلاح شده و پر پنجه 18 تا 20 سانتی متر منظور می گردد . تنظیم فاصله کپه ها روي ردیف از طریـق تغییـر وضـعیت سـرعت حرکـت انگـشتی هاي کارنده نسبت به دنده اصلی (دنده حرکت) نـشاکار صـورت مـی گیـرد. لازم بـه ذکـر است که به دلیل بکسوات چرخهاي نشاکار در خاك پادل شده در زمان نشاء کاري ممکن است فاصله تنظیم شده تا حدي تغییر نماید. بنابراین، لازم است در زمان نـشاکاري، اپراتـور فاصله بین بوته هاي کاشته شده را بررسی و کنترل نماید و سرعت پـیش روي مناسـب را بـا توجه به شرایط خاك عمق لایه سخت خـاك انتخـاب نمایـد تـا از بکـسوات بـیش از حـد چرخ هاي نشاکار جلوگیري گردد.

تعداد نشاء در هر کپه به سن نشاء مورد استفاده (جوان و نیمه بالغ)، مقـدار بـذر مـصرفی در جعبه نشاء، نوع رقم و شرایط فیزیکی خاك شالیزار بستگی دارد. تعداد نشاء در هر کپـه را میتوان با جابجا کردن فاصله عمودي بین نشیمنگاه خشاب نشاء نسبت به ناخنی انگـشتی هاي واحد کارنده و یا با تغییر تعداد دفعات تغذیه افقی (طولی) تنظیم کرد . باید دقت نمود که تنظیم تعداد نشاء در هر کپه براي تمام انگشتیهـاي کارنده (واحدهاي کاشت) بطور یکسان انجام شود. معمـولاً 3 تـا 5 نـشاء در هرکپـه کاشـته میشود. مقدار و نحوه بذرپاشی در جعبه هاي نـشاء بـر تعـداد نـشاء هـایی در هـر بلـوك از خاك جعبه نشاء توسط انگشتی هاي کارنده در هر کورس بر داشته می شـود، بـسیار تعیـین کننده است. در یک مقدار مشخص از تغذیه افقـی، بـا افـزایش تـراکم بـذر در جعبـه نـشاء تعداد نشاءهایی که در هر بلوك از خاك توسط انگشتی هـاي کارنـده برداشـته مـی شـود، افزایش می یابد و برعکس. همچنین با در نظر گـرفتن سـن نـشاء مـورد اسـتفاده، لازم اسـت نسبت به تنظیم سرعت تغذیه افقی دستگاه اقدام گردد.

عمق کاشت نشاء بستگی به سن نشاء (ارتفاع نـشاء)، شـرایط فیزیکـی خـاك شـالیزار و نوع نشاکار مورد استفاده (راه رونده و سوار شـونده) دارد. بطـور کلـی عمـق کاشـت دو تـا چهار سانتی متر در شرایط معمول توصیه می گردد. با کاهش ارتفاع نشاء، عمق کاشت نیـز باید کاهش یابـد ( 1.5 تـا 2.5 سـانتی متـر). تنظـیم عمـق نـشاء از طریـق جابجـایی عمـودي اسکیها (ماله ها) نسبت به عمق قرارگیري چرخ ماشین از سطح خاك انجام مـیشـود. البتـه در بکارگیري ماشینهاي نـشاکار تنظیمـات دیگـري ماننـد تنظـیم میـزان حـساسیت سیـستم هیدرولیک، انگشتیهاي نشاء، و غیره نیز وجود دارد کـه کـاربر مـیبایـست بـا مراجعـه بـه دفترچه راهنماي دستگاه (راه رونده یا سوار شونده) نسبت به انجام آنها اقدام نماید.

انتقال نشاء از خزانه به زمین اصلی

پس از آن که نشاها براي نشاکاري آماده شدند (تـصویر 4-5 الـف)، نـشاها را از محـل خزانه به زمین اصلی منتقل میکنند (نشاهاي 3 تا 4 برگی با ارتفاع کمتر از 20 سـانتی متـر). جعبه هاي نشاء را چند ساعت قبل از نشاکاري از خزانه خارج نموده تا رطوبت خاك جعبـه هاي نشاء کاهش یابد. جعبه هاي نشاء را با استفاده از تریلی معمولی یا قفسه هاي مخـصوصی که براي همین منظور ساخته شده است به زمین اصلی انتقال میدهند (تصویر 4-5 ب) و در آنجا نشاء ها را با کاردك از جعبه نشاء خارج ساخته و سپس بر روي خشاب ماشین نشاکار قرار میدهند. انتقال مناسب نشاء به زمین اصلی می بایست به نحوي انجام شـود تـا کمتـرین آسیب مکانیکی بر نشاها وارد گردد.

عملیات نشاکاري با ماشین نشاکار برنج

پس از جاگذاري نشاها بر روي خشاب ماشین نشاکار و انجام تنظیمات مربوطـه (تنظـیم فاصله بین بوته ها روي ردیف، عمق کاشت و تعداد نشاء در هر کپه و غیره) نشاکاري آغـاز میشود. در موقع کار با ماشین نشاکار بهتر است که ارتفاع آب در سطح کـرت هـا حـدود 1 – 2 سانتیمتر باشد تا از این طریق چسبندگی بین سطح تحتانی ماله ها و خـاك بـه حـداقل ممکن کاهش یابد. از سوي دیگر، با این عمل از ایجاد ناهمواري کـه ممکـن اسـت در اثـر حرکت ماله بر روي سطح خاك ایجاد گردد، جلوگیري میشود. همچنـین در ایـن شـرایط به دلیل کاهش مقاومت خـاك در مقابـل حرکـت اسـکیهـا از مقـدار انـرژي مـصرفی نیـز کاسته میشود. درکرتهاي بزرگتر و با شکل هندسـی مـنظم (اراضـی تجهیـز و نوسـازي شده) ماشین نشاکار از ظرفیت و بازده مزرعه اي قابل قبولی برخوردار میباشد، در حالی که در کرتهاي کوچکتر و با شکل هندسی نامنظم، ظرفیت عملی و بازده مزرعه اي ماشـین با افت معنی داري مواجه خواهد بود.

عوامل مؤثر بر عملکرد مزرعه اي ماشین نشاکار برنج

عوامل مختلفی برکارایی ماشین در مزرعه تأثیر میگذارند که مـی تـوان بطـور خلاصـه این عوامل را به کیفیت تهیه نشاها، شرایط مزرعه و تنظیمات ماشین مربـوط دانـست کـه در زیر به تعدادي از آنها اشاره میشود:

کیفیت پرورش نشاء براي ماشین نشاکار (مقدار بذرپاشی، سن نشاء، ارتفاع و تعـداد برگ نشاء، وضعیت خاك حصیر نشاء از نظر رطوبت، میزان سفتی و ریشه زنی).

وضعیت آماده سازي زمین اصلی (عمق شخم، کیفیت گلخرابی، عمـق لایـه سـخت خاك، ارتفاع آب روي کرتها در زمان نشاءکاري، شرایط فیزیکی خاك و وضعیت بقایاي گیاهی).

تنظیمات ماشین (تنظیمات فاصله کپه ها روي ردیف، عمق کاشت و تعداد نشاء در هر کپه، سرعت پیش روي ماشین در حین کار، تنظیم حساسیت سیستم هیدرولیک و…).

نحوه آماده سازي زمین اصلی یکـی از عوامـل مـؤثر بـر رانـدمان مزرعـه اي ماشـینهـاي نشاکار محسوب می شود. تعیین فاصله زمانی مناسب بعد از پادلینگ تا نشاءکاري به منظـور تثبت خاك پادل شده و ایجاد بستري با قابلیت تـردد مناسـب بـراي ماشـین ماشـین اهمیـت زیادي دارد. توصیه می شود، عملیـات گلخرابـی بـسته بـه بافـت و شـرایط فیزیکـی خـاك شالیزار 2 تا 5 روز قبل از نشاکاري صورت گیرد تا به این ترتیب خاك در وضـعیت تثبیـت قرارگیرد. چنانچه نشاکاري زودتر از موعد مقـرر انجـام شـود، بـه دلیـل روان بـودن (روت بودن) بیش از حد خاك گلخراب شده، تثبیت و استقرار نشاها در خاك به خـوبی صـورت نگرفته و در نتیجه ممکن است تعداد نشاهاي شناور یا دفن شده افزایش یابد. اگر نـشاکاري دیرتر از موعد صورت گیرد، با توجه به بالا بودن نسبی شاخص مخروطی (افزایش مقاومت خاك) باعث ایجاد ضربه به نشاها در زمان استقرار آن در خاك میشـود. همچنـین در ایـن شرایط اثر اسکی ها در زمان حرکت ماشین نشاکار روي سطح خاك مزرعـه بـاقی مانـده و مشکلاتی مانند عدم یکنواختی و تنظیم ارتفاع آب روي کرت را بـه دنبـال دارد کـه نتیجـه آن افزایش تراکم علفهاي هرز و ایجاد شرایط نامطلوب براي رشد گیاه مـی باشـد. بـرای اندازه گیري میزان مقاومت خاك جهت تعیین زمـان مناسـب بـراي نـشاکاري از مخروطـ فلزي استاندارد از نوع سقوطی (Falling cone penetration) به وزن 115 گـرم، ارتفـاع 44 میلیمتر و قطر قاعده 36 میلیمتر استفاده میشود. مخروط را از ارتفاع یک متري سـطح خاك رها نموده و میزان نفوذ مخروط در خاك به عنوان معیاري از مقاومت خاك در نظـر گرفته می شود. بطور کلی، چنانچه عمق نفوذ مخروط در خاك از 8 تا 12 سانتیمتر باشـد، در این شرایط مزرعه براي نشاکاري مکانیزه مناسب خواهد بود .

بررسیها نشان داد که با افزایش تعداد دفعات یا شدت گلخرابی، عمق نفوذ مخـروط بطـور معنیداري افزایش می یابد که این به نوبه خود منجر به افزایش درصد بکـسوات چـرخهـاي ماشین نشاکار، غیر یکنواختی در فاصله بین کپه هـا روي ردیـف و نهایتـاً کـاهش عملکـرد مزرعه اي ماشین میشود . بنابراین توصیه میشـود بـراي دست یابی به شاخص گلخرابی و بازده وجین کنـی مـورد نظـر و صـرفه جـویی در هزینـه و زمان، دو بار گلخرابی با استفاده از یکی از انواع پادلرهاي دوار مناسب انجام شود .