آماده سازی زمین اصلی در زراعت برنج
آماده سازی زمین اصلی در زراعت برنج
در گذشته به طور کامل روش ایجاد خزانه برنج و تولید نشا شالی را توضیح داده ایم که میتوانید آن را مطالعه نمایید .
همچنین پستهای تکمیلی زیر را نیز به شما پیشنهاد میکنیم
برداشت برنج و روشهای خرمن کوبی شالی
انتخاب زمین
اراضــی کــه داراي خــاك حاصــلخیز، ورودي آب مــستقل و سیــستم زهکــشی مناســب هستند براي کشت برنج مناسب میباشند. بهترین نوع خاك براي رشد این گیاه خاكهـاي لیمونی رسی هـستند. ایـن نـوع خـاك مخلـوطی از دو نـوع خـاك لیمـونی و رسـی هـست. قطر ذرات تشکیل دهنده این نوع خاك ریز بوده و قطري کمتر از 0.002 میلیمتردارد.
آزمایش خاك
قبل از هر اقدامی جهت آماده سازی زمین شالیزار ، بوسیله آزمایش خـاك کمبـود هـاي عناصـر غذایی در زمین تشخیص داده میشود.
لایروبی انهار
لایروبی انهار و کانالهاي انتقال و توزیع آب بـه منظـور افـزایش سـرعت انتقـال آب و فراهم کردن امکان مدیریت توزیع آن در زمان کوتاهتر و جلـوگیري از هـدر رفـت آب از طریق نفوذ در بستر کانالها ضروري میباشد. سـرعت مناسـب آب در کانـال آب موجـب کاهش زمان آبیاري، کاهش رسوب گذاري و جلوگیري از جوانه زنی و رشد بـذر علـفهاي هرز در داخل آبراهه ها میگردد. در هنگام لایروبـی انهـار بایـد از تغییـر شـیب بـستر و ازدیاد سطح مقطع آنها خودداري شود زیرا موجـب کـاهش سـرعت حرکـت آب و نفـوذ عمقی بیشتر خواهد شد. لایروبی کانالهاي خاکی بایـد بـا تحکـیم دیـواره هـا و بـستر آنهـا همراه شود تا از نفوذ آب و ریزش دیواره ها جلوگیري شود .
آماده سازی زمین شالیزار با استفاده از تیلر
در این روش از تیلر و ادوات مربوطه بـراي آمـاده سـازي زمـین شـالیزار اسـتفاده مـی شود. شخم دوم و گل آب کردن (گلخرابی) در حالت غرقاب صورت مـی گیـرد. چنانچـه در این مرحله مزرعه به حالت غرقاب در نیاید، چسبندگی خاك به چرخ هاي آهنی تیلـر و گاوآهن مقدار انرژي و توان مصرفی را افزایش میدهد. در صورت خـشک بـودن خـاك، تیغه ها و سایر قسمتهاي گاوآهن به سرعت فرسوده و یا شکسته مـیشـود.
مزایـا و معایـب استفاده از تیلر براي آماده سازی زمین شالیزار عبارتند از:
مزایا
- قابلیت اتصال انواع ادوات خاكورزي را دارد.
- قیمت خرید آن در مقایسه با تراکتور چهار چرخ به مراتب کمتر می باشد.
- علاوه بر آماده سازی زمین براي انجام سایر فعالیتها مانند جابجایی نهاده هـا و محـصول، خرمنکوبی، پمپاژ آب، سمپاشی و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.
- تراکتوري مناسب براي کرتهاي کوچک شالیزاري محسوب میشود.
معایب
- در مقایسه با تراکتور (چهار چرخ) ظرفیـت مزرعـه اي پـایینی دارد. بـه طـوري کـه بـراي آماده سازی زمین شالیزار (شخم اول، شـخم دوم و گلخرابـی و تـسطیح) در هر هکتار حدود 30 تا 40 ساعت زمان نیاز دارد.
- کار با آن براي کاربر خسته کننده و پر خطر می باشد.
- به دلیل عدم برخورداري از سیستم هیدرولیک، قابلیـت اتـصال ادوات سـوار شـونده (سـه نقطه اتصال) به تیلر وجود ندارد.
شخم اول
براي انجام شخم اول از تیلر منضم به گاوآهن تک خیش دو طرف برگردان (گـاوآهن ژاپنی) استفاده میشود. بهتر است اولین شخم شالیزار حداقل یک ماه قبـل از نشاکاري انجام شود. در شخم با تیلر در اراضی شالیزاري از چرخهاي آهنـی باریـک (نـوع ناخنی یا فکایی) و یا فلزي استوانه اي (ساده یـا کنگـره اي) بـه جـاي چـرخ هـاي لاسـتیکی استفاده میشود تا از این طریق نیروي کششی لازم براي کشش گاو آهـن در خـاك تـأمین گردد . انتخاب چرخ مناسب به منظـور بهبـود نیـروي کشـشی تیلـر و افـزایش راندمان ماشین از اهمیت زیادي برخوردار است. شکل آج و ابعاد آنهـا تـأثیر قابـل تـوجهی بر نیروي کششی تیلر و دفن کردن علفهاي هرز و بقایاي گیاهی دارد. بنابراین توصیه مـی شود، کشاورزان چرخ آهنی را تا حد امکان از سـازنده هـاي مطـرح و بـا تجربـه خریـداري نمایند.
اجراي شخم با توجه به مساحت و شکل هندسی کرت به صـورت رفـت و برگـشتی یـا پیوسته صورت میگیرد. توصیه میشود، شخم اول در عمق حدود 15 سانتیمتر و در فـصل زمستان انجام شود تا از ایـن طریـق موجبـات تجزیـه سـریعتـر مـواد آلـی و بقایـاي گیـاهی مخلوط با خاك فراهم گردد. در بعضی از موارد به ویژه در خـاكهـایی کـه بافـت سـبک تري دارند، در صورت مناسب بودن شرایط رطـوبتی خـاك مـیتـوان از روتـاري تیلـر نیـز جهت انجام شخم اول استفاده نمود .
به دلایل زیر از انجام شخمهاي عمیق باید خودداري شود:
- برنج گیاهی است که داراي ریشه هاي سطحی است و نیازي به شخم عمیق ندارد.
- با افزایش عمق شخم، میزان انرژي مصرفی و قدرت مورد نیاز افزایش مییابد.
- با افزایش عمق شخم میزان آب مصرفی براي عملیات آماده سازی زمین (گلخرابی) افزایش مییابد.
- درصورتی که شخم بیش از عمق مورد نیاز زده شود، با توجه افزایش حجم خاك برگردان شده، تسطیح مزرعه به تعداد کارگر بیشتري نیاز دارد.
- در شخم عمیق، کاربرد ماشینهاي نشاءکار براي کاشت مکانیزه با مشکل مواجه میشود. بررسیها نشان داد که با افزایش عمق شخم ظرفیت و بازده مزرعه اي ماشین هاي نشاءکار بطور قابل توجهی کاهش می یابد.
شخم دوم
هدف اصلی از انجام شخم دوم، نرم کردن کلوخه ها، مخلوط کردن بقایـاي گیـاهی بـا خاك و تا حدي ایجاد سطحی هموار در مزرعه مـی باشـد. بـراي انجـام شـخم دوم بـا تیلـر از خاك همزن مرسوم که در اصطلاح محلی به آن راست کـاول گفتـه مـی شـود، اسـتفاده میگردد. این وسیله در واقع نوعی شیار بازکن بوده که به مالبند عقب تیلر متصل میگـردد .
قبل از شخم دوم باید کرت به حالت غرقاب درآید تا بـه ایـن ترتیـب عمـل خرد کردن لایه هاي شخم خاك به جا مانده از شخم اول به نحوه مطلوبی صـورت گیـرد و چسبندگی خاك به تیغه هاي گاوآهن و یا چرخهاي آهنی تیلر بـه حـداقل برسـد. در زمـان شخم دوم معمولاً از چرخهاي آهنی استوانه اي (نوع پهن) به جاي چرخهـاي آهنـی نـاخنی یا دندانه اي (نوع باریک) مخصوص تیلر مورد استفاده قرار میگیرد.
مرزبندي
این عمل به منظور ترمیم مرز هاي قبلی (مرزهـاي اصـلی جـدا کننـده دو کـرت مجـاور هم) و یا احداث مرزهاي جدید صورت می گیرد. مرزبندي بـا ابزارهـاي دسـتی ماننـد بیـل و در روش مکــانیزه بــا اســتفاده از ماشــین مرزبنــد انجــام مــیشــود . از آن جایی که مرزهاي اصلی علاوه بر این که از نـشت آب موجـود در کرت جلوگیري می کنند، به عنوان مسیر عبور و مرور افراد نیز در نظر گرفته می شـوند، از این رو عرض و ارتفاع آنها بیشتر از مرزهـاي فرعـی اسـت. در بعـضی از مـوارد، بـه منظـور نگهداري بهتر آب در کرتها و جلوگیري از رشد علفهاي هـرز، روي مرزهـا را بـا ورقـه هاي نایلونی پوشش میدهند.
گلخرابی (پادلینگ)
هدف اصلی از گلخرابی (گل آب کردن) ایجاد بـستري مناسـب جهـت تـسهیل در امـر نشاءکاري، کنترل علفهاي هرز، اشباع سازي خاك و ایجاد لایه سخت در زیر لایه شـخم به منظور کاهش نفوذ عمقی آب در خاك و تسطیح اولیه مزرعـه مـیباشـد. روش و تعـداد دفعات گلخرابی از عوامل مهم و مؤثر بر خصوصیات فیزیکـی خـاك شـالیزار، عملکـرد و اجزاي عملکرد محصول محسوب میشوند. براي انجام گلخرابـی بـا تیلـر در روش متـداول همانند شخم دوم از تیلر مجهز به چرخهاي آهنی استوانه اي منضم به خـاك همـزن مرسـوم (راست کاول) که در عمق 10 تا 15 سانتیمتر به کار گرفته میشود، استفاده میگردد. قبـل از شروع گلخرابی، کرتها بایـد آبگیـري شـوند تـا عمـل گلخرابـی بـا کیفیـت و سـهولت بیشتري انجام شود. تعداد دفعات گلخرابی بسته به بافت خاك، وضعیت تـراکم علـفهـاي هرز و بقایاي گیاهی موجود، نوع ادوات و سایر عوامل مربوطـه بـستگی دارد. بررسـیهـاي انجام شده نشان داد که با افزایش تعداد دفعات گلخرابی از یک به دو بار، تراکم علفهاي هرز 2.3 برابر کاهش یافته است .
گلخرابــی بــسته بــه بافــت خــاك و روش نــشاءکاري بطــور معمــول 2 تــا 5 روز قبــل از نشاءکاري انجام میشود. امروزه در بعضی از کشورهاي برنج خیـز از انـواع پادلرهـاي دوار براي گلخرابی شالیزار استفاده میشود. از مزایاي این نـوع پادلرهـا، کـاهش مـدت زمـان و افزایش کیفیت گلخرابی است. یک واحد خـاك همـزن پـادلر دوار تیلـري کـه جـایگزین تیغه هاي روتاري ژاپنی شده اسـت، در مؤسـسه تحقیقـات بـرنج کـشور (رشـت) طراحـی و ساخته شد. تحقیقات انجام شده مبین آن است که اسـتفاده از پادلرهـاي دوار به جاي خاك همزن مرسوم سبب افزایش شاخص پادلینگ و بـازده وجـینکنـی و کـاهش چگالی ظاهري در خاك سطحی میشود که این به نوبه خود موجـب بهبـود شـاخص هـاي رشد گیاه و عملکرد محصول در واحد سطح میشود .
تسطیح مزرعه
پس از گلخرابی باید نسبت به تسطیح مزرعه (که در اصطلاح محلی به آن پـیش کـاول زدن گفته میشود)، اقدام نمود. براي تسطیح کرتهاي کوچک ماله هاي دسـتی و در ابعـاد بزرگتر ماله هاي چوبی متصل به تیلر کاربرد بیشتري دارد. این نوع مال توسط یـک قـاب بـه مالبند عقب یا جلو تیلر متصل شده و براي تسطیح به عنوان آخرین مرحلـه عملیـات آمـاده سازي زمین شالیزار (ماله کشی) مورد استفاده قرار میگیرد .
تسطیح مناسـب مزرعـه بـراي آبگیـري یکنواخـت کرتهـا و جلـوگیري از رشـد و رقابـت علفهاي هرز به ویژه در کشت مستقیم برنج از اهمیت زیادي برخوردار است. در صـورت تسطیح نامناسب مزرعه، ارتفاع آب درتمام قسمتهاي کرت یکسان نبوده، در نتیجـه سـبب غیر یکنواختی در رشد گیاه و افزایش رشد علفهاي هرز خواهـد شـد. تنظـیم ارتفـاع آب روي کرتها یکی از روش هاي مؤثر براي کنترل علفهـاي هـرز در شـالیزار بـه ویـژه در مراحل اولیه رشد گیاه میباشد.
آماده سازی زمین برنج با استفاده از تراکتور
شخم اول
شخم اول با تراکتور و روتاري (از نوع اتصال سه نقطه) حدود سه هفته تا یک مـاه قبـل از نشاءکاري در شرایطی که خاك در حالت گاورو یـا در شـرایط غرقـاب مـی باشـد و در عمق حدود 15 سانتیمتـر انجـام مـیشـود. در شـرایطی کـه خـاك در فـاز خمیـري اسـت، چسبندگی بالاي خاك بـه تیغـه هـاي روتـاري و چـرخهـاي تراکتـور مـشکلات زیـادي در عملیات شخم ایجاد می نماید. بنابراین در اراضی شالیزاري که قابلیت گـاورو شـدن خـاك مشکل است (اراضی ماندابی)، شخم با روتاري بهتر است در حالت غرقاب انجام شود تـا از این طریق در زمان و هزینه صرفه جویی گردد. روتـاري بـه عنـوان یـک ماشـین خـاك ورز اولیه و ثانویه به کار گرفته میشود. البته در مواردي هم از گاوآهن برگردان دار مخـصوص شالیزار براي انجام شخم اول استفاده می شود، مخصوصاً زمانی که حجم بقایاي بجـا مانـده در سطح خاك زیاد بوده و نیاز به دفن آنها در بین لایه هاي شخم می باشـد، بهتـر اسـت از گاوآهن برگردان دار براي شخم اول استفاده گردد.
در زمان شخم با تراکتور در اراضی باتلاقی، چرخ هاي آهنی نوع نـاخنی یـا اسـتوانه اي به عنوان کمک کشش بر روي رینگ چرخ هاي عقب تراکتور نصب مـی شـود. در سـالهاي اخیر استفاده از تراکتور همراه با روتاري یا پادلر مخصوص شالیزار در عملیات آماده سازی زمین برنج با استقبال زیادي از طرف کـشاورزان مواجـه شـده اسـت. از مزایـاي ایـن نـوع تراکتورها نسبت به تراکتورهاي غیرشالیزاري می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- مانورپذیري مناسب تراکتور در کرت هاي شالیزاري
- سبک بودن تراکتور و کاهش فشار وارده بر سطح خاك
- ظرفیت و بازده مزرعه اي مناسب در اراضی شالیزاري
- مجهز بودن به ادوات مخصوص آماده سازی شالیزار مانند روتاري و پادلر
پس از شخم اول با روتاري چنانچه شخم در حالت غرقاب صورت گرفته باشـد، مـی تـوان نسبت به مرزبندي یا ترمیم مزرهاي قبلی (مرزهاي اصلی) اقدام نمود.
آب گیري
پس از اولین مرحله شخم به منظور فراهم کردن امکان جذب آب توسط کلوخه هـاي خـاك به مدت چند روز آب گیري می شود. در ایـن مرحلـه غرقـاب نمـودن مـزارع کمـک زیـادي بـه آماده شدن براي مرجله بعدي شخم و سهولت گلخرابی می نماید. بـه جهـت کـاهش تلفـات آب از طریق نفوذ عمقی بهتر است طول این دوره طولانی نگـردد. متناسـب بـا رطوبـت اولیـه خـاك، عمق شخم و اندازه کلوخه ها و همچنین فاصله زمانی مراحل شخم، مقدار متفـاوتی آب نیـاز دارد که تحت عنوان آب مورد نیاز مرحله اول خاکورزي نامگذاري میشود.
شخم دوم
براي انجام شخم دوم نیز از تراکتور و روتاري در حالت غرقاب استفاده میشـود. عمـق شخم مناسب در این مرحله بین 10 تا 15 سانتیمتر مـیباشـد. هـدف اصـلی از انجـام شـخم دوم، خرد کردن کلوخه هاي ناشی از اجراي شـخم اول، مخلـوط کـردن بقایـاي گیـاهی و کود ها با خاك و ایجاد سطحی نسبتاً هموار در مقایسه با شخم اول میباشد که یـک تـا دو هفته قبل از نشاءکاري صورت میگیرد. در بعضی از موارد نیز شـخم دوم و گلخرابـی طـی دو مرحله به دنبال هم در حدود یک هفته قبل از نشاءکاري انجام مـی شـود. لازم اسـت در مرحله اول، میـزان بـاز بـودن دریچـه پـشت تیغـه هـا بیـشتر باشـد تـا بـه تراکتـور و دسـتگاه فشارکمتري وارد آید. در مرحله دوم (گلخرابی) با آب گیري مجدد کرت می توان شدت گلخرابی را بیشتر نمود تا عمل گل آب کردن خاك افزایش یابد. در شـرایطی هـم ممکـن است عملیات گلخرابی در یک مرحله جداگانه سه تـا چهـار روز قبـل از نـشاءکاري انجـام شود. به هر حال این مورد با توجه به امکانات موجود در هر منطقه متفاوت خواهد بود.
گلخرابی
گلخرابی با روتاري یا پادلر تراکتوري مخصوص شالیزار 3 تـا 5 روز قبـل از نـشاءکاري در عمق حدود 10 تا 15 سانتیمتر و به صورت عمود بر شخم قبلی انجام مـی شـود. قبـل از شروع کار باید کرت ها بطور کامل آبگیري شوند تا عمل خردکردن خـاك و گلخرابـی با کیفیت مطلوبی انجام شود. میـزان گلخرابـی بـه نـوع تیغـه هـا و میـزان بـاز بـودن درپـوش روتاري، سرعت پیش روي تراکتور، ارتفاع آب موجود در کرتها، بافـت خـاك و میـزان بقایـاي گیـاهی موجـود در سـطح خـاك دارد . عمـق شـخم توسـط سیـستم هیدرولیک تراکتور و جابجایی کفشکها یا چرخهاي تثبیت کننده عمق دو طرف روتاري نسبت به سطح خاك تنظیم میشود. استفاده از پادلر مخصوص شالیزار به جاي روتـاري در عملیات گلخرابی موجب کاهش مدت زمان و افزایش شاخص پادلینگ میشود. در بعضی از مناطق از دیسکهاي دو راهـه مجهـز بـه بـشقابهـاي کنگـره اي بـا قطـر متوسـط بـراي گلخرابی شالیزار استفاده میکنند.
تسطیح زمین
پس از گلخرابی با استفاده از ماله هاي پشت تراکتوري براي تـسطیح مزرعـه اقـدام مـی شـود. کنتـرل آب در سـطح کــرت بـراي تـسطیح مناســب مزرعـه اهمیـت زیــادي دارد. در صورتی که در زمان تسطیح آب کافی در سطح کرت موجود نباشد، چـسبندگی خـاك بـه ماله و چرخ هاي تراکتور موجب افزایش زمان عملیات و غیریکنواختی در تـسطیح خواهـد شد. در بعضی از هم زمان با گلخرابی تسطیح مزرعه با ماله مخصوصی که در پشت روتاري یا پادلر بسته شده است، انجام می شود. عمل تسطیح مزرعه میبایست بطور کامـل صـورت گیرد تا از این طریق بتوان ارتفاع آب در سـطح مزرعـه را بطـور مناسـب کنتـرل نمـود و از رشد علفهـاي هـرز کـه در عـدم حـضور آب از رشـد سـریعتـري نـسبت بـه گیـاه اصـلی برخوردارند، جلوگیري کرد. بنابراین در مدیریت کنتـرل علـفهـاي هـرز تـسطیح مناسـب زمین داراي اهمیت زیادي است. در زمان نشاءکاري مکانیزه با ماشین نشاء کار وجـود 1 تـا 2 سانتیمتر آب در سطح مزرعه به کارایی ماشین کمک میکند. در این شرایط نیز چنانچـه تسطیح زمین اصلی بطور مناسب صورت نگیرد، تنظـیم ارتفـاع آب در سـطح کـرت هـا بـا مشکل زیادي مواجه خواهد بود.
مقاله آماده سازی زمین اصلی در زراعت برنج برگرفته از ( راهنمای برنج ) کاشت، داشت، برداشت و پس از برداشت میباشد .
مؤلفان : دکتر محمد ربیعی ، فریدون پاداشت دهکایی ، کبری تجددی طلب ، مریم حسینی چالشتری ، ناصر شرفی ، حسن شکری واحد ، محمدرضا علیزاده ، فرامرز علی نیا ، محسن عمرانی ، مسعود کاوسی ، فرزاد مجیدی شیل سر ، مجيد نحوی ، محمدرضا یزدانی ، ( از موسسه تحقیقات برنج کشور ) و امیرحسین افشار ، داود صیدی ، میثم علیجانی ، مراد محمدی ، زهيد ناصری ملکی ( از پژوهشکده خودکفایی و امنیت غذایی )
کار مشترک ” سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی ” و ” بسیج مهندسین کشاورزی و منابع طبیعی “
همچنین مطالعه پستهای زیر نیز پیشنهاد میگردد :
مدیریت شالی پس از برداشت برنج ( قسمت اول )
مدیریت شالی پس از برداشت برنج ( قسمت دوم )
