پیشرفت ها در مدیریت تلفیقی آفات پنبه

پیشگفتار

حجم زیادي از حشره کشهاي شیمیایی در دنیا و ایران جهت کنترل آفات پنبه مصرف میشوند که این امر پیامدهاي نامطلوب زیست محیطی را به همراه داشته و نیز سبب آلودگی اکوسیستم پنبه، طغیان حشرات آفت، بروز آفات جدید و نابودي دشمنان طبیعی آنها گردیده است. به لحاظ تنوع، کنترل آفات پنبه شامل انواع حشرات مکنده و جونده، که گاهی تداخل نسلهاي مختلف آنها دیده میشود، تنها با استفاده از یک روش میسر نیست و تلفیقی از روشهاي کنترلی ( تحت عنوان مدیریت تلفیقی آفات یا ( IPM جهت پایین نگهداشتن جمعیت آنها در پنبه توصیه میشود. کنترل حشرات خسارتزا یکی از معضلات کشت پنبه در دنیا میباشد که به رغم صرف هزینه هاي گزاف جهت کنترل آنها و نیز سایر عوامل زیان آور، در مجموع به کاهش رغبت کشاورزان براي کشت پنبه منجر گردیده است. با وجودي که تنها در ایالات متحده آمریکا هر سال 250 میلیون دلار هزینه صرف کنترل شیمیایی کرم غوزه پنبه میشود، خسارت سالانه آن معادل یک میلیارد دلار تخمین زده شده است. میزان خسارت این آفت در مزارع پنبه شمال ایران در سالهاي عادي 10 تا 25 درصد برآورد شده است، ضمن این که در سالهاي طغیانی ممکن است به 50 تا 75 درصد نیز برسد. بر اساس گزارش ماه سپتامبر سال 2015 سازمان کشاورزي ایالات متحده آمریکا، تولید جهانی پنبه در فصل زراعی این سال نسبت به چهار سال گذشته افت 15 درصدي معادل با 18.7 میلیون عدل داشته که به دلیل کاهش سطح زیر کشت پنبه در سه کشور تولیدکننده عمده یعنی ایالات متحده، چین و هند بوده است. در ایران نیز به دلیل وجود محصولات رقیب جایگزین در کشت پنبه، تمایل به زراعت این محصول کاهش یافته است که امید است با سیاستگذاريهاي مناسب، موانع موجود بر سر راه کشت آن برطرف شود و با انجام تحقیقات کاربردي و معرفی روشهاي مناسب کنترلی و استفاده از تجربیات سایرکشورها در این زمینه، معضلات گیاهپزشکی پنبه براي کشاورزان در کشور مرتفع گردد. نوشتار حاضر مجموعه اي است از تحقیقات صورت گرفته در حوزه آفات پنبه – با دانش بومی ایران – که با استفاده از بولتن فنی “آخرین دستاوردها در اجراي “IPM در کشور هندوستان و با ذکر تجربیات کشورهاي مجاور ایران در حوزه کنترل آفات پنبه در ارقام تراژن تکمیل شده است. با توجه به رویکرد کشورهاي پنبه خیز دنیا نسبت به کاربرد ارقام تراژن و این که 62 درصد از ارقام پنبه دنیا را در حال حاضر این ارقام تشکیل میدهند، و همچنین با توجه به مزیتهاي کاربرد آنها (مانند ارقام بیتی) از یک طرف و مشکلات ناشی از کاربرد آنها مانند ظهور آفات کلیدي جدید و متفاوت از طرف دیگر، مطالعه تجربیات آنها در مدیریت پنبه تراژن ضروري به نظر میرسد. در این مجموعه، با ذکر برخی مسایل مدیریت آفات در پنبه هاي تراژن، گامی به سوي این هدف برداشته خواهد شد.

پریسا هروی

محقق موسسه تحقیقات پنبه کشور

مقدمه

تفکراستفاده تلفیقی ازروش هاي مختلف درکنترل آفات به سال هاي 1960 میلادي برمی گردد ،زمانی که تعداد دفعات سمپاشی دربعضی ازمحصولات ،جهت کنترل آفات آنها ، به طورقابل ملاحظه اي روبه افزایش نهاد . مثلا درمحصول پنبه تا دوازده بارسم پاشی تقویمی صورت می گرفت. مدیریت آفات پنبه همیشه یک چالش مهم پیش روي حشره شناسان سراسر دنیا بوده است. در دنیا، حدود 1326 گونه حشره از روي گیاه پنبه گزارش شده اند. حدود دو دهه پس از سال 1985، کرم غوزه پنبه Helicoverpa armigera ، به مدت بیست سال مشکلات زیادي را براي کشاورزان پنبه کار ایجاد کرد. خسارت کرم غوزه کاهش عملکردي بین 30 تا 80 درصد را به وجود آورد و تقریبا 60 تا 70 درصد از کل حشره کشهاي مورد استفاده روي پنبه براي کنترل کرم غوزه مورد استفاده قرار گرفتند. در نهایت، هنگامی که کرم غوزه به پایریتروئیدهاي مصنوعی و نیز چندین گروه دیگر از حشره کشهاي مورد مصرف براي کنترل آن مقاومت زیادي پیدا کرد ، مدیریت آفات به شکلی روزافزون مشکلتر شد و به رغم افزایش تعداد دفعات سمپاشی، عملکرد کاهش پیدا کرد.

معرفی پنبه هاي بیتی  تغییر ژنتیکی یافته  مقاوم به حشرات در سال 2002 در کشور هند، تسکینی براي پنبه کاران بود. فناوري همواره روشهاي مختلف جدیدي را براي مبارزه با حشرات آفت خسارتزا در پنبه معرفی میکند. پنبه بیتی براي لاروهاي کرم غوزه سمی است و هیچ کدام از آفات مکنده پنبه را کنترل نمیکند. هیبریدهاي پنبه هاي بیتی مبتنی بر سم Cry1Ac براي لاروهاي برگخوار پنبه Spodoptera litura، تنها سمیت متوسطی دارند. هیبریدهاي بولگارد- دو که حاوي سموم Cry2Ab و Cry1Ac هستند، در مقایسه با پنبه بولگارد که تنها داراي سم Cry1Ac میباشد، براي کرم غوزه پنبه و برگخوار پنبه سمیت بیشتري دارند. طی هفت سال گذشته، پس از معرفی پنبه هاي بیتی، کشاورزان پنبه کار مناطق مختلف هند در زمینه مدیریت حشرات آفت با مشکلات جدیدي مواجه شدند که احتمالا بر اثر کاهش مصرف حشره کشها بوده است. آفات مکنده جدید به صورت آفات مهمی درآمدند و خسارتهاي اقتصادي قابل توجهی را ایجاد کردند. معلوم شده که کاربرد پایریتروئیدهاي مصنوعی براي کنترل کرم غوزه روي جمعیتهاي موجود Spodoptera spp. و چندین گونه حشره دیگر از جمله سنهاي برگی Creontiades biseratence و Ragmus sp. از خانوادهي Miridae اثرات منفی قابل توجهی داشته است. کاهش مصرف پایریتروئیدها و چندین حشره کش رایج روي پنبه بیتی احتمالا به افزایش آلودگیهاي چندین گونه غیرهدف مانند سنهاي برگی، شپشکهاي آردآلود، تریپسها و برگخوار پنبه منجر گردیده است. جداي از گزارشهاي موجود درباره افزایش مسایل مربوط به بیماريهایی مانند کپک خاکستري، لکه برگیها و زنگها، یک گزارش جدید در مورد خسارت ویروس رگه نواري برگ توتون به پنبه نیز زنگ خطر را به صدا درآورده است. راهبردهاي ارایه شده در این کتاب، بیشتر مسایل و مشکلات موجود را با ذکر مدیریت آفات پنبه و دشمنان طبیعی بومی و وارداتی آنها در ایران و کاهش توسعه مقاومت آفات مکنده در برابر حشره کشها و کرمهاي غوزه در برابر پنبه بیتی، پوشش میدهند.

راهبردهاي مدیریت مقاومت آفات مبتنی بر دوره فعالیت آفات

دوره فعالیت آفات مکنده ابتداي فصل

عدم سمپاشی شاخساره و برگ تا 60 روز پس از کاشت

کشت ژنوتیپهاي متحمل به آفات مکنده ( پنبه هاي بیتی و غیر بیتی ) براي کمک به تاخیر اولین سمپاشی و در نتیجه حفظ استقرار اولیه دشمنان طبیعی توصیه می-شود. در هند چندین هیبرید از پنبه هاي بیتی و مرسوم وجود دارند که به زنجركهاي خانواده Jassidae ، شته ها و آفات مکنده بسیار متحمل هستند. در ایران ، ارقام پنبه داراي برگهاي تیپ اکرا و سطح برگ کم ، رنگ بوته قرمز، تراکم کرك کم و میزان غده (گلاند) متوسط تا زیاد، در تحمل به آفات مکنده اي مانند شته و عسلک پنبه موثر خواهند بود. همچنین، ارقام برگ دفورمه ، براکته فریگو، اسموث لیف، اکرا برگ قرمز، H.A.R و سوپر اکرا نسبت به آفات مذکور تحمل بیشتري دارند.

کاربرد ژنوتیپهاي داراي دو ژن، مانند بولگارد- دو (داراي هر دو ژن  Cry1Ac و (Cry2Ab، که سمیت افزایشی یا سینرژیستی دارند و ترجیحا سازوکارهاي مقاومت کرم غوزه به آنها متفاوت میباشد، سبب تاخیر در بروز مقاومت خواهد شد.

جلوگیري از تکثیر غیرقانونی پنبه هاي بیتی، به ویژه بذرهاي کركدار که میتوانند پورهاي سن اول آفات را انتقال دهند و آنها را در مزارع پخش کنند.

پوره هاي آفات مکنده مانند تریپس و شته از طریق دخالتهاي انسان مانند – سمپاشی ، آبیاري ، حرکت مداوم از میان نقاط آلوده و غیره گسترش می یابند. بنابراین باید از دستکاري گیاهان آلوده به آنها خودداري کرد. به خاطر داشته باشید که گیاهان جوان پنبه می توانند بر آلودگی کم به آفات غلبه کنند. در مزارع پنبه ایران، دشمنان طبیعی مانند کفشدوزكها و بالتوريهاي سبز به خوبی جمعیت آفات مکنده را کنترل میکنند.

کشت مخلوط با لوبیا چشم بلبلی، سویا و ماش براي جلب و حمایت از شکارگرهاي آفات مکنده در اکوسیستم پنبه توصیه میشود. در کشور هند، کشت متراکم ارزن مرواریدي یا نخود در یک یا دو ردیف حاشیه اي (و محلولپاشی آفت در گیاهان تله با حشره کش کلرپایریفوس به صورت لکه اي)، جمعیت شپشکهاي آردآلود (آفت مهم پنبه در هند و پاکستان) را روي پنبه کاهش داد. در ایران، کاشت گیاه نخود به عنوان تله زمستانه براي جلب نسل زمستانه و نسل اول کرم غوزه در بهار سبب کاهش جمعیت آفت در زراعت پنبه میگردد . کاشت گیاه ذرت به عنوان حصار یا بادگیر در حاشیه مزارع پنبه و یا در میان ردیفهاي کشت پنبه نیز سبب کاهش جمعیت کرم غوزه میگردد (کرم غوزه پنبه نسبت گیاه ذرت ترجیح میزبانی دارد)

علفهاي هرز میزبان آفات مکنده و کنه ها باید با روش مکانیکی نابود شود. چون جمعیت این آفات روي علفهاي هرز حاشیه هاي مزارع چند برابر میشود و آنها در طول فصل به سمت محصولات زراعی حرکت میکنند، کندن و نابود کردن علفهاي هرز میزبان این آفات، روییده در حاشیه هاي مزارع ، کانالهاي آب و اراضی بایر، تا پیش از رسیدن فصل کشت از اهمیت زیادي برخوردار است.

در صورت ضدعفونی بذور پنبه با حشره کشهاي موجود براي کنترل آفات مکنده، خودداري از کاربرد کونفیدور و ترکیبات کلرونیکوتینیلی وابسته به آن به صورت سمپاشی شاخساره داراي اهمیت است تا از وارد آمدن فشارهاي انتخابی بیشتر جلوگیري شود. از سمپاشی شاخساره با سموم فسفره آلی داراي طیف اثر وسیع مانند مونوکروتوفوس، متیل دمتون، فسفامیدون، آسفات و غیره به ویژه در اوایل فصل خودداري شود چرا که این کار جمعیت دشمنان طبیعی را به شدت کاهش میدهد.

در هند، تمامی بذرهاي هیبرید تجاري موجود در بازار با سم گائوچو یا سموم مشابه آن ضدعفونی میشوند. در ابتداي معرفی این روش، معلوم شد که تیمار بذرها با گائوچو حداقل 40 تا 45 روز پس از کاشت، در برابر زنجركهاي خانوادهي Jassidae و سایر آفات مکنده محافظت ایجاد میکند. نتایج آزمایشها نشان داده اند که در حال حاضر، حفاظت به مدت 20 تا 25 روز دوام دارد.

در ایران، جهت ضدعفونی بذور پنبه، حشره کشهاي گائوچو 7) تا 10 گرم در هر کیلوگرم بذر کركدار و 5 گرم براي بذور بدون کرك) و یا لاروین 5) تا 7 گرم براي هر کیلوگرم بذر) به همراه قارچکش کاربوکسین تیرام 5) گرم در هر کیلوگرم بذر) توصیه میشود. انتخاب بذر با کیفیت خوب (قوه جوانه زنی 80 درصد به بالا)، مقدار مصرف کم بذر و حداقل عمق کاشت تا 4 سانتیمتر، از عوامل موثر در موفقیت ضدعفونی بذر با حشره کش گائوچو میباشند.

کاربرد بر روي ساقه یا کاربرد در خاك (نزدیک به منطقه ریشه) در مورد سمومی مانند دیمتوات یا آسفات، 30 تا 40 و 50 تا 60 روز پس از کاشت براي کنترل موثر و دوستدار اکوسیستم آفاتی مانند تریپسها، سنهاي خانواده Miridae و سایر آفات مکنده در هند توصیه شده است.

همچنین، روغن چریش به میزان 2.5 لیتر در هکتار مخلوط با 0.1 درصد پودر شوینده میتواند براي مدیریت زنجركهاي خانواده Jassidae، سفیدبالکها یا شته ها مورد استفاده قرار گیرد.

در ایران، قارچ بیمارگر Lecanicillium muscarium در حال حاضر در کارخانه هاي داخل کشور تولید میشود و براي کنترل سفیدبالکها در سطح گلخانه به کار میرود.

فرمولاسیونهاي قارچ بیمارگر Verticillium lecanii در کشور هند براي کنترل آفات مکنده پنبه توصیه شده اند.

دوره فعالیت 1 :  60 تا 90 روز پس از کاشت

آلودگی اولیه به کرم غوزه: عمدتا تخم و لاروهاي جوان:

دوره استفاده از آفتکشهاي زیستی و کنترل بیولوژیک

استفاده از اسپینوسد یا  امامکتین بنزوات تنها روي پنبه هاي غیر بیتی در سطوح آستانه اقتصادي 50 درصد از گیاهان آلوده (گیاهان داراي غنچه هاي رنگ پریده و سوراخ ورودي لارو). از این حشره کشها روي پنبه هاي بیتی استفاده نکنید تا کارایی آنها براي کنترل کرم غوزه در ارقام پنبه غیر بیتی حفظ شود. اسپینوسد، امامکتین بنزوات و ایندوکساکارب روي کرمهاي غوزه مقاوم به پایریتروئیدها بسیار موثر هستند. اسپینوسد و امامکتین بنزوات علاوه بر سمی بودن براي کرم غوزه، روي کرم خاردار گونه Earias vitella و زنجركهاي خانواده Jassidae نیز موثر هستند و در وهله اول بر ایندوکساکارب ترجیح داده میشوند. هر دو حشره کش علیه آفات هدف داراي سمیت انتخابی بالایی میباشند و همزمان براي حشرات مفید موجود در اکوسیستم پنبه سمیت کمتري دارند. این حشره کشها به شکل مطلوبی در برنامه هاي اکوسیستم پایدار مدیریت مقاومت به حشره کشها  مورد استفاده قرار میگیرند.

زنبور تریکوگراما ، جهت کنترل کرم غوزه میتواند 70 تا 80 روز پس از کاشت (در ژنوتیپهاي پنبه غیربیتی) استفاده شود. از رهاسازي زنبورهاي پارازیتویید – تخم تریکوگراما روي پنبه هاي بیتی خودداري شود، زیرا تعداد زیادي از لاروهاي تازه تفریخ شده در پنبه هاي بیتی از بین میروند. جنس تریکوگراما در ایران داراي 13 گونه میباشد که در سال 1393 در سطح 122 هزار هکتار از مزارع و باغات، با استفاده از این عامل، کنترل بیولوژیک علیه آفات انجام شده است. تریکوکارتهاي داراي 0.01 گرم (حاوي 500 تا 600 عدد) تخم پارازیته شده توسط تریکوگراما در زمان اوج تخم گذاري کرم غوزه در مزرعه قابل استفاده هستند.

زنبور براکون در ایران داراي 120 گونه میباشد که براي کنترل لاروهاي کرم غوزه پنبه در سنین پایینتر اثر مطلوبی در کاهش جمعیت آفت دارد. این زنبور در مدیریت تلفیقی کرم غوزه براي از بین بردن جمعیتهاي باقیمانده از سمپاشیها کارایی بسیار خوبی داشته است. زنبور Cotesia sp. از خانواده براکونیده نیز در حال حاضر در دنیا علیه لاروهاي بالپولکداران آفت در پنبه و برنج استفاده میشود و نتایج بسیار مطلوبی را نشان داده است.

در فون حشرات مفید مزارع پنبه ایران، شکارگرهایی مانند سنهاي Orius، و لاروهاي شکارگر مگسهاي گل (خانوادهي (Syrphidae  از عوامل خوب کنترل بیولوژیک هستند که با تغذیه از شته ها، کنه ها و تخمهاي بال پولکداران سبب کاهش جمعیت این آفات میشوند.

استفاده از فرمولاسیون ویروس HaNPV روي پنبه هاي بیتی در زمان آلودگی50 درصد از گیاهان به کرم غوزه (گیاهان داراي غنچه هاي رنگ پریده و سوراخ ورودي لارو) و یک هفته بعد استفاده از عصاره 5 درصد مغز دانه چریش و یا 15 روز بعد تکرار محلول پاشی با ویروس جهت افزایش جمعیت ویروس در مزارع پنبه توصیه میشود .

اثرات عصاره چریش با ماده موثره آزادیراکتین، در بازدارندگی نشو و نما، تغذیه و در نهایت مرگ و میر لاروهاي کرم غوزه اثبات شده است . این آفتکش گیاهی روي حشرات اثر گوارشی دارد و به علت تاثیر تماسی نسبتا ضعیف ، روي حشرات مفید اثر سوء چندانی ندارد و میتواند در مدیریت تلفیقی آفات، در تناوب با سایر سموم به کار رود. در ایران، فراورده هاي تجاري عصاره چریش براي کنترل سفیدبالکها و مگسهاي مینوز در جالیز توصیه شده اند.

فرمولاسیونهاي بیتی روي پنبه هاي بیتی سمپاشی نشوند تا از وارد آمدن فشار انتخابی بیشتر جلوگیري شود. در ایران، تا کنون شش آفتکش میکروبی تولید و به ثبت رسیده اند که یکی از آنها فرمولاسیون حاصل از باکتري Bacillus thuringiensis subsp. Kurstaki میباشد و علیه 13 آفت موثر است و بیشترین مصرف را علیه لارو بالپولکداران دارد. فرمولاسیونهاي دیگر، حاصل از قارچهاي Beauveria bassiana، Lecanicillium muscarium ، Trichoderma harzianum سفیدبالکها کاربرد دارند .

بهینه سازي مدیریت تلفیقی تغذیه و مدیریت مواد مغذي در مورد عناصر غذایی ماکرو و میکرو اعمال گردد. در هند، براي اطمینان از بیان مناسب ژن Cry1Ac و نیز کاهش مشکلاتی مانند قرمز شدن برگها، محلولپاشی شاخساره با سولفات منیزیم، اوره 2 درصد و به دنبال آن DAP (دي آمونیوم فسفات، نوعی مخمر مغذي) 2 درصد توصیه شده است. معلوم شده که محلولپاشی با کلرید کبالت 1 درصد با باویستین 1 درصد ( پودر وتابل حاوي 50 درصد قارچکش کاربندازیم ) در مرحله اولیه پژمردگی، به احیاي مجدد گیاهان کمک میکند.

دوره فعالیت 2 : 90 تا 120 روز پس از کاشت

اوج آلودگی به کرم غوزه

استفاده از ایندوکساکارب (آوانت) یک مرتبه و تنها روي پنبه غیر بیتی براي کنترل کرم غوزه در سطوح آستانه اقتصادي 90 تا 100 درصد از گیاهانی که داراي غنچه هاي رنگ پریده هستند: تا کنون هیچ گونه مدرکی دال بر مقاومت به اسپینوسد، امامکتین بنزوات یا ایندوکساکارب به دست نیامده است. هر سه حشره کش گرانقیمت هستند. بنابراین، باید توجه داشت که این توصیه ها در زراعتهاي پردرآمد (عموما آبی) که عملکرد در آنها بالاست و میتوانند از عهده خرید این حشره کشها برآیند، به کار روند.

یک نوبت سمپاشی با حشره کش مانند تیودیکارب یا کوینالفوس یا کلرپایریفوس، طی 90 تا 120 روز پس از کاشت، روي ارقام متداول یا بیتی پنبه در سطوح آستانه اقتصادي 90 تا 100 درصد گیاهانی که براکته هاي باز دارند. این کار جمعیت لاروهاي کرم غوزه را (آلل مقاومت آنها احتمالا هتروزیگوت نیز خواهد بود) که به دلیل کاهش سم تراژن روي پنبه هاي بیتی زنده مانده اند، به طور موثري کاهش خواهد داد. این سمپاشی، ظهور جمعیتهاي آفاتی مانند لاروهاي برگخوار Spodoptera litura، سنهاي Miridae، سنهاي تیره رنگ پنبه و کرم سرخ را که بدون مصرف حشره کشها جمعیت آنها طی 90 تا 120 روز پس از کاشت افزایش مییابد و خسارت اقتصادي ایجاد میکنند، کنترل خواهد کرد. سطوح مقاومت به برخی حشره کشهاي آلی فسفره (کوینالفوس، کلرپایریفوس و پروفنوفوس) و کارباماتها (تیودیکارب و متومیل) در بیشتر جمعیتهاي بررسی شده اندك بوده است. این حشره کشها براي کنترل کرم غوزه بسیار موثر هستند، اما اثر انتخاب اکولوژیک در آنها پایین است و میتوانند براي حشرات مفید مضر باشند. جمعیتهاي حشرات مفید در اکوسیستم پنبه به طور معمول در بخشهاي پایانی این دوره پایین میباشند و بنابراین، استفاده از سموم آلی فسفره و کارباماتها منطقی به نظر میرسد.

دوره فعالیت  3 : بیش از 120 روز پس از کاشت

عسلک، کرمهاي غوزه و سنکهاي غوزه

سمپاشی مبتنی بر سطح آستانه اقتصادي: در هند وجود هشت شبپره کرم سرخ Pectinophora gossypiella در هر تله در هر شب به مدت سه شب متوالی. استفاده از پایریتروئیدها به عنوان سمپاشی آخر فصل براي مدیریت کرم سرخ موثر خواهد بود. مقاومت کرم غوزه به پایریتروئیدها معمولا بالا میباشد، اما پایریتروئیدها علیه کرم سرخ و کرم خاردار Earias vitella بسیار موثر هستند و براي آخر فصل گزینه هاي مناسبی به شمار میروند.

در ایران، کرم غوزه پنبه از نسل دوم به بعد در مزارع پنبه خسارتزاست که باید از شروع غنچه دهی تا کامل شدن غوزه ها به طور منظم و هفتگی از مزارع نمونه برداري شود و در صورت مشاهده 10 تا 12 لارو کوچک در 100 بوته، عملیات کنترلی مناسب انجام شود. نصب تله هاي فرومونی جهت مشاهده زمانهاي اوج پرواز و اقدام جهت کنترل بیولوژیک و پس از آن کنترل شیمیایی بسیار مفید میباشد. همچنین، عسلک پنبه از شروع غنچه دهی تا پیش از برداشت خسارت ایجاد میکند که باید مزرعه به طور هفتگی بررسی شود و در صورت مشاهده 5 عدد پوره در پشت برگها و 10 عدد حشره کامل بر روي هر بوته، عملیات کنترلی مناسب انجام شود. در صورت عدم کنترل مناسب آفت، زمینه انتقال بیماريهاي ویروسی پنبه که در کشورهاي همجوار ایران مانند پاکستان خسارتزا هستند، فراهم خواهد شد.

سنکهاي غوزه، Adelphocoris lineolatus و Creontiades pallidus در فروردین ماه روي میزبانهاي زراعی دیگر، علفهاي هرز مراتع و حاشیه مزارع پنبه حضور دارند و از اواخر خرداد با شروع رشد زایشی پنبه به مزارع مهاجرت میکنند. بهترین زمان مبارزه شیمیایی همزمان با ورود سنکها به مزارع و در هنگام تشکیل غنچه و غوزه است. در صورت وجود آفت تا اوایل شهریور، سمپاشیها باید تکرار شوند.

جمع آوري دستی لاروهاي زنده کرم غوزه از مزارع پنبه بیتی طی اوج آلودگی به کرم غوزه تا حد ممکن و نابود کردن شفیره هاي باقیمانده توسط شخم عمیق بلافاصله پس از برداشت نهایی، به مدیریت مقاومت آفات کمک بسیار زیادي خواهد نمود.

اقدامات بنیادین براي اطمینان از کاهش حداکثري معضل آفات در پنبه نابودي بقایاي محصول براي جلوگیري از انتقال جمعیتهاي آفت به سال بعد و انجام شخم زمستانه به منظور نابودي مراحل استراحت جمعیتهاي حشرات. این کار به ویژه براي مدیریت آفاتی که به صورت تخم و شفیره زمستانگذرانی میکنند (مانند کرمهاي غوزه، کرمهاي برگخوار، کنه ها و شته ها) مفید است. ساقه هاي پنبه را نزدیک مزارع انباشته نکنید.

در مناطقی از هند که داراي آلودگی شدید به ویروس پیچیدگی برگ پنبه (CLCV) هستند، تنها پنبه آربورئوم یا واریته هاي مقاوم به این ویروس را کشت مینمایند. معضلات مربوط به کاشت میزبانهاي خارج از فصل باید گوشزد شود. ریشه کن کردن علفهاي هرزي مانند Sida sp.، گاوپنبه Abutilon sp.، و توق Xanthium sp. ، براي پیشگیري از استقرار اولیه کرم خاردار، شپشک آردآلود، سفیدبالک و ویروس پیچیدگی برگ پنبه در آنجا توصیه شده است.

در هند، پنبه هاي هیبرید بیتی را در عمق متوسط خاكهایی با زهکشی خوب کشت مینمایند. پیش از کاشت، 5 تا 10 تن کمپوست کاملا پوسیده یا کود دامی خشک را در هکتار به کار میبرند. بذور پنبه را با استفاده از 100 میلی لیتر اسید سولفوریک بر کیلوگرم بذر به مدت 2 دقیقه الیافزدایی میکنند، سپس با آب میشویند و بعد (به منظور استحکام گیاهچه ها) به مدت 2 دقیقه در محلول کربنات کلسیم 5) گرم در یک لیتر آب) قرار میدهند. بذور پنبه را با سموم  سرزان  یا آگالول به میزان 1 گرم در لیتر آب، کاپتان یا کاربندازیم به میزان 2 گرم در کیلوگرم، و ایمیداکلوپرید یا تیومتوکسام ضدعفونی میکنند. کشت زودهنگام روي جوي و پشته ها، به ویژه در مناطق با قدرت نفوذ زیاد آب، مفید است. کشت با فاصله ردیف 67.5 سانتیمتر و فاصله بوته روي ردیف برابر با 30 سانتیمتر براي واریته ها و 75 سانتیمتر براي ارقام هیبرید میتواند انجام شود.

بهداشت مزرعه و کنترل بذر علفهاي هرز در خاك با استفاده از علفکشهاي ترفلان یا سونالان به میزان 2.5 تا 3 لیتر در هکتار صورت میگیرد. در هند، استفاده از علفکش استامپ EC30 یا باسالین EC45 به میزان 2.5 لیتر در هکتار و دیسک زدن زمین بلافاصله پس از آن براي جلوگیري از تجزیه شدن این علفکشها و سپس تسطیح مزارع انجام میشود.

از کودها با توجه به تاریخچه محصول، محصول قبلی و الگوي کاربرد کود در آن مزرعه استفاده شود. نسبتهاي توصیه شده نیتروژن براي واریته هاي G. hirsutum از 40 تا 60 کیلوگرم در هکتار در پنبه هاي دیم و از 60 تا 90 کیلوگرم در هکتار در پنبه هاي آبی متغیر میباشند. براي ارقام هیبرید، این میزان 90 کیلوگرم در هکتار براي کشت دیم و 100 تا 120 کیلوگرم در هکتار براي کشت آبی میباشد. میزان مصرف فسفر و پتاسیم به مقادیر به دست آمده از آزمون خاك بستگی دارد که در صورت نبود این اطلاعات، نیتروژن، فسفر و پتاسیم به نسبت 2 به 1 به 1 مورد استفاده قرار میگیرند.

نصب تله هاي نوري و فرومونی جهت پیش آگاهی و جلب حشرات کامل کرمهاي غوزه خواري مانند کرم غوزه و در مناطق با احتمال خطر آفت جهت کرم خاردار و کرم سرخ با استفاده از فرومون جنسی حشره و به ویژه فرومونهاي تولیدي بر اساس جمعیتهاي داخل کشور میتواند با جلب نسلهاي زمستانه و اولیه که در بهار ظاهر میشوند، به میزان زیادي جمعیت این آفات را در محصول پنبه کاهش دهد. در ایران، از فرومون 50 حشره براي کنترل آنها استفاده میشود. همچنین، تله هاي نوري (جلب کننده حشرات کامل آفات شب پرواز) و کارتهاي چسبناك زرد و آبی با طول موجهاي ویژه، براي جلب آفات مکنده به کار میروند.

واکاري بایستی حدود 10 روز پس از کاشت انجام شود. تنک کردن باید حدود 20 روز پس از کاشت انجام شود. وجین اول میتواند 30 تا 40 روز پس از کاشت و وجین دوم 15 تا 20 روز پس از وجین اول انجام شود.

کرم خاردار میتواند در ابتدا به نقاط در حال رشد گیاه آسیب وارد کند، لذا جستجو و یافتن خسارت طی دو ماه اول ضروري است و حذف قسمتهاي آلودهي گیاه به کاهش خسارت بعدي کمک میکند.

سرزنی در 70 تا  80  روز پس از کاشت، تخمهاي کرم غوزه و قسمتهاي انتهایی آلوده به کرم خاردار را به شکل موثري حذف میکند.

جمع آوري دستی لاروها 2 تا 3 روز پس از سمپاشی با حشره کشها، تمامی جمعیتهاي زنده مانده ازسمپاشی را که میتوانند مشکلات بعدي مربوط به مقاومت را به وجود بیاورند، به طور موثري نابود میکند.

همیشه حشره کشها را به اندازه مورد نیاز در سطوح آستانه به کار ببرید. همیشه مراحل جوانتر کرم غوزه را هدف کنترل قرار دهید، زیرا مشخص شده که لاروهاي مقاوم درسنین پایینتر ، در دزهاي توصیه شده نابود میشوند.

مواد شیمیایی جدید براي مدیریت آفات پنبه

حشره کشهاي داراي نحوه اثر جدید، براي مدیریت آفات پنبه دردنیا معرفی شده اند. حشره کشهاي جدید به گروههاي شیمیایی مختلفی تعلق دارند و طراحی شده اند تا از نظر اکولوژیک بیخطر باشند- سنجش این ویژگی با توجه به میزان سمیت آنها براي حشرات مفید، دارا بودن یک نقطه اثر جدید، مطلوب بودن براي هدف قرار دادن حشرات آفت مقاوم و در عین حال دارا بودن سمیت اندك براي انسان انجام میشود- و در دزهاي پایین توصیه میشوند. با وجود این، این حشره کشها گرانقیمت هستند، اغلب به آسانی در دسترس نیستند و احتمال دارد که براي دستیابی به تاثیر بیشتر در مقادیر بالاتري مورد استفاده قرار گیرند که این امر به نوبه خود ممکن است به بروز مشکلاتی مانند ایجاد مقاومت منجر شود.

نئونیکوتینوئیدها – نئونیکوتینوئیدها از نظر ساختاري به نیکوتین گیاه توتون شباهت دارند. این ترکیبات به طور غیرطبیعی روي گیرنده هاي استیل کولین استراز نیکوتینی موجود در سیناپسهاي دستگاه عصبی حشرات اثر میگذارند به طوري که ابتدا غشاهاي پس سیناپسی را تحریک میکنند و سپس، انتقال جریان عصبی را مختل میسازند. با استفاده از ایمیداکلوپراید نشاندار شده، ثابت شد که فقط 5 تا 6 درصد از ماده رادیواکتیو به کار رفته روي بذر توسط گیاهان جذب گردید. بیشترین مقدار رادیواکتیویته باقیمانده از خاك اطراف یا پوششهاي بذر و به صورت مولکول اصلی تغییرنیافته استخراج گردید. بیشترین مقدار رادیواکتیویته جا به جا شده در لپه هاي بذرها یافت شد. تنها 6 درصد از رادیواکتیویته استخراج شده از قسمتهاي سبز گیاه در 27 روز اول پس از کاشت به صورت ترکیب اصلی تغییرنیافته وجود داشت. پس از 52 روز، ایمیداکلوپرید در بخشهاي سبز گیاه یافت نشد. تنها مقادیر اندکی از رادیواکتیویته به برگهاي حقیقی منتقل شدند، اما همین مقادیر براي حفاظت از گیاهان جوان به مدت 4 تا 6 هفته (که از دوره گزارش شده براي سایر محصولات کوتاهتر است) کافی هستند. ایمیداکلوپرید آن قدر که براي کنترل زنجركهاي خانواده Jassidae موثر است، علیه شته ها (به ویژه شته جالیز (Aphis gossypii موثر نیست. ایمیداکلوپرید پس از جذب شدن در غده هاي داخلی واقع در سطح زیرین برگهاي پنبه انباشته میشود. شته هاي پنبه هنگام تغذیه از برگها از وارد کردن استیله هاي خود به داخل این غدد خودداري میکنند (شته جالیز در جستجوي آوند بکش است و از تماس خرطوم خود با غدد داخلی گیاه خودداري میکند).

مثالها: ایمیداکلوپرید- استامیرید- تیومتوکسام- تیاکلوپرید 

اسپینوسین ها – اسپینوسد، مثالی از گروه اسپینوسین، یک فراورده تخمیري از قارچ اکتینومایست Saccharopolyspora  spinosa میباشد. این حشره کش اولین بار در سال 1997  میلادي براي استفاده روي پنبه به ثبت رسید. این حشره کش با دارا بودن فعالیت طولانی مدت بقایاي خود، روي لاروهاي بالپولکداران، مینوزها، تریپسها و موریانه ها اثر تماسی و گوارشی دارد و براي زراعتهاي پنبه، نخود و سبزیجات توصیه شده است.

اُکسادیازین ها – ایندوکساکارب به عنوان مثالی از گروه اکسادیازین، از طریق مهار جریان یونهاي سدیم به داخل سلولهاي عصبی تاثیر میکند. ایندوکساکارب اگر چه به لفظ “کارب” ختم میشود، ولی یک حشره کش کارباماتی نیست. این ترکیب اساسا یک سم گوارشی با قدري اثر تماسی میباشد. تغذیه حشرات قرار گرفته در معرض ایندوکساکارب ظرف صفر تا 4 ساعت متوقف میشود و فلج شدن و مرگ طی  4 تا 48 ساعت اتفاق می افتد .

آورمکتین ها – آورمکتینها تعدادي از مشتقات بسیار مشابه لاکتون ماکروسیکلیک هستند که به عنوان متابولیتهاي تخمیري به وسیله باکتري Sterptomyces avermitilis تولید میشوند. آنها از انتقال سیگنال در محل اتصالات عصب – ماهیچه جلوگیري میکنند. آورمکتینها همچنین داراي اثر تماسی و گوارشی و نفوذ سریع (ظرف چند ساعت پس از کاربرد آن) از لایه هاي سطحی برگهاي پنبه میباشند. تجزیه شدن آورمکتینها توسط نور یا تجزیه نوري آنها سریع گزارش شده است.

مثالها: ِامامکتین بنزوآت، آبامکتین

پیرول ها – ترکیبات متعلق به این گروه اثر تماسی و گوارشی دارند. همچنین، علیه کنه ها نیز موثر هستند . کلرفناپیر مثالی از ترکیبات پیرولی است که از فراورده طبیعی دي اُکساپیرولومایسین تولیدي در محیط کشت Streptomyces fumanus مشتق شده است. نحوه اثر کلرفناپیر از طریق ایجاد اختلال در شیب پروتون در دو طرف غشاي میتوکندري میباشد و از تولید ATP توسط میتوکندريها جلوگیري میکند که در نتیجه، سبب کاهش تولید انرژي میشود.

تنظیم کننده هاي رشد حشرات – نسل جدید تنظیم کننده هاي رشد حشرات شامل بنزوئیل اوره ها (مانند نوالورون، لوفنورون، فلوفنکسورون)، تیادیازینها (مانند بوپروفزین) و تیواوره ها (مانند دیافنتیورون) هستند. نوالورون، متعلق به گروه وسیع تنظیم کننده هاي رشد حشرات، یک بنزوئیل اوره است که دستگاه هورمونی حشره را تحت تاثیر قرار میدهد. ویژگی بارز این گروه از سموم، سمیت اندك آنها براي پستانداران و محیط زیست است. نوالورون داراي اثر سمیت تماسی (مثلا علیه سفیدبالکها) و گوارشی (مثلا علیه بالپولکداران) میباشد. این سم در سنتز کیتین اختلال ایجاد میکند. در نتیجه، حشرات کامل گونه هاي غیرهدف به ندرت تحت تاثیر قرار میگیرند.

مواد شیمیایی جدید براي کنترل زنجركهاي خانوادهي Jassidae که به نظر میرسد مقاومتشان به نئونیکوتینوئیدها افزایش یافته است، در دست بررسی میباشند. این مواد شیمیایی جدید از منظر انتخاب اکولوژیک، به خوبی میتوانند در سیستمهاي کشت پنبه بیتی مورد استفاده قرار گیرند و با شیوه هاي رایج مدیریت آفات پنبه هم خوانی دارند.

در آخرین فهرست سموم مجاز ایران، برخی از این حشره کشها مانند ایندوکساکارب (آوانت)، ایمیداکلوپرید (کونفیدور- گائوچو)، اسپینوسد (تریسر)، تیاکلوپرید (کالیپسو) و بوپروفزین (آپلاود) در حال حاضر براي کنترل آفات پنبه توصیه شده اند و برخی مانند لوفنورون در دست تحقیق براي کاربرد میباشند.