سوسک سرشاخه خوار پسته

سوسک سرشاخه خوار پسته (Hylesinus vestitus)

مقدمه

با توجه به اهمیت پسته و نقش عمده ای که در اقتصاد کشور ایفا مینماید، شناسائی عوامل تقلیل دهنده این محصول حائز اهمیت میباشد و اسکرلیت خطرناک و مهم پسته یا Hylesinus vestitus که در مناطق پسته کاری ایران به نام ”سوسک سرشاخه خوار پسته“ معروف شده است ،  از جمله این عوامل است که یا فعالیت مخرب خود باعث نابودی دسترنج باغداران و کشاورزان پسته کار میگردد. این آفت که نام علمی مترادف آن Chaetoptelius vestitus  میباشد از زمانهای قدیم در مناطق پسته کاری ایران شناخته شده است و در مناطق کرمان، نائین، قزوین، یزد، خراسان و اصفهان از روی پسته اهلی Pistacia vera و پسته وحشی (بنه) Pistacia mutica  جمع آوری شده است. در استان کرمان این آفت در تمام مناطق پسته کاری شیوع داشته و در اصطلاح محلی به آن سیسکو میگویند و خسارت آن بخصوص در باغات و باغچه هائی که اطراف منازل مسکونی قرار گرفته اند زیاد میباشد  و در بعضی از باغات باعث میگردد که درختان ابدا محصول ندهند.

زیست شناسی سوسک سرشاخه خوار پسته

سوسک سرشاخه خوار در مرحله بلوغ به درختان پسته خسارت وارد میآورد و با حمله و تغذیه از جوانه های درختان موجب خشک شدن سرشاخه ها و عقیم ماندن درخت از نظر محصول میگردد. حشره بالغ آفت سوسک کوچکی است بفرم بیضی بطول ۲.۵ تا ۳.۵ میلیمتر و رنگ آن خرمائی است، ولی رنگ سر و پشت سینه اول و زیر شکم و لکه های بالپوشها قهوه ای تیره میباشد، رنگ لارو سفید شیری و بدون دست و پا می باشد. حداکثر طول لارو تا ۵ میلیمتر اندازه گیری شده است. تخمهای حشره سفید و شفاف و بیضی شکل می باشند. حشرات کامل طی ماههای بهار و تابستان از جوانه های پسته تغذیه کرده و در امتداد جوانه کانالی به داخل سرشاخه حفر مینمایند و با بررسیهائی که انجام گرفته است مشخص گردید که تقریبا ۸۰ درصد از افراد بالغ در طول دوره زندگی تنها از یک جوانه تغذیه مینمایند. تعداد افرادی که در دوره حیات از ۲ یا ۳ جوانه تغذیه مینمایند حدود ۱۰ درصد میباشد. ضمنا نزدیک به ۱۰ درصد حشرات بالغ نیز در طول دوره فعالیت زیستی خود به تدریجی بوده و تا نیمه اول اردیبهشت دیده شده است. بنابراین در یک دوره طولانی ۲۰۰روزه عمل تجدید نسل انجام میگیرد. با بررسیهای به عمل آمده ملاحظه گردیده که در خرداد ماه و سراسر ماههای تابستان (در شرایط رفسنجان) دیگر حمله ای به چوبهای خشک انجام نمیگیرد و با پیگیری زندگی این حشره مشخص شده است که در سال فقط یک نسله میباشد. دوره جنینی بسته به درجه حرارت و رطوبت متفاوت بوده و حداکثر تا ۱۹ روز بطور می انجامد. لاروها پس از خروج از تخم به حفر کانالهائی در جهتی تقریبا عمود بر دالان مادری مینماید حداکثر طول دالان لاروی ۳۵ میلیمتر و حداقل آن ۱۰ میلیمتر اندازه گرفته شده است. طول دوره لاروی نیز بستگی به درجه حرارت و میزان رطوبت داشته و متفاوت می باشد، لاروهائی که از حشرات پیشگام حاصل میشوند دوره طولانی تری نسبت به افرادی طی مینمایند که از تخمریزی اواخر اسفند و اوایل بهار نسل مادری حاصل میشوند، لاروها پس از تکمیل نشو و نما در انتهای دالانی که حفر کرده اند فضای وسیعتری جهت شفیره شدن تعبیه نموده و در آن تبدیل به شفیره میگردند. دوره شفیرگی از ۱۰تا ۲۰ روز  متغیر میباشد و پس از آن مدت حشرات بالغ سوراخهای خروجی تقریبا گرد که قطر آنها بین ۱ تا ۲ میلیمتر است  ایجاد و از آن خارج می شود. طول دوره یک نسل از مرحله تخم تا خروج حشره بالغ نسل جدید حداکثر ۱۹۳ روز و حداقل ۳۶ روز اندازه گیری شده که بطور متوسط دوره زندگی یک نسل آفت حدود ۱۱۹ روز میباشد (معادل ۴ ماه). خروج اولین حشرات بالغ نسل جدید به تفاوت از اواخر اسفند و اوایل فروردین هر سال دیده شده است (در مورد استثنائی حتی در بهمن ماه در فیض آباد تربت حیدریه در استان خراسان حشرات بالغ مشاهده شده است) لیکن درصد خروج این افراد بسیار پایین است. از دهه سوم فروردین بتدریج میزان خروج افراد نسل جدید کاهش پیدا کرده و در نیمه اول خرداد به حداقل رسیده و از بیستم خرداد به بعد بطور کلی قطع میگردد. سوسکهای بالغ نسل جدید اکثرا به باغات مجاور خود پرواز نموده و پس از قرار گرفتن بر روی شاخه های پسته شروع به تغذیه از جوانه درخت کرده و در امتداد آن همانطور که قبلا گفته شد به سمت داخل سرشاخه اقدام به حفر کانال مینمایند. بنابراین با توجه به موارد فوق الذکر خروج حشرات بالغ نسل جدید از چوبهای پسته و هجوم و حمله آنها به باغات در یک فاصله زمانی ۷۰ روزه انجام میگیرد. تعداد جوانه هائی که بر روی شاخه های یک درخت مورد حمله قرار می گیرد به کرات دیده شده به تعداد ۲۵ و حداقل یکعدد بوده است. همچنین تا بحال چند مورد حمله و تغذیه افراد بالغ حشره مذکور از محور و خوشه پسته هم مشاهده شده است.

دوره خروج حشرات کامل از جوانه ها و تخمریزی

نمونه برداریها نشان دادند که اولین حشرات کامل سوسک سرشاخه خوار پسته در هفته آخر مهر از جوانه های درختان خارج و به سمت محل های تولید مثلی (شاخه های هرس شده و درختان ضعیف) پرواز می کنند. حشرات نر و ماده بعد از یافتن محل تولید مثلی، باهم شروع به حغر دالان تخمریزی در زیر پوست و در دو طرف سوراخ نفوذی می کنند و عمل تخمریزی به موازات حفره دالان ادامه می یابد. طول این دالان در اواخر دوره تخمریزی که در آن یک زوج نر و ماده فعالیت می کنند. به ۶.۵-۵.۵ سانتی متر میرسد. اولین اوج تخمریزی آفت روی شاخه های قرار داده شده بین درختان، در یکی از باغ ها در اواسط آبان و درباغ دیگر در اوایل دهه سوم آبان مشاهده شد با نامساعد شدن شرایط محیطی و بخصوص کاهش درجه حرارت، خروج حشرات کاهش یافت و این پدیده در طول ماههای آذر، دی و بهمن ادامه داشت. در طول این ماهها به دلیل کاهش شدید درجه حرارت میزان تخم گذاشته شده در مقایسه با مهر ماه کاهش پیدا کرد و اولین اوج تخمریزی آفت در آبان ماه مشاهده شد در بعضی از هفته ها نفوذ حشرات کامل در شاخه های بریده ای که بین درختان قرار داده شده بودند، مشاهده نگردید و تعداد تخم ثبت شده مربوط به شاخه های آلوده شده در یک یا دو هفته قبل بود که در واقع دلیلی بر عدم فعالیت آفت در روزهای خیلی سرد می باشد. از اواخر بهمن تا نیمه اول اسفند، مجدداً با گرم شدن هوا و مناسب شدن شرایط محیطی، بقیه حشراتی که زمستان را درون جوانه ها سپری کرده بودند، از جوانه ها خارج و به شاخه های هرس شده و درختان ضعیف حمله کردند. در نیمه دوم اسفندو نیمه اول فروردین، اوج خروج حشرات کامل ودومین اوج تخمریزی (اولین اوج در اواسط آبان بود) مشاهده شد .زمان اوج در دو باغ متفاوت بود. در باغ شماره  یک در اواسط فروردین و در باغ شماره دو در دهه اول فروردین  بود. گرچه در این مطالعه دواوج تخمریزی مشاهده شد ولی دلیلی بر دو نسلی بودن آفت نمی باشد، بلکه بیان گر دو اوج فعالیت حشرات کامل و دو اوج خروج حشرات کامل از جوانه ها می باشد. نمونه برداریهای انجام شده از شاخه های گذاشته شده بین درختان نشان داد که از نیمه دوم فروردین، خروج حشرات کامل و حمله به شاخه ها و درختان ضعیف قطع می شود. از این زمان به بعد تراکم تخم آفت بتدریج کاهش یافت و در اواخر فروردین هیچگونه تخم آفت مشاهده نشد. در طول اردیبهشت تا اواخر مهر ماه نیز هیچ گونه فعالیت تخمریزی آفت روی شاخه های هرس شده مشاهده نگردید. دوره خروج حشرات کامل از جوانه ها با توجه به دوره تخمریزی آفت در هر دو باغ تقریبا شش ماه یا ۱۸۰ روز بوده است که این زمان معادل زمان تخمریزی آفت نیز می باشد. در مطالعات فریور در رفسنجان (گزارشهای منتشر نشده ۱۳۶۱) طول مدت خروج حشرات کامل از جوانه ها۲۰۰ روز و تاریخ اولین تخمریزی آفت در مطالعات نامبرده، اواخر مهر (۲۴ مهر) گزارش شده است، که با نتایج حاصل از این تحقیق تا حد زیادی تطبیق می نماید.

دوره رشد و نمو لاروی، تشکیل شفیره و حشرات کامل در دالانهای زیر پوست شاخه ها

در مطالعات آزمایشگاهی و در انکوباتور مشخص شد که سوسک سرشاخه خوار پسته قادر است در مدت ۴۵ روز (از زمان نفوذ حشرات کامل تا خروج حشرات جدید از چوب) چرخه زندگی خود را کامل کند. این مدت برای شاخه هایی که در آزمایشگاه و در شرایط اتاق به آفت آلوده شدند ۵۸ روز بود. در باغ با نمونه برداریهای انجام شده مشخصی شد که طول دوره رشد و نمو آفت متفاوت است به طوریکه لاروهایی که از تخم های گذاشته شده در اواخر مهر و آبان بوجود آمده بودند طول دوره رشد و نمو حداکثر به ۱۸۰ روز و برای تخمهای گذاشته شده در اسفند و فروردین حداکثر به ۴۳ روز میرسید . در مطالعات فریور (گزارشهای منتشر نشده ۱۳۶۱) طولانیترین دوره یک نسل ۱۹۳ روز و کوتاهترین دوره آن ۳۶ روز گزارش شده بود. اولین دسته لاروهای آفت در باغ شماره ۱ در سال ۱۳۷۸ در هفته اول آبان و آخرین دسته در هفته آخر اردیبهشت سال بعد مشاهده شدند  که مشابه باغ شماره ۲ بود . دو اوج جمعیت لارو یکی در اوایل آذر و دیگری در اواخر فروردین سال بعد مشاهده شد که مربوط به دواوج تخمریزی اقت می باشد .رشد و نمو لاروها در طول زمستان کند بود به طوری که تا قبل از نیمه اول بهمن لاروهای مشاهده شده ریز بودند و بعد از نیمه اول بهمن رشد و نمو لاروها به نحو قابل ملاحظه ای افزایش پیدا کرد. کاهش تراکم لارو در ماههای آذر، دی و بهمن مربوط به کاهش فعالیت تولید مثلی آفت در طول این ماه ها و تلفات لاروی می باشد. لاروها پس از پایان رشد، در محل سلول شفیرگی به شفیره تبدیل می شوند. پس از پایان دوره شفیرگی حشرات کامل نسل جدید با ایجاد سوراخی از محل شفیرگی خارج میشوند. بررسی چوبهای جمع آوری شده از باغ های شماره ۱ و ۲ نشان داد که اولین شفیره های آفت در اوایل دهه سوم فروردین ظاهر میشوند. اوج شفیرگی در باغ شماره ۱ در هر دو سال در اواخر دهه دوم اردیبهشت و در باغ شماره ۲ نیز در همین تاریخ مشاهده شد . اوج شفیرگی در باغ شماره ۱ سه هفته بعد از اوج جمعیت لارو و در باغ شماره ۲ تقریباً دو هفته بعد بود. این تفاوت احتمالاً ناشی از خطای نمونه برداری (نمونه برداری ها در باغشماره ۱ بیش تر از درختان ضعیف و در باغشماره ۲ بیشتر از شاخه های هرس شده انجام شد)، متفاوت بودن شرایط تغذیه ای لارو (شاخه های هرس شده یا درختان ضعیف) و نیز متفاوت بودن میزان رطوبت شاخه ها  بنظر میرسند کاهش شدید رطوبت در شاخه های هرس شده سبب تغییر طول دوره لاروی شده باشد. حداکثر طول مدتی که شفیره های آفت در باغها مشاهده شدند در باغ شماره ۱، ۴۲ روز و در باغ شماره ۲، ۵۶ روز بود. در اواخر اردیبهشت بشدت تعداد شفیره های آفت کاهش یافت بطوری که در هفته دوم خرداد حتی یک شفیره هم جمع آوری و مشاهده نشد. اولین حشرات نسل جدید درون شاخه ها در باغ شماره ۱ در سال ۱۳۷۸ در اواخر دهه اول اردیبهشت و در سال ۱۳۷۹ در پایان فروردین و در باغ شماره ۲ نیز در پایان فروردین مشاهده شد. اوج جمعیت حشرات کامل در شاخه های ضعیف و هرس شده اواخراردیبهشت بود که این زمان از نقطه نظر مبارزه شیمیایی با حشرات کامل قبل از حمله به جوانه ها قابل توجه می باشد. اوج ظهور حشرات کامل با اوج حمله به جوانه ها در هر دو باغ مطابقت دارد و می توان چنین استنباط کرد که حشرات خارج شده از شاخه ها، سریعاً فعالیت پروازی خود را آغاز میکنند و به جوانه های درختان پسته حمله مینمایند. مطالعات انجام شده در باغ شماره ۱ نیز روند مشابهی را نشان داد .

دوره حمله به جوانه ها

فعالیت پروازی حشرات کامل نسل جدید سوسک سرشاخه خوار پسته همزمان با رشد درختان پسته با رشد شاخه های جدید و ظهور جوانه ها آغاز می شود. حشرات کامل بعد از پیدا کردن میزبان با ایجاد سوراخی در این جوانه ها، شروع به حفر کانال درون سرشاخه ها می کنند و فعالیتهای تغذیه ای خود را پی میگیرند. با بازدیدهای هفتگی از جوانه های علامت گذاری شده، اولین حمله حشرات کامل در باغ شماره ۱ در سال ۱۳۷۸ در اواخر دهه اول اردیبهشت و در سال ۱۳۷۹ در اواخر فروردین و در باغ شماره ۲ در اواسط دهه اول اردیبهشت مشاهده شد. از این تاریخ به بعد روند حمله به جوانه ها آدامه مییابد تا این که در اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد به اوج خود میرسد که این با زمان تشکیل اوج حشرات کامل در چوبهای جمع آوری شده مطابقت دارد. این زمان از نقطه نظر انجام روشهای مختلف مبارزه با آفت دارای اهمیت است. از اواخر اردیبهشت واوایل خرداد به بعد دوره حمله به جوانه ها کاهش می یابد و از اواخر خرداد دیگر جوانه آلوده جدیدی مشاهده نشد و تعداد جوانه های آلوده و درصد آلودگی (نسبت تعداد جوانه آلوده به تعداد کل جوانه ها) ثابت ماند . در طول ماههای تابستان و پائیز نیز حمله دیگری به جوانه های درختان پسته مشاهده نشد مگر در موارد استثنایی که احتمالاً این جوانه ها توسط حشراتی مورد حمله قرار میگرفتند که محل های تغذیه ای قبلی آنها به نحوی از بین رفته یا سرشاخه ها خشکیده بودند و نهایتا این حشرات مجبور به پرواز روی جوانه های دیگر شده بودند. افزایش تعداد جوانه ها در بهار و تابستان و آلوده نشدن جوانه های تازه موجب کاهش درصد آلودگی در نیمه دوم خرداد می شود. خروج حشرات کامل از شاخه های هرس شده و درختان ضعیف و روند حمله به جوانه ها بطور شدید به مدت یک ماه در اردیبهشت واوایل خرداد و در مجموع در یک مدت ۷۲-۶۵ روزه اتفاق میافتد. با توجه به اطلاعات بدست آمده از زیست شناسی آفت در این مطالعه اواخر اردیبهشت یکی از مناسبت ترین زمان های مبارزه با حشرات کامل این آفت برای جلوگیری از حمله آنها به جوانه ها می باشد. واضح است که این زمان ممکن است با تغییر شرایط محیطی از سالی به سال دیگر و از محلی به محل دیگر کمی متفاوت باشد. این موضوع بررسی تغییرات فصلی آفت را بصورت مطالعات منطقه ای ضروری می سازد.

تعداد نسل

تعیین تعداد نسل نکته ای مهم در زیست شناسی آفت Hylesinus vestitus محسوب می شود که می تواند در اتخاذ روش مناسب و زمان دقیق مبارزه مؤثر باشد. مطالعات نشان داد که در هر دو باغ، فقط یک اوج خروج حشرات کامل نسل جدید از شاخه ها و یک اوج شفیره مشاهده میشود . این موضوع بیانگر تک نسلی بودن آفت میباشد. روند حمله به جوانه ها نیز این مطلب را تأئید می کند. بدین ترتیب وجود یک اوج حمله به جوانه ها در سراسر سال دلیلی دیگر بر تک نسلی بودن آفت می باشد.به طور کلی با توجه به مطالعات انجام شده معلوم شد که این حشرات بعداز تغذیه کامل از جوانه وبلوغ جنسی که تا اوایل شهریور بطول می انجامد قادر به جفتگیری و تخمریزی نیستند.

روشهای مبارزه با سوسک سر شاخه خوار پسته

براساس آزمایشات انجام شده و تجارب حاصله مبارزه علیه سوسک سرشاخه خوار پسته در صورتی موفقیت آمیز خواهد بود که بصورت تلفیقی انجام بگیرد و در این رابطه چنانچه از متدهای مکانیکی و شیمیائی توأم استفاده شود موفقیت کامل را نصیب باغداران خواهد کرد. جهت رسیدن به اهداف فوق روشهائی که ذیلا ذکر میشود مورد بررسی قرار گرفته و اکنون توصیه میگردد.

دشمنان طبیعی

هیچ گزارشی از دشمنان طبیعی سوسک سرشاخه خوار پسته در ایران وجود ندارد و تمام دشمنان طبیعی که در این تحقیق جمع آوری شده و معرفی شده اند. برای اولین بار گزارش می شوند.

الف – شکارگرها

دارکوب

در طی نمونه برداری ها فعالیت یک نوع دارکوب روی چوب های آلوده به آفت مشاهده شد که به شدت از حشرات کامل، لارو و شفیره آفت تغذیه میکرد. مشاهدات و بازدیدهای صحرایی در باغ های مورد مطالعه نشان داد که این شکارگر، یکی از دشمنان طبیعی مهم سوسک سرشاخه خوار پسته در منطقه اصفهان می باشد.

لارو شکارگر از خانواده Silvanidae=Cucujidae

در هنگام پوست برداری شاخه ها برای تعیین تغییرات تراکم جمعیت سوسک سرشاخه خوار پسته ، یک نوع لارو احتمالاً از خانواده Silvanidae به تعداد نسبتاً زیادی در زیر پوست شاخه ها و بخصوص در نزدیکی دالان شفیرگی مشاهده شد. این لارو از شفیره و از لارو سن آخر تغذیه میکند. تغذیه و فعالیت شکارگری این لارو در یک بررسی مقدماتی و در آزمایشگاه با گذاشتن تعدادی از لاروهای شکارگر همراه با تعدادی شفیره و لاروسن آخر سرشاخه خوار پسته داخل ظروف پتری به اثبات رسید. در دالان شاخه های جمع آوری شده تعداد زیادی سوسک از خانواده Silvanidae نیز مشاهده شد ولی فعالیت حشره خواری آنها به اثبات نرسید. از پرورش لاروها نیز حشره کاملی حاصل نشد.

ب – پارازیتوئیدها

زنبورپارازیتوئید (cheiropachus colon l (Hym.: Pteromalidae

زنبورهای جنس Cheiropachus به عنوان پارازتیوئید لارو معرفی شده اند  در بررسیهای انجام شده مشخص شد که لاروهای این زنبور بصورت پارازیتوئید خارجی عمل کرده و از لاروهای سرشاخه خوار پسته تغذیه میکنند و پس از تمام شدن تغذیه در زیر پوست به شفیره تبدیل میشوند. اکثر شفیره های زنبور در محل سلول شفیرگی سوسک سرشاخه خوار پسته تشکیل میشوند. به نظر میرسد که لارو افت همراه با لارو پارازیتوئید تا مرحله حفر سلول شفیرگی پیش می رود ولی از این مرحله به بعد فعالیت تغذیه ای لارو پارازیتوئید باعث میشود که از بدن میزبان فقط قسمتهای سخت آن باقی بماند. لارو زنبور با کامل شدن فعالیت تغذیه ای آن به شفیره سیاهرنگ تبدیل میشود و سپس حشره کامل با ایجاد سوراخی ریز در بالای محل شفیرگی از آن خارج میشود. بیشترین درصد پارازیتیسم در مناطق مورد مطالعه مربوط به این پارازیتوئید بود. در این مطالعه، دو زنبور پارازیتوئید دیگر از بالا خانواده Calcidoidea نیز جمع آوری شدند که تعیین نام علمی نشدند.

ج – پارازیتها

(Pyemotes scolyti (Pyemotidae:Acari

این کنه از نظر رژیم غذایی چند خوار بوده و فعالیت انگلی خود را بطور تخصصی در دالان های پوستخوارهای اسکولیتیده انجام میدهد. این کنه فعالیت تخم خواری نداشته و فقط به لاروها و شفیره های اسکولیتها حمله میکند و لاروهای سنین بالاتر را به دلیل این که ظرفیت غذایی بیشتری دارند از بقیه لاروها ترجیح میدهد . فعالیت این کنه به مقدار زیاد در زیر پوست شاخه مشاهده شد. بررسی منابع علمی نشان داد که سوسک سرشاخه خوار پسته به عنوان یکی دیگر از میزبان های کنه P.scolyti برای اولین بار در ایران گزارش می شود.

د – نماند سوسک سرشاخه خوار پسته

نماتدها در حشرات خانواده اسکولیتیده بعنوان پارازیتهای مهم گزارش شده اند . در طول مراحل پوست برداری شاخه ها و در اواخر دوره رشد و نمو سرشاخه خوار پسته، تعدادی از حشرات کامل مرده بودند و از محل شفیرگی خارج نشدند. با مطالعات انجام شده و از طریق شکافتن بدن حشرات و گذاشتن آنها در آب به مدت ۲۴ ساعت، مشخص شد که این حشرات به یک نوع نماند آلوده شده اند. این نماند تعیین نام علمی نشده است.

روشهای مکانیکی

چنانچه باغداران نواحی پسته کاری به آفت از اوایل پائیز هر سال در نقاط مختلف باغات خویش قطعات مشخصی از چوبهای پسته تازه هرس شده را به عنوان تله بر سر راه سوسکهای نسل مادری قرار بدهند تا هنگام مهاجرت افراد به این قبیل تله ها هجوم آورده و در آنها تخمریزی نمایند و هر ۱۰ الی ۱۵ روز یکبار چوبهای قبلی را جمع آوری نموده و یا حداقل پوست را سوزانده و بعد آتش را خاموش نمایند و بجای آن قطعات جدید پسته در همان مکانهای قبلی قرار دهند و به همین نحو عمل را تا پایان فروردین سال بعد ادامه دهند اقدام مؤثری در تقلیل جمعیت آفت به عمل خواهد آمد به شرط آنکه همزمان با آن کلیه چوبهای هرس شده درختان پسته که در داخل باغات و یا منازل نگهداری می شوند نیز حداکثر تا آخر اسفند ماه همان سال در یک مکان جمع آوری و سوزانده شود. چنانچه این برنامه بصورت دسته جمعی و توسط باغداران هر منطقه بطور همزمان انجام میگیرد نتیجه بسیار رضایتبخش خواهد بود.

روشهای شیمیایی

جهت مبارزه شیمیایی با سوسک سرشاخه خوار پسته آزمایشات متعددی چه از نظر زمان مبارزه (قبل از حمله آفات به باغات و یا بعد از آن و شروع تغذیه از جوانه ها) و چه استفاده از حشره کشهای مجازی که طی دوره بررسی زندگی آفت مذکور بیشترین تأثیر را داشته اند انجام میگیرد. ضمنا براساس تحقیقات بعمل آمده مناسبترین زمان سمپاشی در شرایط آب و هوائی رفسنجان در نیمه اول اردیبهشت که زمان هجوم و حمله افراد نسل جدید به درختان پسته است میباشد که از بین فرمولهای اعمال شده و سموم  مصرفی بهترین نتیجه از فرمولهای زیر حاصل شده که قابل توصیه می باشد:

فرمول اول: اندوسولفان ۲۵۰-۳۰۰ سانتیمترمکعب +  نفت ۱.۵-۱ لیتر + صابون مایع ۲۵۰ سانتیمترمکعب + آب ۱۰۰ لیتر

فرمول دوم: فنیتروتیون (سومیتون) ۱۵۰ سانتیمترمکعب + نفت ۱.۵-۱ لیتر + صابون مایع ۲۵۰ سانتیمترمکعب + آب ۱۰۰ لیتر

فرمول سوم : فنیتون (لبایسید) ۱۵۰ سانتیمترمکعب +  نفت ۱.۵-۱ لیتر + صابون مایع ۲۵۰ سانتیمترمکعب + آب ۱۰۰ لیتر

استفاده از نفت بدین منظور است که براساس تجارب حاصله به محض پخش امولسیون حاوی نفت سوسک از داخل کانالهای تغذیه شده و در معرض تماس با سم قرار میگیرند و بکار بردن صابون مایع نیز جهت تهیه امولسیون یکنواخت از نفت و در نتیجه انتشار همگن آن به سم میباشد. در اینجا لازم به تذکر است برای تهیه امولسیون از نفت و صابون مایع باید توجه شود که حتما نفت را داخل صابون مایع ریخته و بشدت بهم بزنند تا حالت سفید و کف مانندی حاصل شود. چنانچه عمل عکس انجام گیرد یعنی صابون مایع را داخل نفت بریزند ابدا حالت یکنواختی به منظور تهیه امولسیون حاصل نگردیده و نتیجه ای از انجام سمپاشی بدست نخواهد آمد.

توجه : این فرمولها تجربی بوده و ممکن است نتایج در مناطق مختلف متفاوت باشد پس بهتر است یا سموم به تنهایی استفاده شود یا فرمول پیشنهادی در یه قسمت کوچک از باغ آزمایش شده و در صورت عدم مشکل در سطح وسیع به کار رود.

سم بیسکایا محصول بایر آلمان نیز به میزان ۳۰۰ cc  در هزار لیتر آب نیز اثرات مفیدی در کنترل پسیل پسته و سر شاخه خوار پسته داشته است .

منابع

• تقی زاده، فیروز و محمد صفوی. ۱۳۳۹. آفات پسته ایران. انتشارات اداره کل بررسی آفات نباتی وزارت کشاورزی.
• فریور مهین، حسین و محمدعلی حاج عبدالهی. ۱۳۶۲. گزارش نهایی طرح بررسی بیواکولوژی سوسک سرشاخه خوار پسته و تعیین بهترین و مناسبترین زمان مبارزه در استان کرمان. گزارش پژوهشی سال ۱۳۶۲. آزمایشگاه بررسی آفات و بیماریهای گیاهی رفسنجان.
• فریور مهین، حسین. ۱۳۷۰. آفات و بیماریهای مهم درختان پسته در استان کان کرمان، معاونت تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی. ۱۳۸۰.