استفاده از تفاله گوجه فرنگی در تغذیه دام و طیور
استفاده از تفاله گوجه فرنگی در تغذیه دام و طیور
مقدمه:
وضعیت تولید علوفه و خوراک دام و طیور در کشور که نسبت به جمعیت دام و طیور کمبرد بارزی دارد، ایجاب می کند تا از هر ماده خرراکی و فرعی که قابلیت استفاده در تغذیه دام و طیور را دارد استفاده شود. یکی از این محصولات تفاله گوجه فرنگی است. استفاده از این ماده علاوه بر کاهش هزینه تغذیه در واحد های پرورش از بروز مشکلات زیست محیطی که حاصل از دفع غیر اصولی این ماده مفید خرراکی است نیز جلوگیری می کند.
ﺗﻔﺎﻟﻪ ﮔﻮﺟﻪ ﻓﺮﻧﮕﻲ ﭼﻴﺴﺖ؟
تفاله گوجه فرنگی یک محصول جانبی است که از فرآیند گوجه فرنگی برای تغلیظ خمیر، عصاره، پوره، رب وسس گوجه بدست می آید. تفاله گوجه فرنگی شامل پوست ، دانه گوجه فرنگی ، مقداری فیبر و خمیر چسبنده است. این ضایعات به دلیل مواد آلی موجرد در آن مشکلات متعددی را از طریق رویش گیاهان فاضلابی، جویباری و رودخانه ای ایجاد می کند. این محصول معادل یک پنجم وزن گرجه تازه (۲۰%) می باشد که با توجه به داشتن انرژی، پروتئین و هزینه پایین تهیه، می تواند در جیره غذایی دام و طیور گنجانده شده یا بعنوان جایگزین برخی مراد خوراکی در جیره مصرف گردد.
ارزش غذایی :
آنالیز شیمیایی تفاله نشان داد که این محصول شامل ۲۰ تا ۲۵ درصد پروتئین خام، با ۱۳ درصد لیزین بیشتر نسبت به پروتئین سریا است. این محصول همچنین یک منبع خوب ویتامینهای B و یک منبع نسبتا خرب ویتامین A است، اما از نظر ریبوفلاوین فقیر می باشد، مقدار گزانتوفیل موجرد در تفاله بالا برده و قابل مقایسه با گلوتن ذرت یا پودر یونجه (در حدود ۲۰۰ تا ۲۴۰ میلی گرم به گرم) است. این موضوع مخصوصا در مورد مرغهای تخم گذار مهم است، زیرا به بهبود رنگ و کیفیت زرده تخم مرغ کمک می کند. وارد کردن تفاله گوجه فرنگی در جیره های طیور همچنین به جلوگیری از بروز مشکلات هضمی کمک می کند. جوجه هایی که با تفاله گوجه فرنگی تغذیه شدند در موارد کمتری دچار اسهال و یا سایر اختلالات هضمی شدند. این موضوع به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی تفاله است که باعث بهبود کیفیت غذا و بهداشت می شود. این محصرل حاوی مقادیر بالای پروتئین خام ، ADF ، NDF و مقدار مناسبی چربی است. مقدار پروتئین خام دانه گوجه فرنگی بیشتر از کنجاله تخم پنبه و میزان پروتئین خام پوسته قابل مقایسه با یرنجه خشک است.
استفاده از تفاله گوجه فرنگی در تغذیه دام و طیور
الف) استفاده در تغذیه طیور:
برای استفاده از این ماده خوراکی در تغذیه مرغان تخمگذار، بر روی خصوصیاتی همچون تولید تخم مرغ، وزن تخم مرغ، گرم تخم مرغ روزانه ، ضریب تبدیل خوراک و نیز صفات کیفی نظیر رنگ زرده (تکنیک رش)، ضخامت پوسته، وزن پوسته، ارتفاع سفیده و واحد ها ، آزمایشاتی انجام گردید. نتایج این آزمایش نشان داد که، استفاده ی سطح ۱۰ درصد از تفاله در جیره از نظر تولید تخم مرغ ، گرم تخم مرغ روزانه و ضریب تبدیل خوراک نسبت به عدم استفاده بهبود داشته است، وزن بدن در مصرف خوراک روزانه، وزن تخم مرغ ، رنگ زرده ، ضخامت پرسته ، وزن پوسته و واحد ها ، تحت تاثیر سطوح استفاده تفاله گرجه فرنگی قرار نگرفتند. با توجه به این موارد از این ماده خوراکی در تغذیه طیور تخمگذار می توان به مقدار ۱۰درصد و همچنین تا ۲۰ درصد از جیره کل مصرفی برای جوجه های گوشتی استفاده نمود.
ب) استفاده در تغذیه دام:
از این ماده خوراکی در تغذیه دام به صورتهای تفاله تازه، تفاله خشک، سیلو شده به صورت مخلوط با ذرت ، سیلوی مخلوط با کاه گندم استفاده کرد . استفاده از تفاله تازه به میزان ۱۵ درصد در تغذیه گاوهای شیری نتایج خوبی را در پی داشته است که البته قابل ذکر است که این مقدار باید در حداقل سه وعده روزانه و به صورت تدریجی به دام داده شود تا از بروز مشکلات متابولیکی جلوگیری شود. تغذیه تدریجی پس از گذشت سه هفته کامل می شود و عادت پذیری صورت می گیرد. انرژی این ماده در حدود ۴۷۰۰ تا ۵۷۰۰ کالری در گرم است که می تواند در جیره غذایی به عنوان یک ماده پر انرژی برابر با جو مورد مصرف قرار گیرد . تفاله گوجه فرنگی با توجه به وجود اسیدهای سیتریک ، تارتاریک، سوکسینیک ، اگزالیک ، فرمیک و… دارای PH اسیدی می باشد که در نتیجه خوردن مقادیر زیادی از آن باعث افزایش اسیدیته و کاهش PH شکمبه به زیر ۵ گشته که نهایتاً اسیدوز را در پی خراهد داشت.
نکته ) علائم مسمومیت در اثر استفاده زیاد از تفاله گوجه فرنگی در تغذیه دام:
در این گونه مواقع و با وقوع اسیدوز در دام ، جریان خون در کلیه کاهش و باعث قطع ادرار و گاهی شوک و مرگ میگردد . افزایش اسیدیته خون بر قشر خاکستری مغز اثر گذاشته و باعث نکروز آن می شود که با علائمی همچون ، سستی، بی اشتهایی، بی حالی، تلو تلو خوردن و زمین گیری تظاهر می یابد . بنابر این باید همواره تفاله را به تدریج به مصرف دام رسانده و به صورت آزاد به مصرف دام نرسانیم.
نتیجه گیری و بحث :
تفاله گوجه فرنگی نباید در مقادیر بیشتر از سطوح ترصیه شده به کار رود. مقدار بالای فیبر تفاله (۳۰درصد فیبر خام) می تواند به شدت انرژی قابل استفاده جیره برای طیور را محدود کند. همچنین تغذیه بیش از حد تفاله به دلیل تلخی آن می تواند باعث نامطبوع شدن جیره شود این موضوع به خصوص در مواقعی که تفاله عمل آوری نشده در جیره استفاده می شود، مشاهده می گردد . استفاده از تفاله گوجه فرنگی در تغذیه مرغان تخمگذار تا ۱۰ درصد جیره و در جوجه های گوشتی تا ۲۰ درصد ، هیچ گونه اثر منفی بر عملکرد تولیدی ندارد . جایگزینی تفاله خشک یا سیلو شده به جای بخشی از علوفه و پروتئین جیره ، تاثیر معنی داری بر عملکرد دام ندارد، بنابر این می توان این محصول فرعی صنایع غذایی را جهت تامین بخشی از نیازمندی NDF و پروتئین خام دامها استفاده کرد، بدون اینکه تاثیر منفی بر روی عملکرد تولیدی دام داشته باشد. نهایتاً با توجه به ارزان بودن این محصول فرعی کارخانجات ، استفاده از آن می تواند هزینه تولید شیر را بدون اثرات جانبی بر عملکرد حیوان کاهش دهد و عامل مهمی نیز در جلوگیری از بروز مشکلات زیست محیطی باشد.
منابع
جعفری م، ر پیرمحمدی، ۱۳۸۵، برسی ارزش غذایی تفاله گوجه فرنگی عمل آوری شده در تغذیه مرغان تخمگذار، پایگاه اطلاعات علمی SID، ۱۵۷-۱۶۴: (۳) ۱۶
حسن پناه م ، م. یحیایی، ۱۳۸۳، شناسایی عرارض ناشی از مصرف تفاله گوجه فرنگی و شیوه مناسب مصرف آن در تغذیه گاوهای شیری، دامدار، شماره ۱۵۹
آفتاب، ۱۳۸۶، تاثیر تفاله گرجه فرنگی بر عملکرد گاوهای شیرده هلشتاین،
Jafari.M. R. Pirmohammadi, and V. Bampidis, 2006, The Use of Dried Tomato Pulp in Diets of Laying Hens, International Journal of Poultry Science 5 (7):618-622
Weiss.W.P. D.L. Frobose, and M. E. Koch, 1997, Wet Tomato Pomace Ensiled with Corn Plants for Dairy Cows, J. Dairy Science Vol. 80 No. 112896-2900
این مقاله نوشته آقایان قاسم خلیل پور ، علی مدد جعفرزاده در مجله برزگر شماره ۱۰۱۹ در دی ماه ۱۳۸۸ به چاپ رسیده است.
