نهضت سبز مطلوب مزارع گندم
مقدمه
سبز مطلوب
همه دست اندرکاران تولید گندم به امید و با هدف رسیدن به عملکرد در واحد سطح بالا می باشند عملکرد خوب مورد انتظار، ناشی از رعایت مجموعه عواملی مدیریتی زراعی است که توسط کشاورزان اعمال می شود و توسط گروههای ارائه دهنده خدمات به موقع تهیه و عرضه می گردد. سبز مطلوب مزرعه اولین و بهترین عامل افزایش تولید است که باعث می شود بهره وری از نهاده ها و منابع تولیدی بهینه و حداکثر باشد سبز مطلوب ناشی از انجام مجموعه عوامل اجرایی است که به طور زنجیره وارباهم متصل بوده و جز جز افزایش اجزاء عملکرد رl تکمیل می نمایند و باهم باعث می شوند گستره تولید حداکثر شکل بگیرد.
این عوامل عبارتند از : رعایت تناوب زراعی – انتخاب بذر مناسب و آماده سازی برای کاشت -تهیه بستر مناسب بذر با انتخاب روش کاشت مناسب و آبیاری بموقع هستند.
تناوب زراعی
تناوب زراعی کشت گندم به صورت متوالی در طی چند سالی با توجه به استفاده بهینه گندم از یک سطح خاک و به منظور جلوگیری از ضعیف شدن خاک از نظر مواد غذائی و گسترش علفهای هرز آفات و بیماریها و نهایتاً جلوگیری از کاهش محصول ، تناوب زراعی جهت سبز یکنواخت از ضروریات برنامه ریزی زارعین می باشد . عواملی که در انتخاب تناوب زراعی موثرند عبارتند از: محصولات قابل کشت در منطقه، آب دردسترس جهت آبیاری محصولات ، میزان بهره وری از زمین، کنترل فرسایش خاک، کنترل علفهای هرز، آفات و بیماریها، عوامل اقتصادی برای کشاورزی ، ساختمان و حاصلخیزی خاک و مقدار باران و رطوبت خاک . در حال حاضر در اراضی گندم یکی از مهمترین تناوبهای موجود کشت گیاهان روغنی کلزامی باشد. تناوب زراعی در بیشتر موارد محدود به روال کار زارعین در مناطق مختلف است و همیشه بهترین تناوب عملی ترین آن نیست هرمزرعه با توجه به اطلاعات مدیر مزرعه می تواند برنامه تناوبی خاص خود را داشته باشد.
آماده سازی بستر بذر
اولین نیاز بذر داشتن بستری پایدار و مطمئن است به طوریکه بتواند از سایر فاکتورهای رشد و نمو استفاده نماید و حتی الامکان از تاثیر عوامل سو در امان باشد . هر بذر زمانی میتواند حداکثر پتانسیل خود را به ظهور برساند که در بستر مناسب قرار گیرد . عملیاتی که به منظور قرار گرفتن بذر در بستر مناسب و آغاز رویش انجام میگردد عبارتند از :
شخم ، عملیات نرم کردن خاک، تسطیح، کودپاشی و بذر کاری، پوشاندن بذر، آماده سازی زمین برای آبیاری و انجام عملیات کاشت بذر می باشد.
در آماده سازی مناسب بستر بذر رعایت موارد ذیل ضروری است.
1 – شخم تا عمق ۲۰ سانتیمتر : براساس نتایج حاصل از تحقیقات، عمق شخم کمتراز۱۵ سانتیمتر باعث کاهش عملکرد دانه در هکتار می گردد.
2 – دیسک زنی جهت خردکن کلوخه ها: عملیات دیسک زنی، توجه به رطوبت نسبی، عمق متوسط خاک و با توجه به بقایای گیاهی از کشت قبلی و کلوخ داربودن زمین به صورت ۲ بار عمود برهم صورت می گیرد. پس از دیسک زدن نباید خاک حالت پودری داشته باشد که باعت به هم ریختن ساختمان فیزیکی خاک می شود.
3 – کودپاشی
4 – تسطیح زمین به منظورسهولت درآبیاری وبالابردن راندمان کار و ایجاد درصد سبز یکنواخت برمبنای روش آبیاری لازم است بعداز دیسک زدن عملیات تسطیح نسبی زمین توسط لولر و یا ماله انجام گردد.
عملیات تسطیح باید در جهت آبیاری و یا عمود بر شیب زمین صورت گیرد .
مقدار بذر
اگر عملیات زراعی به خوبی انجام گیرد و بستر بذر مناسب بوده باشد و همچنین از بذر کار برای کشت گندم استفاده گردد در میزان مصرف بذر صرفه جویی زیادی خواهد گردید. یکی از ضایعات عمده گندم در کشور ما مصرف زیاد بذر به دلیل فقرمکانیزاسیون می باشد. مصرف بیش از حد مجاز بذر موجب متراکم شدن بوته ها و ضعیف شدن ساقه ها و بروز ورس خواهد گردید. تراکم کمتراز حد مجاز بوته نیز موجب غالب شدن علفهای هرز در مزرعه خواهد شد.
به طور خلاصه میزان بذر تابع شرایط زیراست :
1 – نوع زراعت (آبی پادیم)
2 – وزن هزار دانه : بذوری که دارای وزن هزاردانه بیشتر می باشند، مقدار بذر بیشتری استفاده می گردد.
3 – شرایط فیزیکی خاک : در خاکهای قوى میزان بذر کمترو در خاکهای سبک و ضعیف این میزان افزایش می یابد.
4- زمان بذرپاشی : اگر کشت دیر انجام گیرد مقدار بذر بیشتری باید کشت نمود تا جبران کمی پنجه زنی را در اثر سرما بنماید.
5 – رقم : میزان بذر مورد نیاز ارقام مختلف متفاوت و توسط مراکز تحقیقاتی توصیه می گردد.
6 – قوه نامیه : میزان بذوری که دارای قوه ی نامیه کمتر از استاندارد هستند باید افزایش یابد.
7- سیستم زراعت : در زراعت مکانیزه به علت یکنواختی زمین و عمق کاشت، نسبت به
زراعت سنتی میزان بذر کمتری مصرف می گردد.
عمق کاشت
عمق کاشت در گندم با توجه به شرایط زیر حدود ۷-۳ سانتیمتر می باشد.
1 – نوع زراعت (آبی – دیم )
2 – هوای منطقه
3 – چگونگی تهیه زمین
4 – زمان کاشت
خطی کارهای غلات:
جهت استقرار بذر در داخل خاک لازم است از انواع دستگاههای خطی کار بذر استفاده کرد. در مزارع آبی دارای شیب ملایم و مناسب عمل کاشت در امتداد و جهت مسیر آب انجام میگیرد . اگر مزرعه دارای شیب تند باشد بهتر است ، جهت جلوگیری از آب شویی وآب دوانی در آن و حداکثر استفاده از آب آبیاری و نزولات آسمانی عمل کاشت در خلاف جهت شیب تند صورت گیرد. بنابراین در این نوع مزارع ، کشت با خطی کار فاروثردار مناسب است. استفاده از بذر کارخطی کار موجب می گردد که بذر در عمق، فاصله و محل مناسب قرار داده تا با تنظیم فاصله بین بوته ها رقابت بین آنها را به حداقل ممکن رساند و میزان بذر مصرفی درحد نیاز مزرعه مصرف گردیده و عملا موجب صرفه جویی در میزان بذر مصرفی و نهایتا کاهش هزینه های تولید گردد . مناسب ترین عمق کاشت برای گندم بین ۵ تا ۳ سانتیمتر می باشد. در اراضی سبک عرض پشته کمتر و در اراضی سنگین عرض پشته ها می تواند افزایش یابد بدین ترتیب روی هر پشته سه خط به فاصله ۱۵-۱۲ سانتیمتر کشت میگردد.
روشهای مختلف كاشت:
اصولا باتوجه به ابعاد هندسی، شیب زمین زراعی وهمچنین میزان آبی که کشاورز در اختیار دارد و استفاده از سیستمهای آبیاری می توان روش کشت را انتخاب و اجرا نمود . کشاورزانی که دارای منابع آبی قنات و یا چاه با مدار طولانی آب و خاک شور مجبور به کشت کرتی یا نواری می باشند و آن دسته از کشاورزان که از سیستمهای آبیاری بارانی یا کلاسیک استفاده می نمایند می توانند از دستگاههای خطی کاربدون فاروئر و یا دستگاه کمبینات استفاده کرد. در مزارعی که آبیاری مزرعه به صورت ثقلی یا روش جوی و پشته صورت می گیرد. کاشت با بذركارتوأم یا فاروئر(کشت روی پشته) امکان پذیر می باشد. گندمکاران عزیز بایستی توجه داشته باشند گندم آبی نیاز به آب کافی جهت انجام آبیاری مراحل ششگانه (خاک آب ، ناخن آب، پنجه آب، ساق آب، خوشاب ودان آب) داشته لذا بایستی مزان کشت خود را با میزان آب طوری تنظیم نمایند تا قادر به آبیاری مزرعه در مراحل مذکور باشند.
آبیاری
گندم آبی معمولا پس از کاشت نیاز به آّبیاری جهت سبز شدن دارد که این کار عملا پس از کاشت انجام می پذیرد. معمولا آب اول زراعت گندم از اهمیت بسزائی برخوردار می باشد و در صورت آبیاری نامناسب سبز مطلوب با مشکل روبرو می شود. در خاکهای سنگین غرقاب نمودن قاروها موجب سله بستن سطح پشته ها گردیده و درنتیجه بذر گندم آماده سبز شدن توانایی جوانه زدن از زیرسله ها نداشته و لذا در این گونه مزارع که سطح خاکی سله بسته باشد نیاز به آبیاری دوم یا به اصطلاح ناخن آب می باشد و این آبیاری دوم کمک موثری به افزایش بذور سبز شده خواهد نمود. لذا به کشاورزان عزیز توصیه می گردد که میزان سطح زیر کشت گندم خود را متناسب با میزان آب قابل دسترس درنظر گرفته که اکثریت زارعین توان استفاده از آب دوم جهت آبیاری مزارع خود را داشته باشند و این آبیاری معمولا ۸ روز بعد از آبیاری اول (خاک آب) در سبز یکنواخت مزرعه گندم موثر خواهد بود.
روش استفاده از مایه تلقیح ازتوباکتر پودری و مایع با بذر
در کشت گندم و جو به ازای هر یکصد کیلو گرم بذر مصرفی یک بسته یک کیلوگرمی ازتوباکتر برای تلقیح با بذر استفاده شود ( حداکثر ۲ کیلو گرم در هکتار) . بذر مصرفی در یک هکتار را داخل یک محفظه گردان ریخته با یک تا دو لیتر آب یا محلول ۲۰ درصد شکر بهم بزنید تا بذور مرطوب شوند. مایه تلقیح را به آن اضافه کرده، عمل هم زدن را ۵ دقیقه دیگر ادامه دهید . سپس بذور آغشته شده را روی یک سطح تمیز در سایه به مدت ۱۰ دقیقه پهن کنید تا کمی خشک شود و بعد از آن اقدام به کشت نمایید. علاوه بر این از ازتوباکتر مایع نیتروکسین نیز می توانید بجای ازتوباکتر پودری استفاده نمایید، بطوری که می بایست ابتدا دو لیتر از مایع نیتروکسین را با دو لیتر آب رقیق کرده بر روی بذر مصرفی در یک هکتار محلولپاشی کنید. دقت شود تا محلول نیتروکسین آماده شده کاملا با بذر مخلوط شود. بذرهای تلقیح شده را همان روز مصرف کنید .
فسفر :
تمام کود فسفره بایستی قبل از کاشت مصرف گردد و به دلیل تثبیت فسفر در خاک و عدم تحرک آن در مقایسه با کودهای ازته بهتر است با بذر کار زیر بذر ، با فاصله ۱۰-۵ سانتی متر قرار گیرد. به عبارت دیگر مصرف کودهای فسفاته به صورت نواری نسبت به روش دستپاشی از اولویت بیشتری برخوردار است. ضمن اینکه مقدار کود مصرف شده به دو سوم مقدار محاسبه شده تقلیل می یابد. چنانچه این روش به دلیل عدم وجود تجهیزات کافی عملی نباشد می توان کود فسفر را با دیسک در عمق خاک قرار داد.
کودهای فسفاته رایج در کشور دارای مشخصات زیر می باشند .
1 – کودهای دی آمونیم فسفات حاوی ۴۶ درصد فسفر و حدود ۱۸ درصد ازت خالص است.
2 – کود سوپر فسفات تریپل حاوی ۴۶ درصد فسفر ۱۴-۱۲ درصد کلسیم می باشد.
3 – کود سوپر فسفات ساده دارای ۱۶ درصد فسفر بوده که بقیه آن عمدتاً گچ است.
پتاسیم :
تمام کود پتاسیم قبل از کاشت مصرف و بادیسک زیر خاک قرار داده می شود درصورتی که پتاسیم موجود در خاک برای رفع نیاز گیاه کافی نباشد و کود پتاسیم نیز قبل از کاشت مصرف نشده باشد مصرف سرک کلرور پتاسیم در یک نوبت در مراحل اولیه رشد توصیه می گردد.
