مدیریت علفهاي هرز در شالیزار

مقدمه:
علف هاي هرز به دلیل استفاده از فضا،سایه اندازي روي زراعت، استفاده از آب عناصر غـذایی خـاك،میزبان بودن براي آفات و بیماري ها، فراهم نمودن محیط مناسب براي فعالیت عوامل بیماري زا و ایجـاد مشکلات فراوان در هنگام برداشت داراي اهمیت هستندو در بـین عوامـل خـسارت زا بـه محـصولات کشاورزي، علف هاي هرزهم کم اهمیت نیستند . بخصوص در برنج که علف هاي هرز در ایـن زراعـت اگرچه در مقایسه با سایر محصولات از تنوع کمتري ب رخوردار اسـت خـصوصا اینکـه اکثـر علـف هـاي هرز با شرایط آبزي سازگاري دارند.ولی در عین حال روش هاي مبارزه به دقت بیشتري نیاز دارد

علل کنترل علف هاي هرز در مزارع برنج
1- جلوگیري از خسارت کمی (افزایش عملکرد) کـه بـه دو روش کـشت، ارقـام بـرنج فـصل کـشت و مـصرف کـود ازتـه بـست گی دارد.2-جلـوگیري از خـسارت کیفـی (افـزایش کیفیـت )3-کـاهش هزینـه تولید4- کاهش خسارت آفات و بیماري ها
خسارت علف هاي هرز
بر اساس گزارشات اعلام شده از طرح هاي تحقیقاتی کاهش عملکرد خالی از خسارت علف هاي هـرز در مزارع برنج برنج نشاي بین 10 تا 50 درصد و کشت مستقیم 50 تا 90 درصد می باشد.
تقسیم بندي علف هاي هرز برنج
1- از گروه علف هاي هرز کشیده برگ می توان به سوروف بنام محلی وازمیل، بنـدواش (سـگ واش ) را نام برد که سوروف از اهمیت بیشتري در این گروه برخوردار است.

2- از گروه علف هاي هرز پهن برگ به قاشـق واش (بارهنـگ آبـی )، سـ یل واش، روغـن واش، آمانیـا،گل آردي، گل مرواریدي، عدسک آبی، دو نیش و برگیا اشاره کرد.

3- از گروه علف هاي هرز جگن ها می توان انواع ادیارسلام، پیـزر، الیوکـاریس، علـف ارزانـی اشـاره نمود که اریارسلام ها از اهمیت بیشتري در این گروه برخوردار هستند.

روش هاي مبارزه با علف هاي هرز برنج
الف) پیشگیري: نکاتی که در پیشگیري باید مورد توجه قرار گیـرد 1- اسـتفاده از بـذر کـاملا پـاك و بوجاري شده و فاقد هرگونه بذور علف هاي هرز 2- سبک و سنگین کردن بذور 3- احـداث خزانـه در محل مناسب 4- تهیه زمینی مطلوب 5- تمیز نمـودن کانـال و جـوي هـاي آبیـاري 6- مـدیزیت صـحیح آبیاري 7- اجازه ندادن علف هاي هرز به بذردهی 8- بذرگیرهاي شـلتوك بـرنج عـاري از علـف هـاي هرز 9- سبک سنگین کردن بذور
ب) مبارزه زراعی که عبارت است از 1- عملیات به موقع مراحل مختلف آماده سازي زمینـی (شـخم عمیق در پائیز) 2- غرقاب نمودن شالیزار 3- کشت با فاصله معین 4- روش کشت نشایی برنج

ج) مبارزه مکانیکی : وجین اول 10 تا 15 روز وجین دوم 30 تـا 35 روز بعـد از نـشاکاري کـه اینکـار داراي مزایایی از قبیل دفع تمامی علـف هـاي هـرز، محـیط سـالم و بـی خطـر، تهویـه مناسـب و خـروج گازهاي مضر و دسترسی بیشتر به اکـسیژن بـ راي ریـشه هـاي بـرنج، اسـتفاده از نیـروي انـسانی و مـشکل بیکاري، صرفه جویی ارزي.

مبارزه بیولوژیکی : پرورش 250تا 300 اردك در اراضـی شـالیزاري در 10 روز پـس از نـشاکاري تـا قبل از خوشه رفتن.

هـ) مبارزه شیمیایی : این روش مبارزه ماننـد دیگـر روش هـاي داراي یـک سـري معایـب و م زایـایی است، از معایب آن می توان ، آلوده شدن محیط زیـست بـه سـموم شـیمیایی و از مزایـاي آن مـی تـوان باصرفه بودن، اختصاصی بودن سهولت و سادگی کار با علف هاي هرز را نام برد.
1- نکات مهم در استفاده از علف کش ها قبل بذرپاشی حدود سه روز قبل از بذرپاشی، بستر خزانه را ک املا ماله کشی کرده و ارتفاع آب را حدود 5 سانتی متـر می رسانیم . سپس علف کش مورد نظر را به مقدار 30 سی سی براي 100 متر مربع خزانه بـصورت قطـره پاشی در سطح خزانه پخش می نماییم . لازم به ذکر است که از ورود و خروج آب تـا مـدت 48 سـاعت جلوگیري می نماییم بعد از آن آب خز انه را تخلیه کرده و چند بار این کـار را تکـرار مـی دهـیم و پـس با دست کشیدن در سطح بستر بذرها و اندکی هوادهی اقدام به بذرپاشی می نماییم.
2- کنتزل علف هرز سوروف بعد از سبز شدن خزانه
چنانچه به علل فرصت مبارزه با سوروف در مرحله قبل از بذر پاشی از دست رفته باشد، م ی تـوان 2 تـا 3 هفته بعد از بذرپاشی، زمـانی کـه سـوروف هـاي خزانـه 2 تـا 3 برگـی شـدند بـا اسـتفاده از علـف کـش پروپانیل خزانه را سمپاشی کرد که براي اینکار یک روز قبل از سمپاشی لازم است آبیاري را قطع کـرد یک روز بعد از سمپاشی دوبار، جریـان آب را برقـرار کـرد . و همچنـین لازم اسـت بـه منظـور پرهیـز از هرگونه اثر نامطلوب علف کش، حداقل یـک هفتـه قبـل از سمپاشـی تـا یـک هفتـه بعـد از سمپاشـی از مصرف حشره کش و کود هاي شیمیایی داري شود. مقدار علف کش مورد نیاز براي 100 متر مربع، 120 سی سی علف کش با 3 لیتر آب بـا اسـتفاده از سـم پاشی مورد نیاز است. در حین سمپاشی باید توجه داشت که چـون سـم پروپانیـل یـک علـف کـش تمـامی اسـت، از ایـن رو هنگامه سمپاشی باید دقت کرد که سم با تمام سوروف ها تماس پیدا کند تا اثر کند. نکات مهم در مصرف علف کش ها قبل از نشا کاري در زمین اصلی
1- مزرع خوب تسطیع شده باشد و پستی و بل ندي ها در آن دیده نشود .2- بـا توجـه بـه نـوع علـف هـرز منطقه سعی شود از علف کشی استفاده شود که بیشترین کارایی را داشته باشد .3- علـف کـش بـه موقـع استفاده شود که زمان درست مصرف علف کـش هـا 3-5 روز قبـل از نـشا مـی باشـد .4- روش صـحیح مصرف علف کش ها به صورت قطره پاشی به درستی انجام شود.

با توجه به اینکه در دهانه بطـري هـاي قطره پاش سوراخ هاي خاصی تهویه شده است زارع بطري را پس از برداشتن سـر آن در دسـت گرفتـه و از ابتداي کرت به فاصله 2 تا 2/5 متر از یک مرز مستقیم شروع و حرکت می کند و در هر قـدم یـا تـا در هر 2 یا 3 قدم بسته به مقدار علف کشی که باید در هکتار مصرف شود یک بار بـه چـپ و بـه راسـت بطري را حرکت می دهد به طوري که قطرات علف کش از هر طرف تا فاصله 2 -2/5 متري و در واقـع در نوار به عرض 4-5 متر بصورت حدامکان یکنواخـت پتـشیده شـود و بـا مـسیر قبلـی و بـه فاصـله 4-5 متري آن حرکت برگشت را با همان شیوه انجـام و آن را عینـا در بقیـه کـرت هـا ادامـه دهـد ..5- میـزان مصرف بر اساس دز معرفی شده در برشور سموم استفاده شود .6- ارتفاع آب در سـطح مـزرع یکـسان و بین 5-7 سانتی متر باشد و در حین سمپاشی ورود و خروج آب مزرع حداقل 3-5 روز چلوگیري شود.

نکات مهم در مورد استفاده از علف کش ها بعد از نشاءکاري در زمین اصلی
همان نکات و روش هایی را که در مورد استفاده از سوروف علف کش ها در قبل از نشاءکاري گفته شد. باید رعایت گردد با این تفاوت که زمان مصرف علف کش در 5 -7 روز بعد از نشاءکاري میباشد.

آزولا:
علی رغم تمام فوایدي که در مورد آزولا بیان شده است در بسیاري از موارد مـدیریت نامناسـب و عـدم توجـه بـه عدم خواستگاه اکولوژیکی آن باعث بروز مشکلاتی در دنیا و به جنوبی ایران شده است . امـا تـا ایـن زمـان بـدلیل رشد فوق العاده زیاد آن و حمل آن توسط پرندگان، انسان و سیلاب نه تنها موفقیتی واصل نشده بلکـه هـم اکنـون در اکثر نقاط کشور آلودگی این گیاه گزارش شده است . در ایران در سال 1363، آزولا به منظور تثبیت نیتـروژن در مزارع برنج مورد استفاده قرار گرفت چند سال هم ا کنون بـدلیل گـستردگی و رشـد بـسیار زیـاد آن بـه عنـوان علف هرز درج یک مزارع برنج (بخصوص گیلان) مطرح است.

روش هاي مدیریت آزولا:
الف) پیشگیري: پیشگیري در اصول اولیه کشاورزي صـحیح و ارزان تـرین روش بـراي جلـوگیري از گـسترش علفهاي هرز از جمله آزولا است . در مناطق آلـوده بـه ایـن سـرخس توصـیه مـی شـود . بـا نـصب تـوري در حمـل
ورودي آب به مزرعه تا آنجا که ممکن است از ورود آزولا جلوگیري شـود و نیـز از آب فاقـد آلـودگی بـه ایـن گیاه استفاده شود . 2- در خاکهایی که نیاز به کود فسفره نمی باشد از دادن کودهاي فسفره زیاد جلـوگیري بعمـل آید. 3- قبل از شروع فصل زراعی نسبت به تمیز نمودن جوي ها و کانال ها اقدام گردد.
ب) کنترل زراعی:
1- استفاده از نشاء هاي بلند در شالیزار 2- کاهش میزان مصرف کـود فـسفره 3- تـسطیح زمـین تـا حـد ممکـن و کاهش عمق آب مزرعه (نزدیک به صفر) به طوري که آزولا به سطح خاك بچسبند باعث کاهش و حتـی از بـین رفتن این گیاه می شود. 4- بالا بردن میزان مصرف کود ازته می تواند تا حدي آزولا را کنترل کند.
ج) کنترل مکانیکی
جمع آوري آزولا از سطح آب با وسایل مختلف و با دست
د) کنترل بیولوژیکی : در برخی از مناطق دنیا نیـز از مـاهی کپـور جهـت کنتـرل یـک گونـه از آزولا و نیـز در آفریقاي جنوبی از یک نوع سرخرطومی نیز استفاده مـی شـود و در برخـی منـاطق نیـز از اردك بـراي کنتـرل آن استفاده می شود.
هـ) مبارزه شیمیایی : بدلیل مشکلات زیادي که سموم شیمیایی در اکوسیستمهاي آبی براي آبزیـان ایجـاد مـی کند کنترل شیمیایی آزولا در مزرعه برنج چ ندان موقعیـت آمیـز نبـوده و راه هـاي محلـی مفیـدي تـاکنون بدسـت نیامده است در برخی مناطق جهت کنترل این علف هرز در مزارع برنج سم توفوردي توصیه شده است. در برخی کشورها از جمله ایالات متحده از علف کش توفوردي به اضافه یک لیتر مواد پاکت کننده مـایع همـراه
با 200 لیتر آب در هکتار و توانسته است نوعی از آزولا کار در دنیا داور برخی از رودخانه ها و احزاب ها کنتـرل نماید. علاوه بر آن علف کش داي کوات (دیواره) به مقدار 4 لیتر در هکتار به همراه یـک لیتـر مویـان غیـر یـونی در کنترل این گونه موثر بوده است . در کشور ما بدلیل جدید بودن این گیاه، مطالعه اي در زمینـه کنتـرل شـیمیایی آن صورت نگرفته و لذا نیاز به تحقیق دارد.
استفاده آزولا:
علاوه براین از آزولا می توان به عنوان کود سبز با کاربرد آزولا در مزارع برنج در چـین بطـور متوسـط آزمـایش عملکرد بعنوان 600 تا 700 کیلویی در هکتار شده است . بعنوان کنترل کننده علـف هـاي هـرز کـه در بـسیاري از موارد بدست استفاده از نشاءهاي بلند و پوشش دار شدن سطح آب شالیزارها توسـط آزولا نیـاز بـه علـف کـش و وجین نمی باشد . کـه در ایـن حالـت بایـد از ثبـت مخلـوط اسـتفاده شـود و آزولا زودکاشـت نـشود بلکـه بعـد از نشاءکاري کشت شود . آزولا به عنوا ن علفوفه بطور متوسط میزان پروتئین خام مـاده خـشک آزولا بـین 14 تـا 24 درصد در نوسان می باشد ) و به طور متوسط از هر هکتار ازولا می توان روزانه یک تا دو تـن علوفـه تـازه برابـر بـا
10 تا 30 کیلوگرم پـروتئین خـام تـامین نمـود از آزولا در پـرورش مـاهی در مزارعـی کـه در آنهـا بـرن ج و آزولا بصورت مخلوط کشت می شوند که در این بین کـشور چـین از جملـه کـشورهایی اسـت کـه از ایـن روش بهـره مناسبی برده است . آزولا به عنوان منبع غذایی براي انسان که مـی توانـد بـصورت سـبزي تـازه سـالاد، املـت و یـا بصورت سرخ کرده مورد استفاده قرار گیرد . تغذیه با آزولا هیچ گونه ناراحتی گوارشی و مسمومیتی بـراي انـسان ایجاد نمی کند و این گیاه داراي ویتامین هاي ب، کاروتن آوپرد ویتامین آ می باشد . میزان کـاروتن آن از هـویج نیز بیشتر است اما میزان اسید اسکور پلکان آن کم است . در تجزیه شیمیایی آزولا هیچگونه اثري از سرب، جیـوه در سینگ و سای ر موارد سمی مـشاهده نـشده اسـت . معیـار فراگیـر آزولا : تـامین عناصـر غـذایی بعنـوان نیتـروژن، پتاسیم، فسفره کلسیم، منیزیم در اختیار گیاه برنج قرار می دهد.
– بعنوان کمپوست در شیري کاري و گل کاري ها
– پوشش تراکم آن در سطح آب مانع خروج حشرات آبزي، نظیر شپداکوئل
– در داروسازي بعنوان داردهاي آنتی یبوست
– بعنوان کمپوست در املاح خاك هاي شور و قلیا

منابع مورد استفاده :
4- زند، 1. ، ح، رحیمیان، ع . کوچکی. ج، خلقانی، ك، موسوي و ك . رمضانی. 1383. اکولـوژي علـف هـاي هـرز (کـاربرد
مدیریتی) انتشارات دانشگاه مشهد، 558 صفحه
5- عمران ی،م. 1378. بررسی مـدیریت آب در کنتـرل علـف هـرز سـوروف در دورقـم طـارم محلـی و شـفق ، پایـان نامـه
کارشناسی ارشد ،دانشگاه علوم و تحقیقات، 100 صفحه
6- محمد شریفی، م . 1378. بررسی روند تغییرات در مجموعه رویش علفهاي هرز شـالیزار هـاي گـیلان . مجلـه زیتـون .
47.-51 صفحه .141 شماره
7- محمد شریفی، م. 1373. مبارزه تلفیقی با علفهاي هرز – مجله زیتون شماره 123.
8- محمد شریفی، م.1380. راهنماي کار براي علف هاي هرز مزارع برنج. انتشارات
9- منتظري، م . 1384. یافته هاي دانش علف هرز بـا چـشم انـدازي ویـژه در کنتـرل بیولـوژیکی انتـشارات وزارت جهـاد
کشاورزي سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزي، 207 صفحه.
فنی معاونت ترویج. 114 صفحه.
10- نحوي، م، حو ر، سروش . 1384. مدیریت زراعی خزانه هاي برنج، انتشارات دفتر برنامه ریزي و همـاهنگی تـرویج، 19
صفحه.