دستور العمل هرس درختان پهن برگ

مقدمه:
اكثر درختان و درختچه هاي زينتي، اگر تحت شرايط محيطي مناسب بدون دخالت انسان رشد كنند، پس از چند سال تبديل به درختان و درختچه هايي با شاخ و برگ متراكم خواهند شد كه چه از نظر ميزان و كيفيت گلدهي و چه از نظر شكل ظاهري مطلوب نخواهند بود . در اينگونه گياهان شاخه ها مزاحم رشد همديگر بوده، دچار پيچيدگي و خميدگي غير طبيعي مي شوند. از طرفي چون به دليل پر برگي ، نور كافي به داخل تاج گياه نمي رسد ، بتدريج برگها و شاخه هاي وسطي تاج خشك مي شوند و از بين ميروند، براي جلوگيري از اين امر و ايجاد شكل و حالت مناسب در ي گاه بايد آن را هرس و به نحوة دلخواه تربيت كرد . از طرف ديگر عواملي چون ساختمانهاي مجاور با درختان، مسائل ترافيكي، عبور و مرور عابرين و وسايط نقليه و كابلهاي هوايي درگير با شاخ و برگ درختان نياز به هرس را ضروري مي نمايد.
هرس عبارت است از قطع كامل يا بخشي از شاخه ، ريشه، برگ، گل و يا ميوه، : (Pruning) تعريف هرس به منظور هدايت نحوة رشد و گلدهي گياه و يا حفظ سلامتي آن، بعبارت ديگر هرس وسيله اي است براي تربيت درخت ايجاد يك فرم خاص در درخت براي حصول هدف يا اهدافي خاص : (Training) تعريف تربيت
نكته:

به طور كلي عمليات هرس بايستي خفيف بوده به طوريكه تاج، فرم و زيبائي درخت حفظ شود

دلايل هرس:

1. حذف شاخه هاي مزاحم، خشك شده ، آفت زده، مريض و شكسته جهت حفظ و تأمين سلامت گياه
2. ایجاد شرايط مناسب جهت ورود نور و هوا به داخل تاج و خلوت ساختن نقاط شلوغ و متراكم
3. ايجاد شكل ويژه در تاج گياه به منظور تزئين فضاي سبز (به عنوان مثال ايجاد شكل كروي در اقاقياي چتري)
4. ایجاد تعادل بين تاج و ريشه درخت
5. جوان ساختن درختان مسن از طريق حذف شاخه هاي پير و وادار كردن درخت به توليد شاخه هاي جديد (عمليات جوان سازي براي درختان كهنسال به صورت تدريجي و طي چند سال مي بايستي انجام شود)
6. محدود كردن رشد و كوتاه ساختن گياه و يا برعكس با حذف شاخه هاي پائيني و بالا بردن قسمت تاج
   درخت، جهت تسهيل در عبور و مرور عابرين و يا وسايط نقليه

انواع فرمهاي تربيت درختان
Open center ( -1 تربيت مركز باز (جامي با حذف جوانة انتهايي نهال و يا شاخه هاي اصلي، درخت را تحريك به توليد شاخه هاي فرعي نموده و در سالهاي بعد شاخه هايي كه داراي زواياي باز هستند را نگه داشته و مابقي را حذف مي كنيم . براي محلهايي كه مشكل عبور كابل هاي هوايي برق را داريم با اين روش مي توان درخت را هرس نمود و كابل هاي هوايي را از داخل تونل سبز ايجاد شده عبور داد. اين نوع هرس نيز براي درختان موجود در پاركها و معابر توصيه مي شود . (گستردگي تاج و سايه انداز بيشتر)
Centeral leader -2 تربيت هرمي
بدون اينكه جوانة انتهايي نهال و يا شاخه هاي اصلي را حذف كنيم اجازه مي دهيم درخت حالت طبيعي
خود را حفظ كند. اين شكل بيشتر براي درختان تبريزي ، چنار و كاج به كار ميرود و ه بدرخت اجازه داده مي شود كه بطور طبيعي در حاليكه شاخة مركزي آن از شاخه هاي فرعي بلند تر است رشد نمايد و هرس تنها محدود به حذف شاخه هاي فرعي اضافي و قطع شاخه هاي پائيني تنه تا ارتفاع دلخواه مي باشد . درختاني كه به اين شكل تربيت مي شوند، چون طول شاخه هاي فرعي پائيني آنها بيشتر از شاخه هاي فرعي بالاتر بوده شكل يك هرم يا مخروط به خود مي گيرند كه معمولاً داراي ارتفاع نسبتاً زياد و قطر تاج نسبتاً كم مي باشند اين نوع هرس بيشتر براي ريفوژهاي مياني و كناري توصيه مي شود.
Modifild leader -3 تربيت شلجمي
در اين شكل تربيت، هيچ شاخه اي مداوماً حالت پيشاهنگ (مركزي) به خود نخواهد گرفت و به مجرد اينكه شاخه اي بر ديگران مسلط و از آنها بزرگتر شود، بايد سر آن را قطع و نقش پيشاهنگ را ه بشاخة ديگري واگذار كرد. اين طرز تربيت، باعث مي شود كه درخت در تمام جوانب خود داراي شاخه هاي قوي شود و در برابر فشارهاي خارجي (نظير برف) به راحتي مقاومت كنند.
120 سانتي متري از سطح – در اين روش پس از آنكه نهال تركه اي كشت شد ، سرآن را در فاصله حدود 150 زمين قطع مي كنيم. اين نهال در سال بعد ، توليد تعدادي شاخة فرعي مي كند كه در زمستان تعدادي از آنها را كه از رشد چند جوانه بالايي حاصل شده و زاويه بسته و رشد عمودي دارند، حذف و از بين بقيه 2 الي 5 شاخه را كه با 20 سانتي متر فاصلة عمودي – تنه زاويه نزديك به عمود داشته و در اطراف تنه اصلي واقع شده و با يكديگر 30 داشته باشند به عنوان شاخه هاي اصلي درخت آينده انتخاب و بقيه را از ته قطع مي كنند . شاخه هاي انتخاب شده اگر طول اشان از حدود 30 سانتي متر بيشتر باشد ، با هرس سرزني كوتاه نموده تا به نوبة خود منشعب شده و اسكلت درخت را تشكيل دهند ولي اگر خيلي كوتاه باشند بايد اين عمل را به سال بعد موكول ساخت . اين روش بيشتر براي درختان اقاقيا نرك – عرعر و زبان گنجشك در پاركها توصيه مي گردد.
 انواع هرس : (The types of pruning)
ميزان و شدت هرس بر روي رشد و نمو گياه در همان سال هرس و گاهي در طي چند سال بعد، اثرات خاص باقي مي گذارد با انتخاب زمان و شدت هرس مناسب مي توان در شدت ضعف اين اثرات دخالت ورزيد. شدت هرس بسته به نوع درخت و چگونگي هرس در سالهاي گذشته، مسائل ترافيكي و نزديكي درخت با ساختمانهاي مجاور، متفاوت خواهد بود. به طور كلي بسته به وضعيت موجود تاج درخت و هدف از اجراي عمليات هرس، نوع حذف و يا سرزني ا شخه ها متفاوت خواهد بود و به طور كلي با روش هاي ذيل انجام مي شود:
Heading back ( -1 سرزني شاخه ها (هرس شاخه در اين نوع سربرداري فقط نوك شاخه ها را ميزنيم و با اين نوع هرس تاج درخت بطرف تراكم شدن ميرود . به عنوان مثال اگر يك درخت چنار و يا اقاقيا پيوندي داراي تاج ضعيف بوده با اين نوع هرس مي توان تاج درخت رادر سالهاي آتي پر نمود.
Thinning out ( -2 حذف كامل شاخه ها (تنك كردن تاج در اين نوع هرس شاخه هاي دروني و بد شكل را از ته حذف نموده و با اين كار تاج درخت خلوت مي شود (هدف اين نوع هرس ، كم كردن تراكم تاج مي باشد) در هنگام حذف كامل شاخه ها، بايد دقت داشت كه هر چه زاويه اي كه شاخه با تنه و يا شاخة حامل خود مي سازد به قائمه نزديكتر باشد اين شاخه قوي تر بوده و رشد به ر تي خواهد نمود و چنين زاويه اي در مقابل فشارهاي خارجي نيز مقاومت بيشتري خواهد داشت. به طور كلي چنانچه هدف، گستردگي تاج و ايجاد سايه انداز بيشتر باشد بايستي تراكم شاخه ها را در وسط درخت بر روي Heading back و شاخه هاي فرعي با زواياي باز نگه داشته و عمل ا يت (Thinning out) خلوت نموده
Heading درخت كمتر انجام شود و به عكس چنانچه هدف افزايش تراكم تاج مي باشد بيشتر بايستي عمليات Heading انجام شود و هنر هرس نمودن درختان خلاصه مي شود به اينكه بدانيم كداميك از شاخه ها را back كنيم و يا تلفيقي از اين دو نوع هرس را بر روي درخت انجام Thinning out و كداميك از شاخه ها را back دهيم.
نكات مهمي كه قبل از اجراي عمليات هرس درختان مي بايستي به آن توجه نمود:

 – چنانچه درختي چندين سال هرس نشده باشد و نيازمند هرس شديد باشد، اين موضوع بايستي طي چند سال انجام شود و به تدريج ، درخت را به شكل و اندازة دلخواه در آورده و از هرس شديد يكباره كه بعضاً موجب جارويي شدن درخت و حتي خشك شدن درخت مي گردد جداً خودداري شود.
–  سياري از امراض و آفات، در سطح و يا داخل شاخه هاي خشكيده، زمستان گذراني مي كنند، از اين رو ، لازم است در تمام طول فصل سال و بخ و صص در زمستان ، تمام شاخه هاي شكسته و خشكيده را بريده و بسوزانيم.
–  استفاده از چسب هرس براي شاخه هاي بريده شده اي كه ضخامت و قطر آنها بيش از 5 سانتي متر مي باشد الزامي است .
–  جمع آوري و انتقال سريع سر شاخه هاي هرس شده به محل دپو
–  ضد عفوني وسايل و ادوات هرس با محلول رقيق شده و اتيكس (به نسبت يك به ده با آب)
–  رعايت نكات ايمني و مجهز نمودن كارگران هرس كار به كلاه ايمني به منظور جلوگيري از هر گونه خطرات احتمالي و رعايت موارد ترافيكي
–  قبل از اقدام به هر گونه هرس درختان به موضوعاتي نظير هدف هرس، نوع درخت، سن درخت، موقعيت استقرار درخت و مسائل ترافيكي نيز توجه خاص شود.