آنتراکنوز گردو
آنتراکنوز
نام دیگر بیماری: لکه سیاه
به طـور کلـی انـواع آنتراکنوزهـا، بیمـاری هـای بـرگ، شـاخه و میـوه هـستند کـه بـه گیاهـان متعــــددی صــــدمه مــــی زننــــد. عامــــل بیمــــاری آنتراکنــــوز گــــردو قــــارچ اسکومیــــست Gnomonia leptostyla (Fr.) Ces. & De Not است که شکل غیر جنـسی آن اسـامی گوناگونی دارد. بیماری آنتراکنوز گردو انتشار جهـانی دارد و بـه خـصوص در کـشورهای حـوزه مدیترانه بسیار حاد بوده و یکی از مهمترین بیماریهای درخـت گـردو در ترکیـه و لهـستان اسـت.
این بیماری برای اولین بار در سال ۱۸۱۵ از اروپا گزارش شد. در ایـران، بـرای اولـین بـار در سـال ۱۳۳۱ توسط خبیری و سپس اسکندری (۱۳۴۳)، شریف و ارشـاد (۱۳۴۵)، وینوبـورژن و همکـاران (۱۳۴۹)، جعفر پور (۱۳۶۸) و بختیاری و ارجمندیان (۱۳۸۵) گزارش شد. این بیماری در استانهای گلــستان، گــیلان، مازنــدران، اردبیــل، آذربایجــان شــرقی، آذربایجــان غربــی، کردســتان، لرســتان، کرمانشاه، اصفهان، تهران، قزوین و خراسـان ، همـدان ، زنجان ، فارس، چهار محال و بختیاری و کرمـان دیـده شده است (نگارنده).
نشانه های بیمار ی
قارچ عامل بیماری به کلیه بافتهای سبز درخت گردو حمله میکند. برگ، حساسترین اندام درخت است که قبل از سایر اندامها آلوده میشود. در برگهای آلوده، لکه های متعدد فرورفته بـا حاشیه دندانه دار و به رنگ قهوه ای تیره- سیاه (شـکل -۱ راسـت) کـه در مرکـز آنهـا، نقـاط ریـز خاکستری- سیاه رنگی بنام آسرول (شکل -۱چپ) تشکیل میشوند.
قارچ عامل بیماری به کلیه بافتهای سبز درخت گردو حمله میکند. برگ، حساسترین اندام درخت است که قبل از سایر اندامها آلوده میشود. در برگهای آلوده، لکه های متعدد فرورفته بـا حاشیه دندانه دار و به رنگ قهوه ای تیره- سیاه (شـکل -۱ راسـت) کـه در مرکـز آنهـا، نقـاط ریـز خاکستری- سیاه رنگی بنام آسرول (شکل -۱چپ) تشکیل میشوند.
این لکه ها ابتدا کوچک انـد (قطر ۲-۵ میلیمتر) اما به تدریج بزرگ شده و به یکدیگر می پیوندند و نـواحی نکـروزه وسـیعی را ایجاد میکنند. برگهای آلوده زرد می شوند و پیش از موعد می ریزند و در مـوارد شـدید، تـاج درخت کاملاً بی برگ میشود. در میوه معمولاً نشانه ای ایجاد نمیشود اما در آلودگیهای شـدید، لکه هایی کوچکتر از لکه های برگ بر سطح پوست سبز آن دیده میشـود (شـکل ۲ ) . میـوه هـای آلوده نـارس مـیریزنـد امـا میـوه هـای رسـیده دچـار پوسـیدگی و خـشکیدگی مغـز (بـه خـصوص زیر لکه ها) شده و سپس به قارچ های ساپروفیت آلوده میشوند. این بیماری در مجمـوع خـسارت بالایی نمیزند اما در آلودگیهای شدید به دلیل شدت صدمات وارد به برگ و میوه، موجب افت کمیت و کیفیت محصول و کندی رشد درخت میشود.
چرخه بیماری
قارچ عامل آنتراکنوز به شکل پریتسیوم های نابالغ در برگهای ریخته و زخم هـای سرشـاخه زمستان گذرانی میکند (شکل ۳ ) . در اوایل بهار، پریتسیوم ها بالغ می شوند و تولید آسکوسـپورهای دو سلولی میکنند که منشاء آلودگی اولیه هستند. اسکوسپورها با ریزش باران از پریتسیومها خارج میشوند و توسط باد، به برگ درختان مجاور انتقال مییابند.
قارچ عامل آنتراکنوز به شکل پریتسیوم های نابالغ در برگهای ریخته و زخم هـای سرشـاخه زمستان گذرانی میکند (شکل ۳ ) . در اوایل بهار، پریتسیوم ها بالغ می شوند و تولید آسکوسـپورهای دو سلولی میکنند که منشاء آلودگی اولیه هستند. اسکوسپورها با ریزش باران از پریتسیومها خارج میشوند و توسط باد، به برگ درختان مجاور انتقال مییابند.
در طول تابستان، قارچ عامـل بـه روش غیر جنسی تکثیر مـیشـود و کونیـدیهـای فراوانـی در درون آسـرول هـا تولیـد مـیکنـد. پـس از بارندگی، کوتیکل برگ در اثر فشار کونیدی ها پاره شده و کونیدیها بـه بیـرون ریختـه و پـس از تندش، به طور مستقیم یا از طریق منافذ طبیعی بـه درون گیـاه نفـوذ مـیکننـد. بنـابراین، آسکوسـپور عامل آلودگی اولیه و انتشار بیماری در بهار و کونیدی عامل آلودگی هـای ثانویـه در طـول فـصل تابستان است. هر دوی آسکوسپور و کونیدی فقط در هوای بارانی منتشر مـیشـوند. بهارهـای پـر باران، این بیماری را تشدید میکند گرچه نشانه ها معمولاً تا ماه های تیر و مرداد آشکار نمـیشـود. شرایط مطلوب برای گـسترش ایـن بیمـاری حـرارت ۲۱ ºC و رطوبـت نـسبی %۹۶-۱۰۰ اسـت و کونیدیها میتوانند در غیاب آب آزاد به مدت حداقل ۲ هفته زنده بمانند.
کنترل
اقدامات زراعی
هرس شاخه های آلوده و جمع آوری و سوزاندن برگها و شاخه های آلوده در طول بهـار و پـائیز در کنترل این بیماری موثر است. تقویت رشد رویشی درخت با مصرف کودهای ازتـه شـدت صـدمات را میکاهد و با به تاخیر انداختن بلوغ برگ، موجب کاهش رشد لکه ها و تعداد آسرول ها می شود.
اقدامات زراعی
هرس شاخه های آلوده و جمع آوری و سوزاندن برگها و شاخه های آلوده در طول بهـار و پـائیز در کنترل این بیماری موثر است. تقویت رشد رویشی درخت با مصرف کودهای ازتـه شـدت صـدمات را میکاهد و با به تاخیر انداختن بلوغ برگ، موجب کاهش رشد لکه ها و تعداد آسرول ها می شود.
کاشت ارقام مقاوم
این بیماری در کلیه گونه های جنس جوگلانس شامل گردوی سیاه شـرقی، سـیاه کالیفرنیـای شمالی، سیاه کالیفرنیای جنوبی و خاکستری و به خصوص گردوی ایرانی دیده شده است. هیچیـک از ارقــام تجــاری مطــرح ماننــد Adams, Marbot, Franquette, Chico, Hartley, Payne, Tehama, Serr, Pedro بــه آن حــساس نیــستند.ارقــام Hartley نــسبتاً مقــاوم و Rego, G.jefe به شدت حساس هستند و ارقام پارادوکس ، Franquette و Corne به دلیـل دیر برگده بودن، آلودگی کمتری نـشان مـی دهنـد . در ایران، نتایج بررسیهای صورت گرفتـه بـر روی ژنوتیـپ هـای موجـود در کلکـسیون گردوی کهریز ارومیـه نـشان داد کـه ژنوتیـپهـای OR4 و T19 از مقاومـت بـالایی برخـوردار هستند. در بررسی مشابهی در قزوین، مشخص شد که توده الموت مقاوم اسـت.
این بیماری در کلیه گونه های جنس جوگلانس شامل گردوی سیاه شـرقی، سـیاه کالیفرنیـای شمالی، سیاه کالیفرنیای جنوبی و خاکستری و به خصوص گردوی ایرانی دیده شده است. هیچیـک از ارقــام تجــاری مطــرح ماننــد Adams, Marbot, Franquette, Chico, Hartley, Payne, Tehama, Serr, Pedro بــه آن حــساس نیــستند.ارقــام Hartley نــسبتاً مقــاوم و Rego, G.jefe به شدت حساس هستند و ارقام پارادوکس ، Franquette و Corne به دلیـل دیر برگده بودن، آلودگی کمتری نـشان مـی دهنـد . در ایران، نتایج بررسیهای صورت گرفتـه بـر روی ژنوتیـپ هـای موجـود در کلکـسیون گردوی کهریز ارومیـه نـشان داد کـه ژنوتیـپهـای OR4 و T19 از مقاومـت بـالایی برخـوردار هستند. در بررسی مشابهی در قزوین، مشخص شد که توده الموت مقاوم اسـت.
هـمچنـین بررسـی تعدادی از ژنوتیپهای بومی و ارقام تجاری نشان دهنده تفاوت سطح مقاومت آنها بـوده و از بـین ارقــام تجــاری، Hartley حــساستــرین رقــم شــناخته شــد در حــالیکــه ارقــام Rounde demontignar, Vina, Chandler آلـودگی کـمتـری نـشان دادنـد . با این وجود تاکنون در جهان برنامـه اصـلاحی بـا هـدف ایجـاد مقاومـت بـه آنتراکنـوز یـا گزینش رقم در گردو بر مبنای مقاومت به آنتراکنوز انجام نشده است.
مبارزه شیمیایی
خسارت بیماری آنتراکنوز به طور معمول آنقدر بالا نیست که نیازی به مبارزه شیمیایی باشد اما در آلودگیهای شدید، ۲-۳ نوبت محلول پاشی پائیزه و ۲ نوبت بهاره با کاپتـان، زینـب یـا بنومیـل توصیه میشود. اولین نوبت محلول پاشی بهاره هنگام تورم یا باز شدن جوانه ها و اولین نوبت پـائیزه پس از ریزش برگ و سپس با فواصل ۱۰-۱۴ روز انجام می شوند. قارچ کش های گروه بنزیمیدازول ها در کنترل بیماری موثرند.قارچ کش ها ی اروماتیک نیتریل،دی تیو کاربامات ها و ترکیبات مسی نیز در کاهش شدت بیماری موثرند آزمایش های انجام شده در ایران نشان می دهند که سمپاشی درختان با زینب بیماری آنتراکنوز گردو را به طور رضایت بخشی کنترل می کند و اثر آن از قارچ کش های مسی بهتر است.
خسارت بیماری آنتراکنوز به طور معمول آنقدر بالا نیست که نیازی به مبارزه شیمیایی باشد اما در آلودگیهای شدید، ۲-۳ نوبت محلول پاشی پائیزه و ۲ نوبت بهاره با کاپتـان، زینـب یـا بنومیـل توصیه میشود. اولین نوبت محلول پاشی بهاره هنگام تورم یا باز شدن جوانه ها و اولین نوبت پـائیزه پس از ریزش برگ و سپس با فواصل ۱۰-۱۴ روز انجام می شوند. قارچ کش های گروه بنزیمیدازول ها در کنترل بیماری موثرند.قارچ کش ها ی اروماتیک نیتریل،دی تیو کاربامات ها و ترکیبات مسی نیز در کاهش شدت بیماری موثرند آزمایش های انجام شده در ایران نشان می دهند که سمپاشی درختان با زینب بیماری آنتراکنوز گردو را به طور رضایت بخشی کنترل می کند و اثر آن از قارچ کش های مسی بهتر است.
شناسه مطلب:
