کنه قهوه ای گندم
کنه قهوه ای گندم
Petrobia latens Muller
نام انگلیسی : ( Brown wheat mite ( Stone mite
(Acari , Tetranychidae)
شکل شناسی کنه قهوه ای گندم
کنه قهوه ای گندم ( Petrobia latens Muller ) نسبتاً درشت بوده وبا چشم غیر مسلح قابل رؤیت است ورنگ بدن آن سیاه، قهوه ای و یا زرد دیده می شود. موهای سطح پشتی در این گونه روی غده قرار نگرفته، موها کوتاه و نوک موها به قاعده ی موی بعدی نمی رسد . دارای 4 جفت پا می باشد که طول پاهای اول خیلی بلند تر از طول بدن و سه جفت دیگر پاها می باشد. پنجه ی پای سوم و چهارم دارای موی دوتایی است. نقش و نگار سطح پشتی، بدون لبه است . این کنه دارای دو نوع تخم است، تخم زمستانه که فاقد دیاپوز و به رنگ قرمز بوده و تخم تابستانه دارای دیاپوز و به رنگ سفید است . در شرایط طبیعی تخم هایی که در آبان ماه تا اردیبهشت گذاشته می شود تخم بدون دیاپوز می باشد تعداد تخم بدون دیاپوز 85-37 عدد می باشد(متوسط در شبانه روز 11- 1 عدد) در صورتی که تخم با دیاپوز بین 28- 6 عدد می باشد. دوره ی رشد جنینی تخم در دو دمای 17 و25 درجه سانتیگراد و رطوبت 55% به ترتیب 16-12 روز و 7- 6 روز طول می کشد. این دوره در تخم های گذاشته شده در اردیبهشت وآبان ماه بین 16-9 روز و در تخم های آذرماه به دلیل مواجه شدن با سرمای زمستانه 4.5 ماه بوده است. همچنین شرایط مزرعه نیز در رشد جنینی تخم مؤثر است. تخم هایی که در اواخر بهار گذاشته می شود تخم های دیاپوزدار تابستانه بوده و به صورت تخم تمام طول فصل تابستان را سپری می نمایند. این تخم ها به وسیله ی پوشش مومی سفید پوشیده شده و قسمت تحتانی آن گرد و قسمت فوقانی به شکل کلاهک پهن است. بالای کلاهک تعداد 40 -30 شیار مشخص وجود دارد که به طور شعاعی به سمت بیرون کشیده شده است. کنه ماده تخم های دیاپوز دار را زیر وروی سنگ ها، خلل وفرج کلوخه ها قرار می دهد. دیاپوز تخم ها به وسیله دریافت رطوبت از بارندگی پاییزه ویا آبیاری مزارع گندم پاییزه شکسته وتفریخ می شوند. آن دسته از تخم هایی که زیر ویا روی تخته سنگ ها قرار گرفته باشند به دیاپوز خود ادامه می دهند و ممکن است تا باران های بهاره نیز به دیاپوز خود ادامه دهند. در صورتی که باران های بهاره رطوبت لازم را برای تفریخ تخم ها فراهم نکند(خشکسالی باشد) درصدی از تخم ها تا سال بعد به صورت تفریخ نشده باقی می ماند. در این رابطه تعدادی از تخم ها روی سنگ را به آزمایشگاه منتقل کرده ودر شرایط خشک به مدت 14 ماه زنده نگه داشتند ولی وقتی آنها به مدت 85 ساعت با آب مقطر مرطوب شدند. تخم ها در دمای 27 درجه سانتیگراد بعد از 6 روز تفریخ شدند . لاروها پس از خارجشدن از پوسته تخم، به رنگ صورتی روشن هستند،ولی به زودی به رنگ قرمز متمایل به نارنجی و پس از تغذیه به رنگ قهوه ای در می آیند . لارو کنه مانند حشرات دارای 6 پا است و بعد از دگردیسی به Nymphکه هشت پا دارد تبدیل می شود وپس از آن دگرگونی ساختمان نهایی، کنه بالغ به وجود می آید .
زیست شناسی کنه قهوه ای گندم
طول عمر کنه های بالغ در شرایط آزمایشگاهی در دمای 17 درجه سانتیگراد، 19روز(حداقل 14و حداکثر 26 روز) و در دمای 25 درجه سانتیگراد، 14روز (حداقل 10و حداکثر 19روز) بوده است . تعداد نسل آفت تابع شرایط محیط است . در شرایط آب و هوایی شهر کرد 5 نسل در سال دارد طول دوره نسل اول 76 روز، نسل دوم 45 روز، نسل سوم 34 روز، نسل چهار 27روز و نسل پنجم حدود 6 ماه می باشد.
شرایط مزرعه در رشد جنینی تخم موثر است. دوره انکوباسیون تخم ها در شیبهای جنوبی و رو به آفتاب خیلی سریعتر از تخمهـای واقع در شیبهای شمالی و پشت به آفتاب می باشد. این آفت معمولا زمستان را به صورت تخم سپری می نماید و در زمین های شـنی مـی تواند به فرم کنه بالغ زمستان را تحمل نماید ولی در شرایط سرمای سخت، شدید و زمین پوشیده از برف بعد از سه هفته از بین می روند حال آنکه در زمین های رسی، کنه هـای زمـستانگذران قادرند سه ماه شرایط سرد و یخبندان را تحمل کنند. تعداد نسل تابع شرایط محیط است. تولید مثل در کنه قهوه ای به صورت بکرزایی است و افراد ماده یک تا دو روز پس از استراحت شروع به تخمگذاری می کند . افراد ماده تخم های خود را در سطوح ناصاف سنگ های موجود در مزرعه قرار می دهند و در صورت نبود سنگ در داخل مزرعه، تخم ها راروی کلوخه ها، آشغالها، پوست و چوب درختان قرار میدهند. تخم های با دیاپوز روی سنگ های با رنگ روشن، خلل و فرج و درون سوراخ های سنگ ها گذاشته می شود. در اغلب موارد تخم ها را در 3-2 لایه روی هم درون شکاف ها قرار می دهد . افراد ماده تعداد تخم متفاوتی می گذارند . در موقع تخمگذاری از لوله و تخمریز انتهای بدن برای خروج تخم ها استفاده می شود . تخم ها به دلیل داشتن ماده چسبنده؛ همچنین ممکن است به اندامهای بدن نظیر پا و یا انتهای بدن نیز بچسبند ولی کنه ماده سعی می کند که آنرا از خود دور نماید . لاروها هنگام جابجایی چابک وسریع حرکت کرده و از قسمت های لطیف و ظریف گیاه تغذیه می نمایند و گرایش آن ها به نورمثبت است(یعنی فتو پریودیسم مثبت دارند). همین خصوصیت، باعث کشش آن ها به قسمت های فوقانی گیاه می شود. باد عامل بسیار مهمی در انتقال وانتشار آن ها می باشد. پس از کامل شدن دوره ی لاروی، لارو ها قسمت های سبز گیاه را ترک کرده و به زیر سنگ ها ویا داخل کلش و شکاف کلوخه ها رفته و یا در شرایط آزمایشگاهی در قسمتی از داخل قفس ثابت شده و پاهایش را به سمت بدن جمع کرده و به استراحت می پردازند. مدت زمان استراحت تابع دمای محیط است .
Protonymph: با شکافتن پوسته لاروی و حرکت به سمت عقب از آن خارج شده و به رنگ قهوه ای وپس از تغذیه به رنگ سبز در آمده و با ادامه تغذیه به رنگ سبز متمایل به قهوه ای در می آید.
Deutonymph: از نظر شکل ظاهری شبیه کنه بالغ است ولی اندازه آن کمی کوچک تر از کنه بالغ است.
کنه بالغ: خیلی فعال بوده و بلا فاصله پس از ظهور، شروع به تغذیه نموده وپس از کامل شدن و تغذیه، به رنگ قهوه ای با جلای فلزی تبدیل می شود. تزئینات سطح پشتی شامل گناتوزوما، کلیسرها و نوک کلیسر می باشد.
میزبانها
گندم، جو، یونجه، پیازهای وحشی، علف هفت بند، پیچک صحرایی، ازمک، گـل گنـدم، انواع شاه تره، بومادران، شنگ، و اکثر گرامینه های اول فصل زراعی و گرامینـه هـای مرتعـی از میزبانهای کنه قهوه ای گندم می باشند.
مناطق انتشار
الف – جهان : هندوستان، آفریقای جنوبی،استرالیا.
ب – ایران : آذربایجان شرقی، همدان، کردستان، زنجان، مرکزی، چهارمحال بختیاری،خوزستان.
علائم خسارت کنه قهوه ای گندم
کنه قهوه ای گندم تنها از برگ غلات تغذیه می کند و برگ های خسارت دیده از انتها به سمت قاعده شروع به زرد با قهوه ای و برنزه و خشک شدن می نمایند . علاوه بر برگ، با اسـتقرار و تغذیه از سنبلچه ها سبب ایجاد لکه های رنگ پریده می شود. بوته های آلـوده ضـعیف و طـول سنبله ها کوتاه می باشد.
تحلیل خطر آفت و شرایط لزوم مبارزه (آستانه خسارت اقتصادی)
کنه قهوه ای گندم ( Petrobia latens Muller ) در حال حاضر در اکثر نقاط جهان به عنوان آفت بالقوه وجود دارد و به مراحل مختلف گندم حمله می کند و در بهار حداکثر جمعیـت را در مرحلـه ظهـور غـلاف در منطقـه کبودرآهنگ داشته است. خسارت آن در مزارع گندم عمدتا مربوط به مرحله پنجه زنی و قبل از به سـاقه رفـتن می باشد، موقع حمله این آفت از اواخر فروردین ماه تا اواسط اردیبهشت ماه می باشد. برای مشاهده کنه ها باید در اوقات گرم روز ودر کنار بوته های آفتابگیر مزرعه به جستجوی آن ها پرداخت. در همدان از اواسط خرداد نیز در مزرعه فعال واز بوته های گندم تغذیه می نماید . کنه قهوه ای گندم نسبتا درشت و دارای حرکت سریع می باشد و با تکـان دادن بوته ها فورا حرکت کرده و در لابلای غلاف برگها قرار گرفته و یا روی خاک می ریزند. باد عامل بسیار مهمی در انتقال و انتشار لاروها می باشد. نوع خاک در طول عمر کنه ها بسیار تعیین کننده است . در صورتیکه میزان بارندگی حدود 8.46 میلیمتر باشد جمعیت کنه ها بطور طبیعی کاهش یافته و نیازی به مبارزه شیمیایی نیست. این آفت مسافتهای طولانی را به وسیله آب آبیاری و باد و مسافتهای نزدیک را بوسیله حرکت روی زمین و حرکت در روی گیاهان چسبیده به یکدیگر طی می نماید. حداکثر فعالیت کنه ها در بعدازظهر روزهای گرم و آرام است که بهترین زمـان بـرای پیش آگاهی می باشد. این کنه ها در دمای سرد آلودگی ایجاد نکرده و در هوای بارانی جمعیـت آنها سریعا کاهش می یابد.
مدیریت تلفیقی کنترل کنه قهوه ای گندم
زراعی :
• شخم عمیق: با توجه به اینکه یکی از عوامل پایداری کنه قهوه ای گندم ، میزبان هرز می باشد، انجام شخم عمیق، شرایط را برای فعالیت آفت نامساعد می کند ودر نتیجه سبب کاهش جمعیت می شود.
• اجرای تناوب: استفاده از گیاهان غیر میزبان به مدت سه سال به نحوی که گیاهان میزبان مجدداً در زمین آلوده به این کنه کاشته نشود .
مکانیکی :
از عوامل مؤثر بر تغییرات جمعیت کنه قهوه ای گندم ( Petrobia latens Muller ) می توان نوع خاک ، میزبان های ثانویه، رطوبت محیط ، آبیاری ، تناوب را نام برد . خاک های سنگین رسی، باد شدید، وتناوب کشت از عوامل مؤثر در کاهش جمعیت این کنه در منطقه می باشند .
دشمنان طبیعی
براساس بررسی های انجام یافته فعالیت کنه قهوه ای گندم در پائیز و زمستان است و بـدلیل عـدم فعالیت دشمنان طبیعی در این موقع از سال، بنظر می رسد که اکثر دشمنان طبیعی این آفت از زیر رده کنه ها باشند و بدلیل بالابودن جمعیت کنه های شکاری در این زمان می توانند جمعیت قابل توجهی از آفت را کنترل نمایند و یکی از دلایلی که باعث شده جمعیت این آفت در شرایط ثابتی بماند همین جمعیت بالای کنه ها در این موقع از سال است. براساس مطالعات انجام شده دوگونه عنکبوت ، لارویک گونه کفشدوزک و سنین مختلفـی از یک گونه سن از خانواده Anthocoridae از خاک و همچنین روی قـسمت هـای هـوایی، کنـه هـای شـکارگر A. messor, A. marginatas, A. harrowi, A.bicautus, Amblyseius Zwolferi گونه تریپس از خانواده Thripidae را به عنوان عوامل کنترل کننده طبیعی گـزارش کرده اند.
مبارزه شیمیایی
با مشاهده جمعیت قابل توجه خسارتزا و پراکندگی آنها در منطقـه ازسـموم کنـه کـش موجود، نظیر برموپروپیلات(نئورون)، دیکوفول(کلتان) و کلوفنتزین(آپولو) و آرتوس با توصیه کارشناس استفاده گردد. در مورد آستانه زیان اقتصادی و سـموم مناسـب جهـت کنترل کنه قهوه ای گندم باید بررسی های لازم صورت گیرد.
شما همچنین میتوانید با مراجعه به پستهای زیر سایر آفات گنذم را نیز بررسی نمایید
