کنه زنگار مرکبات
کنه زنگار مرکبات
(کنه نقره ای یا کنه مخملک مرکبات)
Phyllocoptruta oleivora Ashmead
(Eriophyidae)
کنه زنگار مرکبات یا کنه نقره ای ( کنه مخملک مرکبات ) منحصرا به مرکبات خسارت میزنـد و از روی گیاهـان دیگـر تـا بـه حـال گزارش نشده است. تنها در مرکبات شمال ایران پراکنده است.
مشخصات کنه نقره ای
کنه مخملک مرکبات با پاره کردن بافت برگ و میوه و مکیدن شـیره گیـاهی موجـب ضـعف درخت میشود. خسارت کنه زنگار مرکبات بیشتر متوجه برگ، میوه، شاخه هـای سـبز و جـوان میباشد و گونه های مختلف مرکبات در مقابل ایـن آفـت واکـنشهـای متفـاوتی نـشان میدهند، به طوریکه در پرتقال، نارنگی، نارنج و گریپ فروت پشت برگ های آلوده بـه رنگ قهوه ای روشن یا مخملی و میوه ها نیز حالت زنگـار قهـوه ای بـه خـود مـیگیرنـد . در صورتیکه برگ هـا و میـوه هـای درختـان لیمـو در اثـر آلودگی با کنه مخملک مرکبات به رنگ خاکستری مایل به نقره ای در میآیند.
سلولهای اپیدرمی میوه در اثر تغذیه کنه خسارت میبینند. بافـت پوسـت میـوه زبر و پوسته پوسته شده و میوه ها از اوایل مراحل رشدی، زمانی که بـه انـدازه دانـه نخود هستند مورد حمله قرار می گیرند. در مواردی که تمام سـطح میـوه آلـوده باشـد، پوست آن تغییر رنگ می دهد اما اثری از کنه ها دیده نشده و فقط جلدهای پـورگی قابـل رویت است که این امر خود منجر به بروز حالت غبارآلود در میوه ها میشود. همزمان با این آلودگی، قدرت عمومی درخت کاهش یافته و خزان اتفاق میافتد. در نتیجه میوه هـا کوچک مانده و رسیدن آنها با تاخیر همراه می شود. میوه های آلوده بـه دلیـل از دسـت دادن مقدار زیادی آب، خاصیت انبارداری نداشـته و بایـد از میـوه هـای سـالم تفکیـک شوند. پوست این میوه ها ضخیم تربوده و بازارپسندی ندارند.
کنه زنگار مرکبات از کنه های گالزا و بسیار کوچک است. و با چـشم غیرمـسلح دیـده نمـی شود. اندازه کنه بالغ حدود۰٫۱۲ میلیمتر است، این جانور دارای بدن کشیده و به رنـگ زرد روشن است. گاهی به رنگ زرد مایل به قهوه ای نیز دیده میشود . در سطح زیرین بدن آن پنج ردیف موهای حسی کوتـاه وجـود دارد کـه بـر روی پایه های مخروطی قرار دارند. پاها کوتاه دارای ناخنهای شبیه به پر مرغ مـیباشـند. در انتهای بدن آنها دو جفت بادکش دیده میشود که کنه با آنها به سـطح تکیـه گـاه مـی چسبد.
زیست شناسی Phyllocoptruta oleivora Ashmead
کنه مخملک مرکبات زمستان را به صورت بالغ روی شاخه و برگ درختان به سـر مـیبـرد، ولـی فعالیت آن کم است. فعالیت کنه با سرد شدن هوا کند میشود. مـدت زمـان لازم بـرای تکمیل یک نسل با توجه به شرایط آب و هوایی متفاوت ار ۱۰ تـا ۲۰ روز متغییراسـت. تخم ها به صورت انفرادی در سطح شاخه هـا و بـرگهـا و فرورفتگـی میـوه هـا گذاشـته میشوند و تولید مثل به صورت جنسی است.
تخم های بارور (تلقیح شده) تولید افراد ماده و تخمهای غیر بارور تولیـد افـراد نـر میکنند. میوههای شدید آلوده به علت دارا بودن جلد پورگی ظـاهر غبـارآلود بـه خـود میگیرند. دیاپوز اجبـاری ندارنـد و در شـرایط گلخانـه ای خـسارت چـشمگیـری وارد میکنند. قدرت تحمل تابش مستقیم نور آفتاب را نداشته و معمولاً در قـسمت سـایه دار فعالیت میکنند. هرکنه بالغ ۲۰ تا ۳۰ عدد تخم کروی شکل به رنگ زرد مایل به کـرم میگذارد. این تخم ها با توجه به شرایط محـیط پـس از ۲ تـا ۵ روز تفـریخ مـیشـوند. هر۱۰ روز میتواند یک نسل تولید کند. بنا بر این سالانه چندین نسل تولید می کند.
این کنه از سطح خارجی میوه های با قطر بزرگتـر از ۱۲ میلیمتـر تغذیـه مـیکنـد. تغذیه کنه زنگار، ضخیم شدن پوست میوه سالم را به دنبال دارد. بیشتر خـسارت در بهار و پاییز اتفاق میافتد و در تابستان و زمستان به دلیل کند بودن فعالیت کنه خـسارت کمتر است.
مبارزه
این کنه ها دشمنان طبیعی زیادی از قبیل تـریپسهـا، کفـشدوزکهـا و بـالتوریهـا دارند. جهت کاهش جمعیت، کنه زنگار مرکبات بایستی در اوایل بهـار تـا اواخـر تابـستان مرتبـاً تحت کنترل باشد. در اوایل بهار برگ های جوان و در اواخر آن میـوه هـای جـوان بایـد مورد بازدید قرار گیرند. در صورت بروز علایم آلودگی در روی میوه ها معمولاً کنـه هـا میوه های آلوده را ترک کرده و به روی میوه ها سالم ،تازه سبز و کوچک تا متوسط منتقل میشوند. تغذه معمولاً در محلهای حفاظت شـده انجـام مـیگیـرد، ولـی در صـورت شدت آلودگی به تمام سطح میوه حمله میکنند. در این صورت لازم است با اسـتفاده از یک کنه کش با آن مبارزه گردد.
مبارزه با کنه های مرکبات
سمپاشی زمستانه : در صورت آلودگی درختان به کنه های بالغ میتوان این مبـارزه را همراه با روغن که علیه شپشک ها صورت میگیرد انجام داد. در این صورت میتـوان از سموم نئورون ۱٫۵در هزار، اورتوس ۰٫۵ تا ۱ در هزار، تدیون ۲ در هـزار اسـتفاده نمود. ضمن آنکه خود روغن نیز با توجه به نحوه تاثیر آن که به صورت یک لایه سطح خارجی تخم را آغشته کرده و منفذهای روی آن را می بندد، خاصیت تخم کشی دارد.
سمپاشی تابستانه: در این فصل در صـورت مـشاهده آلـودگی مـیتـوان بـا یکـی از سموم توصیه شده در بالا، مبارزه را با سمپاشی تابستانه شپشکهـا هـمزمـان انجـام داد.
کنه نقره ای
سمپاشی زمستانه: این سمپاشی در صورتیکـه درختـان آلـودگی شـدید داشـته باشند انجام میگیرد. برای کنترل میتوان از سمومی ماننـد نئـورون و اورتـوس کـه هـم روی کنه قرمز و هم روی کنه نقره ای تاثیر دارند، همزمان با روغـن پاشـی زمـستانه علیه شپشکها استفاده نمود.
سمپاشی تابستانه: در صورت وجود آلودگی از نیمه دوم خرداد تا نیمه اول تیرماه همراه یا به طور جداگانه از سمپاشی علیه شپشک ها با یکی از سموم توصیه شـده نظیر نئورون ۱٫۵ در هزار یا دیگر کنه کشهای توصیه شده، مبارزه را صورت داد. در صـورت وجـود آلـودگی مجـدد در شهریور ماه میتوان سمپاشی را به طور لکه ای تکرارکرد.
