کاشت موسیر (دانشنامه زراعت موسیر)

آموزش کاشت موسیر (دانشنامه زراعت موسیر)

مقدمه

گیاه موسیر یکی از گیاهان دارویی است که بومی ایران بود. و محصول فرعی مراتع میباشد که در نقاط کوهستانی با ارتفاع بیش از۲۱۰۰ متر رویش می کند این گیاه در مراتع و ارتفاعات غربی ،شمالی و مرکزی کشور بطور خودرو می روید .(مثل مراتع استان لرستان و خراسان) گیاه موسیر در کشور ما عمدتا از مراتع و رویشگاه های طبیعی برداشت می شود که خود موجب تخریب روز افزون رویشگاههای طبیعی آنها شده لذا برای جلوگیری از این تخریب، زراعی کردن این گیاه امری است ضروری که باید مورد توجه دست اندرکاران امر قرار گیرد.

گیاهشناسی موسیر

مو سیر گیاهی است چند ساله، پیازدار و از خانواده زنبقیان که ارتفاع آن به ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر میرسد. موسیر ساقه هوایی ندارد بلکه دارای ساقه زیرزمینی است که از توپر شدن ساقه زیرزمینی پیاز آن بوجود می آید . همچنین دارای ریشه های افشان بوده که از این طریق جذب آب و مواد غذایی را به عهده دارند. برگهای موسیرباریک ، دراز ، توخالی و سبز رنگ می باشد . گلهای موسیر به رنگ صورتی مایل به بنفش بوده و دانه های موسیر نیز سیاه رنگ میباشد.

ترکیبات شیمیایی موسیر

موسیر حدود یک درصد اسانس و دو ترکیب گوگردی به نامهای آلیسین – آلیساتین دارد که خواص دارویی آن مربوط به این ترکیبات می باشد. موسیر همچنین حاوی مقادیر زیادی کلسیم، پتاسیم، آهن ، ویتامین C ، پروتئین، فیبر رژیمی و اسید فولیک می باشد.

انواع موسیر

موسیر ایرانی : دارای غده های کوچک و کشیده است.

موسیر دانمارکی : این نوع دارای پیازهای درشت و گرد (مانند موسیر وحشی ایران) می باشد. رنگ موسیر دانمارکی زرد است ولی یک نوع صورتی رنگ و قهوه ای نزدیک به این نوع نیز یافت می شود که به موسیر هلندی یا موسیر ژرسی Jersey معروف است.

موسیر روسی : پیاز این نوع گرد و درشت است و به آسانی می توان آن را برای مدت زیادی (یکسال) به شکل خشک نگاهداری کرد طعم این نوع کمی تند است.

شرایط اب و هوایی کاشت موسیر

موسیر مخصوص کشت در مناطق مرتفع (بیش از ۲۱۰۰ متر) سرد سیر و نیمه سرد سیر می باشد. این گیاه مقاوم به سرما است . موسیر گیاهی است کم آب و مقاوم به خشکی

خاک مناسب برای زراعت موسیر

مناسب ترین خاک برای کاشت موسیر خاکهای سبک ولی غنی از مواد غذایی با زهکشی مناسب است (بایدتوجه داشت زمین موسیرکاری باید طوری انتخاب شود که پای پیازها آب تجمع نکند چون باعث پوسیدگی پیازها می شود).

نیاز کودی و آماده سازی زمین برای کشت موسیر

زمینی که قرار است در آن کاشت موسیر انجام شود نیاز فراوان به مواد غذایی دارد، باید در پاییز قبل از کشت مقدار ۳۰ تا ۵۰ تن در هکتار کود دامی پوسیده ترجیحا کود گاوی روی زمین پخش شود و سپس زمین را شخمی به عمق۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر میزنیم . (باید توجه داشت که رطوبت زیاد و کود تازه حیوانی موجب پوسیدگی و از بین رفتن پیازها می گردد. سپس مقدار ۳۰۰ کیلو کود فسفات و ۲۰۰ کیلو کود پتاس در هر هکتار ( براساس آزمون خاک) به زمین اضافه می کنیم و با یک دیسک هم کودها را زیر خاک می کنیم و هم کلوخه ها را خرد می کنیم و زمین را ماله کشیده تا صاف شده و آماده کشت گردد. کود ازته را هم حداکثر ۳۰۰ کیلو در هکتار به صورت سرک در بهار و در شروع رشد رویشی به زمین میدهیم تا بهترین عملکرد را ایجاد کند.

کاشت موسیر

جهت کاشت موسیر هم می توان از بذر و هم از پیاز استفاده کرد. با توجه به این که بذر موسیر هم دارای خواب فیزیولوژیکی بود و هم نیاز به زمستانگذرانی دارد . استفاده از بذر کمتر متداول است چون برداشت اقتصادی را طولانی تر میکند. لازم به ذکر است که قبل از کشت بهتر است پیازها را با سموم قارچ کش ضدعفونی نمود

سایز مناسب پیاز موسیر برای کشت

پیازموسیر ۳ سایزدارد ( فندقی، بادامی و گردویی ) ، اگر فندقی باشد در سال چهارم بیشترین تکثیر را داشته و آماده برداشت می شود و اگر بادامی باشد در سال سوم و اگر گردویی باشد در سال دوم بیشترین تکثیر را داشته و آماده برداشت میشود. پس مناسب ترین سایز برای کاشت موسیر ، سایز گردویی کوچک ( با وزنی حدود ۲۰ تا ۲۵ گرم) می باشد.

مقدار پیاز لازم برای کشت در هکتار

برای کشت هر هکتار موسیر بسته به سایز آن حدود ۳ تن پیاز لازم است.

زمان مناسب برای کشت موسیر

مناسب ترین زمان برای کاشت موسیر پاییز ( از مهرماه تا آبان ماه) و قبل از شروع سرما می باشد. تا پیازها تولید ریشه کرده و در زمین مستقر شوند.

روش های کاشت موسیر

موسیر به دو روش کشت می شود:

1. کشت ردیفی ( جوی وپشته ) : که در این روش در مصرف آب صرفه جویی می شود و عملیات داشت ( مانند وجین علفهای هرز ) راحت تر خواهد بود ولی اگر زمین شور باشد این روش مناسب نیست چون شوری به سمت بالای پشته ها آمده و پیازها را می پوساند.
2. کشت کرتی ولی بصورت خطی ( نسبت به روش دیگر رایج تر بوده )

فواصل و عمق مناسب برای کاشت پیاز موسیر

فاصله مناسب برای کشت پیازها ، بین ردیف های کشت ۳۰ سانتیمتر و روی خطوط کشت ۱۵ سانتیمتر از یکدیگر می باشد ( عمق مناسب کشت بین ۱۰تا ۱۵سانتیمتر میباشد) و در هر گود یک پیاز درشت موسیر به وزن ۲۰ تا ۲۵ گرم کشت میشود.

برای کاشت پیازها می توان از دستگاه سیب زمینی کار به صورتی که پیازها را بصورت دستی در داخل لوله سقوط گذاشته تا در محل کاشت قرار گیرد نیز استفاده کرد.

عملیات داشت موسیر

آبیاری موسیر

موسیر گیاهی است کم آب و مقاوم به خشکی ، نیاز آبی موسیر ۳۵۰۰ متر مکعب در سال برای هر هکتار زمین می باشد. اولین نوبت آبیاری موسیر بلافاصله بعد از کاشت موسیر انجام میشود. بصورت آبیاری سنگین و یکنواخت (طوری که زمین کاملا خیس شود ). پس از اولین آبیاری ، پیازها در قسمت قاعده شروع به ریشه دادن میکنند و به تدریج علفهای هرز رشد کرده و کار وجین شروع میشود ولی کلا بعد از اولین آبیاری چون از یک طرف بارشها را داریم و از طرف دیگر هوا رو به سردی است و همچنین موسیر برای شروع رشد رویشی نیاز به زمستان گذرانی دارد گیاه تا بهمن ماه و مناسب شدن هوا سبز نمی شود و لذا نیاز به آبیاری ندارد . در اواخر زمستان پس از مناسب شدن هوا نوک برگها از زمین بیرون آمده و رشد رویشی موسیر آغاز می شود پس از این که مطمئن شدیم سرما رفع شده نوبت های بعدی آبیاری در بهارشروع می شود (چنانچه بارندگی نباشد ) و درصورت موجود بودن آب در بهار موقع شروع رشد رویشی موسیر هر ۱۵ تا ۲۰ روز یکبار تا شروع زرد شدن برگها آبیاری انجام میشود و از آن به بعد آبیاری قطع میشود. (اگر در اسفند قبل از این که سرما رفع شودآبیاری انجام گردد. برگها رشد کرده و با یک سرما برگها سرمازده میشوند که باعث کاهش عملکرد میشود).

کود دهی در مراحل رشد رویشی موسیر

در هنگام شروع رشد رویشی موسیر (در اواخر زمستان و ترجیحا در اوایل بهار) همراه هر نوبت آبیاری ، ۱۰۰ کیلو کود ازته به صورت سرک باکودهای ریزمغذی به زمین اضافه میشود.

مراحل رشد رویشی و زایشی موسیر در بهار

در شروع رشد رویشی ، ابتدا برگها از زمین خارج شده و رشد میکنند و تعدادشان زیاد میشود ، سپس ساقه گل دهنده در اردیبهشت ماه سال اول ،از وسط بوته ها ظاهر و شروع به رشد میکند اگر نخواهیم بذرگیری کنیم کمی فرصت می دهیم تا ساقه گل بالاتر آید ( ۱۰ تا ۱۵ روز بعد از ظهور ساقه گل) برای قطع کردن آن اقدام میکنیم تا خسارت به بوته ها وارد نشود سپس آنها را قطع میکنیم تا قوه گیاه به جای بذر به پیازها منتقل شود و فرصت می دهیم تا پیازها بزرگ و تکثیر شوند و سپس آنها را در اواخر خرداد یا اوایل تیرماه برداشت میکنیم. ولی اگر بخواهیم بذرگیری کنیم ساقه گل را حذف نمی کنیم و فرصت میدهیم تا رشد کند سپس در اوایل خرداد گلدهی شروع و صبر میکنیم تا بذرها تشکیل شده وقتی بذرها به طور کامل رسیدند (در اواخر خرداد) برگها زرد شده و ساقه حامل بذر به راحتی از وسط بوته جدا میشود که در این موقع بایستی آنها را برداشت و خشک کنیم و سپس عمل بوجاری کردن انجام گیرد.

وجین علفهای هرز موسیر

وجین علفهای هرز در مزرعه یک مرحله در پاییز پس از اولین آبیاری و سپس در اواخر زمستان و اوایل بهار پس از سپری شدن سرما و شروع رشد رویشی موسیر چند نوبت انجام می شود.

مبارزه با آفات موسیر

مهمترین آفت پیاز این محصول ، کرم های مفتولی است که یک نوع آن از وسط بوته وارد گیاه میشوند و خسارت میزنند و یکنوع دیگر در داخل خاک به خود پیازها خسارت میزنند.

برداشت موسیر

سال اول معمولا پیازها برداشت نمی شوند چون اقتصادی نیست و در سال اول فقط پیازها کمی بزرگتر می شوند ولی از سال دوم به بعد پیازها تکثیر شده و اماده برداشت می شوند زمان مناسب برای برداشت وقتی است که برگ ها زرد و بوته ها خشک میشوند. در این زمان پیازها از حالت خمیری خارج و سفت می شوند ( اوایل تیرماه) و آماده برداشت می شوند . برای برداشت پیازها، از گاوآهن تک خیش استفاده و پیازها را با دست جمع می کنند ولی پیازهای کوچکتر را در زمین باقی میگذارند و مجددا آنها را با یک شخم دیگر زیر خاک می کنند تا حیات این گیاه در سالهای بعد ادامه یابد (مهمترین نکته در برداشت برگرداندن پیازهای ریز به داخل خاک با شخم مجدد زمین است که برای ادامه حیات این گیاه ضروری می باشد). پیازها را پس از برداشت ورقه ورقه کرده و در سایه روی توری های طبقه ای قرار داده و با جریان هوای فن آنها را خشک می کنند (این کار حدود ۱۰ روزطول می کشد) . عملکرد پیاز موسیر در اصفهان بطور متوسط ۱۰ تا ۲۰ تن در هکتار می باشد. گزارش شده که در شهرستانهای بهار و همدان برای زراعی کردن موسیر اقدامات مناسبی صورت گرفته به گونه ای که از هر یک هکتار زمین زراعی ۳۰ تا ۴۰ تن موسیر نیز برداشت می شود. پیازهای این گیاه زمانی که آماده برداشت می شوند را می توان تا پاییز در زمین نگهداشت و برداشت نکرد .

خواص دارویی گیاه موسیر

طبیعت این گیاه – گرم و خشک است. تاثیر در از بین بردن سلول های سرطانی کبد. به درمان سرطان معده کمک می کند و مصرف منظم آن ،از ورود هر گونه عفونت به معده پیشگیری میکند . با داشتن خاصیت ضد انعقادی و در نتیجه رقیق کردن خون ، به بیمارانی که دچار بیماریهای قلبی عروقی هستند و یا دچار حملات قلبی و یا سکته قلبی شده اند کمک مفیدی می کند. قندخون را در بیماران دیابتی کاهش میدهد. (از کاهش انسولین پیشگیری کرده و سوخت و ساز گلوکز را افزایش می دهد) . مغز را تقویت کرده و ضدآلزایمر است. چون حاوی مقدار فراوانی سولفور است به شفافیت پوست کمک خوبی می کند. مصرف روزانه موسیر، بافتهای استخوانی را افزایش داده و تا ۲۰ درصد از پوکی استخوان پیشگیری می کند. برای درمان بی خوابی توصیه می شود به شرط آن که در وعده غذایی شام استفاده شود . کم کننده رطوبت دستگاه گوارش و مفاصل بدن است) بلغم را برطرف می کند . قند و چربی و فشارخون راکاهش می دهد . موجب بازشدن عروق ورفع تصلب شرائین میشود. اگر همراه غذا مصرف شود انگل های گوارشی را دفع میکند. زخم های سطحی را التیام داده و ترمیم می کند. التهاب طحال و کبد راکم می کند. اعصاب را تقویت کرده و سردردهای میگرنی راکاهش می دهد. خاصیت گند زدایی دارد. برای ضدعفونی کردن آب بکار می رود. بادشکن، مدر و قاعده آور، معرق و سم زدا است. (پیاز این گیاه در درمان رماتیسم، ترمیم زخمهای سطحی و خلط سینه و بطورعمده در صنایع غذایی و لبنیات به عنوان طعم دهنده مصرف می شود)