پسیل پسته ( Agonoscena pistaciae )

پسیل پسته – (پسیل معمولی پسته یا شیره خشک) ( Agonoscena pistaciae )

مقدمه

پسیل معمولی پسته ( Agonoscena pistaciae ) مهمترین آفت پسته در ایران محسوب می شود. امروزه این آفت به یک معضل جدی برای باغداران تبدیل شده و سالیانه هزینه هنگفت اقتصادی را به باغداران تحمیل می کند. علاوه بر تبعات اقتصادی این آفت، بدون تردید سم پاشی های بی رویه با سموم خطرناک، فجایع زیست محیطی و بهداشتی متعددی در پی خواهد داشت. همچنین احتمال مقدار بالای باقیمانده سموم در مغز پسته از دید مشتریان سخت گیر خارجی، زنگ خطر را برای صادرات این محصول استراتژیک به صدا در خواهد آورد. در سالیان گذشته در برخی مناطق تا ۱۰ بار در سال بر علیه پسیل پسته سم پاشی صورت گرفته است که حزن آور و فاجعه بار است. با این وجود به نظر می رسد در شرایط فعلی تنها راه موثر و عملی کاهش خسارت پسیل در باغات پسته استفاده از روش مبارزه شیمیایی با این آفت است و لذا هر ساله مقادیر زیادی از سموم و از جمله سموم ارگانوفسفات بمنظور مبارزه با پسیل پسته در باغات پسته ایران به مصرف می رسند و متاسفانه بعلت تعدد نسل، تغییرات اکولوژیکی و مقاومت آفت نسبت به سموم شیمیایی، شاهد افزایش جمعیت و طغیانهای ادواری این آفت هستیم و از طرفی با افزایش مقاومت پسیل به بسیاری از سموم در کشورهای مختلف، هم اکنون کنترل پسیل در باغات پسته ایران و بسیاری از کشورهای پسته خیز به یک معضل جدی تبدیل شده است. هشدار در مورد چاره اندیشی این معضل بزرگ تنها کاری است که از دست انجمن پسته ایران و دلسوزان صنعت پسته ایران برمی آید. امیدواریم با توجه بیشتر مسئولان وزات جهاد کشاورزی، فکری اساسی تر برای حل این معضل بزرگ که پسته کاریهای ایران و صادرات پسته را تهدید می کند شود. نظارت موثر و قوی بر تولید، توزیع و فروش سموم مورد استفاده در باغات پسته یکی از وظایف نهادهای دولتی بویژه سازمان حفظ نباتات است که باید با اتخاذ راهکارهای موثر در مدیریت مبارزه با آفات، مصرف سموم را منوط به نظر کارشناسان گیاهپزشکی نموده و از اتکای صرف به درج پیام فروش و مصرف بدون نسخه گیاهپزشک ممنوع بر روی برچسب سموم پا را فراتر نهند. کیفیت سموم هم یکی از مواردی است که باید فکری اساسی به حال آن کرد. استفاده از مواد عجیب و ابداعی برخی کشاورزان برای کنترل پسیل مانند استفاده از آهک، تاید، ریکا، سرکه، آبلیمو، فضله حیوانات و مواد عجیب دیگر، از نظر علمی مردود است و می تواند برای درختان زیانبار باشند. بهر روی توصیه اکید به کشاورزان این است که حتما از توان علمی کارشناسان کشاورزی بهره مناسب را ببرند و خودسرانه و از روی خطا و آزمون به استفاده از سموم و مواد مختلف دیگر نپردازند.

پسیل پسته توسط “کریوخین” در سال ۱۹۴۶ میلادی و برای اولین بار از پسته کاری های ایران گزارش شد. این آفت تقریبا در تمام نقاط پسته کاری ایران مشاهده می شود. این آفت علاوه بر ایران از کشورهای همسایه مانند ارمنستان، ترکیه، عراق، ترکمنستان و همچنین یونان هم گزارش شده است. عکسبرداری و گزارش تصویری آفت پسیل پسته و نحوه خسارت آن روی برگها (ایجاد کریستالهای سفید رنگ روی برگها یا شکرک و همچنین ایجاد منظره سیاه رنگ پوره های پسیل روی برگها) اولین بار توسط مرحوم دواچی انجام شد. حشرات کامل پسیل پسته دارای دو فرم مختلف تابستانه و زمستانه هستند. فرم تابستانه به رنگ زرد روشن تر و پسیل های زمستانگذران تیره تر هستند. پسیل های زمستانگذران از شهریورماه بتدریج در باغات پسته نمایان می شوند. زمستانگذرانی پسیل بصورت حشرات کامل در زیر برگهای پای درخت، پوستک درختان میوه و لابلای شکافها و درزهای زمین و ، لابلای علفهای هرز، کاه و کلشهای کف باغ و شکاف دیوارها و ساختمانهای مجاور در باغ می باشند. در فصل زمستان جمعیت زمستان گذران با هجوم به باغات پسته ابتدا کمی از جوانه های در حال باز شدن تغذیه و سپس روی جوانه ها و برگها و شاخه های تازه تشکیل شده تخمریزی می نماید و با افزایش جمعیت در نسلهای بعدی در قسمتهای عمده ای از سطح باغات خسارتزا می گرددبا گرم شدن هوا و آغاز فصل بهار و افزایش درجه حرارت محیط، پسیل های زمستانگذران بتدریج فعالیت خود را در باغات شروع می کنند. پسیل های تابستانه از نیمه اردیبهشت ماه در باغها پدیدار شده و تا مهرماه دیده می شوند. آغاز تخم گذاری پسیل همزمان با تورم جوانه در درختان پسته بوده و حداکثر تخم گذاری مصادف با باز شدن برگهای درختان پسته در بهار اتفاق می افتد.

پس از جفت گیری، هر حشره ماده زمستانگذران پسیل حدود ۵۰ تخم می گذارد. تخم ها پس از ۳ تا ۴ روز در نسل اول (پسیل های زمستانگذران) و ۲ تا ۳ روز در نسلهای بعدی تفریخ شده و از تخم پوره های پسیل خارج می شوند. پسیل پسته دارای ۵ سن پورگی است. طول دوران پورگی در هر نسل پسیل پسته ۲۳ تا ۲۷ روز گزارش شده است. در مناطق مختلف، تعداد نسلهای پسیل پسته تا ۶ نسل در سال گزارش شده است. در سالهایی که سرمای زودرس وجود نداشته باشد جمعیت پسیل بسیار هجومی است زیرا به سبب ایجاد شرایط مناسب برای تولید مثل جمعیت افراد بینابینی (حد واسط فرم زمستانه و تابستانه) در بالاترین وضعیت قرار دارد. حشرات کامل زمستانگذران پسیل پسته نسبت به سایر نسلها (نسلهای تابستانه) نسبت به شرایط سخت (دماهای پایین در فصل زمستان) و همچنین سموم مختلف مقاوم ترند و تعداد تخم بیشتری هم می گذارند.

نحوه خسارت پسیل معمولی پسته

پسیل پسته از شیره پرورده درختان پسته تغذیه می کند. هم پوره پسیل و هم حشره کامل آن قادر به مکیدن شیره گیاهی در درختان پسته هستند. پوره های پسیل با فرو کردن خرطومشان در بافت گیاه بویژه برگها، اقدام به مکیدن شیره گیاهی در درختان پسته می نمایند. مواد پروتئینی شیره گیاهی را جذب نموده و مواد قندی را به صورت شیره دفع می‌نمایند. این مواد قندی در مجاورت هوا خشک شده و به آن شکرک گویند.. یکی از خسارات مهم شیره خشک تشکیل ناقص مغز (پر نشدن کامل مغز) و گاها پوکی کامل (نبستن مغز) در دانه است. علایم اولیه خسارت شیره خشک در پسته بصورت ایجاد شکرک در سطح برگها و در مراحل پیشرفته تر زردی، خشک شدن و پیچیدگی برگها و برگریزی پیش از موعد مقرر در درختان پسته است. در هنگام طغیان شدید آفت در تابستان، اگر مبارزه صورت نگیرد خسارت شدیدتر خواهد بود بصورتی که جوانه های زایشی (گره های زایشی) سال آینده ریزش پیدا می کنند. گاهی اوقات خسارت پسیل آنقدر زیاد است که شکرک ایجاد شده علاوه بر برگها در زیر درختان هم قابل مشاهده است. برگریزی شدید در باغات آلوده یکی از علایم معمول خسارت پسیل پسته در تابستان است. . با نرسیدن مواد غذایی به برگها، شاخه ها و جوانه ها برگها زرد شده و در طغیان شدید برگها بدون زرد شدن خشک و جوانه های میوه و برگ ریزش مینمایند . خالهای ریز سیاه رنگ روی برگهای پسته در تایستان مربوط به فرورفتن خرطوم پسیل در نسج برگ بوده و نباید با بیماری که علایم مشابه دارد اشتباه گرفته شود .

عوامل مؤثر در افزایش و کاهش جمعیت آفت پسیل پسته ( Agonoscena pistaciae )

– ارقام

ارقام شناسایی شده پسته دارای حساسیت و مقاومتی متفاوت در برابر پسیل هستند. تجربه نشان داده که ارقام کله قوچی، اکبری، احمد آقایی، سفید پسته، و ارقام ناشناخته درختان نر بیشتر حشره را به سوی خود جلب می نمایند. شروع آلودگی در نسلهای گوناگون آفت به صورت لکه ای، روی تک درخت های حساس است. شناسایی و معرفی ارقام مقاوم نسبت به پسیل پسته یکی از راههای مبارزه منطقی برای مبارزه با پسیل به شمار می آید. بدون تردید واریته هایی از پسته وجود دارند یا می توانند به وجود بیایند که نسبت به پسیل پسته مقاوم باشند که لازمه شناسایی یا معرفی آنها انجام تحقیقات وسیع است. شایان ذکر است که در کشور سوریه تحقیقات قابل قبولی برای شناسایی واریته های پسته مقاوم به پسیل انجام شده است. استفاده از کائولین برای مبارزه با شیره خشک در این روش لایه ای از ماده معدنی kaolin روی برگها و شاخه های درختان پاشیده شده و این لایه سفید رنگ مانع تغذیه پسیل پسته و ایجاد خسارت خواهد شد. در این روش که اصطلاحا به آن WP sourrond می گویند، ماده معدنی کائولین مانند سایر سموم به نسبت مشخص داخل تانکر سم پاشی ریخته شده و روی شاخ و برگ پاشیده می شود تا پوششی یکنواخت، سراسری و سفید رنگ روی درختان بوجود آید. این روش بصورت موفقیت آمیزی بر علیه آفات مختلف در برخی از کشورها استفاده شده است اما در ایران هنوز در مراحل تحقیق و بررسی بوده و هنوز مجوز رسمی برای استفاده از آن در باغات پسته برای مبارزه با پسیل صادر نشده است.

– آبیاری

پسیل پسته حشره ای خشکی دوست بوده و خسارت آن در باغهای کم آب بیشتر است. در باغهایی که دور آبیاری مناسب دارند آلودگی به پسیل پسته از ارقام حساس، درختان کم آب کرتهای ناصاف، حاشیه خیابانها و گذرگاههای باغ شروع می گردد.

– بافت خاک

در اراضی سبک و شنی درختان پسته دچار ضعف عمومی بوده و در مقابل اغلب آفات و بیماریها از جمله پسیل پسته حساسند و خسارت بیشتری را متحمل می شوند.

– تغذیه و عناصر مورد نیاز گیاه پسته

کمبود و زیاد بودن عناصر غذایی پر مصرف (ازت، فسفر، پتاس و ….. ) و کم مصرف ( آهن، روی، منگنز، منیزیوم و ….) علاوه بر بروز بیماریهای فیزیولوژیک درخت، زمینه ابتلاء به بیماریهای گوناگون، فعالیت آفاتی چون پسیل پسته را فراهم می آورد. مصرف بیش از حد ازت موجب رشد برگی (Vegetativi) گیاه و حمله و تغذیه حشرات مکنده ای چوی پسیل پسته را فراهم می نماید. در مورد پسیل پسته باید از مصرف بیش از حد کودهای ازته اجتناب نموده و نقش حساس پتاسیم را در ایجاد مقاومت در نظر داشت. پتاسیم در موقع کم آبی و خشکسالی ناجی گیاهان بوده و در تنظیم برداشت ازت توسط گیاه از زمین نقش اساسی دارد. وجود پتاسیم کافی مقاومت گیاهان را در برابر حشرات مکنده چون پسیل افزایش می دهد. استفاده از کود مرغی به تنهایی و به مقدار زیاد نیز باعث افزایش جمعیت پسیل می‌گردد.

– هرس

انجام هرس زمستانه و تابستانه و حذف شاخه های ضعیف و آلوده به طور مستقیم و یا غیر مستقیم در کنترل پسیل پسته مؤثر است. اکنون باغداران به نوعی کشت و هرس روی آورده اند که در آن فاصله درختان از یکدیگر بسیار کم بوده و می توان آن را به کشت متراکم تشبیه نمود. درختان چندین تنه و پیوند داشته و شبیه بوته همپوشانی داشته و درهم رفته اند که تأثیر فراوانی بر افزایش جمعیت پسیل دارد و هنگام سمپاشی تمام قسمتها در معرضی سم قرار نگرفته و سمپاشی مجدد باید تکرار گردد.

– اجرای نوبت اول سمپاشی یا سمپاشی در زمان گلدهی

این سمپاشی علیه آفاتی مانند پروانه چوبخوار پسته، پروانه میوه خوار، شپشکهای پسته، زنجره شیره تر و غیره انجام می شود. چنانچه در این سمپاشی از سمومی استفاده شود که روی آفت پسیل تأثیر نداشته باشند باعث افزایش مقاومت و رشد جمعیت پسیل می گردد. چنانچه در نوبت اول از سمومی استفاده شود که باعث تحریک تخمریزی پنسیل و کوتاهتر شدن طول دوره یک نسل گردد (مانند سموم تیودیکارب، متاسیستوکس و فنتیون) پسیل طغیان خواهد کرد.

– سمپاشی مکرر و اختلاط سموم با هم

باعث حذف کامل دشمنان طبیعی و افزایش جمعیت آفات پسته می شود.

-استفاده از سموم کم اثر

 اگر از سمومی علیه پسیل پسته استفاده شود که تأثیر کافی در میزان تلفات آفت نداشته باشد (مانند زولون) باعث افزایش جمعیت می شود.

-سمپاشی دیر هنگام

چنانچه سمپاشی باغ در زمانی انجام شود که تمام مراحل زندگی آفت اعم از تخم پوره و حشره کامل دیده می شود و همچنین شکرک زیادی در سطح برگها تولید شده باشد تأثیر سم کاهش پیدا می کند و بعد از مدتی جمعیت آفت افزایش پیدا می کند.

-فقیر بودن خاک

-فقیر بودن خاک از نظر مواد غذایی و نامناسب بودن بافت خاک نیز از عوامل افزایش جمعیت است، خاکهای شنی و خاکهای رسی و سخت به دلیل عدم جذب و نگهداری رطوبت به اندازه کافی به علت طولانی بودن دوره آبیاری سریعتر به آفت آلوده می‌گردند.

-ناهموار بودن زمین

ناهموار بودن سطوح کرتها که باعث می‌شود درختانی که در بلندی قرار دارند به خوبی آبیاری نشده و رطوبت کمتری در اختیار داشته باشند.

– عدم استفاده از کودهای دامی و چاله‌زنی و شخم عمیق در باغها به مدت طولانی

– کشت متراکم درختان و رعایت نکردن فواصل مناسب و عملیات هرس

– وجود علف‌های هرز زیاد از خردادماه به بعد در باغ

شبکه مراقبت و پیش آگاهی

این شبکه ها با حضور مستمر و مداوم در مناطق تحت پوشش خود نسبت به بررسیهای مشاهده ای حشرات مفید باغات پسته، خصوصاً زنبور پسیلوفاگوس اقدام و با توجه به اینکه این زنبور بیشتر به پوره های سنین ۳ و ۴ حمل می کنند و همچنین با توجه به اینکه زمان نصب کارتهای زرد رنگ بایستی همزمان با استقرار حشرات کامل باشد با بررسیهای مشاهده ای وجود حشرات مفید (زنبور پسیلوفاگوس ) و بررسی بیولوژی آفت در مناطق تحت پوشش، زمان مناسب برای نصب و جمع آوری کارتهای زردرنگ را به گونه ای انجام تا خطری متوسط این زنبور مفید نباشد. همچنین برای مبارزه شیمیایی لازمست زمانهای حساس گیاه (مرحله شروع رشد مغز و پس از پرشدن مغاز پسته) مورد توجه قرار گیرد. در این زمان تعداد متنوعی از شکارچی ها و پارازیتوئیدها با جمعیت بسیار زیاد در محیط فعال هستند. بنابراین در این مرحله بایستی کنترل شیمیایی با احتیاط صورت گیرد. دستیابی به این زمان با بازدیدهای مداوم و مکرر شبکه های مراقبت امکان پذیر است. همچنین ردیابی آفت در مناطق تحت پوشش که اینکار با توجه به اینکه حداکثر جمعیت حشرات زمستان گذران ظاهر شده در باغ ابتدا روی ارقام حساس نر و ماده لکه قوچی – اکبری – احمد آقایی و به محض تورم جوانه های گل وشاخ برگ مشاهده و با انجام عملیات ردیابی و اقدام به موقع می توان از گسترش آن در نسلهای بعدی جلوگیری کرد.

شرح وظایف شبکه های مراقبت و پیش آگاهی آفات و بیماریهای پسته

• بررسی مناطق تحت پوشش از وضعیت آفات و بیماریها و علفهای هرز رایج منطقه و بررسی منابع علمی درخصوصی بیولوژی، روشهای مبارزه، فنولوژی گیاه، بیواکولوژی آفت در منطقه به منظور کنترل منطقی آفات و بیماریها و علفهای هرز پسته
• درجه بندی آفات و بیماریهای رایج منطقه به آفات درجه ۱- درجه ۲- درجه ۳ به منظور برنامه ریزی لازم براساس اولویت بر آفات کلیدی و درجه ۱ با توجه به گسترش و درصد خسارت آنها در منطقه
• حضور مستمر در باغات پسته تحت پوشش به منظور ردیابی و پیش آگاهی از آفات و بیماریها به منظور تعیین زمان مبارزه با توجه به بیولوژی آفت و فنولوژی گیاه
• صدور اطلاعیه پیش آگاهی برای پسته کاران منطقه تحت پوشش براساسی ردیابی و پیش آگاهی صورت گرفته.
•  برنامه ریزی لازم در جلب مشارکت کشاورزان در امور مراقبت از محصول خود و پیش آگاهی از وضعیت آفات و بیماریها و کنترل منطقی و اصولی با این عوامل خسارتزا با نگرش بر مبارزه تلفیقی و استفاده بهینه از سموم شیمیایی و توسعه روشهای غیرشیمیایی.
•  برنامه ریزی لازم برای استفاده از کارتهای زردرنگ به منظور جلب حشرات کامل پسیل پسته در کنترل این آفت با توجه به دستورالعمل،
• برنامه ریزی لازم برای استفاده از فرمون طبیعی به منظور جلب حشرات ماده در کنترل آفت پروانه چوبخوار پسته (کرمانیا) با توجه به دستورالعمل،
• برنامه ریزی لازم برای استفاده از نوار مقوائی برای مبارزه با پروانه میوه خوار پسته
  RecitTWOria با توجه به دستوالعمل.
• بررسی نیازهای تحقیقاتی آفات و بیماریها و علفهای هرز پسته و هماهنگی و ارتباط مستمر با کارشناسان و محققین ذیربط به منظور برنامه ریزی لازم برای انجام اولویتهاى تحقیقاتی.
•  آموزش پسته کاران درخصوص روشهای کنترلی عوامل خسارتزای پسته با نگرش بر توسعهٔ مبارزات غیر شیمیایی.
  – بررسی لازم بعد از انجام عملیات مبارزه با عوامل خسارتزا اعم از شیمیایی و غیر شیمیایی از چگونگی کنترل در مناطق تحت پوشش.
•  اطلاع یابی از وضعیت آفات و بیماریهای رایج منطقه در سنوات گذشته به منظور تصمیم گیری در روند اجرای مبارزه در آینده.
• هماهنگی لازم با کارشناسان ناظر به منظور اجرای بیولوژیکی با استفاده از بالتوریها در کنترل پسیل پسته

مبارزه بیولوژیک با استفاده از دشمنان طبیعی

حفظ دشمنان طبیعی آفت Agonoscena pistaciae بویژه در اوایل فصل رشد اهمیت زیادی در جهت کنترل آفت و کاهش خسارت پسیل پسته دارد.گونه های زیادی ازحشرات مفید پارازیتوئید و شکارگر فعال در باغات پسته علیه پسیل شناسائی شده اند که از جمله آنها می توان به : کفشدوزک (Adalia brpunetata) , زنبور پسیلوفاگوس (Psyllophagus pistacia) و کنه شکارگر (AniStis baccarum) اشاره نمود که در مجموع عوامل فوق می توانند در شرایط متفاوت بین ۰/۵ تا ۷۰ درصد از جمعیت آفت را کاهش دهند و از سوی دیگر بالتوریهای شکارگر Chrysoperla mutate ، Chrysoperla carnea در قالب طرحهای تحقیقاتی اجرایی در سال ۱۳۷۸ در انسکتاریوم استان کرمان و سمنان پرورش و در سطح ۲۰ هکتار از باغات پسته رهاسازی شده اند، مشاهدات نشان می دهد که حشرات مفید می توانند در کاهش جمعیت آفت و در نهایت کاهش دفعات سمپاشی مؤثر واقع شوند. نکته جالب در مورد دشمنان طبیعی پسیل پسته این است که ممکن است در آن واحد در باغ چند دشمن طبیعی بصورت همزمان وجود داشته باشند. حفظ جمعیت دشمنان طبیعی پسیل پسته در بهار با استفاده از سموم کم خطرمی تواند تا حد زیادی از طغیان آفت پسیل در تابستان جلوگیری کند.

مبارزه بیولوژیک با استفاده از میکروارگانیسم ها (دشمنان طبیعی)

یکی از بحثهای جالب و مهم و در حال تحقیق در کنترل آفات، بکارگیری میکروارگانیسم هایی مانند قارچ ها، باکتریها و ویروسهای بیماریزا در حشرات، به منظور کاهش جمعیت آفات مختلف است. در مورد پسیل پسته (Agonoscena pistaciae) هم مطالعات آزمایشگاهی مختلفی برای شناسایی و بکار بستن سوشهای بیماریزای پاتوژنیک میکروارگانیسم های مختلف انجام شده است. بعنوان مثال قارچ پارازیت کننده Beauveria bassiana برای کنترل پسیل پسته در سوریه و ایران بکار رفته است و نتایج قابل قبولی بدست آمده است. البته تا کاربردی شدن این روش راه زیادی باید پیموده شود.

استفاده از تله های چسبنده زردرنگ

برای مبارزه با پسیل پسته گاهی تا ۶ بار در سال درختان پسته را سمپاشی می کنند. علیرغم آن در بعضی مواقع در اثر طغیان آفت Agonoscena pistaciae به درختان خسارت وارد می شود. برگها و جوانه ها ریزش کرده و میزان پوکی و دهان بستگی افزایش میآید. برای مبارزه با آفت می توان از کارتهای زردرنگ بجای سمپاشی استفاده کرد. استفاده از کارتهای زردرنگ نسبت به سمپاشی هزینه های کمتری دارد و امکان مقاومت و طغیان مجدد آفت نیز جود ندارد. علاوه بر این سمپاشی در زمانی انجام می شود که پوره های آفت مقداری خسارت به درختان زده اند. در صورتیکه مبارزه بوسیله کارتهای زردرنگ علیه حشرات کامل آفات قبل از تخمریزی و هرگونه خسارتی به برگها و جوانه ها و محصول صورت گیرد. با این روش جمعیت زیادی از آفت در سطح کارتها شکار شده و از تولید نسل بعد و خسارت آفت جلوگیری می شود، نتایج حاصل از کاربرد این کارتها در سطح باغهای استان کرمان مبین این موضوع است که حداقل تا مرداد ماه می توان از سمپاشی باغها بر علیه این آفت جلوگیری کرد. کارتهای زردرنگ از جنس پلاستیک ، اندازه ۲۰ در ۱۰ سانتی متر و به وزن حدود ۱۵ گرم بسیار مناسب می باشد. چنانچه سطح کارتها کمی ناهموار باشد بهتر است . عمر این کارتها زیاد بوده و می توان آنها را شستشو و برای چندین بار به صورت لایه نازکی از روغن موتور، STP و یا چسب تله پوشانیده و روی شاخه درخت توسط گیرہ نصب نمود، حشرات کامل شیرہ خشک به طرف زرد کارت جلب و به سطح آن می چسبد. بدین روش از تولید نسل آنها جلوگیری و جمعیت آفت کاهش می یابد. کارتهای زردرنگ زنبورهای مفید خانواده ENCYRTIDAE را نیز جلب و شکار می کند، متاسفانه زنبور پسیل خوار با نام علمی پسیلوفاگوس نیز متعلق به این خانواده است. چنانچه جمعیت این زنبور در باغ زیاد بود می توان برای جلوگیری از شکار زنبور تاریخ کارت گذاری را در زمانی انجام داد که جمعیت زنبور کم باشد. زنبور پسیلوفاگوس بیشتر به پوره های سنین ۳ و ۴ حمله می کند، ولی کارت گذاری علیه حشرات کامل انجام می گیرد. بنابراین می توان کارتها را همزمان با استقرار حشرات کاملا پسیل روی درختان نصب و قبل از ظهور پوره های پسیل آنها را از روی درختان جمع آوری کرد. بدین روش خطری متوجه این زنبور مفید نمی باشد. اما کارتهای چسبنده زرد رنگ بر خلاف سمپاشیها هیچگونه زیانی برای بالتوریها، کفشدوزکها، سنها، عنکبوتها و کنه هایی که شکارچی پسیل هستند ندارد، مگر در مواقعی که حشرات بالدار بعضی از این گونه ها به طور تصادفی با کارتها برخورد نماید

چگونگی استفاده از کارتهای چسبنده زردرنگ

• کارتها همزمان با استقرار حشرات کامل Agonoscena pistaciae روی درختان نصب شوند. این زمان بستگی به آب و هوا و رقم درختان دارد و همزمان با خاتمه دوره حشره کامل از روی درختان جمع آوری می گردند. این زمان را باید کارشناسان در هر منطقه به باغداران اعلام نمایند.
•  تعداد کارتها برای نصب درختان براساس میزان آلودگی و جمعیت آفت ۴-۱ عدد روی هر درخت تعیین می گردد. معمولا سر ردیفها که آلودگی بیشتر است تعداد حداکثر و در میان ردیفها که آلودگی کمتر است حداقل کارتها استفاده گردد.
• محل نصب کارتها روی درختان در سمت بیرون تاج و به ارتفاع نصب تاج در جهتهای مختلف است.
• در زمانهای مختلف براساس جمعیت آفت Agonoscena pistaciae و شرایط جوی از کارتها بازدید و چنانچه کارائی آنها کاهش یافته است با کارتهای جدید جایگزین شوند.
• برای شستشو کارتها چنانچه در سطح کارتها روغن موتور و STP بکار رفته از مواد نفتی و اگر از چسب تله استفاده شده است از آب گرم و کمی الکل اتیلیک استفاده شود.
• کارتها را پس از جمع آوری از روی درختان شستشو و برای استفاد در نوبتهای
  بعدی در جای مناسبی نگهداری شود.
• برای تعیین تاثیر کارت در کاهش جمعیت آفت میتوان تعدادی برگچه را در مرحله
  پورگی آفت بررسی و تعداد پوره های سطح برگچه را شمارش و ثبت نمود.
• برای شمارش حشرات کامل شکار شده در سطح کارتها می توان از کادر سیمی ۱ در ۲ سانتی متر استفاده و تعداد حشرات کامل پسیل و زنبور داخل کادر را شمارش و ثبت نمود.

مبارزه زراعی

در قسمت عوامل موثر در کاهش و یا افزایش جمعیت آفت پسیل پسته به ارقام – آبیاری – بافت خاک ، تغذیه و عناصر موردنیاز گیاه پسته و هرس به عنوان عوامل مهم زراعی کاهش دهنده و یا افزایش دهنده جمعیت پسیل پسته اشاره شد.

استفاده ازصابونها و مواد افزودنی برای مبارزه با پسیل پسته

استفاده از مواد افزودنی در مورد پسیل پسته (Agonoscena pistaciae) می تواند میزان مقاومت حشره را نسبت به سموم کاهش دهد. استفاده از صابونهای معمولی، مواد شوینده بهداشتی و خانگی برای کاربرد در سم پاشی به هیچ وجه قابل توصیه نیست و باید از ماده افزودنی استاندارد استفاده کرد. کاربرد صابونها به معنای عام سابقه ای نسبتا طولانی در باغات پسته به منظور مبارزه با آقات مختلف دارد. به همراه سموم به تانکرهای سمپاشی اضافه شده و روی درختان پاشیده می شوند. وجود لایه مومی روی بدن حشراث و گیاهان و قارچها مانع تفوذ مناسب سم به داخل آنها میشود و برای غلبه بر این مانع یا سد باید از مواد افزودنی (Aaran) استفاده شود. مواد افزودنی بعنوان یک واژه کلی به تمام مواد شیمیایی و غیر شیمیایی اطلاق می شود که موجب بهتر شدن یا افزایش اثر سم روی آفت می شوند. بسیاری از سموم، نیاز به اضافه نمودن مواد افزودنی دارند. اضافه کردن مواد افزودنی موجب کاهش کشش سطحی و افزایش نفوذ سم به داخل بدن حشره یا بافت گیاه خواهد شد. مواد افزودنی علاوه بر کاهش دادن و شکستن کشش سطحی محلول سم، موجب افزایش قدرت چسبندگی و پخش شدن قطرات سم خواهد شد. کاهش کشش سطحی محلول سم موجب خواهد شد تا پوشش مناسبتری از سم روی آقت یا گیاه مورد نظر ایجاد شده و راندمان سمپاشی بالا رود. افزودنی ها در مورد بسیاری از سموم آنقدر مهم هستند که ممکن است عدم کاربرد آنها همراه سم موجب کاهش ۳۰ تا ۵۰ درصدی تاثیر سم روی آفت شود. بسیاری از کشاورزان و حئی برخی کارشناسان تصور می کنند که هر چه غلظت مواد افزودنی بیشتر شود تاثیر سم بیشتر خواهد شد در صورتی که بالعکس، افزایش غلظت مواد افزودنی و همچنیت استفاده نامناسب و غیر صحیح ازآنها نه تنها موثر نیست بلکه به شدت برای گیاه مضر است و آسیب جدی به برگها و درختان خواهد زد. هر چه قدرت کف کنندگی مواد افزودنی کمتر باشد ضرر و صدمه به گیاه کمتر خواهد بود. متاسفانه مواد شوینده شیمیایی مانند صابون ها و مایعات ظرفشویی که در باغات پسئه مصرف می گردند به شدث کف زا بوده و نه تنها مشکلی را حل نمی کنند بلکه به دلیل افزایش درجه قلیاییت محلول سم، موجب صدمه به برگها می شوند. بسیاری از افراد بی اطلاع مواد شوینده بهداشئی را بعنوان مواد افزودنی به کشاورزان معرفی می کنند اما باید توجه نمود که صابونهای معمولی و مواد شوینده بهداشئی و خانگی برای کاربرد در سمپاشی بعنوان مواد افزودنی، به هیچ وجه قابل توصیه نیستند. مواد افزودنی انواع مختلفی داشئه و شامل موادی همچون مواد کاهش دهنده کشش سطحی (Surfactant)، صابون (Soap)، تشدید کننده ها (Synergists) روغن های گیاهی، مواد ضد کف، مواد کاهش دهنده یا تعدیل کننده pH و … می شوند. مواد کاهش دهنده کشش سطحی یا سورفکتانتها گروه مهمی از مواد افزودنی هستند که موجب پخش شدن، تر شدن و تعلیق بیشتر محلول سم و نهایتا افزایش کارآیی آن می شوند. این مواد به چند گروه به شرح زیر تقسیم می شوند:

– سورفکتانتهای آنیونی Anionie Sarfactants
که دارای بار منفی بوده و اگر چه دارای قدرت پخش کنندگی بالا هستند اما مانند شامپوها و شوینده های موی سر به شدت کف زا می باشند. توصیه ای به استفاده از این مواد برای مبارزه با آفات پسته بصورت تنها یا بعنوان ماده افزودنی نمی شود چون نه تنها موجب ایجاد کف بسیار بالا و اختلال در سم پاشی بعلت گرفتگی شیلنگ می شوند بلکه موجب افزایش PH شده و برای برگها مضرند.

– سورفکتانتهای کاتیونی Cationie Surfactants
این دسته از مواد دارای بار مثبت بوده و با به هم زدن تعادل یونی غشا باعث اختلال در غشای سلولهای گیاهی شده و به شدت برای گیاهان مضرند.

– سورفوکتانتهای آمفوتریک Amphoteric
این دسته مواد اگر چه به عنوان حامل ممکن است در ساختار سموم به نسبت های بسیار تنظیم شده و دقیق وجود داشته باشند، اما به عنوان یک ماده افزودنی کاربردی در اضافه نمودن به سموم ندارند.

در دسته بعدی از سورفوکتانتها و مهمترین آنها از نظر کاربرد در کشاورزی، سورفوکتانتهای غیر یونی (Non-ionic surfactants) هستند. این دسته از مواد دارای بار مثبث یا منفی نیستند و اگر درست استفاده شوند هیچ صدمه ای به گیاه نمی زنند. کاربرد این دسته از مواد باعث شکستن و کاهش کشش سطحی و افزایش تفوذ و پایداری سم خواهد شد. برای کاربرد هر نوع ماده افزودنی باید به برچسب آن دقت کرد تا ضمن اطلاع از نوع آن، از میزان مصرف و خطرات و مسمومیتهای ناشی از کاربرد آن مطمین شد. در پایان باید یادآوری کرد که کاربرد کودهای مایع با سموم و ماده افزودنی نمی تواند نتیجه مطلوبی در پی داشته باشد و بهتر است زمانی که از ماده افزودنی به همراه سم استفاده می شود از کودهای محلولپاشی استفاده نکنید.

مبارزه شیمیایی

برای مبارزه با آفت پسیل (Agonoscena pistaciae) لازمست زمانهای حساس گیاه مورد توجه قرار گیرد که مرحله شروع رشد مغز (از اواسط خرداد) و پس از آن یعنی پرشدن مغزپسته دوره حساس گیاه می باشند. جمعیت آفت در ابتدای بهار و همزمان با شروع رشد رویشی درختان پسته معمولا قابل توجه است. اما بایستی همواره توجه داشت که در این زمان تعداد متنوعی از شکارها و پارازیتوئیدها با جمعیت بسیار زیاد در محیط فعال هستند به طوریکه جمعیت آفت تا اواخر اردیبهشت ماه کاملا کاهش می آید و بنابراین در این مرحله کنترل شیمیایی باید با احتیاط صورت گیرد و توصیه شده است که حدود یک ماه قبل از برداشت پسته و پس از آن از هرگونه مبارزه شیمیایی روی درختان اجتناب شود. بنابراین درمراحل حساس که فوقا اشاره شد وشرایطی که جمعیت آفت بالا باشد با توجه به نرم مبارزه میبایست اقدام به مبارزه شیمیایی نمود. نرم مبارزه براساس توصیه های تحقیقاتی وجود ۱۵ عدد پوره پسیل در پشت و روی برگچه ها اعلام گردیده است.

سموم توصیه شده برای کنترل آفت به شرح ذیل:

1. فوزالن ۲.۵ در هزار لیتر آب  EC35%
2. ایمیدیا کلوپراید ۴۰۰ cc در هزار لیتر آب SC35%
3. هگزافلومورون  ۰.۵ – ۰.۷ در هزار لیتر آب    EC10%
4. استامی پراید ۰.۲ -۰.۳ در هزار لیتر آب  SP 20%
5. فوزالون + تفلوبنزورون  ۲.۵ در هزار لیتر آب Ec21/75%
6. تیامتوکسام ۰.۳ در هزار لیتر آب Wg 25%
7. تیاکلوپراید ۰.۳ – ۰.۴ در هزار لیتر آب SC80%
8. اسپیرودیکلوفن ۰.۳ – ۰.۴ در هزار لیتر آب SC24%
9. فن پیروکسی میت ۰.۵ – ۰.۷ در هزار لیتر آب EC5%
10. فلوفنوکسورون ۰.۵ در هزار لیتر آب DS5%
11. پودر کائولن دو نوبت ۲۰ کیلوگرم در هکتار
12. بیسکایا OD 240  ،  ۳۰۰ cc در هزار لیتر آب

سموم شیمیایی مورد استفاده برای مبارزه با پسیل پسته در ایران

سابقه مبارزه شیمیایی بر علیه پسیل پسته در باغات پسته استان کرمان به قبل از انقلاب اسلامی ایران باز می گردد. اولین سمومی که برای مبارزه با پسیل در باغات پسته استان کرمان مصرف شدند سموم ارگانو فسفات (organophosphates) بودند. زولون سمی آشنا برای باغداران قدیمی پسته است و اولین سمی بود که در مقیاس وسیع برای مبارزه با پسیل پسته بکار گرفته شد. هنوز خاطره خوش سم زولون در زمانی که یک تا دو بار سم پاشی با آن، مساله شیره خشک را حل می کرد، در خاطر باغداران پر سابقه وجود دارد. با گذشت زمان، سموم مختلف دیگری و از جمله آمیتراز (میتاک) که از گروه فرمامیدینها است نیز برای مبارزه با پسیل پسته در ایران بکار گرفته شد. میتاک معروفترین سم و پرکاربرد ترین سم برای مبارزه با پسیل در باغات پسته برای سالهای متمادی بوده است و کشاورزان رضایت نسبی از مصرف آن در باغات پسته داشته اند. این سم اخیرا بدلایل بهداشتی و زیست محیطی از چرخه تولید کارخانجات داخلی ایران خارج شده و سمی ممنوعه تلقی می شود. اندوسولفان نیز سمی با سابقه و پر کاربرد برای مبارزه با پسیل پسته محسوب می شود. مصرف اندوسولفان هم مانند آمیتراز بدلالیل بهداشتی و زیست محیطی از سوی مراجع ذیصلاح ممنوع شده است.در سالیان اخیر نیز سموم ارگانوفسفات نسبتا متعددی برای مبارزه با شیره خشک بمصرف رسیده است از جمله فوزالون و کلروپریفوس (Dursban). فوزالون سالهای متمادی بعنوان تنها سم مورد استفاده بر علیه پسیل استفاده می شد اما به مرور مقاومت نسبت به آن مشاهده شده است. علاوه بر فوزالون چند سالی است که شاهد استفاده از سم کلروپریفوس یا دورسبان برای مبارزه با پسیل پسته هستیم که البته مجوزی برای مصرف از طرف موسسات مسئول ذیربط ندارد و بصورت خودسرانه توسط کشاورزان به مصرف می رسد. گاها از سموم دیگر ارگانوفسفات مانند اتیون، دیازینون، متاسیستوکس، فنتیون و…هم بصورت خودسرانه و بدون مجوز مراکز مسئول برای مبارزه با پسیل استفاده می شود که کار عاقلانه ای بنظر نمی رسد.اخیرا سمی با نام فن پیروکسی میت و با نام تجاری ارتوس (Ortus) برای مصرف بر علیه پسیل پسته به ثبت رسیده است. فن پروکسی میت در واقع یک نوع کنه کش است. استفاده از این سم در اوایل فصل رشد در بهار می تواند بخوبی جمعیت حشرات مفید را در باغ حفظ نماید اما در هنگام طغیان و تداخل نسل پسیل پسته در تابستان فن پیروکسی میت چندان کارساز نیست. اسپیرودیکلوفن یا انویدور هم کنه کشی از گروه تترونیک اسیدها است که برای مبارزه با پسیل پسته در ایران به ثبت رسیده است. یکی از مزایای انویدور تاثیر کم روی دشمنان طبیعی پسیل پسته است. پاشش انویدور در زمان مناسب (اوایل فصل) می تواند کارساز باشد و گر نه انویدور در هنگام طغیان آفت و تداخل نسل نمی تواند نتیجه کاربرد در اوایل فصل را داشته باشد.علاوه بر سموم ارگانو فسفات، سموم پایروتیروییدی نیز بر علیه پسیل پسته در ایران مصرف شده است. سموم پایروتیروییدی شامل دلتامترین، پریمترین، سایپرمترین، دانیتول، فن والریت و…می شوند. این دسته از سموم اگر چه در برخی از کشورها برای مبارزه با پسیل پسته به ثبت رسیده و به مصرف می رسند اما مجوزی برای مصرف در باغات پسته در ایران ندارند و هیچ توصیه ای به کاربرد آنها از طرف مراکز مسئول نشده است. این دسته از سموم هم متاسفانه بصورت خودسرانه توسط کشاورزان در مناطق پسته کاری و در مقیاس نسبتا زیاد به مصرف می رسند. ایجاد مقاومت بیشتر نسبت به سموم و طغیانی شدن سایر آفات از جمله عوارض استفاده نابجا از سموم پایروتیروییدی در باغات پسته است.از دیگر سموم مورد استفاده بر علیه پسیل پسته، سموم شبه نیکوتینی هستند که امروزه بخش مهمی از سموم کاربردی در باغات پسته را تشکیل می دهند. سموم مختلف و متعددی از این گروه تا کنون برای مبارزه با پسیل پسته ثبت و به مصرف رسیده اند از جمله ایمیداکلوپراید (Confidor) ، استامی پراید (Mospilan) ، تیامتوکسام (Actara) ، بیسکایا ، کالیپسو (Calypsu) و… عیب بزرگ این دسته از سموم، خاصیت غیر انتخابی آنها است بدین معنی که همه حشرات موجود چه آفت و چه دشمنان طبیعی را از بین می برند. ایندسته از سموم اگر چه از قدرت پاک کنندگی خوبی برخوردارند اما دوام چندانی در کنترل آفت ندارند. گروه بعدی سموم مورد استفاده، سموم تنظیم کننده رشد (IGR) هستند که در رشد و نمو حشرات دخالت دارند و با اختلال در رشد و نمو نهایتا موجب مرگ آفت می شوند. زمان استفاده از این دسته از سموم اهیمت زیادی در کنترل آفت دارد. بهترین زمان استفاده از آنها در اوایل فصل و مراحل پورگی است. این دسته از سموم اثری روی حشرات بالغ پسیل ندارند. هگزافلومورون یا Consult اولین سم این گروه بود که به مقیاس وسیع در باغات پسته برای مبارزه با پسیل به مصرف رسید. بعد از کنسالت، کاسکید (Cascade) و رانر (Runner) هم برای مبارزه با پسیل به مصرف رسیدند. روی همرفته این گروه سموم نتوانستند موفقیت چندانی در کنترل پسیل داشته باشند اما حسن بزرگ آنها اثر کم بر دشمنان طبیعی پسیل است. امروزه استفاده از سموم گیاهی برای مبارزه با پسیل پسته نیز در دست بررسی است. این دسته از سموم که از عصاره گیاهان و ترکیبات آنها حاصل می شوند طیف گسترده ای داشته و بسیاری از آنها هنوز روی پسیل پسته تست نشده اند.

استفاده از سموم دارای منشا گیاهی دارای مزایای زیادی از جمله کاهش مصرف سموم، کاهش آلودگی زیست محیطی و تاثیرات سو کمتر بر روی دشمنان طبیعی آفات هستند. جدیدترین سم آزمایش شده بر علیه پسیل پسته در ایران اسپیروتترامات (spirotetramat ) با نام تجاری مونتو (Movento) است. مونتو مانند انویدور جزو گروه سموم کتوانول های حلقوی (cyclic ketoenol) طبقه بندی می شود. این سم محصول شرکت بایر کراپ ساینس آلمان است. مونتو سمی است سیستمیک که تقریبا در تمام بافتهای گیاه از جمله بافتهای آوندی (آبکش و چوب) و همچنین ریشه و برگ و ساقه گسترش می یابد. طرز عمل مونتو جلوگیری از سنتز لیپید در بدن حشرات است. مونتو روی طیف وسیعی از آفات در گیاهان مختلف تاثیر کنترل کنندگی داشته است. این سم هنوز بصورت رسمی تایید نشده است.

مبارزه شیمیایی بر علیه پسیل در کشورهای دیگر پسیل پسته در کشورهای مختلف بویژه کشورهای همسایه ایران آفتی خسارتزا و مهم ارزیابی می شود. در ترکیه در سالیان گذشته سم دیمتوات (dimethoate) برای مبارزه اختصاصی با پوره های پسیل پسته بکار می رفته است که امروزه بدلیل خطرات بهداشتی از چرخه مبارزه با پسیل حذف شده است. در ترکیه از سموم مختلف دیگری مانند فن والریت (fenvalerate) ، فن پروپاترین (fenpropathrin) ، سایپرمترین (cypermethrin) و دلتامترین (deltamethrin) نیز برای مبارزه با پسیل در باغات پسته استفاده شده است. در طی یک تحقیق در سوریه، در اوایل فصل، سموم تفلوبنزورون (teflubenzuron) و تیاکلوپرید (thiacloprid) برای مبارزه با شیره خشک مورد استفاده قرار گرفتند و حدود ۱ ماه در باغات پسته دوام داشتند، اما در اواسط تابستان با اوج فشار شیره، تفلوبنزن و سایپرمترین هم دوام قابل قبولی نداشتند.