پروانه چوبخوار پسته (کرمانیا)

پروانه چوبخوار پسته (کرمانیا) (kermania pistaciella)

پروانه چوب خوار پسته برای اولین بار سال ۱۳۴۱ در ایران گزارش شد و در حال حاضر یکی از آفات درجه یک پسته محسوب می شود و در اکثر مناطق پسته کاری کشور گسترش دارد .

شکل شناسی پروانه چوبخوار پسته

حشره کامل، پروانه سیاه براق به طول ۴ میلی متر و عرض با بال های باز ۱۰ تا ۱۲ میلی متر، روی هریک از بال ها دو لکه زرد دیده می شود و رنگ بال های عقبی زرد روشن می باشد. تخم هاکوچک و بیضوی پهن به قطر ۰.۵ میلی متر به رنگ سبز روشن می باشد. لاروها در موقع خروج از تخم سفید رنگ و بسیار کوچک است ولی در مدت کوتاهی تیره تر شده و طول آنها به ۱۲ میلی متر می رسد. شفیره ها به طول ۴ میلی متر و به رنگ پوست درخت پسته درون پیله قراردارد و پیله خاکستری رنگ و هرمی به طول ۶ میلی متر روی شاخه های یک ساله تشکیل می شود.

زیست شناسی کرمانیا

کرمانیا (kermania pistaciella) یک نسل در سال دارد و زمستان را به صورت لارو کامل در داخل سرشاخه های پسته می گذراند و در اواخر زمستان لاروها از شاخه ها خارج شده و در روی سرشاخه ها و نزدیک جوانه مستقر می شوند و پیله خاکستری رنگ بدور خود می تنند. خروج پروانه ها از شفیره از اواسط تا اواخر اسفند ماه آغاز می گردد و تا ۳۰ روز ادامه می یابد. پروانه نر ۳ الی ۴ روز زودتر از پروانه ماده ظاهر می شوند. پروانه های ماده کم تحرک بوده و بیشتر در زیر برگ ها استراحت می کنند. حشره در روز بین ساعت های ۷ الی ۱۱ صبح پرواز می کند. هر حشره ماده ۴۹ الی ۵۴ تخم انفرادی در سرشاخه ها، فرورفتگی های زیر جوانه جانبی، روی محور اصلی خوشه، دم میوه و یا دمبرگ می گذارد. تخم ها پس از ۳ روز تفریخ می شوند . لاروها پس از تفریخ وارد سرشاخه ها شده و از مغز محور خوشه تغذیه کرده و موجب مرگ ۵ تا ۸ درصد میوه های خوشه می گردد و گاهی نیز تمام خوشه را خشکانده و باعث ریزش آن می شود. این آفت فقط به درختان پسته حمله کرده و طرز خسارت آن به دو طریق است : بعضی از لاروهای پروانه از مغز محور خوشه تغذیه نموده و باعث مرگ حدود ۵ تا ۸ درصد میوه های خوشه می گردند، گاهی نیز تمام خوشه خشکیده می گردد. عده ای دیگر از لاروها وارد شاخه شده و از مغز چوب تغذیه می نمایند و بدین وسیله دالان هایی را در داخل چوب به وجود می آورند. شاخه های مورد حمله رشدشان کم و در نتیجه از مقدار کل محصول سال بعد کاسته می شود.

راه های مبارزه با kermania pistaciella :

بهترین راه هرس شاخه های آلوده به آفت کرمانیا است، زیرا زمستان گذرانی پروانه چوب خوار پسته به صورت لارو درون شاخه های یکساله و چند ساله است. هرس دقیق همراه با شناخت شاخه های آلوده که از حد معمول لاغرتر و تمایل آنها به سمت زمین و جوانه هایی که استحکامی روی شاخه آلوده ندارند، مشخص می شود. نکته قابل تأکید سوزاندن شاخه های هرس شده تا اوایل اسفند ماه است.

رعایت فواصل درختان : زیرا آفت کرمانیا خیلی از نظر پرواز فعال نبوده ، بنابراین خسارت بیشتر در باغات با تراکم زیاد دیده می شود.

کنترل زراعی

عملیات زراعی مثل شخم، کوددهی، آبیاری منظم و به میزان کافی، تنظیم فواصل کشت و غیره باعث تقویت درخت و افزایش تحمل آن به آفت می گردد . زیرا هر عاملی که موجب رشد و چوبی شدن هر چه سریعتر شاخه های تولیدی درخت در فصل بهار و تولید خوشه های میوه با دم خوشه های قوی گردد، می تواند آلودگی را کمتر کند. برعکس آن در خاک های سبک، درختان پسته زودتر فعالیت رشدی خود را شروع نموده و به دلیل فقر مواد غذایی شاخه های نازک و غیر خشبی ایجاد می نمایند که برای تغذیه آفت کرمانیا بسیار مناسب است. از سوی دیگر چون باز شدن جوانه های گل و میوه در این درختان زودتر شروع می شود، بنابراین اولین پروانه های خارج شده از شفیره این درختان را مورد حمله قرار می دهند. مصرف کودهای دامی بویژه کود مرغی و یا کودهای ازته به منظور جبران ضعف های خاک سبک، عاملی جهت افزایش آلودگی است، پس با توجه به آزمایش خاک کوددهی باید صورت گیرد.

مبارزه شیمیائی

براساس جمعیت آفت پروانه چوبخوار پسته در باغ می توان تصمیم به مبارزه گرفت. عامل مهم در مبارزه شیمیائی زمان آن است که در مناطق مختلف متفاوت و در هر سال نیز یکسان نیست. زیرا حشرات خونسرد هستند و فعالیت آنها وابسته به دما می باشد. بنابراین زمان مبارزه فقط با نصب تله فرمونی در هر منطقه و یا محاسبه نیاز حرارتی مشخص خواهد شد که توسط کارشناسان اعلام می گردد . زیرا باید هر روز و یا یک روز در میان تله بازدید شده و آفت به تله افتاده شمارش شود. بعد از مشخص شدن اوج ظهور حشرات کامل تا یک هفته زمان مناسب برای سم پاشی می باشد. نکته قابل توجه نصب تله ها در ارتفاع یک و نیم متر از سطح زمین است، زیرا بیشترین جذب را داشته اند. باید در نظر گرفت که حشرات بالغ کرمانیا به درجه حرارت ۱۰ تا ۱۵ درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی ۶۰ درصد برای فعالیت نیاز دارند. افزایش درجه حرارت و کاهش رطوبت می تواند موجب مرگ و میر طبیعی و کاهش جمعیت آفت باشد.

سموم شیمیائی لاروین به میزان ۱.۵ کیلوگرم در هزار لیتر آب ، مچ با دز ۱.۵ در هزار لیتر آب و لوفوکس با دز ۱.۵ در هزار لیتر آب بر روی آفت کرمانیا (kermania pistaciella) موثر می باشد.

در مورد سم لوفوکس می توان گفت دارای دو ماده موثر فنوکسی کارب و لوفنورن می باشد یا همان مچ، بنابراین فنوکسی کارب موجود سبب اختلال در عملکرد سلول و مرگ جنین آفت در درون تخم می شود. لوفنورن نیز با جلوگیری از سنتز کیتین در لاروها موجب اختلال در تشکیل کوتیکول و پوست اندازی لاروها شده که در نهایت مرگ لاروها را در پی دارد. همچنین حشرات بالغ آفت پس از تماس با لوفوکس عقیم شده و یا تخم های نابارور تولید می کنند. اگر آلودگی بالا بود قبل از سمپاشی بهاره، سم پاشی زمستانه هم می توان انجام داد. در زمانی که شفیره ها مثل قایق کوچک بر عکس روی شاخه ها هستند، می توان از روغن ولک ۲ درصد و حشره کش اتیون و یا دیازینون با غلظت ۲ در ۱۰۰۰ بر علیه شفیره استفاده نمود. ولی باید در نظر داشت که بعضی از لاروها هنگام خروج از شاخه ها به روی زمین افتاده و در بین کلوخه ها تشکیل شفیره می دهند. نکته مهم تر اینکه پروانه چوبخوار پسته یکسری دشمنان طبیعی داشته که می توانند شفیره ها را پارازیت نمایند و با سم پاشی نابجا این حشرات مفید از بین رفته و ما طغیان آفت kermania pistaciella را در سال بعد خواهیم داشت. گاهی با کمی دقت در نگاه کردن شفیره ها مشخص می شود که این شفیره ها از بین رفته و نیازی به مبارزه ندارند.

مبارزه بیولوژیک با پروانه چوب خوار پسته

روش جلب و کشتار ( Attract and Kill )

یکی از روش های کنترل آفات پروانه چوبخوار پسته می باشد که مشابه Mass Trapping و بر پایه سیستم جلب آفت و امحاء بخش قابل توجهی از جمعیت آفت و در نتیجه جلوگیری از خسارت محصول می باشد. تفاوت اصلی در آن است که در این روش تکیه بر روی یک ماده سمی می باشد که بیشتر از یک تله باعث از بین رفتن یک آفت می شود. مهمترین فایده این شیوه آن است که مشکل اشباع تله توسط آفت حذف می شود. همچنین پیآمد تعویض تله ها و هزینه بالای کنترل محدود می شود. معمولا میزان فرمونهای تزریق شده در داخل لورها و این قطرات چندین برابر فرمونی است که حشره نر بطور طبیعی انتشار می دهد.

روش Mass Trapping یا شکار انبوه توسط لور (فرمون)

بهترین تله برای پیش آگاهی و شکار انبوه kermania pistaciella ، تله یونی تراپ یا فانل می باشد. با وجود گران بودن، این تله فواید زیادی دارد که می توان به ماندگاری بالای آن و استفاده چندین ساله و همچنین کارایی بالا که از هر جهت بوی فرمون انتشار می گردد و حشره جذب می شود اشاره کرد. از مزایای دیگر آن استفاده برای چندین آفت می باشد. بطور مثال بعد از استفاده در شکار چوبخوار پسته، می توان در شکار هیلیوتیس که جدیدا یکی از آفات مهم پسته می باشد، مورد استفاده قرار گیرد. چنانچه تله فانل در دسترس نبود از تله دبه ای شبیه به ماست استفاده می شود. در استفاده از این تله فقط کافیست روغن سوخته ماشین به همراه مقداری آب بریزید تاشکار انبوه داشته باشید. همچنین می توانید از تله تشت آب نیز استفاده کنید. فرمون تزریق شده به مدت ۱۴تا۱۶ هفته به آهستگی آزاد می گردد . چنانچه از تله دلتا برای پیش آگاهی استفاده می کنید، حتما از صفحه چسبی جدا استفاده کنید تا چنانچه صفحه چسبی پر از حشره شد بتوانید صفحه چسبی را تعویض نمائید. چنانچه از تله پیش آگاهی برای تعیین پیک پرواز و نهایتا سمپاشی استفاده می کنید، سعی شود هر ۳ روز یکبار بازدید و حشرات شکار شده یادداشت گردد تا بتوانید به پیک پرواز دست یابید . اگر میزان آلودگی باغ زیاد نباشد و در ۰ تا ۲۰ درصد باشد با گذاشتن ۵ تله در هکتار آفت کرمانیا کنترل می شود. در باغات پسته دشمنان طبیعی وجود دارند که موجب کاهش جمعیت آفت پروانه چوبخوار پسته و سایر آفات پروانه ای می شوند. زنبورهای chelonus و centis tidea از جمله زنبورهایی هستند که به عنوان دشمنان طبیعی kermania pistaciella پروانه چوبخوار پسته از باغات پسته ایران گزارش شده اند. برای پیش آگاهی یک تله در هکتار و برای شکار انبوه ۵ تا ۱۰ تله در هکتار پیشنهاد میشود. توجه نمایید پاکت آلومنیومی حاوی فرمون در باغ رها نگردد، چون آغشته به بوی فرمون می باشد و حشره به جای جذب تله به سمت پاکت خالی هدایت می گردد و شکار با مشکل مواجه می شود.

گذاشتن تله فرمونی اطلاعات زیر را در اختیار شما قرار می دهد:

1. آیا حشره مورد نظر در منطقه وجود دارد؟
2. جمعیت حشره مورد نظر در منطقه در چه حد هست؟
3. بیشترین جمعیت حشره مورد نظر در چه زمانی در منطقه هست؟
4. با گذاشتن تله می توان ارزیابی از روش کنترل قبلی در سالهای گذشته بدست آورد.
5. تعیین بهترین زمان سمپاشی برای حشره مورد نظر.

استفاده از سموم به تنهایی کارساز نیست، چرا که آفت kermania pistaciella معمولا داخل چوب قرار دارد. در کل گذاشتن ۵ تله فرمونی با تله فانل در هر هکتار و شکار انبوه و همزمان شناسائی پیک پرواز برای سمپاشی احتمالی می تواند بهترین نتیجه را در کنترل پروانه چوبخوار پسته بهمراه داشته باشد. گزارشاتی وجود دارد که در هر تله فانل تا ۱۰۰۰ حشره شکار شده اند.