پروانه مینوز مرکبات
پروانه مینوز مرکبات ( Phyllocnistis citrella St )
تاریخچه
سابقه این آفت در دنیا به سال ۱۹۱۴ و به فلوریدای آمریکا بر می گردد که سال بعد در فیلیپین تهدید جدی محسوب شد . در آن زمان این بیماری به معدن پوست میوه معروف شده بود که درحال گسترش و توسعه بود . در سال ۱۹۸۱ تقریبا در اکثر مناطق مرکبات خیز آمریکا این بیماری گزارش شد و به عنوان یک آفت جدی و بالقوه مورد توجه قرار گرفت . این آفت حتی به گیاهان تزئینی هم حمله می کرد و خساراتی به بار می آورد . در سال ۱۹۹۴ این بیماری تمامی فلوریدا را در برگرفت و با نرخ هجوم ۹۰ درصد به سرعت از آفات مهم مرکبات تلقی شد و از آنجا به آمریکای لاتین گسترش یافت . در سال ۲۰۰۰ این آفت از کالیفرنیا به مکزیک گسترش یافت و بسیاری از باغات مرکبات را درگیر خود کرد . پروانه مینوز مرکبات برای اولین بار در سال ۱۳۴۰ توسط فرحبخش در نواحی مرکبات خیز استان خوزستان و فارس گزارش شد ولی در شمال کشور هیچ گونه گزارشی در دست نبود تا اینکه در سال ۱۳۷۳ به عنوان یک آفت جدید در باغ های استان های شمالی کشور ظاهر شد و در مدت کمتر از یک سال به تمامی نواحی مرکبات خیز سواحل دریای خزر انتشار پیدا کرد . این حشره در مناطق مرکبات خیز جنوب کشور پراکنده است و چند سالی است بـه مناطق شمالی کشور نیز راه یافته است.
مشخصات و زیست شناسی پروانه مینوز مرکبات
Phyllocnistis citrella St در مناطق گرمسیردر تمام فصول سال فعال است . هر کجا که سرمای زمستانه وجود داشته باشد زمستان را به صورت حشرات کامل در زیر برگهای خشک و پناهگاه های دیگر به سر می برد یعنی در مناطق جنوبی کشور در تمام سال فعال اما در سواحل دریای خزر در زمانی که هوا گرم می شود ( معمولا از اوایل خرداد تا اواخر آبان ) فعال می باشد . حشرات کامل معمولاً تخم های خود را در سطح زیرین برگ و در داخل پارانشیم قرار می دهند . دوره جنینی تخم ۲ تا ۱۰ روز به طول می انجامد . لارو ها پس از خروج زیر کوتیکول برگ دالان های کج و معکوج ایجاد می کنند . دوره لاروی بین ۴٫۵ تا ۲۰ روز و شفیرگی ۶ تا ۲۰ روز به طول می انجامد . طول دوره رشدی حشره متناسب با درجه حرارت و از ۲ تا ۸ هفته متغیر می باشد و می تواند سالیانه ۸ تا ۱۱ نسل در سال داشته باشد اما در شمال ایران بین ۶ تا ۸ نسل دارد .پروانه بالغ مینوز مرکبات به رنگ سفید بوده و فاصله بین دو بال آن ۴ تا ۸ میلیمتر می باشد . نوع خاکستری رنگ آن هم دیده شده که با چند نقطه سیاه و قهوه ای مایل به زرد بر روی بدن و دارای دو نوار باریک خاکستری تیره که از نوع سفید آن متمایز است . لارو این پروانه ۳ میلیمتر طول داشته و زرد شفاف مایع به سبز و یا شفاف و بی رنگ می باشد و این لارو ها بر روی برگ ها و جوانه تابستانه که حدود ۳ میلیمتر رشد کرده اند ، گذاشته می شود . لارو سن آخر ، عمدتاً خود را به حاشیه برگ رسانده و لبه برگ را تا حدودی تا زده و محفظه شفیرگی درست نموده و در آن تبدیل به شفیره می گردد . پس از چند روز حشره کامل از محفظه شفیرگی خارج می شود . طول دوره زندگی یک نسل آفت بسیار کوتاه و در شرایط مساعد هر ۳۰-۱۲ روز یک نسل می تواند ایجاد نماید . لارو این آفت از زیر اپیدرم برگ و از پارانشیم سبز رنگ برگ و سرشاخه های جوان چوبی نشده تغذیه می نماید . مسیر حرکت لارو عمدتاً مارپیچ بوده و در وسط مسیر حرکت لارو فضولات سیاه رنگ لارو قرار دارد . در اثر تغذیه لارو ، برگ ها پیچیدگی پیدا کرده و سطح سبزینه برگی کاهش می یابد و نتیجه آن رنگ پریدگی برگ های درخت می باشد . این آفت شانس ایجاد بیماری شانکر باکتریایی مرکبات را افزایش داده و در مواردی دیده شده که پس از ایجاد دالان در داخل برگ و چروکیده شده برگ ها ، شانکر باکتریایی حمله کرده و درخت را مورد هجوم خود قرار می دهد .
خسارت پروانه مینوز مرکبات :
لاروهای مینوز مرکبات پس ازتفریخ بـا ایجـاد کانـال در اپیـدرم بـرگ ازپارانـشیم تغذیـه مینمایند . تغذیه آفت موجب ایجاد دالانهای رنـگ پریـده و چین خوردگی در برگ ها میگردد.بیشترین خسارت در نهالهای کوچک در خزانـه و نیز نهالهای تازه پیوند شده و یا تازه کاشته شده مـشاهده مـیشـود . این آفت با حمله به برگ های جوان نهال ها و درختان کم سن و سال ، آن ها را از بین برده و در نتیجه فرآیند غذاسازی و فتوسنتز در درخت مختل و گیاه ضعیف شده و در نتیجه رو به زوال و خشکیدگی می رود و در صورتی که جلوی بیماری گرفته نشود تعداد درختان مبتلا به طرز چشمگیری افزایش یافته و در نهایت تمامی باغ به این بیماری مبتلا می شوند . اما درختان مسن و بزرگ به علت قوی بودن و قدرت فتوسنتز بالا از این آفت آسیب نمی بینند و می توانند در مقابل آن مقاومت کنند ولی در صورت عدم مبارزه ، آفت ها بر روی این درختان تخم ریزی کرده و عاملی برای آسیب رساندن به نهال ها و درختان جوان می شوند .
کنترل پروانه مینوز مرکبات
مبارزه زراعی:
- افزایش میزان کود شیمیایی به خصوص کود ازته قبل از اواسط بهمن
- آبیاری در طول ماههای بهمن و اسفند (درشرایط جنوب)
- عملیات هرس مرکبات حتی الامکان تا اواسط بهمن
- آبیاری ملایم در طول تابستان و پاییز وکاهش میزان مـصرف کودهـای شـیمیایی در این فصول (در شرایط جنوب).
- استفاده از ارقام مقاوم هم یکی از راه های دیگر می باشد . طبق بررسی که در مازندران انجام شد معلوم شد رقم تامسون سالوستیانا روی پایه شل محله بیشترین آلودگی و رقم خونی مورو روی پایه نارنج کمترین آلودگی را از آن خود کردند .
مبــارزه بیولــوژیکی با آفت Phyllocnistis citrella St :
درحــال حاضــر زنبورهــایی از جــنسهــای Pnigalio, Baryscapus و Tetrstichus از جنـــوب و Pnigalio وChrysocharis از شـــمال کشور گزارش گردیده که در کنترل آفت پروانه مینوز مرکبات نقش دارند.همچنین استفاده از تله های فرمونی نیز به عنوان راهکاری برای مبارزه با این آفت به شمار میرود . این روش به عنوان روش بیولوژیک ، روش مناسبی است و میتوان زمان و میزان حمله آفت را تا حد دقیقی بدست آورد . این فرمون ، فرمون جنسی می باشد که برای پیش اگاهی استفاده می شود و هر هفته تعداد حشره روی تله شمارش می گردد .
نکات مهم در استفاده از این تله ها :
- لورها باید هر ۶ هفته تعویض شوند
- نوع تله پیشنهادی : Delta trap , wing trap . در وینگ تراپ لور در صفحه پائین تله در داخل قسمت چسب زده نصب گردد . در Delta trap لور در بخش داخلی تله و در قسمت محل اتصال به درخت نصب شود . محل نصب تله باید در نیمه بالایی در محل تاج گیاه باشد .
- برای ردیابی ۱ تله در هر هکتار پیشنهاد می شود ، چنانچه متجاوز از ۲ حشره توسط تله در شب شکار شود حتما جهت کنترل اقدام شود .
- لورها در جای خشک و در سایه و در شرایط مناسب ۳ تا ۳۶ ماه قابلیت نگهداری دارند . از آنجاییکه لور ها سمی نیستند می توانید بعد از استفاده خارج از محل مصرف در کیسه زباله ریخته و از بین ببرید .
- لور ( کیسه آلمینیومی حاوی فرمون وکیوم شده ) تا زمان استفاده همچنان در پوشش آلمنیومی و در داخل یخچال و یا در جای خنک نگهداری شود .
- چنانچه در یک منطقه برای دو حشره تله گذاری می کنید از دستکش یکبار مصرف استفاده کنید و در هر بار جابجائی لور دستکش را عوض نمائید .
- در زمان نصب تله ها در هر منطقه برای پیش آگاهی حداقل تله ها ۱۰۰ متر از هم فاصله داشته باشند . چنانچه در یک منطقه برای دو گونه حشره تله گذاری می شود تله ها نباید پهلوی هم نصب شوند و حد اقل فاصله ۱۰ متر رعایت گردد ، موقع تله گذاری ۵۰ متر از حاشیه باغ فاصله بگیرید .
- هیچوقت بیش از یک لور در یک تله نصب نگردد .
- چنانچه دو نوع تله برای دو گونه حشره استفاده می کنید حتما تله ها را علامت گذاری نمائید .
- سعی شود لور با صفحه چسبی تله در تماس نباشد و همواره لور بطور آزاد در وسط تله نصب گردد .
- هیچوقت از فرمون پیش آگاهی برای کنترل آفت استفاده ننمائید ، مگر در دستور کار دلیلی علمی برای اینکار قید کرده باشد .
- چنانچه صفحه چسبی تله شما پر از گرد و غبار یا حشره شد و یا به هر دلیلی پاره گردید فقط صفحه چسبی را تغییر داده و فرمون قبلی را همچنان استفاده کنید .
- معمولا هر فرمون تا زمان خاصی کارائی دارد که روی بر چسب لور نوشته شده اگر زمان روی بسته مشخص نشده می توانید از آن تا ۶ هفته استفاده کنید . ولی بطور یقین برای حشرات چند نسلی تمام طول فصل نمی تواند کارائی داشته باشد و باید سعی شود لور حاوی فرمون در هر نسل عوض گردد .
- سعی گردد حتما ۱- ۲ هفته قبل از شروع پرواز حشره تله ها نصب گردد .
- چنانچه از تله فرمونی برای رد یابی یا تعیین پیک پرواز استفاده میکنید سعی گردد هر هفته تله ها بازدید گردد و حشرات جذب شده روی تله ها شمارش و یاداشت گردد و با نظر کارشناس از پیک پرواز برای سم پاشی استفاده گردد .
مبارزه شیمیایی با افت پروانه مینوز مرکبات
بیشتر در خزانه ها و باغهایی کـه درخـتهـای خیلـی جـوان دارند لازم میشود. در چنین صورتی، در حال حاضر سموم کنفیدور، ورتیمک و کنسالت به نسبت ۰٫۵ تا ۰٫۷۵ در هزار قابل توصیه است. چون دوره هر نـسل کوتـاه اسـت، بنا براین سمپاشی پس از ظهور آفت پروانه مینوز مرکبات تا اواخر دوره فعالیت هر۱۰ روز یـکبـار انجـام میشود.
