ورس یا خوابیدگی درغلات
ورس یا خوابیدگی درغلات
هر عاملي که سرعت فتوسنتز را کاهش دهد مي تواند عملکرد دانه راکاهش دهد. اگر ورس باعث زخم شدن ساقه ها شود فتوسنتز کاهش بيشتري پيدا مي کند . اين موضوع مانع از جريان آب و عناصر غذايي مورد نياز فتوسنتز ومانع از جريان مواد حاصل از اسيميلاسيون به ريشه ها يا دانه در حال توسعه مي شود. اتلاف غير مستقيم عملکرد دراثر اشکالات در برداشت غله ورس شده ، استراحت و تغذيه پرندگان بر روي غله ورس شده ، ايجاد يک زيستگاه مناسب براي جوندگان مانند موشها ، ايجاد کپک همراه با محدود شدن حرکت هوا و جوانه زني بذر نرسيده وپوسيدگي درزماني که خوشه هاي ورس شده به طور نامناسب خشک مي شوند يا در تماس با خاک قرار مي گيرند اتفاق مي افتد. ورس ممکن است باعث تر شدن دانه ها شود به طوري که آنها را نتوان بدون خشک کردن تکميلي انبار کردو ارزش کمي به دليل کيفيت پاييني خواهد داشت. اگر زماني که گياهان از نظر متابوليکي فعال هستند ورس رخ دهد ممکن است سبب از بین رفتن غالبيت انتهايي شود و پنجه زني دير هنگام انجام شود به خصوص اگر کنوپي به هم خورده برگها باعث برخورد نور خورشيد به گره هاي پاييني شوند. پنجه زني القا شده در اثر ورس بعد از اينکه پنجه زني عادي تمام شده است مطلوب نيست زيرا پنجه هاي دير هنگام با بقيه محصول نمي رسند وسهم کمي در عملکرد دانه دارند. استفاده از غلات به عنوان گياه همراه چنانچه ورس کنند مي توانند باعث عدم توانايي رشد گياهچه هاي علوفه شده و انرژي نوراني خورشيد که براي فتوسنتز گياهچه هاي علوفه لازم است کاهش مي يابد .گياهان زراعي هماره را يا بايد به مقدار کمي کاشت و به عنوان يک علوفه سبز برداشت کردو نه به صورت دانه رسيده يا چنانچه ورس کنند بايد آنها را حذف کرد. خطر زياد ورس ورقابت شديد گياهان زراعي همراه معولاتٌ به اين معني است که کاشت مستقيم علوفه همراه با کنترل شيميايي علفهاي هرز وسيله مطمئني از استقرار علوفه مي باشند. علاوه بر اتلاف عملکرد مستقيم و غير مستقيم محسوس ، اتلاف مستقيم غير محسوسممکن است بيشتر باشد زيرا از قبل با توليد کنندگان غلات دانه ريز شرط مي شود کابربرد کود شيميايي يا کوددمي را محدود کنند يا ازتوليد غلات دانه ريز بعد از محصول بقولات به دليل خطر ورس اجتناب نمايند. پينتوس (1973) ورس را به عنوان بيماري فراواني تعريف کرده است . به اين معني که ورس در شرايط محيطي بسيار حاصلخير رخ مي دهد و از طرف ديگر بهره برداري از عوامل افزاش دهنده عملکرد را محدودميکند. استحکام بيشتر کاه در ارقام گندم نيمه پا کوتاه با افزايش عملکرد دانه تحت فشار قرار ميگيرد. عمليات براي توليد بيشتر بايد با هدف توازن يا سازش بين نهاده هاي افزايش دهنده عملکرد و ممانعت يا به حداقل رساندن ورس باشد . با در نظر گرفتن عواملي که براي توليد محصولات زراعي با هم اثر متقابل دارند و با درنظر گرفتن متغيرهاي اقليمي که خارج از کنترل انسان هستند ، توليد محصولي باعملکرد بالا بدون ورس مبارزه اي واقعي است. از سيستمهاي فشرده توليد غلات ميتوان باموفقيت براي کاهش اين مشکل استفاده کرد.
انواع ورس :
سه نوع ورس وجود دارد:
- خم شدن ساقه ها از پايين گياه
- شکستن ساقه در هر نقطه اي از آن
- ورس ريشه
ورس ممکن است در اثر نيروهاي فيزيکي مانند باد ، باران يا تکرگ ، صدمه حشرات وضعيف شدن ريشه ها و يا ساقه ها در اثر بيماري در اثر عدم توازن حاصلخيزي مانند ناکافي بودن پتاسيم نسبت به ازت ، در اثر عملکرد زياد در ارتباط با جمعيت زياد گياهي ، در اثر صدمه علف کشها يا در اثر ضعيف بودن ژنتيکي کاه افزايش يابد . درجه ورس ساقه يعني زاويه اي که ساقه هيا از حالت قائم منحرف مي شوند مي تواند ازکمي کج شدن تا خوابيدن روززمين باشد . ورس ممکن است در هر مرحله اي از رشد ونموگياه بااثرات منفي شديد ايجا شود (گاردنر و راجن ، 1975) . اگر ورس در مراحل گياهچه اي يا رويشي رخ دهد گياهان ممکن است مجدداٌ وضعيت قائم خودرا به دست آورند که يک واکنش پئوتروپيک منفي است و باعث گردن غازي شدن يا انحناي ساقه هاي پاييني مي شود. کاهش نور بر روي ساقه هايي که رشد فعالي دارند باعث طويل شدن سلولها و در نتيجه قائم کردن ساقه ها مي شود. در ذرت و سورگوم ، سيستمهاي ريشه اي وسيع و قوي وساقه هاي جوان تنومنت مانع از ورس در مراحل اوليه رشد گياه مي شوند . عمل ورس در ارقام در حال مسن شدن اين گياهان در آخر ف صل بعد از بلوغ فيزيولوژيکي زماني که وزن دانه حداکثر است وساقه گياهان به دليل انتقال کربوهيدراتها از منبع به مخزن ضعيف شده است و به دليل توقف فتوسنتز در حال جايگزيني نيست بيشتر شايع است. ساقه هاي بيمار ، صدمه ديده و هوا ديده ممکن است بعد از بلوغ فيزيولوژيکي ورس را در اين گياهان افزايش دهند زيرا آنها اغلب در مزرعه خشک مي شوند. ورس مانعي براي توليد عملکرد بالاي دانه مي باشد و بيانگر محدوديت شديد براي افزايش پتانسيل عملکرد مي باشد . توسعه غلات باکاهش ارتفاع آنها نشاندهنده اقدم بزرگي به سوي جلو مي باشد .گياهان پاکوتاه به دليل کاهش مقاومت به باد در آنها فشار کمتري روي ريشه ها يا بخشهاي پاييني ساقه اعمال ميکنند. عمليات توليد بايد با هدف عرض صحيح رديفها باشد به طوري که نفوذ نور خورشيد به ميانگره هاي پاييني تمايز سلول ها و نه طويل شدن آنها را تحريک کند. عمليات اصلاح نباتات ومديريت بايد ترکيب شوند تا مشکل ورس را کاهش دهند . ورس مشکلي است که احتمالاٌ به طور کامل حذف نمي شود . در حالي که فشار جمعيت تقاضا براي غذا را افزايش مي دهد ودر حالي که پيشرفت تکنولوژي پتانسيل عملکرد دانه را افزايش مي دهد ورس احتمالاٌ به عنوان يک مورد هميشه باقي خواهد ماند. طبق نظريه soubiet (در سال 1960) سه نوع ورس درگندم مشاهده مي گردد .
ورس ريشه (راديکولر ) : Radiculaire
پس از آنکه ريشه گندم تشکيل گرديد ، نبات از قسمت ريشه ميخوابد . اين حالت موقعي پيش مي آيد که ريشه خيلي ضعيف بوده ، به مقدار کم در خاک زراعتي توسعه يافته و همچنين عمق کافي نداشته باشد . از طرف ديگر علاوه بر کم عمق بودن ريشه ، زيادي ازت درخاک وزمان جوانه زدن موجب اين ورس مي گردد . اثر اين ورس درمناطق مرطوب و در قسمتهايي از مزرعه که سايه باشد ، مانند زير درختان و ساختمان و غيره بيشتر و زيادتر است . باد و باران شديد نيز به ايجاد اينورس کمک زيادي مي نمايند.
ورس ساقه (کولينر ) : Caulinaire
اين ورس درابتداي رشد ساقه ، يعني زماني که در ساقه هاي جوان گندم هنوز مقاومت کافي بوجود نيامده اتفاق مي افتد. بنابراين غير طبيعي بودن وضعيت رشد ساقه ها ، کمي استحکام وضعيف بودن آنها ، زيادي ازت در زمين بخصوص هنگام ساقه رفتن به ايجاد اين ورس کمک خواهد نمود . اين ورس اغلب از محل گره ها بوجودمي آيد . هر گاه تراکم بوته ها در مزرعه زياد و باد و باران نيز شديد باشد ، تمام مزرعه ورس خواهد نمود. گاهي اوقات پس از انکه ورس ساقه ايجاد گرديد ، ساقه گندم در اثر زمين گرائي منفي مجدداٌ به حالت اول در مي آيد.
ورس نودال : Noeudale
ورس نودال خيلي بندرت اتفاق افتاده ومعمولاٌ در قسمتهاي انتهايي گره هاي (بند) ساقه بوجود مي آيد . عامل اين ورس زيادي ازت ، نرسيدن نور کافي به نبات در آخر دوره رشد ، دير جوانه زدن ، دير رشد کردن و کامل نشدن ساختمان گره هاي ساقه بوده و زماني که اين ورس بوجود آيد گندم قادر به برگشت به وضع اول نخواهد بود. به طور کلي گندمهايي در مقابل ورس مقاومت کامل دارندکه فاصله گره هاي قسمت پايين ساقه آنها کم و ضخامت آنها زياد وداراي آوندهاي چوبي فراوان و بافت اسکلرانشيمي کافي باشند.
عوامل توليد کننده ورس یا خوابیدگی درغلات :
مهمترين عواملي که درگندم ورس ايجاد مي نمايدعبارتند از :
- زيادي ازت درخاک در صورتي که مقدار ازت در زمين هايي که گندم کاشته شده بيش از اندازه باشد ، موجب هر سه نوع ورس بخصوص ورس اولي و سومي خواهد شد
- عدم تعادل بين کربن و ازت : (معمولاٌ 98 درصد وزن گياه راکربن وازت تشکيل مي دهد ). ازت در ساختمان گياه به صورت ايد آمينه و پروتيد و کربن در ساختمان تمام قسمتهاي گياه به ويژه گلوسيدها شرکت دارند . زماني که جذب کربن سريع تر انجام شده و ازت کمتر جذب گردد و يا عکس اين حالت اتفاق افتد ، چون نسبت بين کربن و ازت و يا گلوسيدها و پروتيدها به هم مي خورد ، گياه ورس خواهد نمود.
- تراکم بيش از اندازه نبات (کشت بذر بيش از اندازه ) : هر گاه تراکم نباتات در واحد سطح بيش از اندازه معين باشد ، به علت عدم سرعت رشد ساقه ، ورس کولينر بوجود مي آيد.
- باران شديد : درمناطقي که باران خيلي شديد و به صورت رگبار مي بارد بخصوص در زماني که گل آذين (سنبله ) ودانه ها توليد شده و شروع به رشد نموده باشند ، ورس ايجاد خواهد شد.
- باد شديد : باد شديددرمرحله گل کردن ودر ابتداي مرحله بزرگ شدن دانه ها موجب ورس ريشه مي گردد . هر گاه باد وباران شديد، توام باشند اثر آنها درايجاد ورس گندم شديدتر خواهدبود.
- آبياري مزرعه بلافاصله بعد از بارندگي : ر ورد بعضي از ارقام بخصوص نژادهاي پا بلند ورس بوجود مي آورد.
- هر گاه در اثر کمبود رطوبت ، نور ، جذب مواد غذايي ، سفتي خاک ، پوکي خاک و ساير عوامل نسبت ساقه وريشه به هم خورده وعدم تعادل بين آنها بوجود آيد در نتيجه ورس ايجاد خواهد شد.
- کمبود نور : در صورتي که نور کافي به اندامهاي نبات نرسد ، به علت آنکه اندامهاي خشبي در نبات به طور کامل تشکيل نمي گردد ، ورس بوجود مي آيد.
- وجود ابر در مدت زمان طولاني در آسمان در طول دوره رشد گياه نه تنها در ايجاد ورس موثر مي باشد ، بلکه دوره رشد و زمان رسيدن محصول را طولاني خواهد نمود.
- کشت ارقام پا بلند بخصوص درخاکهاي پوک و عميق
- پوکي خاک : در اين خاکها به علت آنکه ثبات استحکام کافي ندارد به ايجاد ورس کمک زيادي خواهد شد
- شيوع بعضي از بيماري هاي گياهي بخصوص بيماري pietin يا باخوره غلات (Gercosporella herpotrichoides) اين بيماري به طوقه گياه حمله نموده وبه علت از بين رفتن استقامت طوقه ، ورس ايجاد ميشود .
براي جلوگيري از ورس گندم بايد نسبت به مسائل زير توجه گردد :
- کشت بذر به اندازه کافي بوده و تراکم بوته ها در واحد سطح مناسب باشد .
- مصرف کود ازته در حد معين و مورد نياز گندم باشد (بادر نظر گرفتن نوع نبات قبلي در تناوب و رقم گندمي که کاشته شده)
- انتخاب ارقام مقاوم به ورس
- عدم انتخاب ارقام پا بلند و حساس به ورس در مناطقيکه باد وباران شديد است.
- انتخاب ارقامي که داراي ساقه قطور و خشبي باشند (قطر ساقه آنها زياد باشد)
ورس در يولاف :
در پاره اي از مناطق عوامل مختلفي نظير زيادي ازت درخاک ، کمبود سيليس در محل گره هاي ساقه ، تراکم بيش از حد نبات در واحد سطح ، بارندگي شديد ، آبياري بيش از اندازه ، ريزش باران به صورت رگبار شديد – سرايت برخي از بيماريهاي قارچي ، ارتفاع زياد نبات وفواصل زياد بين گره هاي ساقه ، سبب خوابيدگي ساقه يولاف و در نتيجه بعضي اوقات موجب جلوگيري از ادامه رشد نبات وکاهش مقدار محصول مي شود که در چنين مواردي بهتر است از ارقام پا کوتاه ومقاوم در برابر ورس استفاده شود.
ورس در جو :
جو درمقابل ورس از ديگر غلات بخصوص گندم حساس تر است ، همچنين جوهاي پاييزه حساسيت بيشتري نسبت به جوهاي بهاره در مقابل ورس دارند ، زيرا جوهاي پائيزه پنجه بيشتري توليد نموده و ارتفاع ساقه آنها زيادتر است . استعمال مقادير زياد کود ازته اثر بسيار زيادي در بالا بردن شدت ورس خواهد داشت.
خوابيدگي در گندم :
خوابيدگي از عوارض نامطلوبي است که در زراعت هاي گندم ، جو ، برنج ، يولاف و گاهي ذرت رخ مي دهد . شدت خسارت خوابيدگي بسته به اينکه در چه مرحله اي از رشد گياه روي دهد متفاوت است و ممکن است تا 40 درصد محصول را از بين ببرد . خوابيدگي بيشتر به دليل فراواني نهاده ها و امکانات براي رشد و نمو رخ مي دهد . شايد به همين دليل آن را مرض فراواني ناميده اند . عامل هاي طبيعي همچون طوفان و تگرگ نيز مي توانند باعث خوابيدگي شوند . خوابيدگي اغلب در فصل بهار که سنبله ها از غلاف برگ پرچم خارجش ده اند و بوته ها به ارتفاع نهايي خود رسيده اند ، روي مي دهد و هر چه ارتفاع بوته هاي زيادتر باشد ، حساسيت به خوابيدگي هم بيشتر است. بوته هاي مزرعه ي گندمي که دچار خوابيدگي شده اند ، لزوماٌ همگي در يک راستا خم نمي شود بلکه ممکن است دسته اي از بوته ها از يک راستا و دسته ي ديگر از جهتي ديگر دچار خميدگي شوند. اگر مزرعه به محض ظهور سنبله ها دچار خوابيدگي شوند شدت خسارت بسيار زياد خواهد بود (30 درصد يا بيشتر ) ، ولي چنان چه خوابيدگي در مرلحه ي خميري سخت و يا بعد از آن روي دهد خسارت وارد شده اندک (حدود 10%) بوده و عمدتاٌ مربوط به مشکلات برداشت است. هنگام وقوع خوابيدگي ، ساقه ها از محل ميانگره اي پاييني دچار خميدگي مي شوند . محل گره به دليل توپر بودن کمتر دچار شکستگي ياخميدگي مي شود و بيشتر ميانگره ها هستند که خميده يا شکسته مي شوند.ساقه هايي که دچار خوابيدگي زودرس (پيش از گلدهي) مي شوند ممکن است دوباره از محل يکي از گره ها (بر اثر تفاوت توزيع اکسين در دو سوي گره) به حالت قائم درآيند. چنين ساقه هايي نسبت به خوابيدگي بعدي بسيار مقاوم خواهند بود. دانه هاي گندمي که از مزارع خوابيده برداشت مي شوند ، بيشتر چروکيده بوده و وزن حجمي آنها کاهش ياقته است . درصد آردخالص به دست آمده از چنين گندم هايي کمتر ، ولي درصد پروتئين آنها نسبت به مزرعه شاهد زيادتر خواهد بود. از نظر فيزيولوژيک چون خوابيدگي باعث از بين رفتن غالبيت ساقه اصلي بر جوانه هاي پنجه که در قاعده ساقه قراردارند مي شود بنابراين پس از خوابيدگي تعدادي پنجه از قاعده ساقه ي اصلي شروع به رشد مي کنند.از آنجا ک اين پنجه ها در شرايط نامساعد محيطي (دماي زياد و طول روز بلند) رشد مي کنند ، بدون رشد رويشي کافي وارد مرحله ي زايشي شده و بذرهاي چروکيده ونارسي توليد مي کنند که اگر همراه بذر اصلي برداشت شوند ، موجب کاهش کيفي عملکرد دانه مي شوند. بخش هايي از مزرعه که دچار خوابيدگي شده اند ، محيط مناسبيبراي فعاليت قارچ ها و باکتري ها مي باشند ، زيرا ساقه ها روي هم فشرده شده و تهويه در آنها به راحتي صورت نمي گيرد در نتيجه دما ورطوبت اين بخش ها افزايش يافته و فعاليت قارچ ها وباکتري ها افزايش مي يابد. گاهي ممکن است بوته هاي گندم به جاي خوابيدگي ساقه دچار خوابيدگي ريه شوند خوابيدگي ريشه در شرايطي رخ ميدهد که پس از ظهر کامل سنبله که بوته ها ارتفاع نهايي خود رابه دست آورده اند بارندگي سنگيني اتفاق افتد . دراين صورت سنبله ها وبرگ ها بر اثر قطه هاي باران به طور کامل سنگين شده وچون خاک هم خيس است ، ساقه ها بدون اينکه دچار خميدگي از ناحيه ميانگره هاي ساقه شوند ، به طور مستقيم ازناحيه طوقه ، يعني ازروي سيستم ريشه اي ، دچار خوابيدگي مي شوند. اين نوع خوابيدگي موجب پاره شدن سيستم ريشه اي گياه شده وکاهش عملکرد دانه را در پي خواهد داشت. دراين رابطه ، هر چه سيستم ريه اي عميق تر و گسترده تر باشد و لنگر اندازي ريشه درخاک بهتر باشد ، خطر رخداد اين نوع خوابيدگي کمتر است.
عوامل موثر بر خوابيدگي غلات (ورس غلات) و راههاي جلوگيري :
1- ارتفاع گياه
هرچه ارتفاع بوته ها زيادتر باشد ، در هنگام وزش باد فشاري که به ميانگره هاي پاييني ساقه براي خم کردن يا شکستن آنها وارد مي آيد ، زيادتر خواهد بود. در اين راستا طول سه ميانگره پاييني ومقاومتي که در برابر خم شدن يا شکستن مي کنند، اهميت زيادتري دارد. هر چه طول اين سه مينگره کوتاه تر باشد ، مقاومت گياه در برابر خوابيدگي زيادتر خواهد بود. از بين سه ميانگره ي پاييني طول و مقاومت ميانگره ي دوم از اهميت بيشري برخوردار است . وزن ويژه ي ساقه يعني وزن واحد طول ساقه ، يکي از معيارهاي گزينش ارقام درارتباط با مقاومت به خوابيدگي است ووزن ويژه ساقه با مقاومت بيشتر به خوابيدگي همراه است. امروزه با استفاده از ارقام نيمه پاکوتاه گندم که داراي ژن Rht/Gal مي باشند ، تقريباٌ مشکل خوابيدگي به نحو کامل حل شده است . توليد اين ارقام دستاورد تلاقي ارقام پابلند با رقم Norin-10 در ايستگاه پژوهشي غلات درمکزيک در دهه ي 1960 ميلادي به وسيله نورمن بورلگ و همکارانش بودونام انقلاب سبز را به خود اختصاص داد. اصلاح اين ارقام نه تنها باعث حل شدن مشکل خوابيدگي در گندم شد بلکه عملکرد دانه رانيز افزايش داد. در مورد غلافي همچون جوکه ارقام پر محصول آن داراي ارتفاع ساقه زيادي هستند ميتوان با استفاد از مواد تنظيم کننده رشد که باعث کندي رشد طولي ساقه ميشوند ، طول ميانگره هاي پاييني ساقه راکاهش داد تا به اين ترتيب نسبت به خوابيدگي مقاوم شوند. مواد کند کننده رشد ، نظير ccc از راه جلوگيري از سنتز جيبرلين در درون گياه مانع از رشد سريع طولي ساقه مي شوند. ميزان مصرف اين مواد بين 2-1 ليتر درهکتار و زمان مصرف آنهادرست بيش از شروع رشد طولي ساقه است . به جز کند کننده هاي رشد ، گروه ديگري از مواد شيميايي از راه توليد هورمون اتيلن مانع از رشد طولي بيش از حد ساقه مي شوند. تريال ، سيرون و اتفان برخي از اين مواد هستند.
2- عامل هاي زراعي :
الف – تراکم بوته : تعداد زيادبوته رواحد سطح يکي از دليل هاي رويدار خوابيدگي است . درتراکم هاي زياد بوته چون ميزان تابشي که در بخش هاي پاييني سايه انداز مي رسد کم است ، ميان گره هاي پاييني ساقه در تايکي رشد طولي خاصي (تاريک روييدگي) مي کنند که باعث شکننده شدن ساقه مي شود. راه جلوگيري از بروز اين مشکل ، کاشت بذر با تراکم مناسب است . کشاورزان در عمل مزارع بسيار پرپشت راکه احتمال خوابيدگي در آنها زياد است ، مي چرانند وگرچه تعدادي ساقه بهاين ترتيب از بين مي رود ولي از وقوع خوابيدگي جلوگيري مي شود.
ب- عمق کاشت بذر : اگر بذر گندم خيلي سطحي کاشته شده باشد ، حساسيت بوته ها نسبت به خوابيدگي زياد خواهد بود . در چنين شرايطي ، چنان چه بذر قدري عميق تر کشت شود ، به گونه ايکه طوقه درمحل پايين تري نسبت به سطح خاک قرار گيرد ، استقرار بوته ها در خاک بهتر خواهد بود و لنگر اندازي بهتر ريشه ها در خاک مانع ازخوابيدگي خواهد شد.
ج- عناصر غذايي : اگر همه نيتروژن مورد نياز گياه به صورت يکجا در بهار در دسترس بوته ها قرار گيرد، رشدزيادميانگره هاي پاييني ساقه باعث افزايش حساسيت به خوابيدگي خواهد شد . در چنين شرايطي ، افزودن پتاسيم و فسفر به خاک باعث ايجاد تعادل در تغذيه گياه شده و استحکام ساقه را افزايش مي هد . سفارش شده که کودهاي نيتروژن دار به صورت قسمت قسمت در اختيار گياه قرار داده شود تا هم از شستشوي آنها کاسته شود و هم خطر رويداد خوابيدگي کاهش يابد. براي اين کار مي توان بخشي از نيتروژن را در هنگام کاشت مقداري ار در شروع رشد طولي ساقه وباقيمانده را در هنگام ظهور سنبله خاک افزود.
د- رطوبت : بارندگي هاي متوالي يا آبياري هاي سنگين وپياپي از دلايل ايجادخوابيدگي است . زيادي رطوبت درمزرعه باعث تشديد ابتلاي ساقه ها به بيماري هايي نظير لکه چشمي مي شود که استحکام ساقه ها را کاهش مي دهد وباعث ايجاد حساسيت به خوابيدگي مي شود.
3- وزش باد
در برخي مناطق گندم خيز پس از ظهور سنبله گندم بادهاي موسمي با جهت مشخصي مي وزند . اين بادها عامل ايجاد خوابيدگي هستند. در چنين مناطقي بهتر است جهت رديف هاي کاشت گندم هم راستا با باد باشد تا باد از بين رديف ها عبور کرده و ازخسارت خوابيدگي کاسته شود . احداث بادشکن نيز از اقدامهاي اساسي است که مانع از رويداد خوابيدگي مي شود . جهت کاشت درختان بادشکن بايد عمود بر راستاي بادهاي غالب منطقه باشد.
