هرس کردن(پیراستن) قسمت دوم قسمت دوم

پيرايش ريشه:
ريشه، از دو طريق،به رشد گياه کمک ميکند،يکي از طريق جذب آب که به عنوان نيروي محرکه رشد به کار ميرود و ديگري از طريق هورمونهاي ويژه اي از گروه جيبريلين که عامل تحريک رشد گياهي هستند. وجود تعادل بين حجم ريشه با شاخساره، براي رشد و باروري متناسب گياه، مورد لزوم است.اگر اين تعادل ، در جهت ريشه به هم بخورد(از بين رفتن شاخساره دراثر پيرايش شديد و يا حمله بيماري ها و آفات) گياه توليد شاخساره بسيار ميکند و باردهي آن به عقب ميفتد. اگر بهم خوردن تعادل در جهت توليد شاخساره باشد(رشد محدود ريشه به دليل نامناسب بودن خاک و کم آبي و يا از بين رفتن آن در اثر حمله بيماريها و آفات) رشد گياه محدود مي شود و در عوض گياه زودتر به بار مينشيند و در صد تبديل گل به ميوه نيزبالا مي رود.با استفاده از اين پديده،بشر از زمانهاي دور،کوشيده است با پيرايش ريشه ،اندازه گياه مورد نياز خود را کنترل کند و به حد دلخواه محدود سازد.

،اين عمل،اخيرا در سطح تجارتي بر روي درخت سيب انجام گرفته و طي آن توانسته اند بوسيله تيغه هاي ويژه اي، ريشه درختان را در زمستان قطع و بدون آسيب رساندن به محصول سال بعد،رشد درختان را محدود سازند.مثال بسيار چشمگير ديگري از اثر پيرايش ريشه بر روي رشد درخت را مي توان در درختان بسيار کوچک(مينياتور)ژاپني که بونزائي ناميده مي شوند ديد که بوسيله آن توانسته اند درختاني چند صد ساله را که در طبيعت ارتفاعشان به دهها متر مي رسد بسيار کوچک نگهدارند.براي اين کار ،ريشه را طي قرون متمادي بطور مداوم مي پيرايند.در ايران نيز با استفاده از اين روش،کشت ليمو ترش در گلدان و کوچک نگهداشتن آن جهت آساني ترابري(حمل و نقل) به گلخانه در زمستان و به هواي آزاد در تابستان در نقاط سردسير و نا مناسب ،ممکن گشته است.براي اين منظور،در زمستان هر سال يک چهارم خاک گلدان را با کليه محتويات آن و از جمله ريشه هايي که در آن قسمت وجود دارند،بيرون آورده،بجاي آن خاک تازه مي ريزند.بدين ترتيب، خاک گلدان هر چهار سال يکبار تعويض مي گردد.و گياه نيز هر سال يک چهارم ازريشه هاي خود را از دست مي دهد.نتيجه اين کار، کوچک و کوتاه ماندن درخت است که افزون بر زيبايي ظاهري،پيوسته تعدادي ليمو ترش در اختيار پرورش دهنده قرار مي دهد.

نوعي ديگر از پيرايش ريشه ،هنگام کشت نهال در محل اصلي و يا انتقال آن از خزانه اي به خزانه ديگر،در مورد برخي از درختان چوبي(مانند ميوه هاي دانه دار و هسته دار و مرکبات) و برخي گياهان زينتي (مثل گل سرخيان) و نيز هنگام نشاي برخي سبزيها (مثل گوجه فرنگي و بادنجان) از طريق سر زني ريشه هاي فرعي انجام مي گيرد.برخلاف آن نوع پيشين پيرايش ريشه،به دليل اينکه گياه را تحريک به توليد ريشه هاي فرعي جديد و بيشتري مي کند،اثر تقويت کننده داشته ، رشد نهال تسريع مي يابد.

در اينجا لازم به تذکر است که ميزان تحمل و واکنش گياهان مختلف به پيرايش ريشه با يکديگر متفاوت و بستگي به توانايي آنها براي توليد ريشه فرعي است که هر چه اين توانايي بيشتر باشد واکنش گياه به پيرايش ريشه بيشتر وآسيب وارده کمتر است.در اين رابطه،برخي از گياهان (پسته و انواع جاليزي ها )چون نمي توانند ريشه فرعي زيادي توليد کنند،به جابجايي و پيرايش ريشه بسيار حساسند و از اين عمل به شدت آسيب مي بينند.

پيرايش برگ:

پيرايش برگ پيرايشي است تابستانه که گهگاه در مورد گياهاني که رشد زياد و شاخساره متراکم دارند بکار گرفته مي شود و مانند ساير پيرايش هاي تابستانه اثر تضعيف کننده دارد . براي انجام اين پيرايش، با استفاده از وسايلي ماند چوبهاي بلند و يا با دست، قسمتي از برگهاي درخت را حذف مي کنندتا بدين وسيله نور بيشتري به قسمت مرکزي شاخساره بتابد و ميوه از کيفيت بهتري برخوردار شودو بويژه درمورد گياهاني مثل سيب ميوه خوشرنگتر شود.

پيرايش پوست:

زخم کردن پوست،پيرايشي است تابستانه که معمولا در بهار به منظورتبديل شاخه نابارور به بارور، تقويت شاخه هاي بارور ضعيف که گل مي دهند ولي قدرت نگهداري ميوه هاي حاصله خود را ندارند و بالاخره مبارزه با غرور درختان و وادار کردن آنها به باروري انجام مي گيرد، در هر سه مورد زخم کردن پوست باعث قطع ربطه قسمتهاي بالاي زخم با بقيه گياه مي شود و اين قسمت ها مواد قندي خود را از دست نمي دهند و تقويت مي شوند. در حالت اول،معمولا تکه برداري مي کنند، (يعني با نوک چاقوي پيوند،تکه کوچکي از پوست شاخه را ،در زير يک يا چند جوانه بر ميدارند) و يا شکاف زني(يعني با چاقوي پيوند،شکافهاي کوتاه و متوازي در زير جوانه ايجاد ميکنند)، چنين جوانه هايي در تابستان داراي سر آغازه هاي گل خواهند شد و در سال بعد به بار خواهند نشست. در حالت دوم و سوم مي توان با حلقه زني( که در آن به کمک چاقو يا اره دندانه ريز ،در پوست قاعده شاخه يا تنه،بدون حذف قسمتي از آن ، شکافي سراسري به شکل دايره ايجاد مي شود) يا با طوقه برداري(که در آن نواري دور تا دور ساقه يا تنه به عرض يک الي پنج ميليمتر حذف مي شود) و يا به روش پوست واژگوني(معکوس کردن پوست :که در آن حلقه اي به عرض حدود يک سانتي متر از پوست جدا و به صورت واژگون در محل خود قرارمي گيرد)،گياه را وادار به توليد گل يا نگهداري آن ساخت.استفاده از هر يک از اين روشها بستگي به شدت ضعف يا قوت گياه دارد که در تمامي آنها گياه بيدرنگ آغاز به توليد بافت پينه اي و ترميم قسمت قطع شده مي کند و پس از مدتي، که در طي آن گياه فرصت کافي براي توليد سر آغازه هاي گل در جوانه پيدا کرده، به حالت عادي بر ميگردد.

از نظر فيزيولوژيکي براي اينکه گياه قادر به توليد گل شود ،علاوه بر بلوغ، بايد نسبت مواد قندي به ازته ، درون بافت هاي ساقه آن ،مساوي يا بزرگتر از مقداري مشخص باشد که براي گياهان مختلف،اين حد، متفاوت است.

طبق اين فرمول اگر مقدار مواد ازته،به دلايلي مانند مصرف بيش از اندازه کود ازته بالا برود،مقدار کسر کوچک ميشود و درخت در حالي که رشد رويشي زياد مينمايد گل نمي دهد که در اين حال اصطلاحا ميگويند گياه دچار غرور شده است. اگر به دلايلي ، ماند پيرايش شديد تابستانه و يا از بين رفتن شاخساره در اثر آفات و بيماريها و يا ضعف عمومي شاخه هاي واقع در سايه،ميزان توليد مواد قندي کم شود گياه قادر به توليد گل نخواهد بود. عمليات زخم کردن پوست، باعث ميشود که مواد قندي ساخته شده در ساقه از آن بيرون نرود و گياه به بار بنشيند. از سويي، پيرايش ريشه همچنين کم آبياري کردن درخت به اين دليل آن را وادار به گلدهي ميکند که با کاهش حجم ريشه يا ضعيف گشتن ريشه،جذب مواد ازته پايين مي آيد و کسر(نسبت مواد قندي به ازته) بزرگ ميشود.

در شرايط معمولي ، زمان لازم براي اين نوع پيرايش درمورد شکاف زني و حلقه زني4-2 هفته و در مورد طوقه برداري و پوست واژگوني3-2 ماه مي باشد. در روش طوقه برداري بايد دقت شود که عرض نوار برداشت شده از حداکثر پنج ميليمتر تجاوز نکند، چون در غير اينصورت ممکن است درخت قادر به ترميم قسمت حذف شده نگردد و شاخساره آن خشک شود. صورت اخير همان حالتي است که معمولا در نواحي سردسير در اثر حمله زمستانه جوندگان و از بين رفتن پوست درخت به وجود مي آيد و غالبا منجر به خشک شدن درخت ميگردد.

پيرايش  گل و ميوه:

اين پيرايش از اول بهار ، يعني زمان شکوفايي گلها تا هنگاميکه ميوه ها به قطر يک سانتي متر ميرسند،انجام مي شود. هدف از پيرايش گل و ميوه که بطور کلي تنک کردن ناميده مي شود تنظيم مقدار بار درخت، متناسب با قدرت آن، مي باشد.