نقش عنصر روی در گیاهان

روی (Zn)

مقدار عنصر روی در کره خاکی تقریباً 80 میلی گرم در کیلوگرم است. و در خاک مقدار آن از 10 تا 300 و به طور متوسط 50 میلی گرم در کیلوگرم متغیر می باشد. ولی در خاک های قلیایی مقدارآن از 20 پی پی ام تجاوز نمی کند و نکته دیگر این که مقدار روی در خاک های سطحی کمتر از خاک زیرین است. به طور کلی مقدار کل روی در خاک مانند بسیاری از عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به هیچ وجه معیار قابل جذب بودن آن برای گیاه نیست. مقدار روی در سنگ ها نیز متفاوت بوده و طیف آن از 4 تا 100 میلی گرم در کیلوگرم متغیر است. از کانی های مهم حاوی روی می توان از اسفالریت  ( SnZ )، اسمیت سونیت ( ZnCO3 ) و همی مورفایت (  Zn4(OH)2Si2O7.H2O  ) نام برد.

روی در خاک به فرم های زیر دیده می شود:

• بخش مهمی از روی به عنوان جزﺀ ساختمانی برخی از کانی های رسی بوده و می تواند در شبکه کریستالی جایگزین منیزیم گردد.
• بخشی از روی به صورت کاتیون قابل تبادل جذب سطحی کانی های رسی است.
• بخشی از روی نیز جذب سطحی اکسید ها، هیدروکسید و اکسی هیدروکسید های آهن و آلومینیوم و همچنین جذب سطحی کربنات ها می شوند.
• بخشی از روی در خاک به صورت ترکیب با ماده الی دیده می شود.
• مقداری از روی به فرم Zn2+ در محلول خاک وجود دارد.

فعالیت یون روی در خاک توسط PH کنترل می گردد و با هر یک واحد افزایش در مقدار PH غلظت روی 100 برابر کاهش می یابد. حرکت روی در خاک عمدتاً به صورت انتشار است و ضریب انتشار روی در خاک های آهکی نسبت به خاک های اسیدی 50 مرتبه کمتر است و این خود دلیلی برای کمبود روی در خاک های آهکی ایران است. اما عوامل دیگری نظیر فقیر بودن خاک از کانی های حامل روی، وجود PH قلیایی و زیادی کربنات کلسیم، حضور بی کربنات فراوان در آب های آبیاری، مرده بودن خاک ( خاک فاقد باکتری ها و مواد الی ) ، زیادی فسفر و ازت در خاک و نهایتاً عدم رواج مصرف کود های محتوی روی ، بر کمبود روی در خاک های کشور تاثیر می گذارند.

نقش عنصر روی در گیاه :

ضرورت نیاز گیاه به روی، اولین بار در سال 1926 ، در گوجه فرنگی توسط Lipman & Sammer مشخص شد. روی عمدتاً به فرم دو ظرفیتی ⁺Zn² از محلول خاک جذب گیاه می شود. جذب روی در مراحل مختلف رشد گیاه متفاوت است به طوری که بیشترین جذب در اوایل رشد صورت گرفته و به مرور زمان مقدار آن کاهش می یابد . در خاک های دارای واکنش قلیایی روی به صورت  ZN (OH) مثبت نیز می تواند جذب گیاه گردد. جذب روی توسط گیاه با دو مکانیسم فعال و غیر فعال صورت می گیرد. جذب غیر فعال روی از طریق جذب الکترواستاتیکی آن بر روی دیواره سلولی و سایر سطوح خارجی سلول های ریشه گیاه صورت می گیرد. این نوع جذب غیر اختصاصی بوده و مستقل از فعالیت های متابولیکی گیاه است. اما برعکس جذب فعال به شدت انتخابی و تحت تاثیر سوخت و ساز گیاهی است و عواملی مانند دما، نور، تهویه و رطوبت که بر سوخت و ساز گیاهی تاثیر دارند، بر مقدار جذب روی نیز موثرند. لازم به ذکر است که بخش عمده روی در گیاه توسط جذب فعال جذب می گردد.

مقدار روی در گیاهان بین 40 تا 70 میلی گرم در کیلوگرم متغیر است و مقدار آن در گیاه با سن گیاه رابطه معکوس داشته و گیاهان پیر به علت اثر رقت و همچنین انتقال روی به دانه، از غلظت روی کمتری برخوردارند. انتقال روی از ریشه به دیگر اندام های گیاه از طریق آوند های چوبی صورت می گیرد و وضعیت روی در شیره خام گیاهی معلوم نیست.

روی به عنوان یک عنصر غذایی در گیاهان تنها به یک شکل و آن هم به صورت ⁺Zn² وجود دارد و در بسیاری از سیستم های آنزیمی گیاه نقش کاتالیزوری فعال کننده و یا ساختمانی دارد و در گیاه در ساخته شدن و تخریب پروتئین ها دخیل است. روی نقش متابولیکی مهمی را در گیاه ایفا می کند . برخی از انزیم ها حاوی روی هستند مانند کربنیک انهیداز، کربوکسی پپتیداز ، الکل دی هیدروﮊناز ، فسفاتاز قلیایی ، فسفولیپاز و RNA دیمراز . برخی از انزیم ها از جمله دی هیدروﮊناز، آدولاز، ایزومراز و ترانس فسفولاز توسط روی فعال می شوند. در اثر کمبود روی سنتز پروتئین کاهش و اسید های آمینه تجمع می یابند که علت آن کاهش انتقال اسید های آمینه و همچنین افزایش تجزیه و تخریب RNA است. در اثر کمبود روی فعالیت آنزیم Rnase افزایش می یابدکه این امر موجب تخریب RNA و کاهش سنتز پروتئین می گردد.

مقدار هورمون های گیاهی نیز تحت تاثیر مقدار روی در گیاه هستند. کمبود روی مقدار ایندول استیک اسید (IAA) را کاهش و میزان تریپتوفان را افزایش می دهد. علاوه بر این به نظر می رسد که در گیاهان با کمبود روی متابولیسم جیبرلیک اسید کاهش و ایندول استیک اسید در کلروپلاست تجمع و بدین وسیله با تامین یون H+ نقش بافری خود را در تنظیم موقت PH ایفا نموده و از تخریب پروتئین جلوگیری می کند. با توجه به وسعت تاثیر این آنزیم ها در فعالیت های حیاتی، معلوم است که کمبود روی می تواند صدمات فوق العاده ای را به زندگی گیاه وارد سازد . همچنین مشخص شده است که روی در تنظیم اب گیاه نیز دخالت دارد .

در گیاهان، تنظیم بیان ژن که نقش مهمی در تحمل استرس های محیطی دارد، به وجود این عنصر وابسته است. نبود یا کمبود روی در گیاهان منجر به بروز ناهنجاری هایی در گیاهان می شود که علائم خارجی آن ها بصورت نشانه هایی چون کاهش شدید رشد گیاه، کلروز برگی و کوچک شدن برگ ها و همچنین عقیمی گیاه، دیده می شود. کمبود عنصر روی  ، که از عناصر میکرو به حساب می آید، می تواند کیفیت محصولات جمع آوری شده از سطح مزرعه و باغ را نیز تحت تاثیر قرار دهد؛ به این صورت که گیاه دچار ضعف شده و به سادگی با قرار گرفتن در معرض نور شدید و یا افزایش دما دچار آسیب می شود، علاوه براین، در چنین حالتی تاثیر آسیب های ناشی از حمله قارچ ها و بیماری ها به مراتب بیشتر خواهد بود. برخی از تحقیقات نشان می دهند که این عنصر توان جذب و انتقال آب توسط گیاهان را تحت تاثیر قرار داده و همچنین تا حدی اثرات بد استرس های کوتاه مدت شوری و گرما را مرتفع می سازد. از آنجا که عنصر روی یک فاکتور بسیار کلیدی در سنتز اسید آمینه تریپتوفان می باشد، و این اسید آمینه از پیش سازهای IAA ( ایندول استیک اسید ) می باشد، بنابراین می توان این گونه نتیجه گیری کرد که، این عنصر  (Zn) نقش پررنگی در تولید هورمون اکسین، که از هورمون های رشد می باشد، دارد. از دیگر نقش های این عنصر مهم می توان به حفظ یک پارچگی غشاهای سلولی اشاره کرد؛ این عنصر به حفظ موقعیت ساختاری ماکرومولکول ها درون غشا و همچنین سیستم های انتقال یون کمک می کند. میانکنش این عنصر با فسفولیپیدها و گروه های سولفیدریل پروتئین های غشایی، به حفظ یکپارچگی غشا کمک می کند.

پر اکنش جغرافیایی روی :

کمبود روی در خاک از مناطق وسیعی از جهان گزارش شده است. فائو در تحقیق جامع خود اعلام نمود که بیش از 30 در صد خاک های مورد مطالعه به کمبود روی مبتلا هستند. در این گزارش کمبود روی در برخی کشورها از جمله بلژیک، مالت، عراق، ترکیه، پاکستان و هند شدیدتر از مناطق دیگر از جمله سوریه، لبنان، مکزیک و تایلند گزارش شده است. به طور کلی در خاک های با PH بالا، خاک های آهکی، خاک های شنی، خاک های سدیک ( به علت فراهمی کم روی ) ، خاک های با PH پایین ( به علت کمی روی بومی در خاک ) ، خاکهای با ماده آلی زیاد و کم ،  خاک های غرقاب بدون تهویه و همچنین خاک های شدیداً آبشویی یافته کمبود روی بیشتر است. در اسیا، در خاک های مناطق خشک و نیمه خشک در مقایسه با خاک های مناطق مرطوب و نیمه مرطوب، کمبود روی شدیدتر گزارش شده است.

در ایران نیز با توجه به تحقیقات به عمل آمده بر روی انواع درختان میوه و همچنین زراعت های عمده از جمله گندم، به نظر می رسد که در تعدادی از خاک های قابل کشت ایران کمبود روی با شدت و ضعف های متفاوتی وجود دارد به نحوی که در این مناطق، گیاهان و نباتات باغی و زراعی به مصرف کودهای حاوی روی عکس العمل مثبت نشان می دهند. نتایج دو تحقیق، توسط تعدادی از محققین موسسه تحقیقات خاک و آب در تعدادی از مزارع گندم نشان داده است که مقدار روی قابل استفاده در حدود 40 در صد از خاک های مورد مطالعه از حد بحرانی این عنصر پایین تر است. در این تحقیق خاک استان های خراسان، خوزستان، ایلام، یزد و کردستان بیشترین درصد پراکندگی به کمبود روی را داشتند.

علایم تشخیصی بیش بود یا کمبود روی در گیاه :

همانطور که گفته شد جذب روی توسط گیاه با دو مکانیسم فعال و غیر فعال صورت می گیرد. که بخش عمده آن از طریق جذب فعال می باشد. و روی از طریق آوند های چوبی از ریشه به دیگر اندام های گیاه هدایت می شود. به طور کلی دو دسته عوامل محیطی و عوامل خاکی بر فراهمی روی برای گیاه موثر می باشند که در زیر آن دو عامل را شرح می دهیم.

عوامل محیطی :

دما و نور، فاکتور های مهم محیطی هستند که بر فراهمی یا کمبود روی در گیاهان اثر می گذارند. بر عکس آهن و منگنز، رطوبت خاک جدای از اثر مستقیمی که روی رشد عمومی گیاه دارد، عامل مهمی در کمبود روی نمی باشد. ولی از آنجای که انتقال روی در خاک به صورت انتشار است، بنابراین مقدار رطوبت در خاک بر فراهمی روی برای گیاه اثر می گذارد. نکته دیگر در مورد تاثیر رطوبت بر فراهمی روی برای گیاه اینکه، در مزارع برنج کاری ( غرقاب ) کمبود روی از مشکلات تغذیه ای مهم می باشد . علت کمبود روی در چنین مزارعی وجود سولفید زیاد در این خاک ها است. در این خاک ها سولفید با روی ترکیب شده و روی به صورت سولفید روی رسوب می کند و از دسترس ریشه خارج می شود. کمبود روی در نشا برنج چندین علامت مشخص دارد که معمولا 2 الی 3 هفته پس از انتقال نشاء ها به زمین زراعی بروز می کند ؛ بروز کله های قهوه ای در برگ ها (Brown Blotches ) و سوختگی برگ ها ( Leaf Streaks  ) که ممکن است یکی شده و تمام برگ های قدیمی تر گیاه را فراگیرند که این امر موجب کاهش رشد گیاه می شود؛ در موارد شدید حتی احتمال مرگ کامل گیاه نیز وجود دارد. تحقیقات نشان می دهد، گیاهانی که در این حالت دچار مرگ کامل نمی شوند در مقایسه با گیاهانی که از تغذیه مناسب برخوردار بوده اند، از رشد به مراتب کمتری برخوردار بوده و بازده نهایی محصول آن ها نیز بسیار کمتر خواهد بود.

دما نیز از طرق زیر بر فراهمی روی در گیاه اثر می گذارد.

• با توجه به این که بخش اعظم روی به صورت فعال جذب می گردد. بنابراین سوخت و ساز گیاهی جذب آنرا کنترل می کند، دما با تاثیر بر سوخت و ساز گیاهی بر جذب روی تاثیر می گذارد. با افزایش دما جذب روی افزایش می یابد.
• با کاهش دما انتقال روی از ریشه به اندام های هوایی کاهش می یابد.
• رشد ریشه در دماهای پایین کاهش می یابد و به همین دلیل در فصول سرد محلول پاشی روی موثرتر از مصرف خاکی است.
• در دماهای پایین آلودگی میکوریزایی، که عامل مهمی در جذب روی است، کاهش می یابد.
• دما بر همزیستی قارچ با ریشه های گیاهی و در نتیجه بر جذب روی اثر می گذارد.
• کاهش دما موجب کاهش سنتز عامل های کلات کننده از جمله کاهش سیدروفورها می گردد.

عوامل خاکی :

عواملی که بر تحرک و یا تغییر شکل روی در خاک تاثیر داشته باشند، بر فراهمی آن در خاک نیز اثر می گذارند. عوامل خاکی نظیر مواد مادری، HP، ماده آلی و هم کنش با عناصر دیگر بر فراهمی روی گیاهی تاثیر دارند.

مواد مادری : سنگ ها یا مواد مادری تشکیل دهنده خاک ها مقادیر متفاوتی روی دارند به همین دلیل خاک های حاصل از آنها نیز حاوی مقادیر متفاوتی از روی می باشند. مقدار روی در سنگ ها از 4 تا 100 میلی گرم در کیلوگرم متفاوت است. خاک های حاصل از سنگ های آذرین بازی نظیر بازالت و گابرو در مقایسه با سنگ های آذرین اسیدی، سنگ های دگرگونی و سنگ های رسوبی نظیر سنگ آهک و ماسه سنگ، روی بیشتری دارند. مقدار روی در بازالت 100 ، شیل  54، گرانیت 10 ، سنگ آهک 4 و ماسه سنگ 3 میلی گرم در هرکیلوگرم گزارش شده است. به علت زیاد تر بودن ماده آلی در لایه های سطحی در مقایسه با لایه های تحتانی، مقدار روی در افق های سطحی نیز بیشتر است. فرسایش و هر عاملی دیگری که لایه سطحی خاک را از بین ببرد، موجب بروز علایم کمبود روی در گیاهان می گردد.

PH خاک : مصرف آهک در خاک های اسیدی موجب کاهش فراهمی روی می گردد. فراهمی روی برای گیاه و در نتیجه بروز علایم کمبود و بیش بود آن تابعی از PH خاک است و با افزایش PH حلالیت روی کاهش می یابد. به ازای هر یک واحد افزایش در مقدار PH غلظت روی 100 برابر کاهش می یابد. از طرف دیگر با افزایش PH جذب سطحی روی توسط ترکیبات مختلف خاک از جمله اکسید های آبدار آهن و منیزیم افزایش می یابد. به طور کلی کمبود روی عمدتاً در خاک های با PH بین 6 تا 8 ، که اکثریت خاک های ایران دارای PH حدود 8 هستند اتفاق می افتد.

مواد آلی : کاربرد کاه و کلش در شالیزارها کمبود روی را تشدید می کند. محققین علت این امر را زیادی ماده آلی در خاک می دانند و اعتقاد دارند که در حالی که ماده آلی کافی موجب افزایش فراهمی روی می گردد، زیادی آن با افزایش جذب سطحی و افزایش فعالیت موجودات میکروبی خاک موجب کاهش فراهمی روی برای گیاه می گردد. در زیر به اثرات مثبت و منفی مواد آلی بر فراهمی روی اشاره شده است.

• ترکیب ماده آلی با روی و تشکیل کمپلکس روی – ماده آلی موجب بهبود انتشار روی و در نتیجه افزایش فراهمی آن می گردد.
• ماده آلی موجب افزایش فعالیت موجودات ریز خاک شده که این امر موجب آزاد شدن روی از منابع نسبتاً غیر قابل استفاده می گردد.
• جذب سطحی روی بر مواد آلی به خصوص در PH های بالا می تواند موجب غیر قابل استفاده شدن قسمتی از روی قابل استفاده گیاهی گردد.

اثرات متقابل با سایر عناصر : علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، اثرات متقابل روی با سایر عناصر نیز بر فراهمی آن برای گیاه اثر می گذارد. مهمترین عنصر تغذیه ای که بر غلظت و فراهمی روی در گیاه تاثیر می گذارد، فسفر می باشد که برهم کنش بین این دو عنصر منفی می باشد. روی با آهن نیز هم کنش منفی دارد. افزایش روی موجب کاهش غلظت آهن در گیاه می گردد و از طرفی، آهن جذب و سمیت احتمالی روی را در گیاه کاهش می دهد. روی با مس نیز با یکدیگر هم کنش منفی دارند و همین طور هم کنش روی با منگنز نیز توسط محققین گزارش شده است.

علی رقم اعتقاد بعضی از محققین که معتقدند روی در گیاه تحرک زیادی دارد اما شواهد نشان می دهد که پویایی روی در داخل گیاه نسبتاً محدود بوده و نشانه های کمبود ابتدا در بافت های جوان به صورت ریز برگی و کچلی سرشاخه ها ( این علایم عمدتاً مربوط به بهم خوردن متابولیسم اکسین و به خصوص ایندول استیک اسید است ) شروع می شود. از علایم مشخصه کمبود روی کلروز می باشد که شبیه کلروز آهن بوده و ابتدا در برگ های جوان دیده می شود. در درختان میوه ابتدا رنگ برگ ها کمی زرد می شود و رنگ برگ های انتهایی شاخه کمی روشن تر است. فاصله میان گره ها در انتهای شاخه های جوان کم شده و برگ های که از این جوانه ها بیرون می آیند باریک، نازک و روشن تا سفید هستند. گاهی یک یا چند برگ بزرگ نیز ظاهر می شود.جوانه های برگی بقیه شاخه ها باد کرده ولی باز نمی شوند  و گاه یکی دو برگ در پایین شاخه ظاهر می شوند. این مجموعه به شاخه ها یک حالت مشعلی و لختی خاصی می دهد ( روزت ) که با نگاه اول می توان آنرا به کمبود روی نسبت داد.

خسارت عمده کمبود روی در درختان دانه دار و هسته دار به صورت ریختن میوه ها در طول دوره تکامل آنهاست و شدیدترین حالت را می توان در موقعی که سیب به اندازه گردو می شود مشاهده کرد. در آن موقع گاه تا 80 در صد میوه درختان می ریزد. در مرکبات کمبود روی با پوست کلفت شدن و ضخیم شدن سفیده و غیر قابل فروش شدن میوه مشخص می گردد. در غلات کمبود روی باعث ایجاد و توسعه یک نوار کلروزه در یک یا هر دو طرف رگبرگ میانی می شود. این نوار زرد رنگ در بخش پایینی برگ بیشتر دیده می شود.

گیاهانی مانند ذرت، برنج، سویا، حبوبات، سورگوم، کتان، مرکبات و درختان میوه بویژه انگور، نسبت به کمبود روی حساسیت از خود نشان می دهند و در مقابل هویج، گیاهان علوفه ای و جو بیشترین مقاومت را نسبت به کمبود روی دارند. به طور کلی می توان چنین گفت که دولپه ای ها بیشتر به کمبود روی حساس می باشند تا تک لپه ای ها، ولی در کشور ما به دلیل مصرف فراوان فسفر و به علت آهک فراوان درخاک، در تمام محصولات زراعی و باغی کمبود روی وجود داشته و مصرف آن سبب افزایش تولید و بالا رفتن غلظت روی در تولیدات کشاورزی و دامی خواهد گردید. معمولاً زمانی که مقدار روی در برگ گیاهان زراعی یا درختان میوه کمتر از 15 پی پی ام باشد اثرات کمبود ظاهر می گردد.

تاثیر pH خاک بر عنصر روی

دسترسی ریشه گیاهان به عنصر روی ( Zn ) موجود در خاک تا حد بسیار زیادی به pH خاک وابسته می باشد؛ هنگامی که pH خاک بالاتر از 6 باشد، دسترسی به این عنصر توسط گیاه بسیار پایین می آید. از آنجا که میزان حلالیت روی در خاک های قلیایی بسیار پایین می باشد، سطح دسترسی به این عنصر ارزشمند در این قبیل خاک ها به شدت کاهش می یابد. در پی افزایش pH خاک از 5 به 8، غلظت روی ( Zn ) در محلول خاک از ( 6.5 µg/g ) 10^{– 4} به ( 0.0007 µg/g ) 10^-10 کاهش می یابد؛ بنابراین احتمال دچار شدن به کمبود روی در خاک های قلیایی به مراتب بیشتر از خاک های اسیدی می باشد. مقادیر ثابت انحلال پذیری کربنات روی (  ZnCO3 ) و هیدروکسیدها نشان می دهد که یک خاک با pH بالا ( قلیایی ) معمولا دارای مقادیر کمتری از عنصر روی (Zn) در دسترس برای گیاه می باشد؛ در این قبیل خاک ها عمدتا روی به صورت رسوب های کربنات و هیدورکسید مشاهده می شود. وجود مقادیر زیاد کربنات در خاک های قلیایی، عنصر روی را به طور محکم دریافت کرده و آن را تبدیل به یک فرم غیر قابل تبادل در خاک می کند. تمام این موارد ارتباط مستقیم با سطح بالای pH خاک دارد. افزودن آهک به خاک های اسیدی موجب افزایش pH خاک شده که در پی این امر توان خاک مبنی بر تثبیت روی (Zn) در خاک نیز افزایش می باشد، علی الخصوص در حضور مقادیر زیاد فسفر در خاک. حرکت روی در خاک هایی که به آن ها آهک افزوده شده است در مقایسه با خاکهای اسیدی، یک حرکت کند می باشد و متعاقبا در این خاک ها به واسطه این سرعت کند حرکت، جذب روی توسط گیاه هان نیز کاهش می یابد.

تاثیر مواد آلی خاک بر عنصر روی

کم بودن سطح کربن آلی ( مواد آلی ) در خاک از دیگر عواملی است که موجب بروز کمبود روی در خاک می شود؛ مطالعات بسیاری به اثبات رسانیده اند که با افزایش میزان ترکیبات آلی خاک، میزان عنصر روی (Zn) در دسترس گیاه نیز افزایش می یابد. مواد آلی یک بخش مهم در ساختار بافت خاک می باشد که منشا آن عمدتا از تجزیه بقای گیاهی و جانوری می باشد؛ پایدارترین ترکیبات آلی در خاک، ترکیبات هیومیکی از قبیل هیومیک اسید و فولویک اسید می باشند. هر دو این ترکیبات دارای یک تعداد زیادی از گروه های عاملی از قبیل (  OH،COOH، SH  ) می باشند که دارای تمایل جذب بالایی برای یون های فلزی از قبیل Zn²⁺ می باشند؛ فولویک اسید عموما در یک محدوده وسیع از pH خاک با عنصر روی تشکیل یک کلات داده و به این صورت حلالیت و حرکت این عنصر در خاک را افزایش می دهد. ترکیب های آلی ساده از قبیل اسیدهای آمینه، هیدروکسی اسیدها و همچنین اسیدهای فسفریک تاثیر مثبتی در کمپلکس کردن روی در خاک دارند که به موجب این امر باعث افزایش سطح حلالیت و همچنین حرکت آن در خاک می شوند. بنابراین به طور کلی می توان گفت، با افزایش سطح محتوای کربن آلی خاک، میزان روی در دسترس گیاه در خاک افزایش می یابد. البته باید در نظر داشت که، در شرایطی که مواد آلی خاک خیلی زیاد باشد، ( مانند بسترهای هیدورپونیک، پیت و پیت ماس ) ، از آنجا که عنصر روی به این ترکیبات آلی متصل می شود، مجدد علائم کمبود روی در گیاه نیز بروز خواهد کرد.

بافت خاک

خاک های با بافت سبک مانند خاک های شنی، محتوی مقادیر کمتری از عنصر روی (Zn) درون بافت خود می باشند؛ خاک هایی که دارای بافت بهتری باشند مانند خاک های رسی، از آن جا که دارای ضریب تبادل کاتیونی  ( CEC ) بالاتری در مقایسه با خاک های شنی، در نتیجه قادر به نگهداری مقادیر بیشتری از عنصر روی و سایر کاتیون های فلزی درون بافت خود می باشند. در یک بیان کلی می توان این گونه بیان داشت که، خاک های با بافت سنگین تر در صورتی که CEC بالاتری در قیاس با خاک های با بافت سبک داشته باشند، توان جذب و نگهداری بیشتری برای جذب عنصر روی دارند؛ در نتیجه، احتمال بروز کمبود روی در خاک های شنی به مراتب بیش تر از خاک های رسی می باشد. خاک های رسی این عنصر را جذب می کنند و این جذب توسط CEC و pH کنترل می شود. برخی تحقیقات نشان می دهد، یک نسبت مشخصی از روی جذب شده درون خاک های رسی قابل تبادل نیست اما قابلیت انحلال در اسید را دارد؛ این نسبت به هیچ وجه قابل استفاده برای گیاهان نمی باشد و همواره درون خاک باقی می ماند. کائولینیت در قیاس با نتونیت و ایلیت مقدار کمتری روی (Zn) را درون بافت خود فیکس می کند؛ بنابراین، خاک های محتوی نتونیت و ایلیت که دارای CEC بالایی می باشند، مقدار زیادی Zn درون بافت خود به صورت فیکس و تثبیت شده نگهداری می کنند که به هیچ وجه مورد مصرف گیاهان قرار نمی گیرد.

کودها و ترکیبات فسفاته

در خاک هایی که دارای مقادیر زیاد فسفات هستند، خواه این فسفات متعلق به ذات و بافت اصلی خاک باشد و خواه از طریق مصرف بی رویه کودهای فسفاته وارد خاک شده باشد، علائم ناشی از استرس کمبود عنصر روی در گیاهان کشت شده درون خاک ها به وضوح قابل تشخیص است؛ مصرف بی رویه و یا مصرف طولانی مدت ترکیبات فسفاته جذب Zn توسط گیاهان را به شدت کاهش می دهد. این اثر احتمالا در پی عدم تعادل فیزیولوژیکی در درون گیاه بروز می کند.

آبیاری غرقابی

کمبود روی (zn) در خاک هایی که به صورت غرقابی آبیاری می شوند، به مراتب بیشتر از خاک های خشک بروز می کند؛ به عنوان مثال، گیاه برنج در خاک های آهکی در شرایط غرقابی دچار کمبود روی می شود و علائم این کمبود به سرعت بروز می کند حال آن که اگر در همین زمین ها گندم کشت شود، رشد طبیعی را نشان خواهند داد. در زمین هایی که به صورت غرقابی آبیاری می شوند، کمبود روی در نتیجه واکنش این عنصر به گروه های سولفید آزاد به وقوع می پیوندد. در شالیزارهای برنج، حضور حجم بسیار زیاد آب باعث می شود که Zn بصورت فرم نامحلول سسکوئیدوکسید و یا فرانکلینیت رسوب کند؛ بنابراین توصیه می شود که از مصرف بلافاصله ترکیبات محتوی روی بعد از آبیاری غرقابی در این زمین ها خودداری شود تا مقدار رسوب های سسکوئیدوکسیدی به حداقل برسد.

واکنش ها و برهم کنش های بین عنصر روی و سایر عناصر غذایی

همواره در هر محیطی بین عناصر میکرو و برخی از عناصر ماکرو برهم کنش هایی به وجود می آید؛ برهم کنش ( Interaction ) را می توان به صورت ” یک تاثیر، یک عمل دوجانبه و دو سویه از یک عنصر بر روی یک عنصر دیگر در تناسب با رشد گیاه” تعریف کرد. مورد دیگری که باید مدنظر قرار داد، پاسخ متفاوت گیاهان به یک عنصر در ترکیب با سطوح مختلفی از عنصر ثانویه به کاربرده شده به طور همزمان می باشد؛ هر دو این عناصر به منظور تولید یک اثر جدیدی و اضافی با یک دیگر ترکیب می شوند و دیگر در این وضع نشانی از اثر و رفتار منحصر هر یک از این عناصر در حالت تک نیست؛ یک چنین میان کنش هایی ممکن است در درون خاک به وقوع بپیوندد و یا درون گیاه. این میان کنش ها باید در هنگامی که مقادیر مناسب عناصر ریزمغذی به منظور تغذیه گیاهان تامین می شود، صورت بگیرد؛ این امکان وجود دارد که بین سایر عناصر مغذی و عنصر روی (Zn) تداخلی صورت گرفته و این تداخل میزان در دسترس بود این عنصر درون خاک و همچنین وضعیت آن در درون گیاه در فرایندهای رشد علی الخصوص فرایند جذب این عنصر ارزشمند، توزیع و استفاده از آن را تحت تاثیر قرار دهد؛ این میان کنش ها هم می تواند تاثیر مثبت بر فرایند رشد گیاه داشته باشند و هم ممکن است یک اثر کاهشی بر روند رشد در گیاه داشته باشند که در زیر به برخی از این قبیل میان کنش های مهم به اختصار اشاره می شود.

میان کنش های روی ( Zn ) با فسفر ( P )

مطالعه میان کنش بین دو عنصر روی و فسفر برای اولین بار در سال 1936 انجام شد و تا به امروز همچنان مطالعات گسترده ای پیرامون آن صورت می گیرد، چرا که این واکنش یک اختلال بسیار مهم می باشد که تاثیر مستقیم در فرایند رشد گیاهان خواهد داشت. این اختلال در مرحله رشد گیاهان معمولا زمانی رخ می دهد که یا مقادیر زیاد فسفر به طور کلی در بافت و ذات خاک وجود دارد و یا اینکه به منظور تامین نیاز زمین، به حد افراط و بی رویه از ترکیبات فسفر دار درون خاک استفاده شده است. در یک چنین حالتی به طور معمول با استفاده از کودها و ترکیبات محتوی روی، می توان تا حد قابل قبولی از بروز علائم ناشی از کمبود روی در گیاه جلوگیری به عمل آورد. هرچند تا به امروز علت اصلی این اختلال ( بروز علائم کمبود روی در حضور مقادیر زیاد فسفر ) شناخته نشده است اما به طور کلی می توان به چهار احتمال اشاره کرد؛

الف: میان کنش بین روی و فسفر.

ب: کاهش شدت جابجایی عنصر روی از ریشه به جوانه ها در حضور فسفر.

ج: رقیق شدن غلظت روی (Zn) در قسمت های بالایی گیاه در پی رشد گیاه به واسطه مصرف فسفر

د: یک اختلال متابولیکی درون سلول های گیاهی که مربوط به عدم تعادل بین فسفر و روی می باشد.

در گذشته تصور عمومی بر این بود که یک ترکیب نامحلول ( Zn₃(PO₄)₂ ) درون خاک تشکیل شده که موجب کاهش شدید غلظت عنصر روی در خاک می شود؛ اما مطالعات جدید عدم صحت این تصور را به اثبات رساند. در تحقیقی مشخص گردید که ترکیب   ( Zn₃(PO₄)₂ )  خود می تواند به عنوان یک منبع و کود مناسب برای ذرت خوشه ای ( سورگوم ) حساب آید. با این حساب گزارش ها بسیار نشان داده اند که با افزایش مصرف فسفر در خاک علائم کمبود روی در گیاهان برجسته تر می شود؛ مقادیر بالای فسفر موجود در خاک، غلظت عنصر روی در قسمت های بالایی گیاه را کاهش داده و در نتیجه کل محتوای روی درون گیاه کاهش می یابد که این امر موجب بروز علائم کمبود در گیاه می شود. این شواهد نشان می دهد که یک اثر آنتاگونیسمی مابین این دو عنصر ( روی و فسفر ) در ریشه گیاهان وجود دارد.

میان کنش های روی ( zn ) با نیتروژن ( N )

با استفاده از کودهای نیتروژنی هم می توان کمبود روی را اصلاح نمود و هم اینکه موجب تشدید این مشکل شد؛ به طور کلی مصرف کودهای نیتروژن دار نقش مهمی در رشد گیاهان ایفا می کند، به میزان کمتر، مصرف این قبیل کودها موجب تغییر pH محیط اطراف ریشه می شود؛ با بررسی این فرایندها متوجه خواهیم شد که تعاملات مثبت و سازنده ای در میان کنش های مابین دو عنصر ازت و روی در فرایند رشد گیاهان به وجود می آید؛ در یک تحقیق مشخص گردید که، در خاکی که همه عناصر به جز روی و ازت در یک سطح مناسب وجود داشته اند، گیاه گندم در غیاب ترکیب نیترات آمونیوم هیچ گونه پاسخی به مصرف ترکیب محتوی روی نشان نداد؛ حال آنکه در همین خاک زمانی که ترکیب محتوی روی در حضور ترکیب نیتروژن دار مورد استفاده قرار گرفت نتایج بسیار خوبی مبنی بر رشد در گیاه مشاهده شد.

از سوی دیگر، در خاک های حاصلخیزی که دارای مقادیر کم عنصر روی (Zn) هستند، استفاده از کودهای نیتروژن دار موجب تغییر pH خاک می شود که این امر به نوبه خود موجب اصلاح ( و یا تشدید ) کمبود روی در خاک می گردد. از آنجا که یون های آمونیوم دارای یک اسیدی بوده و موجب کاهش pH خاک می شوند، استفاده همزمان سولفات روی ( ZnSO₄ ) و کودهای آمونیومی تاثیر اصلاحی بسیار مناسبی بر کمبود روی در خاک خواهد داشت، حال آنکه استفاده سولفات روی به تنهایی هرگز چنین سطح اثر بخشی را به دنبال نخواهد داشت. در یک مطالعه ای که بر روی گندم انجام شد مشخص گردید که، نمک های آمونیوم (  ⁺NH₄    )  حتی در غلظت های کم مانع از جذب یون های ⁺Zn² می شوند؛ در خاک های قلیایی یون های آمونیوم در قیاس با آنیون های موجود در خاک، با قدرت بیشتری جذب یون های روی را مهار کرده اند اما این یون ها ( آمونیوم ) در رقابت با کاتیون های موجود در خاک قرار می گیرند. بنابراین، در صورتی که غلظت های بالا از این کاتیون ها در خاک حضور داشته باشند در پی ایجاد رقابت با یون های آمونیوم از تاثیر مثبت این یون بر عنصر روی کاسته خواهد شد.

میانکش عنصر روی با کاتیون های ماکرو

کاتیون های ماکرو از قبیل کلسیم  ، منیزیم    و پتاسیم  از جذب یون روی توسط گیاهان از محلول خاک جلوگیری به عمل می آورند؛ در خاک، به واسطه تاثیرات متفاوت انواع گوناگون نمک های کلسیمی بر روی pH خاک، تاثیر این ترکیبات بر روی عنصر روی موجود در خاک نیز همواره به یک صورت نیست. غلظت روی در گیاهان در حال رشد درون خاکی که سولفات کلسیم ( این ترکیب pH خاک را از 5.6 به 4.8 تغییر می دهد ) تیمار شده بود تا حدی افزایش یافت اما زمانی که همین خاک با مقدار برابر کربنات کلسیم ( این ترکیب pH خاک را 5.7  به 6/6 افزایش می دهد ) تیمار شد، غلظت عنصر روی درون گیاهان کاهش یافت. رفتار کاتیون های پتاسیم و منیزیم نیز تا حد زیادی مشابه کاتیون کلسیم می باشد.

تعامل عنصر روی با مس

گزارش ها نشان می دهد که دو عنصر روی (Zn) و مس (Cu) به چند روش با یک دیگر در تعامل می باشند؛ عنصر روی به شدت باعث کاهش جذب مس می شود، عنصر مس بطور رقابتی از جذب روی جلوگیری کرده و تغذیه گیاه با مس توزیع مجدد روی درون گیاهان را تحت تاثیر قرار می دهد. در یک آزمایش در خاکی که دچار کمبود روی و مس بود، مشخص گردید که میان این دو عنصر یک اثر آنتاگونیستی بسیار قوی وجود دارد به این معنا که وجود یکی مانع از جذب دیگر می شود. در مرحله ای از این آزمایش هم زمان به همراه این دو عنصر تاثیر مصرف کود آمونیوم نیترات به عنوان یک ترکیب ازت دار را نیز مورد مطالعه قرار دادند و مشخص گردید که مصرف همزمان روی و نیتروژن اثرات ناشی از کمبود عنصر مس را تشدید می کند به این صورت که عنصر روی (Zn) مانع از جذب مس توسط گیاهان می شود. نکته جالب توجه در این مورد این است که، هرچند عنصر روی با ایجاد رقابت مانع از جذب مس توسط گیاهان می شود ولی مس نمی تواند با این قدرت مانع از جذب روی گردد. در محیط مایع، هر دو عنصر مس و روی به شکل یون های با دو بار مثبت وجود دارند حال آنکه در اغلب خاک ها این دو عنصر غالبا به فرم کمپلکس حضور دارند و همواره بخش بسیار بیشتری از مس در قیاس با روی به شکل کمپلکس در خاک وجود دارد. بنابراین، میزان فعالیت یون های مثبت روی به مراتب بیش از یون های مثبت مس می باشد و همین امر سبب تشدید قدرت رقابتی روی می گردد.

تعامل عنصر روی با آهن

میان کنش بین روی (zn) و آهن (Fe) نیز تا حدی پیچیده است؛ افزایش استفاده از Zn تا حدی برروی غلظت آهن موجود در جوانه ها اثر گذاشته و موجب کاهش آن می شود. متعاقبا، سطوح بالای آهن به طور معمول بر روی غلظت روی موجود در بافت های گیاهی یک اثر سرکوبی دارد هرچند نتایج تحقیقات نشان می دهد که این افزایش غلظت آهن اثری در جذب روی توسط ریشه ها ندارد. وجود این همه اطلاعات متناقض احتمالا ناشی از اختلاف در شرایط آزمایش و همچنین تفاوت در گونه های مختلف گیاهی می باشد.

به طور کلی کمبود آهن موجب افزایش غلظت روی در جوانه های گیاهان و همچنین افزایش شدت جذب روی در گیاهان علفی و دو لپه ای ها می شود؛ احتمالا در گیاهان دو لپه ای، مکانیسم افزایش جذب روی از طریق اسیدی کردن ریزوسفر می باشد که این امر موجب کاهش سطح جذب آهن می گردد. در گیاهان علوفه ای، رهاسازی فیتوسیدروفورها در شرایط کمبود روی پاسخی است از طرف گیاه که موجب افزایش شدت جذب این عنصر ارزشمند از خاک می گردد چرا که ساختارهای فیتوسیدروفور موجب افزایش حرکت یون روی (Zn) در خاک های آهکی می شوند. به طور مشابه، در گیاه لوبیا و ذرت تحت شرایط کمبود روی، در پی اسیدی شدن ریزوسفر و آزاد شدن ترکیبات احیا کننده ( Reductant ) و فیتوسیدروفورها، یون های آهن درون جوانه ها تجمع می یابند.

اثر رقیق سازی ( Dilution Effect )

هنگامی که شدت رشد گیاه سریع تر از شدت جذب برخی عناصر خاص باشد، غلظت این عناصر در رون گیاه کاهش می یابد که به اصطلاح از عبارت “رقیق شدن” استفاده می شود؛ برخی تحقیقات نشان می دهد که با افزایش سطح استفاده از ترکیبات محتوی فسفر در دو گیاه گندم و لوبیا، مقدار محتوای کل روی در خاک افزایش می یابد حال آنکه غلظت این عنصر رون گیاهان کاهش یافته است. پاسخ گیاه به مصرف فسفر می تواند افزایش رشد و محصول باشد از سوی دیگر چون مقادیر بالای فسفر مانع از جذب روی توسط گیاهان می شوند، می توانیم یک اثر رقیق شدن مبنی بر کاهش غلظت روی درون بافت های گیاهی را مشاهده کنیم . عنصر روی از عناصر میکرو ضروری می باشد که در گستره ی وسیعی از فرایندهای فیزیولوژیکی نقش دارند؛ میزان جذب روی در گونه های مختلف گیاهی بسیار متفاوت می باشد و البته میزان جذب این یون به ترکیبات موجود در محیط کشت و همچین غلظت آن ها بستگی دارد. جذب روی به عنوان یک کاتیون دو ظرفیتی به صورت کمپلکس شده با لیگاندهای آلی انجام می شود و الگوی جذب آن در خاک یک الگوی خطی می باشد یعنی با افزایش غلظت این یون در محیط میزان جذب آن افزایش می یابد؛ ریشه ها این عنصر فلزی ارزشمند را از خاک دریافت کرده و از طریق آوند چوبی به بافت های جوانه منتقل می نمایند. انتقال روی (Zn) به ریشه ها توسط سیمپلاست و آپوپلاست صورت می گیرد اما مقادیر زیاد این یون در آوند آبکش نیز مشاهده شده است و این مهم نشان می هد که این یون فلزی هم از طریق آوند آبکش و هم از طریق آوند چوبی از ریشه به سایر بافت های گیاهی منتقل می شود.

مشخصات فنی، زمان و روش های مصرف کود های محتوی روی :

سولفات روی بدون آب  ( ZnSO4,2H2O )  با 35 درصد روی خالص، سولفات روی آبدار معمولی ( ZnSO4,7H2O ) با 24 درصد روی، اکسید روی  (  ZnO  ) با حدود 95 درصد روی خالص ، کمپوست زباله شهری با 0.2 درصد و سکوسترین روی ( Zn-EDTA ) با 14 درصد روی، از مهمترین منابع کودی روی می باشند. کودهای حاوی روی را می توان بصورت مصرف خاکی، محلول پاشی، آغشته نمودن بذور به آنها و یا روش تزریق در تنه درختان مصرف نمود.

سولفات روی بدون آب یا همان سولفات روی خشک، دارای حداقل 34 درصد روی بوده و مواد غیر محلول در آب در این کود حداکثر یک در صد می باشد و میزان کادمیوم ( به عنوان ماده سمی، و میزان آن در کودها نباید از 50 پی پی ام بیشتر باشد ) در این کود 25 میلی گرم بر کیلوگرم بوده ، PH کود سولفات روی نباید از 4 کمتر باشد. کود سولفات روی خشک به دلیل حلالیت در آب، سهولت مصرف و تولید تجاری در داخل کشور بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.

در درختان می توان سولفات روی را در زمستان در نیمه خارجی سایه انداز درخت تا عمق ریشه های فعال با خاک مخلوط نمود و یا در چالکودها در زیر قطره چکان ها یا مسیر جریان آب قرار داد و در نباتات زراعی هنگام تهیه بستر بذر با سایر کود های اصلی زیر خاک نمود. ولی با توجه به این که حرکت روی در خاک محدود است، باید کودهای حاوی روی نزدیک ریشه گیاه قرار داده شود تا حداکثر جذب آن فراهم گردد. بنابراین صحیح تر این است که در صورت امکان، کودهای حاوی روی به همراه کودهای فسفاته یا پتاسه قبل از کشت و به صورت نواری در مزرعه مصرف شود تا راندمان بالاتری حاصل شود. علاوه بر مصرف خاکی، می توان سولفات روی را بصورت محلول پاشی در باغات و در زراعت ها توصیه نمود. در درختان محلول پاشی با غلظت دو تا چهار در هزار، در فصل خواب درخت بلافاصله پس از هرس و همچنین در فصل بهار به محض ریزش گلبرگ ها توصیه می گردد و در صورت مشاهده کمبود می توان این کار را هر 15 روز یک بار ادامه داد. در مورد نباتات زراعی نیز محلول پاشی با غلظت دو تا سه در هزار یک ماه پس از کشت تا رفع کامل علایم کمبود، این کار را هر 20 روز یک بار انجام داد روش های مصرف سولفات روی آبدار نیز شبیه سولفات روی خشک می باشد.

کلات روی یا همان سکوسترین روی با حدود 14 درصد روی از منابع دیگر روی است. این کود نسبت به کودهای معدنی روی گران تر بوده، ولی راندمان و کارایی جذب آن در گیاه در برخی شرایط چند برابر بیشتر از سولفات روی است. نظر به امکان تولید سولفات روی، اکسید روی و کمپوست در داخل کشور، نیازی به کلات روی نخواهیم داشت.

اکسید روی به دلیل حلالیت بسیار پایین، مصرف آن در محلول پاشی جایز نیست، ولی می توان آنرا در خاک قبل از کشت به کار برد. یا این که درختان میوه را در فاصله زمانی پس از ریزش گلها و قبل از ظهور برگها، امولسیون پاشی ( با غلظت حداکثر یک درصد ) کرد. بدین ترتیب مقداری از روی پاشیده شده از طریق بدنه درخت، جذب گیاه خواهد شد.

مدیریت روی در مزرعه :

در مورد روی نیز همانند سایر عناصر غذائی، اقدامات پیشگیری کننده از بروز کمبود بر روش های مبارزه با آن ارجح تر است. در زیر اهم موارد تیتر وار اشاره می گردد.

• مناسب ترین و مهم ترین راه مبارزه با کمبود روی، از طریق پیشگیری، استفاده از ارقام مقاوم و هم چنین مدیریت زراعی مطلوب می باشد.
• با توجه به تحرک کم سولفات یا اکسید روی در خاک توصیه می گرددکه آنها را در خاک نزدیک ریشه قرار داد تا حداکثر جذب صورت گیرد. و مصرف نواری این دو کود در مقایسه با پخش سطحی موثرتر است.
• سولفات روی بهترین و مهم ترین منبع روی است، و به دلیل حلالیت زیاد در آب، قیمت نسبتاً کم و در دسترس بودن، بیش از سایر منابع مصرف می گردد.
• حد بحرانی مقدار روی با روش عصاره گیر DTPA در خاک های زراعی حدود 2 پی پی ام است و در تمام محصولات زراعی و باغی، بویژه در گیاهان حساس که در خاک های با مقادیر کمتر از آن رشد می کنند، باید نسبت به مصرف آن اقدام شود.
• کاشت یونجه و شبدر ( گیاهان خانواده بقولات ) به دلیل قدرت بالای جذب روی و همچنین داشتن ریشه های فراوان سطحی و عمقی ، به عنوان کود سبز در اراضی که مشکوک به کمبود روی می باشند، توصیه می گردد.
• نظر به حلالیت خوب کود سولفات روی، بهتر است از این کود هم قبل از کاشت و هم به صورت سرک از طریق محلول پاشی استفاده کرد
• با عنایت به اهمیت روی در تامین سالمتی انسان، باید از این کود مشابه کودهای دیگر حداقل دو یا سه سال یکبار استفاده کرد.
• از کود اکسید روی به دلیل حلالیت کمی که دارد برای محلول پاشی استفاده نمی شود. علاوه براین، به دلیل حلالیت کم این کود در خاک های آهکی ایران، مصرف این کود در خاک نیز توصیه نمی گردد.

مسمومیت روی :

مسمومیت روی در خاکهای خیلی اسیدی با مقدار روی بالا اتفاق می افتد. روی شبکه رگبرگهای برگ به رنگ سبز تیره در می آید و حتی سیاه می شوند.

نقش عنصر روی در تغذیه انسان و دام :

• روی (zn) یکی از عناصر ضروری برای انسان به شمار می رود که کمبود آن در سراسر جهان دیده شده است. علایم کمبود روی برای نخستین بار در سال 1963 توسط Parasad و همکاران گزارش شده است. این محققین مشاهده نمودند که مردان جوان در خاور میانه دارای رشد ناکافی و از لحاظ بلوغ جنسی عقب مانده هستند. آمار ها نشان می دهد که، حدود 40 در صد از مردم جهان از کمبود عناصر کم مصرف بخصوص روی ( گرسنگی پنهان ) رنج می برند . یکی از علل عمده کمبود روی با این گستردگی، این است که غلات غذای اصلی مردم این قبیل کشور ها را تشکیل می دهد. هرچند دانه کامل غلات از منابع غنی روی هستند، اما وجود فیبر و فیتات در دانه گندم از فراهمی روی در دانه می کاهد . مسلماً در کشور ما که غذای اکثریت قریب به اتفاق مردم نان و برنج می باشد ، کمبود شدید تر است و درصد افرادی که از کمبود این عنصر حیاتی رنج می برند در ظاهر به مراتب فراوان تر و شدید تر خواهد بود.
• عنصر روی در بدن انسان مانند پلیس راهنمایی و رانندگی عمل می کند. و در بدن اعمال زیر را هدایت و سرپرستی می کند.
• عنصر روی در جلو گیری از ریزش مو و محو خال های سفید روی ناخن موثر است، برای ثبات حالت خون و برقراری تعادل اسیدی قلیایی بدن مهم است، به معالجه ناراحتی های پروستات کمک می کند، کار پروستات را طبیعی و عادی می سازد و در پرورش تمام ارگان های تولید مثل اهمیت دارد ، انقباض عضلات را کنترل می کند، در کار امتزاج و پیوند پروتئین اهمیت دارد، در اعمال مغز و معالجه شیزوفرنی دخالت می کند ، به تشکیل انسولین کمک می کند، رسوب یافتن کلسترول در رگ ها را کاهش می دهد ، حس چشایی را تقویت می کند ، برای ترکیب و تشکیل DNA لازم است ، التیام یافتن زخم های داخلی و خارجی را تسریع می کند. علاوه بر تاثیر های فوق، کمبود روی مشکلات جبران ناپذیری را ایجاد می کند که اهم آنها عبارتند از تاخیر در تکامل جنسی ، ایجاد ضایعات جلدی ، خشن شدن پوست ، بزرگ تر شدن کبد و طحال، تغییرات خلق و خوی ، کمی رشد در شیر خواران و کاهش سرعت رشد و نمو در نوجوانان است.
• مقدار کل عنصر روی در یک مرد 70 کیلوگرمی تقریباً 1.5 تا 2.5 گرم می باشد که حدود 30 درصد در استخوان ها ، 60 درصد در ماهیچه ها و بقیه در بافت های دیگر است. مقدار روی در استخوان و دندان ها معمولاً زیاد است اما به آسانی قابل تحرک نمی باشد. مقدار توصیه شده روی برای بزرگسالان ، 15 میلی گرم ،  برای زنان باردار و شیرده کمی بیشتر و برای کسانی که زیاد عرق می کنند، 30 میلی گرم در روز نیاز است. در غذاهای کنسرو شده و یا مواد غذایی حاصل از خاک های فقیر مقدار روی خیلی ناچیز است. منابع غذایی اصلی روی گوشت قرمز و غذاهای دریایی است. دانه های غلات نیز از منابع غنی روی هستند  اما جدا کردن سبوس از آنها 70 تا 75 درصد از روی را از بین می برد. از منابع دیگر حاوی روی می توان گوشت ران گوساله و بره، جوانه گندم، تخم کدو، تخم مرغ، شیر خشک بی چربی و پودر خردل را نام برد. به طور کلی روی موجود در غذاهای حیوانی قابل استفاده تر از غذاهای گیاهی است. علت این امر تاثیر فیتات، فیبر و پروتئین بر فراهمی روی گیاهی ذکر شده است .
• عنصر روی ، خوشبختانه مسمومیت ایجاد نمی کند مگر هنگامی که از مقدار احتیاج روزانه بیشتر مصرف شود و یا غذا در ظرف های گالوانیزه ذخیره شده باشد. مصرف بیش از 150 میلی گرم آن در روز توصیه نمی شود.
• در صورت مصرف زیاد ویتامین  B6، بدن به روی بیشتری نیاز دارد.و در مورد اشخاص مبتلا به دیابت نیز چنین است.
• به مردان با ناراحتی پروستات ( و بدون آن ) توصیه می شود که غلظت روی را در بدن خود بالا نگه دارند.
• مصرف روی و منگنز برای افراد سالخورده مفید است.
• خانم ها برای منظم کردن عادت ماهانه خود، پیش از متوسل شدن به هورمون، بهتر است به عنوان مکمل غذایی از روی استفاده کنند.
• اگر روی به جیره غذایی خود افزودید بهتر است ویتامین A مصرفی را هم افزایش دهید.
• و نکته آخر در مورد عنصر روی ، این که، کمبود روی در بدن باعث افزایش میزان مس در بدن می شود و انسان را بد خلق و خوی و مستعد درگیری و مشاجره می کند و توصیه می گردد که افراد، بویژه مردها زیر نظر پزشک، موازنه روی و مس بدن را حفظ کنند تا همیشه منطقی و آرام باشند.

همچنین مطالغه پستهای زیر مرتبط با این موضوع به شما عزیزان پیشنهاد میگردد

نقش پتاسیم در گیاهان

نقش منیزیم در گیاهان

نقش عنصر بور در تغذیه گیاهان