مبارزه با انگلهای خارجی در دام

پيشگفتار

يكي از مسائل ومشكلات موجود در دامداري ها كه سبب بروز خساراتي نيز مي شود مسئله وجود انگل خارجي است.هر چند پي بردن به وجود انگلها كمي مشكل است ولي خوشبختانه پس از تشخيص، مبارزه با آنها راحت وبا هزينه كمي امكانپذير است.از علائم آلودگي دام به انگلها،تغييرحالت در پوست،استرس در دام و نتيجه آن كم شدن رشد و كاهش توليد در محصولات دام و طيور است

مقدمه

با انجام آموزش ترويج مي توان دامداران را با زيانهاي ناشي از وجود انگلها آشنا نموده ومزاياي بهسازي اماكن دامي جهت كنترل انگلهاي خارجي و بيماريهاي منتقله توسط آنها را به دامداران آموزش داده شود و حمايتهاي لازم براي دامداران فراهم كرد.

انگل(خارجي) چيست ؟ به طوركلي به هر موجود زنده كه روي بدن موجود ديگر زندگي مي كند و باعث ضايعاتي در بدن موجود شود انگل گفته مي شود.انگلهاي خارجي در تمامي گونه هاي دامي وجود داشته و خسارات فراواني به دام ها وارد مي كنند.اين آسيبها به 3 طريق به واحدهاي دامپروي وارد مي شود:

1)كاهش بازدهي دام به علت ايجاد بيماري پوستي، كم خوني، لاغري وكاهش رشد دام

2) انتقال عوامل بيماريزا

3) ايجاد خسارت به پوست وچرم وفرآورده هاي دامي و كاهش توليد شير

راههاي مبارزه با انگلهاي خارجي دام

1) روش فيزيكي:ممكن است مستقيم با دام سروكار داشته باشيم وكنه ها را در سطح بدن دام ببينيم و برداريم

2) روشهاي بيولوژيكي:به وسيله پرتو افكني و بهره بردن از راديو اكتيو كه كنه را عقيم مي كند ودر نتيجه انقطاع نسل ايجاد شده ويا اينكه از دشمنان طبيعي كنه استفاده مي كنند.

3)روشهاي شيميايي:به وسيله استفاده از مواد شيميايي با انگلهاي خارجي مبارزه مي كنند كه معمولي ترين راه مي باشد.

انگلهاي خارجي در دام

اين انگلها عمدتاً شامل انواع كنه، جرب، شپش، انواع مگس و پشه، ساس و كك مي باشند.

كنه ها:بند پاياني هستند كه چهار جفت پا دارند روي بدن دام زندگي و از خون ميزبان خود تغذيه مي كنند.كنه ها جثه بزرگي داشته و با چشم غير مسلح هم ديده مي شوند.اين انگل بسته به نوع پوشش بدن به دودسته سخت و نرم تقسيم مي شوند،بر اساس اين تقسيم بندي كنه هاي سخت در نشخوار كنندگان ايجاد مشكل مي كنند و كنه هاي نرم كه به كنه مرغي معروف هستند در پرنگان ايجاد مشكل مي كنند..كنه ها بر رويبدن دام باعث ايجاد حالت هيجان وخارش مي شوند كه در اين حالت حيوان بدن خودرا به دروديوار مي مالد وخود عمل خارش در سطح بدن ايجاد زخم و عفونتهاي ثانويه مي كند كه سبب آن لطمه وارده به پوست مي باشد.كنه ها باعث انتقال بيماري هاي تك ياخته اي و ويروسي در دام مي نمايند.

كنترل: استفاده از انواع سموم حشره كش در مبارزه با اين انگلها موثر است.

جرب: بدنشان شبيه كنه و چهار جفت پا دارند(فرم بالغ) وبر روي بدن آنها خار يا مو ديده مي شود كه اين خود باعث ايجاد حساسيت وتحريك پوست مي شود.جرب ها بر روي بدن دام از قسمت ريشه مو و غده چربي اطراف موها نفوذ مي كنند وموجب خارش، چروكيدگي، بيماريهاي پوستي و ريختن مو وپشم حيوان مي شود وهمچنين باعث عوارض ثانويه نيز مي شوند،جرب ها از عوامل ايجادكننده بيماري گال يا گري مي شوند.جرب ها بر روي بدن ميزبان خود به صورت دائمي زندگي مي كنند وباعث ايجاد هيجان و استرس در دام مي شود.

روش مبارزه: حمام دادن دام ها با سموم ونيز حشره كشهاي تزريقي

شپش:شپشها به دو گروه عمده تقسيم بندي ميشوندكه عبارتند از شپشهاي خونخوار و شپشهاي گزنده كه دسته اول باعث بروز كم خوني در ميزبان شده وبيماري هاي عفوني را منتقل مي نمايند كه اين نوع در دام هاي اهلي ديده مي شود، شپش هايي كه روي بدن گاوهاي شيري زندگي مي كنند معمولا خاكستري رنگ بوده و به اسم شپش هاي دماغ بلند معروف هستند كه در دامداري ها ايجاد خسارت مي كنندو باعث كاهش اشتها واسترس در دام نيز مي شود همچنين باعث كلفت شدن پشم حيوان و پيچيدگي در آن مي شود، ودسته دوم باعث ايجاد خارش پوستي واذيت و آزار ميزبان مي شود كه سبب ريختن پر و مو وايجاد دلمه و تحريك پوستي است كه اين نوع در پرندگان ديده مي شود.شپش ها ناقل بيماريهاي باكتريايي، ويروسي ويا تك ياخته اي هستند.

روش پيشگيري و مبارزه : تميز نگه داشتن بدن دام با شستشو وهمچنين نظافت وضد عفوني جايگاه، استفاده ازسم به صورت پودر- پودر و آب (ريختن مستقيم) موءثرتر است ، همچنين تركيبات كلره درمحل نگهداري پرندگان بهترين راه پيشگيري از شيوع انگل، نظافت عمومي، داشتن نور وهواي كافي ودر اختيار گذاشتن خاك نرم براي حمام خاك گرفتن پرندگان و آب تازه فراوان.

ساس :ساسها اغلب اوقات خود را لا به لاي شكافها،تركها و ساير محلهاي قابل اختفا و نيش آنها ممكن است باعث اثرات پوستي خيلي شديد،خارش و برافروختگي ، ودر مواردي موجب تهوع و تند شدن نبض مي شوند.برخي از انواع ساسها نيز موجب كم خوني در پرندگان وهمچنين تحريك پوست وخارش مي شوند.اين نوع بيشتر پرندگان را آلوده مي كند.نيش بسيار دردناكي دارد وبه علت دردزا بودن پرنده از غذا خوردن مي افتد،همچنين در انسان وسگ مورد توجه وباعث انتقال بيماري نيز مي شود.

كك:نوعي از انگلهاي خارجي هستند كه از طريق فرو بردن نيش خود درپوست بدن ومكيدن خون ميزبان تغذيه مي كنند. سه جفت پا دارند وپاهاي عقبي رشد بيشتري داشته وبر خلاف انگلهاي قبل كشيده ترهستند و به آنها كمك مي كند كه به بدن دام بچسبند و از خون آنها تغذيه كنند .كك ها لابه لاي موي بدن پرندگان، حيوانات و انسان ها زندگي مي كنند وبيماري را به انسان منتقل مي كنند،موجب تحريك پوست، خارش، واسترس در دام شده و نتيجه آن كاهش توليد است.

نكته:مهمترين بيماري كه توسط كك ها انتقال پيدا مي كندطاعون است.

مبارزه:بهترين راه مبارزه با كك ها رعايت نكات بهداشتي،نظافت محيط زندگي،جمع آوري زباله و جلوگيري از فعاليت ورفت و آمد موشها، همچنين استفاده از حشره كش هاي مناسب با دستور دامپزشك سريعترين راه است.

مگسها و پشه ها:بيماري پاسترولوز در گاو توسط مگس و حشرات منتقل مي شود ويكي از بيماري هاي مهم كه توسط مگس منتقل مي شود هيپودرمازيس است كه به وسيله هيپو درما بويس ايجاد مي شود.

ساير انگلهاي خارجي دام عبارتند از انواع مياز، هيپو درما، انواع درماتوميتها، انگلهاي خارجي زنبور عسل مانند كنه واروا وغيره

مبارزه بر عليه انگلهاي خارجي در گوسفندوبز

حمام دادن: حمامهاي ضد انگل خارجي دام در مجموع بهترين و رايج ترين وسايل مبارزه بر عليه انگلهاي خارج بدن دم مي باشد. با توجه به چرخه زندگي بند پايان مخصوصا كنه ها كه مهمترين ناقلين انگلهاي تك ياخته اي خوني،ويروسها وباكتري ها مي باشند و با در نظر گرفتن زمان شروع فعاليت آنها در هر استاني وبا توجه به مطالعات و تجربه هاي قبلي استان در رابطه با عوامل ياد شده وپس از فصل سرما، زمانيكه حداكثر درجه حرارت به 20 درجه سانتيگراد رسيد اولين نوبت انجام عمليات مبارزه با انگلها ي خارجي بدن دام حمام دادن خواهد بود.توصيه مي شود دو يا سه نوبت حمام دادن به فاصله يكماه به مدت زمان 30 الي60 ثانيه با توجه به نوع سم مصرفي و توصيه كارخانه توليد كننده در بهار انجام شود.

نكته مهم:آغاز فعاليت كنه براي يافتن ميزبان زماني است كه درجه حرارت به 20 درجه سانتي گراد مي رسد وتعداد دفعات مبارزه بستگي به شرايط و وضعيت آلودگي خواهد داشت.

در مورد گوسفند وبز كوچ رو مبارزه با انگلهاي خارجي بدن دام در دو مرحله، يكي در مسير كوچ از مناطق قشلاقي به ييلاقي و مرحله بعد هنگام مراجعت از ييلاق به قشلاق انجام گيرد.

نكته:در مراكز پرواربندي علاوه بر ايام مذكور در دو نوبت اوائل پائيز واوايل زمستان كه تراكم دام در جايگاه مي باشد انجام مي گيرد.

رعايت موارد مهم در هنگام استحمام دام ها:

1)تمام مراتب حمام دادن بايد تحت نظر افراد مجرب وكارآزموده به اجرا درآيد.

2) سموم بايد طبق توصيه كارخانه سازنده ابتدا با مقداري كم آب حل شده وسپس به آب داخل حوضچه افزوده شود.

3) هرگز سموم مختلف را با هم مخلوط نكنيد.

4) آب به مقدار كافي در اختيار باشد.

5)پيش از حمام به سلامت دام دقت شود.

6) دامهاي خسته ،زخمي، ضعيف، تشنه، فحل و آبستن سنگين هرگز نبايد حمام كنند.

7) دامهاي تشنه پيش از حمام سيراب شوند.

8) پشم گوسفندان چند روز قبل از حمام كوتاه شوند.

9) بهتر است دامهاي زير سه ماه حمام داده نشوند.

10) درجه حرارت هوا بايستي معتدل باشد.

11) بهتر است زمان استحمام با زمان فعاليت انگلها(بخصوص كنه ها) هماهنگ باشد و فواصل استحمام حداكثر 10 روز باشد.

12)بعد از حمام، دامها نبايد به مدت طولاني زير آفتاب بمانند و آب آشاميدني كافي در اختيارشان قرار گيرد.

13) بهتر است استحمام دامها همزمان با سمپاشي جايگاه باشد.