علف هرز سس و روشهای کنترل سس

علف هرز سس و روشهای کنترل سس
 

مقدمه :

گیاه سس ( dodder )    با نام های علمی Cuscuta sp و Grammica sp از جنسهای گیاهان پیچنده  twinhng با ۱۰۰ – ۱۷۰  گونه هستند که به رنگ های زرد، نارنجی، قرمز، گاها سبز و حتی سفید دیده می شوند و همگی آنها بصورت انگل گیاهان  ( parasitic plants  ) زندگی می کنند. گیاهان انگل از جمله سس را در بسیاری از نقاط جهان بعنوان علف هرز می شناسند. تمامی گونه ها و واریته های سس دارای خاصیت انگلی هستند. گیاهان انگل در بسیاری از کشورها بعنوان بلا و آفت محسوب می شوند و همواره بسیار نامطلوبند. گیاه سس بدون هیچگونه ابهام از جمله آزار دهنده ترین علف های هرز برای بسیاری از کشاورزان جهان بشمار می آید و این موضوع بویژه در مزارع یونجه و شبدر شدت بیشتری می یابد .  این جنس را در سال های قبل بعنوان عضوی از خانواده پیچک ها convolvulaceae   یا   morning glory محسوب می داشتند امّا امروزه آنرا در خانواده ای جداگانه موسوم به سس ها   cuscutaceae   جا داده اند. سس به گیاهان گروه فیلوژنی نهاندانگان   angiosperm   تعلق دارد.
 
علف هرز سس گیاهی پیچنده   twining   است و ساقه های بدون برگ و کلروفیل آن به رنگ های زرد، نارنجی، ارغوانی، قرمز و گاها سفید دیده می شوند. ساقه های  سس غالبا باریک و نخ مانند  ( thread like  ) هستند اما در برخی گونه ها بحالت نسبتا محکم دیده می شوند که از وجوه شناسایی گونه های مختلف این گیاه بحساب می آیند. ساقه های سس دارای مکنده هایی  ( sucker  ) برای مکیدن مایعات غذایی از درون ساقه های گیاهان میزبان هستند. بیشترین مشکلات حضور سس در مزارع شبدر، یونجه و پیاز رخ می دهند زیرا غالبا اینگونه زراعت ها را از طریق بذور آلوده می کارند و جداسازی بذور علف هرز سس از چنین بذوری نسبتا دشوار است. جنس cuscuta در تمامی مناطق معتدله و گرمسیری جهان رشد می یابد امّا بیشترین تنوّع را در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری دارد. این جنس در اقالیم معتدلۀ خنک بندرت یافت می گردد چنانکه فقط ۴ گونه از آنرا تاکنون بصورت بومی در بخش های شمال اروپا یافته اند . برخی دانشمندان عنوان می نمایند که گیاه سس از خزنده ترین گیاهان دنیا است و اثرات مهلکی بر زندگی گیاهان میزبان برجا می گذارد. آنها معتقدند در صورتیکه گیاهان قادر به فریاد زدن بودند احتمالا شدیدترین فریادها را زمانی می زدند که در معرض حمله سس ها قرار می گرفتند . برخی گیاه سس را بنام علف دوزخی (  hellweed )  می شناسند. اینگونه نام ها مبین تمایل شدید گیاه سس به گسترش سریع از طریق ضایع کردن و خفه نمودن گیاهان میزبان است. سس می تواند انگل گیاهانی چون سرو کوهی   gorse   و آویشن   thyme   باشد. علف هرز سس همچنین محصولات کشاورزی نظیر لوبیاها را پارازیته می کند امّا توجهی به بسیاری از گونه های درختان با ارزش ندارد .  

اسامی مشابه گیاه سس

 
رده بندی گیاهی   ( scientific classification  )

برخی گیاه سس   dodder   از جنس cuscuta را جزو خانواده پیچک    morning   glory یعنی convolvulaceae می دانند امّا گروهی دیگر آنرا در خانوادۀ ویژه و جداگانه ای موسوم به سس ها   cuscutaceae   جا می دهند. وزارت کشاورزی ایالات متحده آمریکا   USDA   اخیرا لیستی حاوی اطلاعات ۴۷ گونه از سس ها را منتشر ساخته است. برخی از گونه های سس آنچنان تمایز یافته اند که فقط می توانند انگل برخی از گونه های گیاهی خاص باشند. نمونه ای از اینگونه سس ها شامل :  cuscuta opithymum بعنوان سس اختصاصی شبدرها و Cuscuta polygonorum که علف هرز اختصاصی تلخه واش   smartweed   از خانواده هفت بند می باشند و از همین جهت گونه های مختلف سس را به میزبانان خاص آنها منتسب ساخته اند . سس ها به دلیل اینکه فاقد برگ هستند، بدینگونه شناسایی گونه ها را با اندکی دشواری مواجه ساخته اند لذا تمامی کلیدهای شناسایی سس ها مبتنی بر بررسی ویژگی های گل هایشان نظیر تفاوت هایی هستند که در رنگ گل ها و شیوۀ باز شدن کپسول های حاوی بذور وجود دارند و این موارد از مهمترین خصوصیات شناسایی گونه های سس محسوب می شوند. در یک کتاب مصوّر بنام فلور ایالات متحده آمریکا و کانادا تألیف N.Brown کلید شناسایی برای تشریح ۱۲ گونه سس ذکر شده است .  

 
گونه های مختلف سس:

گونه های مختلفی از سس ها وجود دارند ولیکن مجزا ساختن آنها از همدیگر بسیار مشکل است. سس ها را می توان در باغات، مزارع، حاشیه جاده ها، اراضی باتلاقی   marshes   و بیشه زارها   thickets   مشاهده نمود . وبر (  weber  ) اقدام به تقسیم خانواده سس ها در دو گروه مجزا بشرح زیر نموده است :

الف- جنس Cuscuta دارای یک گونه
ب – جنس grammica دارای پنج گونه
وبر تقسیم بندی خویش را بر اساس شکل کلاله ( stigma  ) انجام داده است .   

 
کاربردهای گیاه سس :

اغلب به گیاه سس نسبت داده می شود که دارای برخی ویژگی های دارویی سودمند است. این موضوع در کتاب مواد دارویی   Materia medica   که در قرن اوّل میلادی توسط پزشک معروف یونانی بنام دیوسکوریدز  ( Dioscorides )   نوشته شده، مثبوت است. پزشکان قدیمی گیاه سس را با عسل مخلوط می کردند و از آن برای پاکسازی صفرا از بدن بیماران بهره می بردند. از آن همچنین بعنوان یک داروی کمکی بمنظور از بین بردن خلط و سودازدگی   melancholy )  )  استفاده می نمودند.
 
 از گیاه سس بعنوان گیاه دارویی در اروپای قرون وسطی استفاده می شد. داروساز گیاهی اروپا بنام نیکلاس کالپپر   Nicholas Culpeper )  ) در سال ۱۶۵۲ میلادی توصیه نمود که از سس برای تصفیه خون  ( spurge black )  و دفع صفرای شدید   burnt choler   از بدن مصرف کنند. وی اظهار داشت که اگر سس را از روی گیاه آویشن آلوده به آن جدا کنند، بر تأثیراتش افزوده خواهد شد. این داروساز علاقمند بود که توانایی دارویی سس را بر اساس میزبان هایش افزایش دهد. داروسازان گیاهی ( herbalists )  معاصر همچنان اظهار می دارند که گیاه سس بعنوان یک داروی با ارزش برای درمان برخی از اختلالات خاص می باشد. بعنوان مثال امروزه همچنان امّا بندرت از گیاه سس بعنوان یک گیاه داروئی ارزشمند برای درمان معضلات ناشی از کبد و کیسه صفرا  ( gallblander  ) استفاده می گردد. کاربرد سس برای رفع صفرا  ( black bile )  به دوران های بسیار پیشین بر می گردد. داروسازان گیاهی همچنان توصیه می کنند که از داروهای حاصل از سس برای درمان نارسایی های کبدی از جمله یرقان استفاده گردد. از داروهای حاصل از سس برای درمان بیماری های ادراری نیز بهره می گیرند. امروزه مشخص شده است که گیاه سس در صورت بلعیده شدن می تواند یبوست های ملایم را بر طرف سازد. درمان با مصرف گیاه کامل سس بمنظور بادشکن و ضد صفرا  ( anti-bilious  ) صورت می پذیرد. آن همچنین اشتهاآور، ضد زردآب (cholagogue  ) ، ادرارآور  ( diuretic )  ملایم، ضد یبوست (  laxative )   و ضایعات کبدی  ( hepatic )  و ضد اثرات کمبود ویتامین C می باشد. از جوشانده   decoction   حاصل از ساقه های سس در معالجه معضلات ادراری  ( urinary ) ، عوارض کلیوی  ( kidney ) و طحال (  spleen )   و ناراحتی های مختلف کبدی نظیر یرقان استفاده می شود. از این جوشانده همچنین در درمان بیماری سیاتیک  ( sciatica  ) و کمبود ویتامین C بهره می گیرند. داروهای گیاهی حاصل از سس بعنوان ضد سرطان نیز شهره اند. از آنها همچنین برای درمان نقرس  ( gout  ) استفاده می کنند. البته اشخاص مبتلا به بواسیر  ( hemorrhoids )  باید از کاربرد داروهای حاصل از سس اجتناب نمایند. از سس برای تدارک داروهای جور درمانی  ( homeophathic )  استفاده می شود. امروزه مشخص شده است که سس ها حاوی مواد فلاونوئیدی  ( flavonoids )  از جمله کامفرول  ( kaempferol ) و کورکیتین  ( Quercitin )  و همچنین اسید هیدروکسی سینامیک  ( hydroxycinnamic )   است .
 
خصوصیات ظاهری سس:

الف   ساقه ها :

علف هرز سس را می توان از طریق خصوصیات ظاهری   appearance   نظیر ساقه های بدون برگ و نازکش شناسایی نمود زیرا برگ های این گیاه به اندازه فلس کاهش یافته اند و از این جنبه شباهت زیادی به گیاهان انگل مشابه دارد درحالیکه هیچ نسبتی به گیاهان پارازیت جنس کاسیتا   Cassytha   موسوم به سس کاذب یا سس دروغین متعلق به خانواده لوراسه   lauraceae   ندارد. ساقه های باریک و زرد رنگ سس فاقد برگ هستند و یا گاها از برگ های فلس مانند کوچکی برخوردارند . ساقه های سس ژاپنی ضخیم تر از سایر گونه های سس هستند و شباهت زیادی به رشته های اسپاگتی دارند. ساقه های سس ژاپنی نیز مدوّر و پیچنده اند. آنها فاقد برگ هستند و بندرت گل می دهند. گل های آن کوچک و به رنگ زرد کمرنگ تا کرم می باشند. این گیاه غالبا به بوته ها و درختان حمله ور می شود .  ساقه های سس همگی پیچنده   twining   هستند و در جهت عقربه های ساعت (  clockwise  ) بدور ساقۀ گیاهان میزبان می پیچند. آنها ارتباط خود را پس از چسبیدن به گیاه میزبان از سطح زمین قطع می کنند و از همان قسمت چروکیده می شوند. بسیاری از دانشمندان، هوستوریوم های سس ها را ریشه های نابجای تغییر شکل یافته   modified adventitious   می دانند.    

برگ ها :
برخی گونه های سس دارای برگ های بسیار ریز فلس مانند   scalelike   به شکل سه گوشه می باشند .   

کلروفیل :
گیاه سس از سطوح بسیار اندک کلروفیل برخوردارند. برخی از گونه های سس نظیر cuscuta reflexa به میزان ناچیزی فتوسنتز انجام می دهند درحالیکه سایر گونه ها از جمله C. europaea از جهت تأمین مواد غذایی بطور کامل وابسته به گیاهان میزبان هستند. ویلسون   Wilson   گزارش حضور مقادیر اندک کلروفیل را در جوانه ها، میوه ها و ساقه های سس داده است ولی معتقد است که فتوسنتز حاصله نمی تواند به بقاء سس منتهی شود .

 
گل ها :
سس از اواخر بهار تا اواسط پائیز رشد می کند. گل های سس به تعداد بیشمار و به رنگ های سفید، صورتی، زرد و کرم دیده می شوند. آغاز گلدهی ممکن است در اوایل تابستان و یا اینکه دیرتر صورت پذیرد که بستگی به گونه های سس دارد. گل های سس بفرم زنگوله ای و به طول ۲-۴ میلیمتر هستند. هر گل سس دارای ۵ بخش بفرم سه گوشه، پهن و تیز می باشد. گل ها ممکن است بصورت منفرد نیز مشاهده شوند. گل های سس می توانند بصورت یک خوشه غیر متراکم   loose cluster   و یا توده متراکم   tight ball   بستگی به نوع گونه ها ظاهر گردند .

میوه ها :
ساقه های رونده گیاه قادر به تولید میوه های کوچکی هستند که همواره همرنگ ساقه هایشان می باشند و اندازه ای بقدر نخود معمولی دارند. میوه های سس بسیار ریز   minute   هستند و به میزانًزیاد تولید می گردند. آنها پوسته ای سخت دارند و قادرند به مدت ۱۰-۵ سال و گاها بیشتر در خاک بقاء یابند. هر میوه دارای ۲-۳ بذر است. میوه های سس حدود ۲ – ۴ میلیمتر قطر دارند. آنها دارای دیواره های کاغذی و حاوی -۴۱ بذر می باشند .

بذور :

بذور علف هرز سس به رنگ های زرد، قهوه ای و سیاه و بفرم مدوّر دیده می شوند. آنها دارای سطحی صاف و سخت با یک بخش مدوّر و دو کنارۀ پهن می باشند. سس بذر صاف یونجه    smoothseed alfalfa dodder   با نام علمی  Cuscuta approximate   Bab. Var. urceolata   Kunze بر اساس گزارشات یانکر   Yuncker   بیش از ۶۱ هزار بذر در هر بوته از گیاه تولید می کند . بذرهای سس دارای اندازۀ مختلفی بستگی به گونه هستند . دورۀ بقاء بذور علف هرز سس ۲۰ – ۶۰ سال می باشد و جوانه زنی آنها برای سال ها به تأخیر می افتد. بذور علف هرز سس می توانند از طریق نهرهای آبیاری منتقل شوند. آنها برای جوانه زنی نیازمند خاک مرطوب و نور خورشید هستند ولیکن برخلاف اغلب گیاهان پارازیت می توانند در غیاب گیاهان میزبان نیز جوانه بزنند . بذور علف هرز سس پس از رسیدگی بر روی زمین اطراف بوته های آلوده   splling   می ریزند. این بذور در سطح خاک و یا نزدیک به آن جوانه   sprout   می زنند.
جوانه زنی  germination   بذور علف هرز سس بدون حضور میزبان امکان پذیر است ولیکن پس از جوانه زنی باید سریعا به یک گیاه سبز میزبان دسترسی یابند. گیاه سس عمل پیدا کردن میزبان مناسب را از طریق هدایتگرهای حساس به مواد شیمیایی   ( chemosensory   clues ) انجام می دهد. اگر بوته های سس ضمن ۱۰-۵ روز پس از جوانه زنی به گیاه میزبان دست نیابند، بزودی خشک می شوند و می میرند .

 
رفتار
گیاهک جوان سس نسبت به تماس با اشیاء بسیار حساس است لذا ساقه های زرد رنگش غالبا آنقدر بی هدف   gropes   در هوا می چرخد تا با گیاه میزبان تماس یابند. این تماس به کمک مکنده هایی که بر روی ساقه ها قرار دارند بر روی گیاه میزبان مستحکم می گردد. در صورتیکه گیاه میزبان دارای مواد غذایی مورد پسند سس باشد آنگاه مجددا تحریک می شود تا ساقه هایًریشه مانندش موسوم به هوستوریوم را به داخل گیاه میزبان نفوذ دهد. متعاقبا پایه گیاهک سس که آنرا به بذر جوانه زدۀ داخل خاک متصل می سازد، قطع و چروکیده می شود تا بدین طریق هر گونه تماس گیاهک با زمین قطع گردد .   علف هرز سس در نقش یک گیاه خون آشام   vampire weed   از مضرترین علف های هرز گیاهان زراعی و باغی در ایالات متحده آمریکا است. این علف هرز بجز مرحله گیاهچه ای فاقد ریشه می باشد و تقریبا هیچگونه فتوسنتز قابل اعتنایی انجام نمی دهد لذا عمده انرژی لازم برای فرآیندهای زیستی خود را از گیاهان میزبان کسب می کند. سس پوششی از ساقه های باریک و زرد رنگ را بر روی قربانیان خویش ایجاد می سازد. زمانیکه سس اولین تماس را با میزبان قربانی حاصل کند آنگاه در جهت حرکت عقربه های ساعت بر اطرافش حلقه می زند. سس به کمک نیش های مکنده اش ( fangs  sucking  ) یا appendage یا  coilsیا   bumps موسوم به هوستوریوم (  haustoria )  به درون بافت ساقه ها و برگ های گیاه میزبان نفوذ می کند و شیرۀ پروردۀ درون آوند آبکشی شامل آب و عناصر غذایی را می مکد. سس می تواند روزانه به میزان ۳-۶ اینچ رشد یابد که بستگی به نوع گونه ها دارد. سس همزمان با رشد جدید می تواند به تولید مکنده های تازه اقدام کند و به کمک آنها مواد غذایی میزبان را برباید  . سس ها تمامی مواد ضروری خود را از جمله : آب، عناصر غذایی و کربوئیدرات ها را از گیاهان میزبان جذب می کنند و بدینگونه موجب بازماندگی شدید رشد گیاهان میزبان می شوند ولی سس ها غالبا میزبانان خویش را نمی کشند .  برخی گونه های سس دارای میزبان های اختصاصی هستند یعنی فقط قادر به رشد بر روی میزبان های خاصی می باشند امّا اغلب سس ها قادرند بر روی چندین نوع متفاوت از گیاهان رشد کنند. سس ها می توانند از طریق کنترل گیاهانی نظیر : پیچک صحرایی، عشقه و پیچ اناری به بازسازی جمعیت سایر گیاهان و برقراری تنوع زیستی کمک نماید .
 
چرخه زندگی گیاه سس :    

گرچه گیاه سس به مقدار جزئی قادر به انجام واکنش فتوسنتز است اما تقریبا تمامی انرژی مورد نیازش را از گیاهان میزبان کسب می کند. یک گیاهچه سس فقط برای چند روز می تواند بدون میزبان و تنها به کمک مواد ذخیره ای بذر زنده بماند ولیکن اگر طی مدت ۱۰ -۵ روز به میزبان مناسب تماس نیابد ، یقینا خواهد مرد . ساقه های سس که به گیاه میزبان می چسبند حتی اگر از آنها جدا   detached   گردند همچنان برای چند روز زنده می مانند. گیاه سس قادر به رشد مداوم است و از این طریق با چسبیدن به میزبان های جدید توسعه می یابد. در صورتیکه گیاهان میزبان دیگری در همان نزدیکی نباشند آنگاه شاخه های آزاد و منشعب سس   shoots   از گیاه میزبان فعلی به سمت سایر گیاهان میزبان رشد می نمایند و فرشی متراکم  ( dense mat  ) از ساقه های درهم تنیده   intertwined   را بسوی آنها میفرستند. مقدار ساقه های تنیده شده در سطوح سایه کاهش می یابند زیرا تمایل کمتری به چسبیدن به گیاهان مستقر در سایه انداز کانوپی وجود دارد .  بذور علف هرز سس های بومی   native   بصورت ذاتی فاقد مکانیزم های مشهود پخش شدن هستند و احتمالا از طریق انسان در ضمن انتقال خاک ، ابزارها و چسبیدن لجن به کفش ها و تایرها پخش می شوند. بذور علف هرز سس همچنین از طریق جابجایی مواد گیاهی و بذور آلوده منتقل می شوند. آبیاری نیز می تواند در گسترش بذور علف هرز سس بویژه گونه هایی که در نزدیک محیط های آبی رشد می کنند، نقش برجسته ای ایفاء نماید. حداقل دمای لازم برای جوانه زنی بذور علف هرز سس را ۶۰ درجه فارنهایت گزارش کرده اند. گیاهک سس تا زمان چسبیدن به میزبان مناسب از کربوئیدرات ذخیره شده در بذر   لپه ها   استفاده می کند. تولید گل ها و بذور علف هرز سس در محل اولین چسبیدگی آن به گیاه میزبان آغاز می گردند سپس به سمت جلو ادامه می یابند. گیاه سس تولید بذور بارور   prolific   می نماید. هر بوته سس می تواند چندین هزار بذر تولید نماید. بطور معمول هر ساله پس از تولید بذور علف هرز سس فقط ۵ درصد آنها جوانه می زنند و مابقی بذور علف هرز سس بحالت زنده و بصورت دورمانسی در درون خاک تا بیش از ۲۰ سال دوام می آورند که بستگی به گونۀ سس و شرایط محیطی منطقه دارد. دوام دورمانسی بذور علف هرز سس عمدتا بواسطه پوشش سخت آنان است.

برای شکستن دورمانسی بذور علف هرز سس نیازمند :

•    خراش دهی  ( scarification  )
•     تراشیدن  ( scratching  )
•    شکستن  ( breaking  )
•    نرم کردن  ( softing  )
بذور آن خواهید بود ولیکن این اعمال در طبیعت توسط  فعالیت های میکربی خاک ، آب و هوا و سایر برهم زننده های وضعیت طبیعی از جمله : آتش و چرا صورت می پذیرد. مثلا خراش دهی بذور علف هرز سس ممکن است در اثر زیر و رو کردن خاک مزارع و باغات وقوع یابد . سس های ژاپنی   Japanese dodder   با سایر سس ها تفاوت دارند زیرا هیچگونه بذور قابل زیستی متعاقب گلدهی در کالیفرنیا تولید نمی کنند لذا غالبا انتشار  ( dissemination ) گیاه از طریق پخش قطعات کوچک ساقه ها توسط پرندگان و سایر حیوانات ، هرس کردن اندام های گیاهی آلوده ، کمپوست مواد گیاهی آلوده و منهدم کردن نامناسب مواد گیاهی آلوده انجام می پذیرد.
بدین طریق زمانیکه این قطعات با گیاهان میزبان جدید تماس یابند بلافاصله قادر به رشدیابی و پوشاندن کامل سطح بوته ها و درختان توسط ساقه های ضخیم زرد طلایی تا سبز خویش هستند. سس ژاپنی بنحو بارزی از رشد سریع و بیشتری در مقایسه با سایر سس هایی که به گیاهان علفی   herbaceous   حمله می کنند، برخوردار است بطوریکه این مقدار به بیش از ۶ اینچ در روز می رسد .   گیاه سس از بهار تا پائیز به گلدهی اقدام می کند. گل های غالبا کرم رنگ سس به شکل زنگوله هستند. هر گل به تولید کپسولی حاوی ۲-۳ عدد بذر می انجامد. هر گیاه سس می تواند چند هزار بذر تولید کند. بذرها در داخل یک کپسول سخت قرار دارند که قابلیت بقاء خود را برای بیش از ۲۰ سال در خاک حفظ می کنند. بذور علف هرز سس در سطح خاک و یا نزدیک به آن در فصل بهار جوانه می زنند. دمای خاک برای جوانه زنی بذور علف هرز سس باید از ۶۰ درجه فارنهایت بیشتر باشد. بذور جوانه زدۀ سس اقدام به تولید ساقه های پیچنده ای   twining stem   می کنند که بر گرداگرد گیاهان میزبان و اشیاء مجاور می پیچند. زمانیکه سس به گیاه میزبان تماس می یابد آنگاه ساختارهای مکنده اش را توسعه می بخشد و آنها را به داخل بافت آوندی   vascular system   گیاه میزبان هدایت می کند. در صورتیکه گیاهک سس نتواند در طی چند روز پس از جوانه زنی گیاه میزبان مناسب را بیابد، بزودی خشک می شود و می میرد. همچنانکه سس رشد می کند، پیوستگی خود را بر گیاه میزبان تداوم می بخشد. در صورتیکه گیاهان میزبان مناسبی در نزدیکی گیاه سس حضور داشته باشند آنگاه این گیاه انگل می تواند از گیاه میزبان فعلی بر روی سایر گیاهان نیز گسترش یابد و بصورت فرشی متراکم از ساقه های باریک و زرد رنگ در آید که تمامی منطقه را بپوشاند. سس معمولا یک گیاه یکساله محسوب می شود بنابراین غالبا از طریق بذورش تکثیر می یابد امّا قادر به زیاد شدن بوسیله قطعاتی از ساقه هایش نیز می باشد. گیاه سس با سرد شدن هوا از بین می رود ولی گاها زمانیکه گیاهان میزبان چندساله در اثر فرارسیدن سرمای زمستان بخواب می روند آنگاه مکنده ها همچنان در داخل بافت میزبان زنده می مانند و زمانیکه هوا شروع به گرم شدن نمود، تولید سس های جدیدی می نمایند که همچنان به میزبان های سابق چسبیده اند .

یافتن میزبان :

محققان دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا  نشان دادند که سس قادر به تشخیص ترکیبات آلی بخار شونده  ( volatile  ) موجود در هوا  ( airborne )  است و از این طریق به مکان یابی گیاهان میزبان مناسب می پردازد. بعنوان مثال: گیاهچه های C.pentagona بخوبی نسبت به ترکیبات آلی بخار شونده که از بوته های گوجه فرنگی و سایر گیاهان میزبان آزاد می شوند، واکنش مثبت نشان می دهند. سس می تواند حضور گیاهانی چون گوجه فرنگی میزبان و گندم غیر میزبان را از طریق مواد آلی آزاد شدۀ آنها در هوا احساس کند و دقیقا به سمت گیاه میزبان رشد یابد. آزمایشات بیشتر نشان داده اند که سس از طریق برخی ترکیبات آلی بخار شدنی گیاهان میزبان جذب آنان می گردد ولیکن بر عکس از ترکیبات آزاد شدۀ گندم و سایر گیاهان غیر میزبان بیزاری می جوید. البته چنین نتایجی نمی تواند بعنوان یک قانون کلی برای راهنماهای دیگری چون نور برای مکان یابی گیاهان میزبان توسط سس ها استفاده شوند .   

خصوصیات انگلی گیاه سس :

بمحض اینکه گیاه سس به گیاه میزبان مجاورش رسید، خود را به دور آن می پیچد. در صورتیکه گیاه مذکور دارای مواد غذایی مفید برای سس باشد آنگاه سس تولید اندام های مکنده ای  ( haustoria  ) می نماید و آنها را وارد سیستم آوندی گیاه میزبان  ( vascular system  ) می کند. این زمان تمامی ریشه های اصلی گیاه سس که آنرا به خاک پیوند می دهند، می خشکند و رابطه اش با زمین قطع می گردد. گیاه سس پس از آن می تواند بخوبی رشد یابد و خود را به سایر گیاهان میزبان برساند. میزان رشد گیاه سس در مناطق گرمسیری آنچنان تداوم می یابد و چندساله می شود که قادر به اشغال کامل کانوپی بوته ها و درختان می گردد. گیاه سس در مناطق معتدله بصورت گیاه یکساله رشد می یابد فلذا محدود به وسعتی می شود که در ضمن یک سال رشد خواهد داشت. سس ها قادر به بروز ویژگی انگلی بر روی تعداد زیادی از گیاهان زراعی و باغی از جمله : یونجه، کتان، شبدر، سیب زمینی ، لیسپدیزا  ( lespedeza ) ، گل داوودی  ( chrysanthemum ) ، کوکب  ( dahlia ) ، رعنا زیبا (  helenium )  ، پیچ اناری   ( trumpet   vine ) ، عشقه  ( ivy )  و اطلسی  ( petunia )  می باشند.
میزان گسترش سس ها بر اساس میزان تسلط آنها بر میزبانان ، زمان حمله و حضور ویروس های گیاهی در میزبان ها تعیین می شود . سس ها باعث ناتوانی و ضعف گیاهان میزبان می گردند لذا نتیجتا از توانایی مقاومت گیاهان میزبان در برابر هجوم ویروس های گیاهی کاسته می شوند. سس ها می توانند موجب گسترش بیماری های گیاهی از یک میزبان به میزبان های دیگری گردند که بر آنها غلبه می یابند .  

گیاهان میزبان سس :

گیاه سس  ( dodder )  و بعبارتی گونه های مختلف جنس cuscuta از جمله گیاهان انگل یکساله ای هستند که به بسیاری از گیاهان زراعی ، نباتات زینتی ، گیاهان بومی و علف های هرز هجوم می برند. بقاء سس ها پس از چسبیدن به گیاهان میزبان از طریق برآمدگی های کوچک روی ساقه ها  ( bumps  ) موسوم به هوستوریوم صورت می پذیرد. امروزه بیش از ۱۵۰ گونه سس در سراسر جهان شناخته شده اند ولیکن بیشترین گونه های شناخته شده در قاره آمریکا شیوع دارند. برخی از گونه های سس به طیف وسیعی از گیاهان میزبان حمله می برند چنانکه سس ژاپنی   Japanese dodder   می تواند سطوح اغلب درختان را با ساقه های زرد طلایی تا سبز خویش بپوشاند. درحالیکه برخی دیگر از گونه های سس محدود به گیاهان میزبان و یا شرایط اقلیمی خاصی هستند مثلا سس شوره زار   ( Cuscuta   salina ) مکان های باتلاقی شور  ( salty marsh  ) ، دشت ها (  flat )  و تالاب ها  ( pond  ) را ترجیح می دهد که تعداد میزبان های کمتری حضور دارند. سایر گونه های سس نظیر سس پنج گوشه C. pentagona   یا   C. Campestris در بسیاری از محصولات زراعی- باغی چون: یونجه ، مارچوبه ، خربزه ، گلرنگ ، چغندر قند ، گوجه فرنگی و علف های هرزی چون: پیچک صحرایی ، سلمه و تاج خروس مطرح هستند. سس گونه C. indecora دارای محدودۀ وسیعی از میزبان ها نظیر : یونجه ، پیچک صحرایی ، سلمه و علف شوره است. سس ژاپنی   C. japonica   که بومی قاره آسیا محسوب می شود اخیرا در ایالت کالیفرنیا شیوع یافته و به بوته های گیاهان زینتی و درختان میوه بخصوص مرکبات هجوم آورده است. سس ژاپنی قادر به حمله به گیاهان یکساله ، چندساله و حتی درختان بومی نظیر: بید و بلوط نیز می باشد .

 
خسارات سس :

سس از جمله گیاهان منحصر بفردی است که بعنوان انگل گیاهان مطرح می باشد. ارتباط سس با گیاهان میزبان بطور کامل انگلی است یعنی هیچگونه نفعی به گیاهان میزبان نمی رساند درحالیکه گیاه سس از میزبان هایش برای بقاء بهره می گیرد. سس ها می توانند باعث ضعف گیاهان میزبان شوند و بدینطریق باعث کاهش کیفیت ، کمیّت و پایداری عملکرد آنان می شوند. معمولا نابودی میزبان هیچگونه فایده ای برای انگل ها ندارد لذا سس ها به نابودی میزبان هایشان تمایلی ندارند امّا اگر شدت سرایت به میزان ها بحد کفایت صورت گیرد، ممکن است به مرگ میزبان ها نیز منتهی گردد. تحقیقاتی که در کالیفرنیای جنوبی صورت گرفته اند، نشاندهندۀ کاهش یافتن عملکرد از ۲۲۳۵ پوند در ایکر به ۱۵۷۶ پوند در ایکر در مواردی است که با سس مبارزه نگردید. در مطالعات مشابه نیز تعداد بوته های یونجه از ۵ گیاه در فوت مربع به ۲ گیاه در فوت مربع کاهش یافتند .    سس قادر به ایجاد خسارات جدّی به محصولات زراعی و گیاهان زینتی است. بیشترین خسارات سس زمانی حادث می شوند که سس به بوته های جوان میزبان بچسبد. سس وقتی که به گیاهان بالغ حمله ور می شود، فقط از سرعت رشد آنها می کاهد و آنها را نسبت به شیوع بیماریها حساس می سازد درحالیکه بخوبی قادر به نابودی گیاهان جوان و گیاهچه ها است . میزان خسارات سس از متوسط تا شدید جملگی از رشد گیاهان می کاهند چنانکه در برخی حالات بطور کامل از ویگوریته آنها کم کرده و باعث مرگشان میگردند. میزان شدت سرایت سس بستگی به مرحله رشد گیاه میزبان در زمان آغاز اتصال سس به آنان دارد.  اگر چندین بوته سس به یک گیاه میزبان بچسبد ، بر احتمال مرگ گیاه میزبان افزوده می شود. سس ژاپونی می تواند سطح بوته های بزرگ و درختچه ها را بپوشاند و حتی منجر به مرگ آنها شود. ضعیف ترین خسارات ناشی از سرایت سس به گیاهان میزبان بصورت مستعدسازی آنها نسبت به بیماری ها ، حشرات و نماتدهای مهاجم می باشد . سس مزرعه بیشترین خسارت را بر مزارع : یونجه، کتان، شبدر، گوجه فرنگی و سیب زمینی وارد می سازد. این نوع سس همچنین به برخی گیاهان زینتی نظیر : گل های داوودی، اطلسی، پیچ اناری، کوکب و گل های فصلی کم عمر   impatients   آسیب می رساند. سس می تواند با ساقه های زرد رنگ شبیه اسپاگتی خویش موجب خفگی گیاهانی چون : درخت بلوط  ( oak ) ، سرو  ( cypress )   ، آقطی  ( elderberry ) ، آلو (  plum ) ، بید  ( willow ) ، ُرزها، شاه توت (  blackberry )  و درختان میوه ای شود که بتواند به بخش های سبز آنها دسترسی یابد . سس ها برای بسیاری ار دام ها نامطبوع ولی غیر سمّی هستند .  
 
آشکارسازی اسرار سس ها :

براستی چگونه می تواند یک گیاه بدون ریشه و فاقد برگ اینچنین خسارتزا باشد ؟
امروزه مشخص شده است که سس اغلب نوع گیاه میزبانش را برای بهره کشی انتخاب می کند. بعنوان مثال : گیاه سس رشد نمودن بسوی بوته های گوجه فرنگی را بر بوته های گندم ترجیح می دهد. اخیرا پژوهندگان دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا دریافته اند که سس ها چگونه قربانیان خویش را می یابند. بنظر آنها مسلما گیاه سس می تواند بوی گیاهان قربانی را استشمام کند. مثالً زمانیکه گیاه سس را در بین بوته های گوجه فرنگی میزبان و گیاهان مصنوعی و گندم غیر میزبان برویانند آنگاه سس مسیرش را با یک خمش بسوی گوجه فرنگی عوض می نماید و به دور آن می پیچد.  بنظر می رسد که گیاه سس می تواند قربانیانش را از طریق بوکشیدن تشخیص دهد زیرا بمحض اینکه رایحه بوته های گوجه فرنگی منتشر می گردد آنگاه سس مسیر رشد خویش را بطرف آن اصلاح می کند. سس همواره بوته گوجه فرنگی را بر بوته گندم ترجیح می دهد زیرا از بوته های گندم مواد شیمیایی تبخیر شونده ای آزاد می شود که باعث بیزاری سس می گردند.  آزمایشاتی که با سس انجام گرفته اند بیانگر اینکه گیاهان به مواد تبخیر شونده شیمیایی واکنش نشان می دهند. امیدواری های زیادی وجود دارند که بتوان با تولید مواد شیمیایی بیزار کنندۀ سس و پاشیدن آنها بر روی گیاهان زراعی به کنترل خسارت این گیاه خون آشام پرداخت .

سس بعنوان ناقل بیماریهای گیاهی:

فیتوپلاسما  ( phytoplasma  ) عامل بیش از ۲۰۰ نوع بیماری گیاهی موسوم به عارضه زرد  ( yellow diseases  ) هستند که قبلا آنها را بیماری های ویروسی می پنداشتند. این بیماری ها از طریق چندین ناقل  ( vector ) مختلف از جمله سس ها و حشرات مکنده ای  ( leaf hoppers  ) نظیر زنجره ها گسترش می یابند. سس ها موجب گسترش بیماری هایی چون : زوال زرد گلابی  (  yellow pear decline   ) ، زردی مینا  ( aster yellow  ) ، درشتی غنچه گوجه فرنگی  ( big bud )  ، نکروز بافت آبکشی نارون و سبزی غیر عادی پروانش (  vinca virescence  ) می شوند. بعلاوه برخی باکتری های بافت آوند آبکشی تاکنون در سس ها یافت شده اند. بنابراین یقینا هر گونه اغماض در کنترل علف هرز سس در باغات و مزارع موجب افزایش احتمال گسترش اینگونه بیماری های گیاهی خواهند شد .    

مدیریت گیاه سس :

سس های منفرد زمانیکه به گیاهان پهن برگ می نگرید، ممکن است بخوبی بچشم نیایند. آنها همچون نخ های ظریف زرد رنگی هستند که به دور ساقه ها پیچیده و یا بر روی برگ ها چسبیده اند. با این وجود اگر بقدر کافی دقت نکنید، احتمالا متوجه آنها نخواهید شد. در صورتیکه به بوته های منفرد سس توجه کافی مبذول نگردد، آنها بزودی خواهند توانست تا فرشی از رشته های زرد رنگ را بر روی گیاهان میزبان بگسترانند و انگل آنها گردند . سس ها گیاهانی یکساله هستند و از طریق بذر تکثیر می شوند. گمان می رود که میزان رطوبت و برخی گازهای محیط در کنترل دورمانسی بذور علف هرز سس نقش داشته باشند. میزان دوام بذور علف هرز سس متفاوت است و بستگی به شرایط اقلیمی و اختلافات گونه ای آنان دارد. بذور علف هرز سس ممکن است بیش از ۲۰ سال در خاک بقاء یابند. یک کلکسیونر بذر مدعی است که بذوری از سس را با بیش از ۶۰ سال سن در اختیار دارد که همچنان قادر به جوانه زنی هستند و البته شرایط نگهداری در هرباریوم با شرایط طبیعی خاک متفاوتند. مطالعات انجام گرفته در مورد جوانه زنی سس ۵ گوشه   five angled dodder   در منطقه کالیفرنیا نشان می دهند که عمده بذور در نزدیکی سطح خاک جوانه می زنند. هر چند بذوری که تا عمق ۱ اینچی خاک هستند نیز قادر به رساندن خود به سطح خاک و سبز شدن هستند ولی بقاء اینگونه بذور که در خاک دفن می شوند، به شدت کاهش می یابد . سس دارای طیف گسترده ای از میزبانان است و بذورش دارای دوره طوالنی دورمانسی در خاک هستند که این دو ویژگی عمالً حذف آنرا از مناطق سرایت یافته با دشواری همراه می سازد.

بذور علف هرز سس می توانند :

•    با آب آبیاری گسترش یابند.
•    همراه با مدفوع دام هایی که از یونجه های آلوده به سس تغذیه کرده اند، پخش شوند.
•    با بذور گیاهان زراعی و باغی سرایت یافته به مزارع دیگر منتقل گردند .

حذف گیاهان اهلی سرایت یافته در سطوح محدود همواره بعنوان یک راه حل مناسب توصیه می شوند بنابراین سس ها را باید قبل از تولید بذر و گسترش یافتن بخوبی کنترل کرد .بهترین نتایج برای کنترل سس های بومی  ( native )  از طریق بکارگیری سیستماتیک و تلفیق روش های مختلف حاصل می شوند. حذف سس ها معمولا با توسل به یک روش کنترل و در طی یکسال امکان پذیر نیست. در صورتیکه با موارد سرایت سس های بومی به گیاهان علفی باغات و فضاهای سبز روبرو شدید باید بفوریت نسبت به حذف و یا حداقل کاهش آنها اقدام کنید.

مدیریت مؤثر سس ها نیازمند :

•    کنترل جمعیت موجود
•    جلوگیری از بذردهی سس ها
•    ممانعت از ظهور بوته های جدید سس در سال های آتی خواهد بود

 
هر کجا که شیوع سس ها فزونی می یابد، باید نسبت به حذف گیاهان آلوده و جایگزینی آنها با گیاهان غیر میزبان اقدام شود مثلا در باغچه های سبزیجات بهتر است برای چندین سال به اجرای تناوب زراعی با سبزیجات غیر میزبان مبادرت ورزید ، اما زمانیکه مجددا به کاشت گیاهان میزبان اقدام می گردد، باید تمامی بوته های سس جدید را بمحض ظهور نابود سازید . اگر اطمینان دارید که سس ژاپونی در فضای سبز حضور دارد، باید نسبت به حذف آن بطور حساب شده اقدام گردد. امروزه این علف هرز تحت یک برنامه ریشه کنی در سراسر ایالت کالیفرنیا قرار گرفته است لذا برای مدیریت اینگونه سس ها با ادارات ترویج و خدمات کشاورزی منطقه مشورت کنید .   هرگاه منطقه ای مورد هجوم سس قرار گیرد، ضرورتا باید هر چه سریعتر و قبل از بذردهی بوته های سس به حذف آنها مبادرت ورزید. مناطق کوچک آلوده را می توان با دست پاکسازی نمود ولیکن مناطق وسیع باید سریعا موور زده، سوزانده یا هرس گردند و یا توسط علف کش های اختصاصی تیمار شوند. بهترین شیوه کنترل سس ها شامل استفاده از روش های چند گانه یا تلفیقی است تا از این طریق به خلاص شدن از سس های موجود ، جلوگیری از تولید بذور علف هرز سس و سرکوب کردن جوانه زنی گیاهچه های جدید سس منجر گردد

   
الف- پیشگیری از حضور سس :

استفاده از بذور کشاورزی عاری از بذور علف هرز سس برای مدت های طولانی ارجح ترین روش پیشگیری  ( prevention )  از گسترش سرایت و آلوده سازی گیاه سس بوده است. بسیاری از کشورها و ایالات آمریکا دارای قوانینی برای پیشگیری از حضور بذور علف هرز سس در میان بذور گیاهان زراعی و باغی هستند. پارچه های آشکار کننده و پاک کننده از جمله وسایلی هستند که قبل از انتقال بذور کشاورزی از مناطق آلوده به مناطق پاک استفاده می شوند. هرگاه منطقه ای به سس ها آلوده شود آنگاه باید با مدیریت صحیح از تولید بذورسس جلوگیری گردد. ایزوله کردن مناطق محدود و حذف دستی بوته های سس قبل از تولید بذر امکان پذیر است. مناطق وسیع    آلوده را باید کاملا تحت نظر گرفت و با موور زدن ، هرس ، سوزاندن و پاشیدن علف کش ها از تولید بذور علف هرز سس ممانعت بعمل آورد . قبل از اینکه به توانایی منزجر کردن سس به گیاهان دست یابیم، باید از استراتژی های دیگر برای جلوگیری یا حذف سس ها بهره گیریم. استفاده از بذور عاری از سس جهت کاشت به کاهش گسترش سس ها کمک می کند. امروزه بسیاری از کشورها و ایالات آمریکا قوانینی وضع کرده اند که از حضور بذور علف هرز سس در بذور قابل کاشت گیاهان زراعی و باغی جلوگیری می کنند. سس ها در گذشته ها غالبا از طریق حضور در بذور قابل کاشت گیاهان بویژه بذور یونجه که متشابهت زیادی به یکدیگر دارند، منتشر می گردیدند. بذور علف هرز سس بسیار سخت و چسبنده هستند و به آسانی توسط پارچه های پشمی از طریق چسبیدن به آنها حذف می گردند. در صورتیکه بذور زراعی وًباغی را بخواهند از یک منطقه آلوده به سس به مناطق غیرآلوده منتقل سازند لزوما به ابزارهایی از جمله پارچه های پشمی برای بررسی میزان آلودگی به بذور علف هرز سس و حذف آنها نیاز خواهند داشت .

ب – کاشت گونه های گیاهی مقاوم :

طراحی و اجرای برنامه های اصلاحی که بتوانند در توسعه واریته های گیاهان اهلی مقاوم  ( resistant varieties ) به سس کمک نمایند، تاکنون گزارش نشده اند. هر چند بعضی واریته های معمولی حساس به سس دارای برخی خصوصیات مقاومت به سس ها نیز هستند. مثال برخی واریته های گوجه فرنگی های فرآیندی که عموما حساس به سس ها هستند، بنظر می آیند که تا حدودی مقاوم و یا متحمل به حمله سس ها باشند .  

کنترل زراعی گیاه سس :

با کاشت گیاهان غیر میزبان می توان به مدیریت سرایت سس در منطقه پرداخت. کاشت گیاهان غیر میزبان در مکان های آلوده باعث مدیریت هجوم سس ها می گردد و بشدت از جمعیت بذور اینگونه گیاهان انگل در خاک می کاهد. گراس ها و سایر تک لپه ایها از جمله زنبق  ( lily  )  بعنوان میزبان سس محسوب نمی شوند. گیاهانی چون لگوم ها ، صلیبیان و همچنین بوته ها و درختان غرس شونده ای که در طی زمستان رشد می یابند نیز از جمله گیاهان جایگزین گیاهان میزبان سس توصیه می گردند. سس قادر به نفوذ در پوست درختان نیست امّا در صورت تماس با سبزینگی آنان می تواند به داخل برگ ها و سرشاخه ها   foliage = new limbs   نفوذ یابد. همواره مطمئن شوید که علف های هرز را بموقع از اراضی آلوده به بذور علف هرز سس حذف می نمائید زیرا آنها می توانند بعنوان گیاهان میزبان سس ها عمل نمایند و سبب افزایش مقدار بذور آنها در خاک شوند. یافتن گیاهچه های سس بسیار دشوار است امّا اگر آنها را قبل از چسبیدن به گیاهان میزبان پیدا نمودید، باید بلافاصله از طریق بیرون کشیدن آنها از زمین و یا عملیات زیر و رو کردن خاک حذف کنید. اگر سس را بلافاصله پس از چسبیدن به گیاه میزبان یافتید آنگاه بهتر است بخش آلودۀ گیاه میزبان را از یک سانت پائین تر از محل اتصال قطع کنید زیرا سس از طریق قطعه بسیار کوچکی از مکنده هایش که بر روی گیاه میزبان باقیمانده باشد ، قادر به تکثیر و توسعه مجدد است. درختان و درختچه های آلوده را نمی توان از طریق هرس کردن پاکسازی نمود زیرا فقط ۱ – ۲ شاخه اینگونه گیاهان را می توان بدون آسیب رساندن و یا از ریخت انداختن آنها حذف نمود. اگر هیچ گیاه میزبانی در زمین شما حضور ندارد آنگاه بوته های سس در حال سبز شدن را می توانید بحال خود رها سازید تا بزودی خشک شوند. توجه داشته باشید که اگر سس های بتازگی قطع شده را در تماس با گیاهان میزبان سالم قرار دهید آنگاه بلافاصله به آنها خواهند چسبید و ارتباط جدیدی برقرار خواهند کرد. سس هایی که بذردهی نموده اند حتما همراه با میزبان و بدون اینکه بذرهایشان بریزد، به آرامی از زمین در آورید و بسوزانید. بذور علف هرز سس در صورت اجرای شیوۀ آفتابدهی خاک  ( soil solarization )  برای نابودی بذور علف های هرز به کمک پلاستیک شفاف و تله انداختن گرمای نور خورشید در خاک مرطوب همچنان بدون آسیب باقی خواهند ماند زیرا پوشش سختی دارند. آزمون های تجربی نشان می دهند که بذور علف هرز سس ممکن است در اثر کمپوست کردن بقایای گیاهی آلوده از بین بروند زیرا دمای حاصل از فرآیند کمپوست کردن به بالاتر از دمای آفتابدهی خاک می رسد .

ت – کنترل فیزیکی و مکانیکی سس ها:

امروزه دستاوردهای مختلفی در مورد روشهای کنترل سس حاصل گردیده اند. استفاده از موورهای شلاقی  ( flail moving )  و سوزاندن بوته های آلوده در کالیفرنیای جنوبی بررسی شده اند چنانکه کاربرد موورهای شلاقی در مزارع یونجه آلوده ای که با علف کش ها تیمار نشده باشد، باعث افزایش ۳۲ درصدی عملکرد شد. آتش زدن می تواند بسیاری از بذور علف هرز سس را از بین ببرد ولیکن مقدار آسیب رسانی به شدت و دوام شعله آتش بستگی دارد. کاربرد شیوه سوزانیدن بوته های آلوده به علف هرز سس علاوه بر اینکه باعث کاهش عملکرد یونجه می شود ولیکن از قدرت جوانه زنی بذور علف هرز سس حتی در شرایط آزمایشگاهی می کاهد. در این شیوه از میزان بذور علف هرز سس تولیدی نیز بشدت کاسته می گردد. زمانیکه به طولانی بودن دوره دورمانسی بذور علف هرز سس درون خاک در مقولۀ تشکیل بانک بذر   seed bank   توجه شود آنگاه سوزاندن نمی تواند بعنوان راه حل مناسب مطرح شود. کولتیواتور زدن سس های سبز شده فقط تا قبل از چسبیدن آنها به گیاهان میزبان مفید می باشد ولیکن پس از اتصال سس ها به گیاهان میزبان هیچگونه فایده ای نخواهد داشت. بسیاری از محققین توصیه کرده اند که بهتر است اراضی آلوده به سس را برای مدت چند سال به زیر کشت گیاهان ایمن یا مقاوم نظیر : گندم ، ذرت ، سویا ، لوبیا چشم بلبلی  ( cow pea  ) ، لوبیا مخملی  ( velvet bean )  ببرند تا بمرور از جمعیت بذور علف هرز سس در داخل مزرعه کاسته گردد

کنترل بیولوژیک گیاه سس :

در کنترل بیولوژیک  ( biological control )  از موجودات زنده بر علیه گیاه سس بهره می گیرند. بر این اساس برخی ارگانیزم های بیماریزا قادر به سرایت گیاه سس هستند از جمله : قارچ فوزاریوم (  Fusarium tricinctum )  و گونه های قارچ آلترناریا  ( Alternaria  ) که به سس مرداب (  Swamp dodder )  با نام علمی C. gronovii و همچنین از جمله قارچ های گونۀ A. alternate و جنس Geotrichum candidum که به سس زراعی   field dodder   با نام علمی C. pentagona حمله می برند .  پژوهندگان چینی دریافته اند که سوسپانسیون قارچ  Colletotrichum gloeosporioides قادر به کنترل انتخابی برخی گونه های سس از جمله سس چینی و سس استرالیایی در داخل مزرعه سویا است ولیکن   مشکلاتی که در کشت دادن و بکار گرفتن این ارگانیزم ها وجود دارند، موجب محدودیت مصرف آنها در سطح تجارتی هستند .   

ج – کنترل شیمیایی گیاه سس :

معمولا نیازی به کنترل شیمیایی  ( chemical control )  در باغات خانگی و فضاهای سبز برای مبارزه با سس ها نیست زیرا در اینگونه موارد غالبا از بهم زدن خاک ، بیرون کشیدن گیاهان آلوده با دست و هرس سرشاخه ها بهره می گیرند. کنترل سس با علف کش ها  ( herbicides )  نیز بستگی زیادی به محصول سرایت یافته دارد. برخی علف کش ها دارای اثراتی بر سس ها هستند امّا ممکن است اثرات مخربی نیز بر گیاهان زراعی و باغی برجا گذارند که غالبا بر روی برچسب هایشان مذکور است لذا همواره توصیه می گردد که برچسب علف کش ها و سایر مواد شیمیایی کشاورزی را قبل از مصرف آنها مطالعه نمائید و موارد مذکور را بکار گیرید

علف کش های انتخابی :

ماده شیمیایی   pelargonic acid   scythe بعنوان مثال می تواند در تماس با سس و بافت های مختلف آن موجب مرگ آنها شود ولیکن پوشاندن کامل سطح زمین با قطرات محلول سمپاشی حائز اهمیت است زیرا گیاهان مطلوب آسیبی نخواهند دید .  
علف کش های تماسی :

هجوم های شدید علف هرز سس نیازمند شدت عمل بیشتری هستند ولیکن در این صورت علاوه بر گیاه سس به گیاهان میزبان نیز خساراتی وارد خواهند شد. در باغات خانگی، تاکستان ها و سایر اماکن وسیع تحت هجوم سس ها می توان از سرکه   vinegar   و علف کش های تماسی  ( contact herbicide )  نظیر پاراکوآت  ( گراماکسون )  برای کنترل سریع آنها بهره گرفت. مدیریت سطح باغات بصورت عاری از علف های هرز می تواند شیوه ای مناسب در مناطق آلوده به سس ها باشد زیرا بسیاری از علف های هرز می توانند میزبانی سس ها را متقبل شوند .

علف کش های قبل از سبز شدن :

از علف کش های قبل از سبز شدن  ( pre-emergent )  می توان پیش از جوانه زنی بذور علف هرز سس در مزارع و باغات بهره گرفت سپس در صورت لزوم از شیوه های سوزاندن، موور زدن و یا عملیات حذف لکه ای به تکمیل آن اقدام کرد. هرگاه علف هرز سس بر روی گیاهان میزبان بطور کامل استقرار و غلبه یابد، بهتر است سریعا به نابودی کل مزرعه قبل از بذردهی گیاه سس اقدام شود . در بسیاری حالات باید روشهای کنترل سس قبل از غلبه کامل آنها بر گیاهان میزبان انجام شود . کاربرد علف کش های قبل از سبز شدن  ( PRE ) از جمله کِرب  ( kerb  ) می تواند کنترل خوبی را بر سس ها در گیاهان زینتی  ( ornamental  ) و چمن های میزبان  ( turf )  نظیر شبدرها ایجاد نماید. هرگاه سس بعنوان یک علف هرز سمج  ( persistent )  در مزارع تجارتی و یا فضاهای سبز مطرح شود آنگاه می توان از علف کش های قبل از سبز شدن نظیر تریفلورالین   trifluralin )  )  قبل از سبز شدن بذور علف هرز سس بهره گرفت سپس عملیات مذکور را با موور زدن منظم ، سوزاندن و حذف لکه ای گیاهان آلوده تداوم بخشید تا بدینگونه در دفعات بعد نیاز کمتری به کاربرد علف کش ها باشد. علف کش های ترفلان  ( Treflan )  و پروول ( prowl )  می توانند از جوانه زنی بذور علف هرز سس در خاک بکاهند. البته اکثر علف کش های PRE که در خاک مصرف می شوند، دارای دوام کافی برای تأثیرگذاری دراز مدت بر رشد بذور علف هرز سس در تمام فصول سال نیستند و نیازمند تکرار سمپاشی خواهند بود. از علف کش قبل از سبز شدن داکتال  ( Dacthal = DCPA )  در بهار بهره می گیرند. از این علف کش می توان در سطح خاک طی بهار و قبل از جوانه زنی بذور علف هرز سس سمپاشی نمود و بدین طریق از خسارات سس جلوگیری کرد. این علفکش را باید در خاک مرطوب استفاده نمود و چنانچه زمین خشک باشد باید بعد پاشیدن سم بر روی سطح خاک ابیاری انجام گیرد .

ج   علف کش های پس از سبز شدن :

معمولا علف کش های پس از سبز شدن  ( POST )  را مستقیما بر روی اندام های سس می پاشند تا سبب کنترل این گیاه انگل شوند ولیکن علف کش های انتخابی که قادر به کنترل گیاه سس بدون خسارت به گیاه میزبان باشند ، وجود ندارند لذا شیوه ای کارآمد برای حذف علف هرز سس استقراریافته از روی گیاهان میزبان نمی باشند. کاربرد علف کش های POST پس از چسبیدن سس ها به سطح گیاهان میزبان نیز متفاوت است. پیشنهاداتی که برای کنترل سس ها با علف کش های POST وجود دارند، بسیار نادر و متناقض هستند. برخی محققین گزارش داده اند که علف کش   Dactathol   MCPA می تواند ۳ هفته بعد از استعمال به کنترل سس ها به میزان ۱۰۰ درصد نائل آید ولیکن آنرا برای مزارع شبدر و یونجه توصیه نمی کنند. علف کش گلیفوسیت  ( Glyphosate )  می تواند بصورت POST باعث کنترل سس هایی گردد که به میزبان ها چسبیده اند و آن را می توان با غلطت ۱ – ۲  درصد بصورت لکه ای در مزارع یونجه بکار گرفت. توجه شود که این علف کش به بوته های یونجه تیمار شده نیز بشدت آسیب می رساند. کاربرد علف کش رَپتور   Raptor   با غلظت ۵ اونس مایع در ایکر پس از سبز شدن سس ها و قبل از رسیدن به ارتفاع ۳ اینچی می تواند باعث محدودیت هایی برای طغیان سس ها شود. علف کش پرسوت (  pursuit DG  )  می تواند پس از سبز شدن سس ها باعث کنترل آنان گردد ولی پس از چسبیدن علف هرز سس  به میزبان کم اثر می شود لذا همواره توصیه می شود که همراه با علف کش پرسوت از علف کش COC و روغن های متیل کننده بذور (  methylated seed oil )    جهت کنترل سس ها بهره گیرند. کاربرد علف کش هورمونی  تو فور دی بر روی میزبان های آلوده و بوته های سس برای کنترل سس های استقراریافته به همراه میزبان هایشان مؤثرند .

همچنین میتوانید این مطلب کوتاهتر در مورد انگل سس و روشهای مبارزه با آن را نیز مطالعه نمایید