۸ سال پیش

سوسک سیاه گندم (زابروس – Zabrus)

سوسک سیاه گندم
Zabrus tenebrioides Goeze
(Coleoptera: Carabidae)

سوسک سیاه گندم ( Zabrus tenebrioides Goeze ) در سراسر اروپا، قفقاز، کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی انتشار دارد. در ایران تا کنون از تهران، مشهد، بجنورد، سبزوار، گرگان و گنبد جمع آوری شده و همراه با سوسک قهوه ای گندم از آفات بالقوه گندم، جو و چاودار بشمار می رود.

شکل شناسی:

طول بدن حشره کامل بین ۱۳ تا ۱۷ و عرض آن ۶ میلی متر میباشد. رنگ عمومی آن قهـوه ای متمایـل بـه سیاه، رنگ سطح پشتی سیاه براق و سطح شکمی آن قهوه ای تیره است. سر حشره نسبتا بزرگ و سیاه رنگ، دارای قطعات دهانی قوی، شاخکها ۱۱ بندی نخی شکل و به رنگ قهوه ای متمایل به قرمز، چشمها به رنگ بـور روشـن، پیش گرده عریض، محدب و تقریبا شبیه مستطیل، بالپوشها محدب و با خطوط موازی است. ساق پاهـای جلـویی مجهز به یک جفت خار نسبتا بلند است. ساق و پنجه پاها به رنگ قهوه ای متمایل به قرمز و پنجه پاها پـنج بنـدی است. لاروها از نوع کامپودئی فرم و آخرین حلقه شکمی مجهز به یک جفت زایده انتهایی است. رنگ عمـومی بـدن سفید، سر و قفسه سینه خرمایی و روی هر یک از حلقه های آن یک لکه قهوه ای کشیده وجود دارد. طول لارو پس از رشد کامل به ۲۵ تا ۳۰ میلیمتر میرسد. شفیره این افت از نوع آزاد و سفید رنگ است و طول آن داخل محفظه گلی ۱۶-۱۸ میلی متر می باشد.

خسارت سوسک سیاه گندم :

خسارت اصلی سوسک سیاه گندم ( Zabrus tenebrioides Goeze ) در مرحله لاروی است که از بذور تازه تندش یافته گندم و یا از برگ و سـاقه هایی که به تازگی تشکیل شده اند، تغذیه می نماید و فقط رگبرگ ها را باقی می گذارد و سوسک های بالغ هم از دانه های تازه تشکیل شده تغذیه می نماینـد. حشرات کامل این آفت در مرحله خمیری شدن دانه های گنـدم از دانـه هـا تغذیه می کنند، ولی بیشترین خسارت مربوط به لارو آفت سوسک سیاه گندم است که از اوایل آبان با سبز شدن مزارع گنـدم بـه جوانه های اولیه خسارت می زند و حتی در بعضی موارد دانه های گندم قبل از سبز شدن مورد حمله لارو این آفت قرار می گیرند. تغذیه لاروها (کرم زابروس گندم) از جوانه ها و برگهای جوان گندم سبب خشک شدن برگها شده و خسـارت بـه صـورت لکه ای در مزرعه دیده میشود. لاروها در پاییز و بهار در زیر خاک زندگی میکنند، شبها فعال شده و از برگهـای جوان غلات تغذیه مینمایند. لاروهای این آفت بیشتر از بافت پارانشیمی برگها تغذیه کرده و از مجموعـه بـرگ هـا فقط رگبرگ ها را باقی گذاشته و برگ ها حالت رشته ای به خود میگیرند.

زیست شناسی:

سوسک سیاه گندم ( Zabrus tenebrioides Goeze ) زمستان را اکثرا به صورت لارو سن یک یا دو و به ندرت سن سه داخل خاک سپری میکند. لاروهـا در اوایل بهار پس از گرم شدن هوای محیط فعالیت خود را آغاز کرده و از پارانشیم برگها تغذیه مینمایند. در خرداد ماه لاروها داخل خاک تبدیل به شفیره میشوند (دوره شفیرگی در دمای ۱۸ درجه سانتی گراد ۱۸ روز طول مـی-کشد). حشرات کامل در اواخر بهار ظاهر میشوند. ظهور حشرات کامل با مرحله شیری و سفت شدن دانه های گندم همزمانی دارد. سوسک ها در طول روز زیر کلوخه ها و در خاک های شنی و زیر سنگلاخ ها و علفهـای هـرز مخفـی میشوند و در هنگام شب به روی خوشه آمده، از دانه های گندم تغذیه می کنند. تخمریزی سوسـک هـای مـاده از اواسط شهریور آغاز و تا اواسط آبان ادامه دارد. تجمع کاه و کلش بصورت انباشته که گاهی تـا مـدت هـا در سـطح مزارع دیده می شود، محلی امن و مناسب را برای تخمریزی سوسک ها فراهم می کنـد. تخمریـزی سوسک سیاه گندم در عمق ۱۵ تا ۲۰ سانتی متری خاک انجام میشود. سوسک سیاه گندم یک نسل در سال داشته و بیشتر در مزارعی دیده مـی-شود که به طور مرتب گندم کاشته می شود.

روش های کنترل:

• کنترل زراعی:
تغییر تاریخ کشت/ رعایت تناوب زراعی حداقل هر دو سال یک بار/ جمع آوری کاه و کلش و بقایای محصول در اراضی آلوده/ شخم زمین پس از برداشت
• کنترل بیولوژیکی:
استفاده از سوسکی از خانواده Carabidae که بعنوان شکارگر لاروهای درشت و شـفیره های آن می باشد.

• کنترل شیمیایی:
مبارزه شیمیایی علیه سوسک زابروس مقرون به صرفه نیست. در مناطقی که برعلیه پوره های سن گندم سمپاشی می شود، روی این آفت نیز موثر است. در صورتی که در مزارع آلوده تراکم لاروهای سوسک سیاه گندم بیش از ۵ – ۴ عدد در متر مربع باشد، می توان به محض مشاهده خسارت آن از سموم دیازینون G 5% ( 30 – 40 کیلو در هکتار)، فوزالن EC 35% ( یک و نیم لیتر تا دو لیتر در هکتار)، کلرپیریفوس ۴۰.۸% EC ( یک و نیم لیتر تا دو لیتـر در هکتـار) و دیازینون EC 60% ( یک لیتر در هکتار) استفاده نمود.