راهنمای پرورش گاو به روش فری استال
— سیستم فری استال اولین بار در سال ۱۹۶۰ در شمال غرب ایالات متحده توسط شخصی بنام آدولف اوین در اصطبل پرورش گاوهای شیری بصورت خیلی ابتدایی مورد استفاده قرار گرفت.وهم اکنون در کشورهای توسعه یافته استفاده از این سیستم رایج شده ودر کشور ما نیز این سیستم کم کم داره بصورت فراگیر استفاده می شود. فری استال سیستمی است که در واقع به جای وجود استراحتگاه گروهی یعنی آنچه که در گاوداریهای کشور رایج است ، استراحتگاه های انفرادی تعبیه شده است. این سیستم حالتی بین استفاده از جایگاه های غرفه ای انفرادی با گاو بسته و سیستم استراحتگاه های گروهی است. محل مسقف در این سیستم را می توان به خوابگاهی تشبیه نمود که تعداد زیادی تخت در ردیف هایی کنار هم چیده شده اند و گاوها می توانند هر یک را برای خوابیدن یا صرفاً ایستادن انتخاب کنند. سیستم فری استال یک محل تمیز ، خشک و راحت برای دراز کشیدن و استراحت گاوهای شیری فراهم می کند. در این سیستم با وجود استال های انفرادی (جایگاه های انفرادی) گاوها درون استال ها (جایگاهها) مقید و محدود نیستند ، بلکه آزادی گردش در قسمت های مختلف جایگاه را دارند. بخش های مختلف ، سیستم های تغذیه و شیر دوشی در این سیستم مشابه جایگاه های مرسوم می باشد . گاوها آزادند که هر وقت تمایل داشتند جهت استراحت یا ایستادن وارد استال ها شوند و هر وقت دوست داشتند جهت گردش در محوطه جایگاه یا رفتن به سمت محل تغذیه یا آبشخور استال را ترک کنند. استال های با طراحی خوب و مدیریت مناسب آنها یک بخش کلیدی در سیستم جایگاه های فری استال می باشد.
رمز فری استالهای مناسب و راحت چیست ؟آیا گاوهای شما از فری استال استفاده می کنند ؟ ارتباطی که بین ساختار فری استال و کف فری استال وجود دارد روی چگونگی استفاده گاوهایتان از فری استال تاثیر می گذارد. با توجه به اینکه بین دو بستر ریزی متوالی ارتفاع بستر تغییر می کند؛ بنابر این ابعاد استال نیز تغییر می کنند. با تغییر چگونگی ورود گاو به استال چگونگی موقعیت گاو روی بستر و فضای موجود تغییر میکند و امکان دارد که گاو تصمیم بگیرد هرگز از استال استفاده نکند. در این مقاله ما استالهایی با بستر ثابت و متغیر را تعریف می کنیم . بستر های ثابت ارتفاعشان در هنگام دو بستر ریزی متوالی از ۲.۵ تا ۷.۵ سانتی متر تغییر می کنند. نمونه این نوع بستر ها بسترهای لاستیکی هستند. روش استفاده گاو از این نوع استالها عموما ثابت خواهد بود. بنابراین به مکان میله گردنی و تخته سینه به اندازه کافی توجه کنید تا گاوها از استال به طور مناسب استفاده کنند. استالهایی با بستر متغیر آنهایی میباشند که دارای بسترهای غیر آلی (ماسه) یا آلی( کلش؛ تراشه چوب) می باشند.و ارتفاع آنها بین دو بستر ریزی متوالی احتمالااز ۱۵ تا ۲۲.۵ سانتی متر تغییر می کند. نحوه استفاده گاو از چنین استالهایی متفاوت می باشد زیرا فضای مورد استفاده گاو تغییر می نماید. به طور ایده آل ارتفاع استالهایی با بسترهای متغیر بین دو بستر ریزی متوالی باید مشابه باشد ولی در عمل اینطور نیست. در شکلهای ۱ و ۲ فری استالهای جلو باز با بستر های ثابت و متغیر نشان داده شده است .
● مکان و ارتفاع تخته سینه
تخته سینه به این منظور طراحی شده است تا گاوها در مکان خود نگه داشته شده و فضای مناسب برای جلو رفتن به هنگام بلند شدن داشته باشند. همچنین با استفاده از تخته سینه انتهای استال تمیز باقی می ماند. تخته سینه باید با ابعاد بدن یا فاصله سینه تا دم یک گاو مطابقت داشته باشد . گاوهای هلشتاین بالغ عموما ۱۶۵ تا ۱۸۰ سانتی متر و گاوهای کوچکتر ۱۵۰ تا ۱۶۵ سانتی متر فضای بین تخته سینه تا انتهای استال را اشغال می نمایند. برای موثر واقع شدن تخته سینه باید آن ۱۰ تا۱۵ سانتی متر بالاتر از سطح بستر قرار گیرد. این ارتفاع حرکت رو به جلوی گاوها را کنترل کرده و به گاو اجازه می دهد که هنگام استراحت کردن دستان جلوی خود را دراز کند(وضعیت عمومی استراحت گاو). بعضی از تخته سینه ها عریض بوده و مدور می باشند و به گاو اجازه می دهند که دستان خود را راحت تر دراز کند. از لوله های پی وی سی ( ۱۰ تا ۱۵ سانتی متری) نیز می توان استفاده کرد. مکان تخته سینه در فری استالهایی با بستر ثابت از جدول پشتی استال تا انتهای تخته سینه اندازه گیری می شود.
در استالهایی با بستر متغیر ؛ ابعاد بدن گاو روی بستر با توجه به وزنی که دام دارد مشخص میشود. هرچه که دام از بستر بیشتر استفاده می کند ؛ بستر نازک تر شده و تخته سینه نمایان تر می گردد و حرکت دام به سمت جلو را کنترل می کند. علاوه بر این جدول انتهایی استال بیشتر نمایان شده و فضای در دسترس دام کاهش می یابد. هنگامیکه فضا محدود باشد گاوداران برای بهبود مقبولیت استال تخته سینه را بر می دارند. بهترین گزینه این می باشد که تخته سینه را بیشتر به سمت جلو استال ببریم تا هنگامیکه سطح بستر پایین است فضای کافی برای بدن دام وجود داشته باشد. مکان تخته سینه در استالهایی با بستر متغییر از جدول پشتی استال تا انتهای تخته سینه اندازه گیری می شود. در استالهایی با بستر متغییر ؛ قرار دادن تخته سینه ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر بالاتر از جدول انتهایی به نظر می رسد که بهتر است. هنگامی که استال مملو از بستر است اکثرا تخته سینه پوشیده شده و هنگامی که سطح بستر پایین میباشد تخته سینه بیشتر نمایان می باشد.
● مکان میله گردنی
میله گردنی باعث میشود زمانی که دام وارد استال میشود بیش از اندازه جلو نرود. در ضمن میله گردنی فضای به جلو رفتن دام به هنگام بلند شدن را نیز حفظ می کند به صورتی که دام می تواند به آسانی بلند شود.میله های گردنی که در مکان مناسبی قرار گرفته باشند باعث می شوند که هر چهار پای دام هنگام ورود به استال در داخل آن قرار گرفته و گاو به اندازه کافی در انتهای استال قرار گیرد تا استال تمیز باقی بماند. در ضمن مکان میله گردنی باید با بزرگترین دام گله تطابق داشته باشد نه با کوچکترین دام گله. برای اینکه راحتی دام در داخل استال افزایش یابد میله گردنی باید در ۱۶۵ سانتی متری از لبه خارجی استال قرار گرفته باشد.ارتفاع بین کف بستر و میله گردنی معمولا ۱۰۵ تا ۱۲۰ سانتی متر از زیر میله گردنی می باشد.
بعضی از گاوداران میله گردنی را در ۱۲۰ سانتی متری بالای سطح بستر با موفقیت قرار داده اند. استالهایی با با بستر متغیربه صورت سطح شیبداری از جلو به سمت عقب می باشند. بنابر این میله گردنی اغلب ۱۱۲.۵ تا ۱۱۵ سانتی متر بالاتر از جدول انتهایی استال می باشد. بعضی از گاوداران میله گردنی را روی میله جدا کننده فوقانی و ۱۲۰ سانتی متر بالاتر از جدول انتهایی به خوبی نصب کرده اند ولی آنها یک افزایش نسبتا ثابتی را با تناوب بسترریزی حفظ می نمایند. به خاطر داشته باشید که ارتفاع بسترهای متغییر از ۱۵ تا ۲۰ سانتی متر بین دو بستر ریزی متوالی باشد. بنابر این طرز قرار گرفتن دام در آنها متفاوت می باشد. این امر از آنجاییکه جدول انتهایی استال بیشتر نمایان میباشد معمولا خوب است و باعث میشود که گاوها روی جدول انتهایی به استراحت نپردازند. فضای اضافی بوجود آمده بین میله گردنی و بستر استال به گاوها اجازه می دهد بیشتر وارد و داخل استال شده و این بدین معنی است که مدفو ع و ادرار بیشتری روی بستر استال جمع می شود . مجددا می گوییم که این نگرانی می تواند با حفظ سطح استال کاهش پیدا کند.
● شکل و ارتفاع جدا کننده های استال
جدا کننده های استال گاوها را به سمت فضای استراحت هدایت می کنند و آنها را تشویق می کنند تا در حالت مطلوب دراز بکشند و آنها را از گاوهای دیگر جدا و حمایت کنند. شکل جدا کننده ها به کنترل وضعیت گاوها کمک می کند ؛ بلند شدن آنها را راحت تر می کند و احتمال صدمات وارده به گاو را به حد اقل می رساند. ابعاد مناسب استال برخورد گاوها را به حد اقل می رساند . میله گردنی به طور محکم و ایمنی به بالای جدا کننده چسبیده است . فاصله میله پایینی و بستر استال نیز در طرز قرار گرفتن دام و جلوگیری از صدمات وارده واجد اهمیت است. جداکننده های استال به طوری استاندارد شده اند که باعث حذف میله نگه داری کننده در عقب استال می شوند و استفاده از استال را راحت تر کرده اند. دو نوع از مشهورترین اشکال جداکننده ها : ” یو” شکل و “واید اسپن” می باشند. در صورتی که طول و عرض استال کافی باشد جداکننده های یو شکل مناسب می باشند. میله پایینی در این نوع از جدا کننده ها باید ۳۰ تا ۴۵ سانتی متر بالاتر از بستر باشدفاصله آزاد کمتر می تواند باعث صدمات به پاهای گاوها شود و بیشتر از این نیز باعث می شود که گاوها زیر این جدا کننده ها در هنگام استراحت حرکت کنند. اخیرا جدا کننده های واید اسپن که در شکل نشان داده شده است مشهور تر شده اند میله پایینی در جلوی استال کوچکتر شده است تا در صورت لزوم گاو فضایی برای جابجایی از اطراف داشته باشد. میله پایینی بعضی از واید اسپن ها دارای شیبی از سمت تخته سینه به سمت بالا دارند .این امر می تواند مقداری از مانع عمودی را که بین میله پایینی و بستر در نزدیکی وسط استال می باشد را حذف کند. بنابر این گاوها میتوانند بصورت اریب در طول استال دراز بکشند.در سایر مدلهای فری استال میله پایینی ۳۰ تا ۶۰ سانتی متر بالاتر از تخته سینه ادامه پیدا کرده است. چنین مسئله ای فضای موجود بین بستر استال و میله پایینی را کاهش می دهد و طرز قرار گرفتن دام بهتر می شود. ارتباط بین ساختار استال و بستر استال ؛ طرز قرار گرفتن دام و استفاده از استال را تعیین می کند. به خاطر داشته باشید برای آنکه استال تمیز و خشک باشد ؛ سطح استال باید سه مرتبه در روز تمیز شود و سپس بستر ریزی منظم صورت گیرد. حفظ نظافت و راحتی جایگاه های فری استال نقش مهمی در کیفیت تولید شیر دارد.
5 نکته کلیدی در ارتباط با نقش مهم بستر در کیفیت شیر
معمولا گاوهای کثیف باعث تولید شیر با کیفیت پائین می شوند. بستر جایگاه های فری استال رابطه مستقیمی با کیفیت شیر دارد. انتخاب مواد بستر به سامانه جمع آوری کود، دسترسی، قیمت، شاخصه های افزایش بهداشت، آسایش و سلامتی پستان بستگی دارد. ماسه تمیز، استانداردی طلایی برای بستر می باشد ولی مواد دیگری مانند کود جامد بازیافتی نیز به نحو موثری استفاده می شوند. عوامل زیادی بسترریزی را تحت تاثیر قرار میدهند، به عنوان مثال، تراکم گاو (جمعیت)، کیفیت خوراک، نظافت پی در پی جایگاه، دفعات نظافت راهروها، تهویه، شیوه ذخیره بستر، آب و هوا، تعداد بسترریزی و راهکارهای بسترریزی.
محققان ۵ نکته کلیدی را در ارتباط با نقش بستر در کیفیت شیر تولیدی توصیه کرده اند:
۱) تعداد باکتری بستر رابطه مستقیمی با تعداد باکتری سرپستانک دارد. شمار باکتریایی انتهای سر پستانک همبستگی مثبتی با عفونتهای داخل پستانی دارد. از طرفی ارتباط مستقیمی بین بهداشت گاو و شمار سلولهای بدنی وجود دارد.
۲) برای آنکه گاوها سالم و بهره ور باقی بمانند به ۱۱ تا ۱۲ ساعت استراحت در روز احتیاج دارند. در طی این استراحت طولانی، نوک سرپستانکهای گاو در تماس مستقیم با مواد بستر میباشد. بنابراین تلاشهای مداوم برای کاهش تماس نوک سرپستانکها با باکتریهای محیطی به منظور داشتن سلامتی پستان و کیفیت شیر لازم و ضروری میباشد.
۳) بهبود بهداشت گاو منجر به کاهش تماس سرپستانک با عوامل بیماریزای ورم پستان محیطی، عفونتهای درون پستانی و شمار سلولهای بدنی می شود.
۴) نظافت عالی گاو قبل از شیردوشی برای رفع باکتریهای محیطی از انتهای سرپستانک آخرین مرحله از مدیریت گله در اطمینان یافتن از تولید مداوم شیر با کیفیت بالا محسوب می شود.
۵) باکتریهایی که در طی آماده سازی پستان گاو از بین نمی روند نهایتا به مخزن شیر شما وارد می شوند. نمونه براداری از مخزن شیر یا مسیر شیر در هر وعده شیردوشی و کشت عوامل محیطی دقیقا میزان موثربودن آماده سازی پستان قبل از دوشش را نشان میدهد. مدیریت مناسب تر بستر منجر به تولید شیر با کیفیت بیشتر می شود. اما این کار ملزم به پیگیری مداوم و اعمال صحیح میباشد. بنابراین گاوهای تمیزتری برای شیردوشی خواهیم داشت.
مزیت های کلی جایگاه های فری استال :
– امکان نگهداری حیوانات در تراکم بیشتر
– کاهش قابل توجه در استفاده از بستر (حدود ۷۵ درصد) و کاهش تعویض هزینه های آن
– کاهش کار کارگری مورد نیاز برای گاوها
– تمیز تر و آرام تر بودن گاوها
– کاهش بروز جراحات سر پستانکها و کاهش صدمات پستان
– بهره وری مصرف خوراک
– افزایش ضریب سلامت دام
– افزایش زمان استراحت و نشخوار دام در حال دراز کشیدن
– تا حدودی افزایش تولید شیر
– کاهش بار میکروبی شیر
– کاهش لنگش، بیماریهای سم و تا حدودی بیماریهای تولیدمثلی
– کاهش استرس گرمایی به دلیل کاهش گرما و رطوبت بستر
– نصب راحت تر و کم هزینه تر هواکش ها به دلیل متمرکز و منظم بودن جایگاه استراحت گاوها
برخی از معایب سیستم های فری استال:
– نیاز به تمیز کردن راهروها حداقل روزانه یک بار
– نیاز به بستر ریزی و تمیز کردن منظم استال ه
– عدم عادت پذیری سریع حیوانات به استفاده از استال ها
– نیاز به تخصص بالا در طراحی و اجرای سیستم [در صورت عدم رعایت اصولی طراحی و مدیریت مناسب استال می توانند با عدم استقبال گاوها شده و به بخش بلا استفاده در جایگاه تبدیل شوند]
اندازه های مهم در سیستم فری استال:
۱- عرض فری استال ۱۲۰-۱۴۰ سانتی متر
۲- ارتفاع میله گردنی تا روی بستر ۱۱۵سانتی متر
۳- ارتفاع بستر از سطح زمین (بدون پوشش)۲۲ سانتی متر
۴- تخته سینه که زیر میله گردنی و بطور مورب نصب می شود۱۰ سانتی متر
۵- فاصله میله گردنی تا ابتدای چاله کود یا راهرو ۱۷۵ سانتی متر.
۶- فاصله بیرونی لوپ تا ابتدای چاله کود یا راهرو ۱۶ تا ۲۴ سانتی متر
۷- بستر از مواد جذب کننده رطوبت و خشک (ماسه خیلی خوب است ) با شیب ۳ تا۴ در صد
لازم به ذکر است مساحت مورد نیاز جهت ایجاد واحدهای صنعتی پرورش گاو شیری ۵۰ رأسی فری استال ۳۱۵۶ متر مربع و پرورش گاو شیری مرسوم ۳۸۰۰ متر مربع می باشد.
