تولیدات زنبور عسل

تولیدات زنبور عسل

تولیدات زنبور عسل بسیار زیاد بوده که شامل : عسل، عسلک، گرده، بره موم، ژله رویال، موم و زهر زنبور

لازم به تذکر است علاوه بر سود حاصل از فروش تولیدات زنبور عسل استفاده های دیگری از قبیل، بچه کندو (طبیعی یا مصنوعی)، پرورش ملکه به صورت تجارتی و از همه مهم تر گرده افشانی دارد.

زنبور عسل شهد (نکتار یا نوش) گیاهان مختلف را برداشته و با غلیظ کردن آن در کندو، عسل را درست می کند، مقدار آب موجود در شهد ۵۰ الی ۸۰ درصد است. شهد در ته گلها قرار دارد که زنبور آن را جمع آوری کرده و در داخل کیسه مخصوص (عسلدان) به طور موقت انبار می کند و سپس راه کندو را در پیش می گیرد و در بین راه مقداری آنزیم از نوع انورتاز به آن اضافه می کند. در کندو محتویات عسلدان را داخل حجره ها می ریزد. این مایع جمع آوری شده توسط سایر زنبوران دوباره مکیده شده و آب اضافی آن تبخیر و آنزیم های لازم به آن اضافه می شود. پس از رسیدن عسل، آب آن به ۲۰-۱۷ درصد رسیده و در داخل حجره ها ذخیره شده و به وسیله پولکهای نازک مومی روی آن را می پوشانند.

ترکیبات عسل :

عسل به عنوان مهمترین محصول از تولیدات زنبور عسل مایعی است غلیظ و شیرین و خوش خوراک، در عسل مواد زیادی وجود دارد که دارای ارزش غذایی و دارویی است، وزن مخصوص آن در حدود ۱.۴ و pH آن بین ۴.۵ تا ۳.۷ است بنابراین با وجود شیرینی، اسیدی است، و لذا عسل را نباید در ظروف فلزی نگاه داری کرد چون به تدریج فلز را خواهد خورد. به طور کلی مواد تشکیل دهنده ی عسل، آلی، کانی و بیولوژیکی هستند.

مواد آلی: عسل دارای قندهای مختلف است که عبارتند از فروکتوز، گلوکز، ساکاروز، و کمتر از یک دهم آن را میلیستوز و عده ای از قندهای دیگر تشکیل میدهند .

مواد کانی: مقدار خاکستر عسل در حدود ۰.۱۷ % (۱ تا ۳ در هزار) است مقدار زیادی از نمکهای پتاسیم در این خاکستر دیده میشود و به مقدار کم از نمکهای سدیم در آن وجود دارد. عسل های تیره دارای مواد معدنی بیشتری هستند .

مواد بیولوژیک : در عسل یک سلسله از دیاستازها وجود دارد که مهم ترین آنها عبارتند از : آمیلاز ، انورتاز ، کاتالازر ، فسفاتاز، گلوکز اکسیداز.

ویتامینهای عسل :

عسل دارای اکثر ویتامین های ضروری بدن است، که عبارتند از : ویتامین های , ب۲ ، ب۳ ، ب۶ و ویتامین های D , K , C H و E می باشد. علاوه بر اینها مقداری کاروتن نیز وجود دارد.

موارد استفاده عسل :

موارد استفاده از عسل زیاد است و اکثر افراد برای درمان از آن استفاده می کنند. عسل از قدیم الایام در پزشکی مورد استفاده قرار گرفته و به عنوان درمان خیلی از بیماریها موردنظر بوده. از عسل به جای شکر در طباخی و شیرینی پزی، استفاده میشود. هم چنین برای تغذیه کودکان مورد استفاده است. به دلیل وجود قندهای به مقدار زیاد در عسل، بیماران مبتلا به بیماری دیابت (قند) نباید از عسل استفاده کنند.

برداشت عسل :

عسل موقعی آماده برداشت است که حجرات پرشده و سر آنها بسته باشد، در این صورت عسل کاملا رسیده است. اگر مقداری از حجرات باز باشد، برای اطمینان از رسیده بودن عسل یک ضربه ملایم به شان وارد می کنیم. اگر قطرات عسل از سلول ها بیرون ریخته نشد، عسل رسیده است. زمان برداشت عسل به منطقه بستگی دارد، معمولا پس از اتمام گل در منطقه و قبل از کوچ، عسل موجود در کندو را برداشت می کنند و مقداری در کندو به عنوان ذخیره باقی می گذارند .
برای برداشتن قاب ها معمولا با دودی مقداری دود روی شانها می دهند. و پس از برداشتن شانها آنها را روی کندو تکان می دهند تا زنبورها از روی شان جدا شده به کندو ریخته شوند. بقیه زنبورهایی که روی قاب قرار دارند به کمک برس نرم یا پر پرندگان کنار میزنند تا قاب عاری از زنبور شود. سپس آن را در کندوی خالی قرار داده و به اطاق استخراج عسل انتقال می دهند. اگر برداشت عسل در موقع فراوانی شیره نباتی باشد، زنبورهای غارت کننده کم تر مزاحم می شوند . ولی اگر در موقع کمیابی شهد باشد، احتیاط زیادی برای جلوگیری از غارت لازم است و در کندویی که عسل گذاشته می شود، نباید سوراخی وجود داشته باشد والا مورد هجوم و غارت زنبورها قرار می گیرد.

طریقه استخراج عسل از شانها به وسیله اکستراکتور

تعریف اکستراکتور : وسیله ای است که برای خارج کردن عسل از حجرات شانها با استفاده از نیروی گریز از مرکز استفاده میشود.

انواع اکستراکتور : اکستراکتور به دو شکل شعاعی (رادیال) و ستاره ای (تماسی) درست میشود.

در دستگاههای تماسی چون فقط در یک جهت حرکت می کنند موقع قرار دادن شان در دستگاه باید برابر دستورالعمل زیر باشد. اما در دستگاههای شعاعی چون به هر دو طرف می چرخد لازم است فقط قسمت بالای شان به طرف دیواره استوانه دستگاه قرار بگیرد.

طرز کار : ابتدا به وسیله چنگال یا کارد (دستی یا برقی) سرپوش حجره ها در هر دو طرف شان را برداشته و در داخل دستگاه قرار میدهیم. حال اگر با کارد معمولی در حجرات برداشته شود، لازم است قبلا آن را در داخل آب جوش قرار داده تا بدنه کارد گرم شده سپس با دستمال تمیزی آب کارد را خشک کرده و از گرمای آن در راحت برداشتن در حجره ها استفاده می کنیم، و با چرخانیدن دسته دستگاه، عسل از سلول های شان به خارج از شان و به دیواره دستگاه ریخته خواهد شد. طبیعی است در این حالت سلول هایی که دهانه آنها به طرف دیواره داخلی دستگاه است، تخلیه خواهند شد.

موارد زیر در جلوگیری از تخریب شانها به هنگام استخراج عسل دخالت دارند :

• چون دهانه سلول ها نسبت به دیواره صفحه موم آجدار مابین سلولها دارای زاویه هستند، و جهت زاویه دهانه سلول ها به طرف چوب فوقانی شان می باشد، باید شان را طوری در دستگاه قرار دهیم که چوب فوقانی آن در جهت حرکت دستگاه قرار بگیرد، و برای تخلیه عسل طرف دیگر شان با رعایت نکته فوق ، شان را به طرف دیگر برگردانده تا عسل طرف دیگر را نیز تخلیه کنیم.
• به هنگام قرار دادن شانها در دستگاه سعی شود که شانهای هم وزن را روبه روی هم قرار داده و سرعت حرکت دستگاه به مرور زیاد شود، پس از تخلیه شدن قسمتی از عسل شانها بر سرعت آن افزوده شود که این عمل نیز در سالم ماندن شانها مؤثر است.

انواع مختلف عسل

معمولا عسل را به طرق مختلف طبقه بندی می کنند :

• متناسب با منبع و با عضوی از گیاه که زنبور شهد را از روی آن جمع آوری کرده .

الف – عسل گل : که منحصرا از شهد گل های مختلف تهیه شده

ب – عسل برگ یا عسلک : از مواد چسبناک و شیرینی که روی برگها وجود دارند یعنی از شیره گیاهی تهیه می شوند.

• با در نظر گرفتن این که عسل از روی یک یا چند نوع گل جمع شده باشد.

الف – عسل تک گلی یا عسل یکدست : مثل عسل اقاقیا، شبدر، اسپرس که عسلش فقط از روی همان گل جمع آوری شده (در مناطقی که پوشش گیاهی منحصر به یک نبات باشد) .

ب – عسل چند گلی یا عسل مخلوط : که عسلش را زنبورها از روی چند یا چندین گل جمع آوری کرده اند.

• متناسب با زمان تولید

الف – عسل بهاره : مثل عسل همه درختان میوه و مرکبات که زنبور در اوایل بهار برای جمع آوری به آنها دسترسی دارد.

ب – عسل تابستانی : که گاهی اوقات آن را عسل پاییزه می نامند و وقت جمع آوری آنها اواسط تابستان یا حتی اوایل پاییز است. مانند عسل گز و عسل آویشن و عسل اسپرس.

• متناسب با رنگ عسل

الف – عسل بی رنگ مثل عسل اقاقیا

ب – عسل زرد مثل عسل اسپرس

ج – عسل قرمز، مثل عسل آویشن ها

• متناسب با وضع و حالتی که به بازار عرضه می شود .

الف – عسل استخراج شده از شان که از موم جدا و تصفیه شده و در شیشه های کوچک و بزرگ می فروشند .

ب – عسل شانی که از شان استخراج نگشته و با موم فروخته میشود.

• متناسب با وضع فیزیکی آن

الف – عسل روان که سیال و صاف است.

ب – عسل متبلور یا کریستاله که ته نشین و نسبتا منجمد و سخت است.

رنگ و طعم و بوی عسل ارتباط با گیاهانی دارد که زنبور عسل از روی آنها نوش جمع آوری می کند.

شکرک زدن عسل (رس کردن) :

غالب عسل ها بعد از مدتی سفت شده یا به اصطلاح شکرک می زنند. برخی از مصرف کنندگان تصور می کنند که این نوع عسل ها تقلبی است و به علت مخلوط بودن با شکر به این صورت در آمده است. باید تأکید کرد که بسیاری از انواع عسل های طبیعی نیز حتی مدت کوتاهی پس از استخراج شکرک زده و این مسأله ارتباطی به تقلبی بودن عسل ندارد، بلکه معرف آن است که عسل کاملا سالم بوده و به هیچ وجه با شکر مخلوط نشده است. در ایران فروشندگان و مصرف کنندگان معمولا عسل مایع را مرغوب تر میدانند ولکن در کشورهای اروپایی عسل های کریستالیزه شده (شکرک زده) را بر عسل مایع ترجیح میدهند. به طور کلی عسل طبیعی پس از مدتی شکرک خواهد زد چنانچه قبلا نیز گفته شد. بعضی از انواع عسل ها در هفته های دوم و سوم و بعضی در دو سه ماه بعد از استخراج و بعضی دیگر از انواع عسل ها بعد از چند سال شکرک می زنند.

علل رس کردن عسل :

رس کردن عسل به چند عامل بستگی دارد که منحصرا متذکر می شود :

• نوع گل در منطقه
• طرز استخراج عسل (خوب تصفیه و فیلتر نکردن)
• طرز نگهداری عسل (رطوبت، درجه حرارت)
• حرارت دادن (در ظرفهای دو جداره)
• تغییر نسبت قندها (از همه بیشتر نسبت لولوز به دکستروز)
• نسبت درصد آب موجود در عسل (غلظت عسل)

لازم به تذکر است برای هر کدام از علل بالا، مطالب زیادی در کتابهای علمی موجود است که از بحث آن در اینجا خودداری می شود.

عسلک یا عسل برگ :

محصول دیگر تولیدات زنبور عسل ، عسلک نام داشته که زنبور آن را از شیره های شیرین که بعضی اوقات روی برگهای درختان دیده می شود و حالت چسبندگی به برگها میدهد، جمع می کند. عامل اصلی ایجاد کننده آن شته های مخصوص مکنده ای هستند که معمولا در پشت برگها زندگی و تولید مثل کرده و برای تغذیه شیره گیاهی را از راه رگبرگها به کمک خرطومشان می مکند . این نوع شته ها قادر به جذب یک عده از مواد قندی موجود در شیره گیاهی نبوده و آنها را به خارج و روی برگها دفع می کنند. این مواد قندی که شته ها دفع کرده اند، به وسیله زنبور عسل جذب و تصفیه و ضدعفونی شده در داخل شانها به صورت عسلک که مزه اش با عسل فرق می کند، ذخیره می شود. لازم به تذکر است عسل و عسلک موادی هستند که در آنها هیچ نوع میکروب یا ویروس و یا قارچی نمی تواند زندگی کند.

گیاهانی که بیش از سایرین عسلک تولید می کنند، عبارتند از : بید، تبریزی، زیرفون، نارون، درختهای میوه، گیلاس، آلبالو، آلو، گوجه و … بیشتر سوزنی برگان.

نگهداری عسل :

عسل غذایی است که ۷۰ درصد آن از قندهای ساده است که بلافاصله جذب و وارد خون می گردد و به علاوه دارای مواد پروتئینی و اسیدهای آلی گیاهی و مواد معدنی و ویتامین های مختلف است که در ترکیب بندی اعضای بدن انسان مؤثر هستند، برای این که اثر غذایی و دارویی عسل از بین نرود، باید به نکات زیر توجه شود :

• عسل خالص و طبیعی به مرور زمان کریستالیزه میشود.
• حرارت زیاد یعنی بیش از ۴۰ درجه سانتی گراد موجب از بین رفتن دیاستازها و مواد معطر عسل میشود.
• چون عسل رطوبت هوا را جذب می کند، لذا باید در محل خشک نگهداری شود.
• عسل بوگیر است و باید آن را از مواد بودار دور نگه داشت.
• در عسل مقداری اسیدهای آلی وجود دارد بنابراین نباید قاشق یا کارد فلزی را به مدت طولانی در آن قرار داد.
• عسل نباید در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار گیرد.

گرده

از دیگر محصولات زنبور عسل گرده گل می باشد . گرده گل چیزی جز سلول های جنسی نر گیاهان گلدار نیست و گرده هر گیاه فقط مادگی همان نوع گیاه را بارور کرده و تولید بذر و میوه می کند. زنبور عسل این گرده ها را جمع آوری و برای تغذیه خود و نوزادان به کندو حمل و در سلول هایشان انبار می کند. در گرده گل تمام مواد غذایی مورد لزوم زندگی زنبور عسل مثل پروتئین ها، چربی ها و مواد معدنی و همچنین انواع ویتامین ها وجود دارد. گرده گل عمر زنبورها را زیادتر کرده و باعث رشد غدد ترشحی شده و ترشحاتشان را زیاد می کند.

مقدار مصرف گرده گل یک جمعیت متوسط در سال در حدود ۳۵ کیلوگرم محاسبه شده است. زنبور کارگر برای جمع آوری گرده گل ابتدا خود را روی پرچم می کشاند و با آرواره های خود بساکها را فشرده می کند، و با ترشحات بزاق آغشته کرده تا دانه های گرده خیس و چسبناک شوند و آنگاه گرده ها را توسط سید که در سومین جفت پای عقبی قرار دارد، به کندو حمل کرده و در داخل سلول ها انباشته و آنها را در آنجا ذخیره می کند.

گرده گلها را می توان از نظر ارزش غذایی (از نظر کمیت) به چند دسته تقسیم کرد :

• گرده های پرارزش مانند نخل، بیدمشک، گرده درختان میوه، شبدر، شقایق و بلوط .
• گرده های متوسط مانند گل قاصد، آفتاب گردان و توت فرنگی
• گرده های کم ارزش مانند فندق، تبریزی، کاج و غیره.

در کشورهای پیشرفته تله های مخصوصی برای جمع آوری گرده جلوی سوراخ پرواز جای می دهند و مقداری گرده جمع کرده و از آن برای مصارف پزشکی و … استفاده می کنند. (شکل های ۵-۱۰ و ۶-۱۰)

بره موم

یکی دیگر از تولیدات زنبور عسل بره موم می باشد . بره موم مخلوطی از صمغ چند یا چندین درخت است. صمغ بر روی درختان حالت چسبندگی داشته و از یک قشر فوق العاده نازک تشکیل می شود که با آن قسمتی از برگها مخصوصا سطح جوانه ها را می پوشاند. بره موم بوی نسبتا مطبوع دارد که برای دود دادن گوشت و هم چنین درمان زخم ها به کار میرود. رنگ آن معمولا سبز مایل به قهوه ای است، ولی به رنگ های دیگری نیز وجود دارد، و بستگی به گیاهانی دارد که از آنها جمع آوری شده است. بره موم خاصیت آنتی بیوتیکی داشته و در اتر و الکل ۹۶ درصد حل میشود. بره موم یکی دیگر از فراورده های زنبور عسل است که مواد اصلی تشکیل دهنده اش را زنبورها از خارج به کندو حمل می کند. به کمک بره موم زنبورها، قابها را به کندو می چسبانند تا ثابت مانده و در نقل و انتقالات تکان نخورد. زنبوران در اواخر پاییز با بره موم سوراخ پرواز کندو را کوچک و تنگ می کنند تا گرمای داخلی کندو محفوظ شود و جمعیت بتواند خودش را در داخل کندو گرم نگه داشته و سرمای شدید زمستانی باعث هلاکت زنبورها نشود. بره موم در صنعت پزشکی مصرف زیادی دارد. نقطه ذوب بره موم ۸۳ درجه سانتی گراد است.

زهر زنبور عسل

از دیگر تولیدات زنبور عسل زهر آن می باشد . زهر زنبور عسل ماده ای است که در داخل بدنش به وسیله غده مخصوصی از دومین روز پس از تولد شروع به ترشح کرده و در حدود پانزدهمین روز کیسه ی زهری را که برای ذخیره زهر در بدنش وجود دارد، پر می کند در این حال مقدارش در حدود ۵ صدم تا ۰.۳ میلی گرم میشود. ترکیبات زهر زنبور عسل تقریبا همان ترکیبات زهر مار است. نیش زنبور عسل به طول ۵ الى ۶ میلی متر و دارای ۱۵ الی ۱۶ عدد دندانه یا خار وارونه است که پس از فرورفتن آن به داخل بدن پستانداران مانع خروجش می شوند، زهر زنبور عسل مانع انعقاد خود و باعث گشاد شدن رگها می شود که در نتیجه آن فشار خون پایین می آید. بعضی از افراد نسبت به زهر زنبور حساسیت دارند. البته میزان حساسیت اعضای بدن نسبت به نیش زنبور فرق می کند، سر و صورت و گردن از اعضای حساس بدن محسوب می شوند. لازم به تذکر است که افراد حساس در صورت نیش خوردن باید سریعا به پزشک مراجعه کنند.معمولا اولین نیش دردناک و باعث تورم خواهد شد ولی بعدا در مقابل نیش مصونیت به دست خواهد آمد. برای خارج کردن نیش زنبور عسل باید با نوک ناخن آن را از محل زخم به طور مورب خارج کرد. کشیدن یا پیچاندن نیش باعث می شود محتویات کیسه زهر به داخل بدن بیشتر وارد شود. امروزه از زهر زنبور در پزشکی برای معالجه انواع رماتیسم استفاده میشود.

ژله رویال یا شاهانه

یکی از با ارزش ترین محصولات زنبور عسل ژله رویال می باشد . این ترکیب ماده ای است که به وسیله یک جفت غده مغزی کارگران در سنین اول زندگی ترشح شده و برای تغذیه نوزادان جوان و ملکه به کار می رود. ژله شاهانه غذای مخصوص ملکه و تنها غذای وی از اولین روز تولد تا آخر عمرش است. ژله رویال دارای اکثر اسیدهای آمینه و تمام ویتامین ها است. ژله رویال دارای مصارف پزشکی زیادی بوده و از نظر ارزش چندین برابر قیمت عسل و اکثرا در بازارهای جهانی به صورت آمپول، کپسول و هم چنین به صورت شربت عرضه می شود.

موم :

از پر مصرف ترین تولیدات زنبور عسل می توان موم را نام برد . موم ماده ای است که به وسیله سه جفت از چهار جفت غده های زیرشکمی زنبورهای کارگر و در سنین به خصوص سیزدهمین تا هیجدهمین روز پس از تولد ترشح می شود. موم از غدد زیر شکمی زنبور عسل ترشح و به محض تماس با هوا منجمد می شود. موم یک ماده زائد نیست بلکه هر زنبور در یک سن به خصوص به تولید آن مبادرت می ورزد. جمعیت زنبور عسل از این ماده برای رفع احتیاجات مختلف زندگیش از قبیل درست کردن شانها ذخیره عسل و گرده و پرورش نوزادان در سلول ها و بالاخره پوشانیدن (پولک کردن) در سلول ها استفاده می کند.

خواص فیزیکی موم خالص و طبیعی : موم ماده ای است که در دماهای مختلف وضع متفاوتی به خود می گیرد. بدین طریق که در هوای سرد سخت و شکننده بوده و در هوای گرم متناسب با افزایش دما نرم تر میشود. نقطه ذوب آن ۶۳ درجه سانتی گراد و در ۲۵۰ درجه بخار میشود وزن مخصوص آن ۹۶٪ یعنی از آب سبک تر است. هرگاه قطعه مومی را داخل آب بیندازیم در سطح ظرف شناور می شود. زنبور عسل برای درست کردن ۱ کیلوگرم موم باید ۱۲-۱۰ کیلو عسل بخورد. بنابراین به نفع زنبوردار است که موم قالب زده (آجدار) را در موقع لزوم در اختیار زنبور بگذارد تا زنبور برای تولید موم از عسل کمتر استفاده کند و در نتیجه زنبوردار در آخر سال محصول بیشتری از هر کندوی زنبور عسل به دست آورد. موم معمولا سفید و سپس زرد و بعد از تخم گذاری ملکه و گذشتن زمان قهوه ای و تیره خواهد شد (به علت افزایش پیله های شفیره ها در داخل سلولها).

مصرف موم : موم غیر از مصرف زنبورداری (تهیه ورقه های موم آجدار) در کارخانه های داروسازی و صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد خصوصا در ساختن کرم های آرایشی، رنگرزی، مدل سازی و تولید شمع.

نحوه ذوب کردن شانهای کهنه و تهیه موم خام

روش ذوب کردن در آب جوش : مومهای تیره و قهوه ای که دیگر مورد استفاده نیست و هم چنین هرچه خرده موم در زنبورداری وجود دارد، با آب ولرم چند بار شسته و با دست فشار داده تا همه عسلش در آب حل و موم ها به طور کامل خارج شود. بعد از شستن موم ها در یک دیگ مقداری آب ریخته و آن را روی آتش می گذاریم. پس از به جوش آمدن آب موم ها را تکه تکه در آب جوش می ریزیم تا این که دیگ پر شود. مخلوط آب و موم را از صافی ریز عبور داده و بعد در یک ظرف دهانه گشاد ریخته و رویش پتو می اندازیم تا به آرامی سرد شود. بعد از ۲۴ ساعت موم کاملا سرد شده موم سنگی در بالای ظرف و آب در پایین قرار خواهد گرفت (شکل صفحه بعد) در ته موم سنگی مقداری کثافت خواهد بود که باید آن را با کاردک تراشید

روش استفاده از گونی : در این روش شانهای کهنه را شسته و در یک گونی (کرباس) بزرگ قرار می دهند به طوری که گونی کاملا در آب غوطه ور شود. یعنی آب روی آن را کامل بگیرد. سپس به آهستگی آن را می جوشانند. در حین عمل، با یک میله گونی را تکان می دهند به این ترتیب موم ذوب شده از منافذ گونی می گذرد و در سطح آب قرار می گیرد، بعد از سرد شدن موم، آن را بر می دارند البته این روش به زمانی طولانی نیازمند است و مقدار موم به دست آمده کم تر است.

روش استفاده از جعبه آفتابی : جعبه آفتابی وسیله ای است که خارج آن را از چوب و داخلش را از آهن سفید (استیل) میسازند، در سطح فوقانی آن که در محسوب می شود، یک یا دو لایه شیشه تعبیه شده است، کلیه شان های کهنه را در آن قرار می دهند، موم شانها در اثر تابش آفتاب ذوب شده از سطح شیبداری که در درون جعبه قرار دارد، جاری می شود و به داخل ظرف ریخته می شود و ناخالصی های دیگر در سطح آن باقی می ماند.

پس از تهیه موم خام آنها را به کارخانه ها تحویل داده که تبدیل به ورقه های آجدار تبدیل کنند . طبیعی است که روشهای مختلفی برای ذوب و تصفیه موم از قبیل روش های برقی، هیدرولیکی، بخار، روشهای مکانیکی و … وجود دارد که از توضیح آنها خودداری می شود.