بیماری پوسیدگی پیاز و سیر
مقدمه
بیماری خاکستری پیاز ابتدا توسط Sorauer در آلمان تشریح شده و در ایران منوچهری و شیرزادی وجود آن را در سال 1338 از کرج گزارش کرده‌اند. این بیماری یکی از خطرناک‌ترین بیماریهای پیاز می‌باشد که در اکثر نقاط جهان ، چه در مزرعه و یا در موقع برداشت و حمل و نقل ، و چه در انبار به پیاز و سیر حمله کرده و خسارت می‌رساند. ارقام مختلف پیاز سفید در مقابل این بیماری حساسیت زیادی داشته و بخصوص در انبار خسارت زیادی به آن وارد می‌شود. ولی ارقام زرد کمتر از ارقام سفید ، و پیازهای قرمز بندرت از این بیماری خسارت می‌بینند.
غالبا اتفاق می‌افتد که یک هفته پس از حمل پیاز به انبار ، آلودگی شروع و صد در صد آنها با ایجاد بویی نامطبوع پوسیده می‌شوند. این بیماری در تمام مناطق دنیا وجود دارد و مخصوصا در انبار خسارت شدیدی به پیاز وارد می‌آورد. غالبا در فصل بهار اگر هوا گرم و مرطوب باشد، بوته‌های پیاز و سیر در مزرعه از ناحیه طوقه پوسیدگی پیدا کرده و پس از چند روز زرد شده و از بین می‌روند.
عامل بیماری
قارچ عامل بیماری به نام Botrytis alliimunn دارای رشته‌های میسلیومی دیواره‌دار قطور استوانه‌ای شکل می‌باشد. کنیدیفرها خوشه‌ای شکل و شاخه‌شاخه و به رنگ زیتونی هستند. کنیدی‌ها تک حجره‌ای بوده و دارای غشاء نازک و ظریفی می‌باشند و اندازه آنها 16 – 6 میکرومتر است. عامل بیماری در مرحله جنسی آسکوسپور درون آسک در آپوتسیوم روی اسکلروتیوم تولید می‌نماید.
علائم بیماری
شروع این بیماری بیشتر از ناحیه طوقه می‌باشد و بندرت در سایر قسمتهای پیاز دیده شده است، مگر اینکه قسمتی از پیاز قبلا زخمی شده باشد که در این صورت قارچ از محل زخم وارد شده و باعث آلودگی می‌شود. بافتهای آلوده به نظر فرورفته بوده و بیماری بتدریج به قسمتهای سالم پیشروی می‌نماید. در برش پیازهای پوسیده و در قسمتی که بیماری پیشرفته باشد، بافت مورد حمله خیس خورده به نظر می‌رسد و چندی بعد در قسمت آلوده و فرو رفته یک طبقه نمدی خاکستری رنگ که اجتماعی از میسلیوم‌های قارچی می‌باشد تشکیل می‌شود. در صورت وجود رطوبت کافی توده خاکستری رنگ گردآلودی که دارای منظره دان‌دان می‌باشد، تشکیل می‌شود. در ضمن ، توده قارچی به قسمتهای داخلی هم نفوذ کرده و به سرعت تمام غده پیاز را فرا می‌گیرد. در سطح توده خاکستری مایل به سیاه کنیدیفرها و کنیدی‌های قارچ ظاهر می‌شود. اسپورهای قارچ بعد از رسیدن آزاد شده و توسط جریان هوا به اطراف پراکنده می‌شوند و این اسپورها می‌توانند تا چند روز زنده بمانند و اگر در شرایط مناسب رطوبتی و حرارتی قرار گیرند، پس از 7 تا 8 ساعت جوانه زده و از آن رشته میسلیومی خارج می‌شود که آلودگی جدید را بوجود می‌آورد و این دوره مرتبا ادامه پیدا می‌کند. پیازهایی که بطور کامل به قارچ آلوده شده باشند، به صورت پیچیده و مومیایی درآمده و در غالب اوقات قسمتهای سیاه مایل به خاکستری که همان سختینه یا اسکلروت‌های قارچ می‌باشند به اندازه‌های مختلف و به ابعاد 0.5 تا 1 سانتیمتر دیده می‌شود. این اسکلروت‌ها معمولا در شرایط نامساعد حرارتی بوجود آمده و در مواقعی که درجه حرارت پایین‌تر از صفر باشد. رشته‌های میسلیومی تولید کنیدیفر و کنیدی نکرده و تشکیل اسکلروت را می‌دهند. دیواره‌های خارجی اسکلروت کم‌کم تیره‌تر شده و داخل آن از رشته‌های میسلیومی قطوری که مملو از مواد غذایی می‌باشند تشکیل می‌شود.
زیست شناسی
اسکلروت‌ها اندام مقاوم قارچ را تشکیل می‌دهند و شرایط نامساعد محیطی را به خوبی تحمل می‌کنند. اگر اسکلروت‌ها را در جای مرطوب کشت دهند، پس از مدتی تولید کنیدی و کنیدیفر می‌کند و در موارد خیلی استثنایی ایجاد پزیز و آسک و پارافیز کرده که در داخل آسکها آسکوسپور قرار دارند. در طبیعت در حرارت 22 تا 25 درجه سانتیگراد از اسکلروت‌ها اسپورهایی بوجود می‌آید که در فضا منتشر می‌شوند. اسپورها قادر به آلوده نمودن بافتهای سالم پیاز نبوده و فقط بافتهای زخمی شده و یا له شده را مورد حمله قرار می‌دهند و از این راه به قسمتهای سالم پیاز سرایت می‌کنند. حرارتهای بالا و رطوبت توام با آن باعث توسعه بیماری و شدت حمله آن می‌شود. شروع بیماری از مزرعه بوده و سیکل بیماری در انبار ادامه پیدا می‌کند، بنابراین بهترین راه مبارزه با بیماری ، جلوگیری از آلوده شدن پیازها در مزرعه می‌باشد.
مبارزه
پیازهای سفید رنگ که بافت آبدار دارند در مقابل بیماری حساس‌تر از پیازهای قرمز و زرد می‌باشد.
• مبارزه فیزیکی بهترین راه جلوگیری از بیماری است. بدین منظور باید پیازها را پس از برداشت و قبل از انبار نمودن آنها را تا مدتی در محل خشک نگهداری نمود تا مقداری از رطوبت سطحی آن گرفته شود. بدین منظور در نقاطی که فصل برداشت مصادف با بارندگی نباشد، مانند کرج پیازها را پس از خارج کردن از خاک در همان مزرعه بدون قطع برگها به مدت 2 تا 3 هفته در روی زمین پهن می‌کنند به طریقی که پیازها روی هم انباشته نشوند. ولی در نقاط مرطوب باید حتما آنها را زیر سرپناهی که در آنجا جریان هوا بخوبی برقرار باشد خشک نمود.
• در نقاطی که به علت وجود شرایط مناسب بیماری همه ساله بروز می‌کند، از کشت پیاز سفید که به این بیماری حساس می‌باشد خودداری شده بجای آن پیاز قرمز بکارند.
• دقت شود که پس از برداشت
و قبل از خشک نمودن پیازها نباید برگ ها را قطع نمود، در غیر اینصورت به علت زخمی شدن پیاز راه نفوذ مناسبی برای ورود قارچ به داخل پیاز بوجود می‌آید، ولی اگر پیازها را پس از برداشت به مدت 2 تا 3 هفته در محل خشکی پهن کنند، خود به خود پس از مدتی برگها در اثر خشک شدن و چروک خوردن بدون آنکه زخمی بوجود آید می‌افتند. سپس این نوع پیازها را به انبار منتقل می‌کنند.
• انباری که برای نگهداری پیاز مورد استفاده قرار می‌گیرد بایستی خنک (حدود 4 درجه سانتیگراد) و خشک باشد، بایستی قبل از قرار دادن پیازها در آنجا آن را ضدعفونی نمود بدین منظور می‌توان به ازاء هر متر مکعب انبار ، مقدار 20 سی‌سی فرمالین تجارتی مصرف نمود.
• هرگاه پیازها را قبل از انبار کردن مدت 24 ساعت در محیط سربسته‌ای که در هر متر مکعب آن 20 سانتیمتر مکعب فرمل تجارتی تبخیر شده است قرار دهیم، در اثر وجود بخار فرمل ، اسپورهای قارچ که در مزرعه روی پیاز قرار گرفته‌اند کشته خواهد شد، و از این راه به سالم ماندن پیاز در انبار اطمینان حاصل می‌شود. بخار فرمل جذب پیاز نمی‌شود و برای مصرف کننده زیانی ندارد.
