بیماری پوسیدگی ریشه پنبه

بیماری پوسیدگی ریشه پنبه

Cotton root rot
Phymatotrichopsis omnivora (Duggar)
Hennebert [anamorph]
Domain:Eukaryota
Kingdom:Fungi
Phylum:Ascomycota
Class:Pezizomycetes
Family:Rhizinaceae

نام های مترادف :

Phymatotrichum omnivorum Duggar [anamorph]
Ozonium omnivorum Shear [anamorph]
Ozonium auricomum Pammel [anamorph]
Hydnum omnivorum Shear [teleomorph]

نام عمومی بیماری :

soft rot of cotton
Texas root rot of cotton
grapevine Texas root rot
cotton root rot
cotton soft rot

اهمیت اقتصادی بیماری پوسیدگی ریشه پنبه :

بیشترین خسارت بیماری ایجاد شده در ایالت تگزاس آمریکا بوده که میزان آن 3.5 – 2.2 % در مزارع پنبه وارد بوده است (1973 ,Streets and Bloss). که در بررسی هوائی انجام شده نشان داده که ۲۵٪ مزاع پنبه ناحیه تگزاس (6429 هکتار در سال ۱۹۷۹ و ۳۳۳۹ هکتار در سال ۱۹۸۱ ) به این بیماری آلوده شده اند. در منطقه آریزونا امریکا این بیماری به میزان ۱۰ و ۱۳ درصد به ترتیب روی ارقام پنبه Pima و Upland کاهش محصول ایجاد کرده است و در باغات سیب و بادام به میزان بیش از ۵۰% خشکیدگی ایجاد نموده است. لذا با توجه به اهمیت خسارتزآئی این قارچ بیماریزا در لیست آفات قرنطینه ای ایران و بسیاری از کشورها قرار گرفته است.

میزبانهای بیماری Phymatotrichopsis omnivora :

گیاه پنبه ، درختان دانه دار و جنگلی از مهمترین میزبان اصلی این بیماری می باشد. که لیست کلی آنها شامل موارد ذیل می باشد.

پراکنش جغرافیائی

آفریقا : ليبي.

آمریکای شمالی : مکزیک ، امریکا.

آمریکای جنوبی: ونزوئلا

شکل شناسی بیماری پوسیدگی ریشه پنبه :

قارچ عامل بیماری در محیط کشت PDA بصورت فشرده ، چرمی رنگ ، زرد تا قهوه ای تیره ، اغلب تشکیل رشته های میسلیومی با هیف های صلیبی شکل می دهند. در محیط این ویترو (in vitro) کنیدیهای قارچ بندرت مشاهده می گردد، اسپور های قارچ بصورت توده ای در روی سطح خاک مرطوب باغات و مزارع مشاهده میگردد. کنیدیوفورها ساده یا منشعب ، که تولید تعداد زیادی کنیدی تخم مرغی شکل میکنند (1980 ,.Domsch et al).

در محیط کشت استریل و در طول سطح ریشه ها، و در محل های های زرد تا تیره قهوه ای شده ، رشته های تنیده از هیف های قارچ ممکن است دیده شود. اسکلروتیای قارچ معمولا (1-2 mm) ، با ظاهری متورم در امتداد رشته ها و معمولا بصورت خوشه مانند ظاهر میگردد. اسکلروتیای بالغ قارچ در ابتدا سفید ، بعد به رنگ قهوه ای مایل به زرد تا متمایل به قرمز – قهوه ای تا قهوه ای تیره متناسب با طول عمر آنها دیده میشوند.

توده اسپور (Spore mat) وهيف (Hyphal strand) قارچ عامل بیماری پوسیدگی ریشه پنبه

زیست شناسی Phymatotrichopsis omnivora :

اسکلروتیا منبع اولیه آلودگی می باشد، عامل بیماری برای سالهای متمادی در خاک زنده باقی می ماند، رشته های قارچ برای مدت یک سال بر روی ریشه های خشکیده زنده باقی می ماند، اما نقش آنها در شروع بیماری در فصل بعدی شناخته نشده است. ریشه های جوان گیاه میزبان با رشته های جوانه زده اسکلروتیا ، یا با گیاهان آلوده مجاور تماس برقرار می کند. واکنش اولیه با ریشه های جوان پنبه، خیس شدن و لهیدگی مختصر و تغییر رنگ نقطه تماس آنها می باشد. رشته های قارچ همچنان تکثیر پیدا نموده و به عنوان عامل گسترش قارچ به خاک اطراف و ریشه های جانبی عمل می نماید. اسکلروتیا بیش از حد و بشدت تكثیر پیدا نموده و به عنوان منبع آلودگی برای شروع فصل رویشی عمل می کند. درجه حرارت پائین تر از ۲۲ درجه سانتی گراد خاک، در نحوه گسترش بیماری، زمان ظهور علائم بیماری و مرگ و میر نهائی گیاه تاخیر ایجاد می کند. رطوبت خاک در گسترش و توسعه بیماری موثر است، میزان توسعه بیماری با کاهش رطوبت خاک به حدود (1.5- MPa) کاهش می یابد (Rush et al.1984b).

علائم خسارت Phymatotrichopsis omnivora :

اولین علائم خسارت بیماری پوسیدگی ریشه پنبه ، زرد شدن و برنزه شدن برگها با افزایش دمای برگ ها می باشد. برگها حالت شل شده ای به خود می گیرند، گیاه میزبان دارای چنین علائمی، پس از سه روز پژمرده می شود. سپس گیاه خشک شده و برگها همچنان متصل به ساقه روی گیاه باقی می مانند. در طول دوره پژمردگی ، پوسیدگی ریشه محدود به قسمت پائین ریشه اصلی است، در حالی که ریشه های جانی سالم می باشند. در مزرعه کل سیستم ریشه به سرعت در عرض چند روز پس از پژمردگی پوسیده می شوند. تغییر رنگ بافت آوند چوبی در ریشه و ساقه های پایین تر می توان اغلب در گیاهان پنبه آلوده یافت. درختان میوه ممکن است دچار مرگ ناگهانی شوند و یا علائم پژمردگی اندکی بیش از دو فصل قبل را به بیماری نشان دهند. برخی از علائم پوسیدگی ریشه ها در طول توسعه علائم هوائی در درخت میزبان آشکار خواد شد. اما برای گسترده شدن پوسیدن معمولا به دو فصل نیاز دارند.

علائم بیماری روی قسمتهای مختلف :

روی برگها : رنگ غیر طبیعی، پژمردگی، زرد شدگی یاخشکیدگی

روی ساقه: تغییر رنگ بافت مغز ساقه

روی ریشه: پوسیدگی، مشاهده میسیلوم

راههای انتقال و انتشار:

در شرایط طبیعی عامل بیماری پوسیدگی ریشه خاکزاد بوده به عنوان یک عامل بلقوه، قدرت پراکنش کمی دارد ، ولی براحتی از طریق ادوات کشاورزی و ریشه گیاهان آلوده جابجا می شود.

قسمتهای از گیاه میزبان که ممکن است در انتقال بیماری در تجارت بین الملل نقش داشته باشند:

گیاه: بصورت هیف ، اسکلروتیای قارچ ، علائم قابل مشاهده با چشم غیر مسلح

ریشه: بصورت هیف ، اسکلروتیای قارچ ، علائم داخل بافتی و خارج بافتی، قابل مشاهده با چشم غیر مسلح

ساقه :(روی سطح زمین)، شاخه، تنه و شاخه های جانبی، بصورت هیف قارچ، قابل مشاهده با چشم غیر مسلح

برگ، بذور حقیقی، گل، میوه و چوب در انتقال بیماری نقشی ندارند.

اقدامات قرنطینه ای :

قارچ عامل بیماری پوسیدگی ریشه پنبه در لیست A1 آفات قرنطینه ای اتحادیه اروپا (OEPP/EPPO 1979) EPPO و همچنین در لیست CPPC , APPPC , IAPSC ، ایران و بسیاری از کشورهای دیگر قرار گرفته است، کنترل، ریشه کنی و مبارزه با این بیماری، شدیدا وابسته است به داشتن امکانات مناسب جهت تشخیص سریع و بموقع بیماری است. از اینرو واردات محصول میزبان از کشورهایی که دارای این آلودگی هستند، باید با دقت بیشتری صورت گیرد ، نهال درختان وارداتی با دقت بررسی و آزمایش گردند. در صورت امکان، بایستی واردات از مناطق عاری از این بیماری صورت گیرد و اقدامات قرنطینه ای لازم در هنگام ورود محموله های وارداتی میزبان صورت گیرد.

روشهای ردیابی و بازرسی:

اولین علائم خسارت بیماری پوسیدگی ریشه پنبه ، زرد شدن و برنزه شدن برگها با افزایش دمای برگ ها می باشد. برگها حالت شل شده ای به خود می گیرند، پس از سه روز روی گیاه میزبان که دارای چنین علائمی می باشد پژمردگی ظاهر میشود. سپس گیاه برای همیشه پژمرده و می میرد و برگها همچنان متصل به ساقه روی گیاه باقی می مانند، درختان میوه ممکن است دچار مرگ ناگهانی شوند. ظهور رشته میسلیومی زرد و قهوه ای تا قهوه ای روی ریشه های گیاه میزبان از مشخصات بارز بیماری است. مشاهده توده های قارچ در سطح خاک به رنگ ظاهری چرم گاومیشی تا قهوه ای، با اشکال نامنظم تشک اسپور در طول فصل گرما، دوره های بارانی فصل رشد، نشانه ای روشن از آلودگی منطقه به قارچ عامل بیماری است. قارچ ممکن است از بافت میزبان یا ریشه ها جداسازی شود.همچنین در محیط کشت آزمایشگاهی PDA ، میتوان عامل بیماری را جداسازی و بررسی نمود.

ثبت درجه حرارت بالای برگ با دماسنج مادون قرمز در مناطق که در آن قارچ شناخته شده است به شناخت بموقع بیماری کمک می نماید (1995 ,.Kenerley et al). اسکلروتینای قارچ را هم میتوان از سطح خاکهای مرطوب جداسازی نمود (1992 ,Lyda and Kenerley) . این روش جداسازی اسکروتینای قارچ معمولا سخت و زمان بر است. امروزه از تکنیکهای مولکولی و روش PCR که روشی سریع، با دقت بالا و اختصاصی است، در کشورهای دیگر جهت ردیابی این بیماری استفاده مناسبی می گردد.

در کشور ما هم لازم است هر ساله بطور مرتب با انجام بازرسی های قرنطینه ای، مناطق تولید گیاه میزبان پایش و بررسی گردند. همچنین لازم است به منظور اطمینان از وجود یا عدم وجود عامل بیماری پوسیدگی ریشه پنبه ، نمونه های مشکوک به آلودگی (اندام گیاهی یا خاک مناطق مشکوک) را در آزمایشگاه بطور دقیق با انجام تست های پاتولوژی و مولکولی بررسی نمود.