بیماری تریستزای مرکبات (Citrus Tristeza Virus)

بیماری تریستزای مرکبات (Citrus Tristeza Virus)

تریستزا مهم ترین بیماری ویروسی مرکبات است که در بسیاری از کشورهای مرکبات خیز جهان باعث خسارت فراوانی به این محصول گردیده است. علایم زوال درختان روی پایه نارنج در باغهایی که با مواد گیاهی آلوده تکثیر شده اند در این نواحی دیده می شود. در ایران در شمال و جنوب ایران گزارش شده است. ویروس تریستزای مرکبات (Citrus Tristeza Virus) از جنس کلاستروویروس و خانواده کلاسترو ویریده (Closteroviridae) است که دارای پیکره رشته ای مارپیچ و اندازه ۱- ۱۰ × ۲۰۰۰ نانومتر می باشد.

نشانه های بیماری تریستیزای مرکبات

به طور کلی ویروس تریستزا مرکبات بر حسب سویه ویروس، نوع رقم مرکبات، زمان آلودگی و شرایط محیطی علایم مختلفی را ایجاد می نماید .این ویروس سه علامت متفاوت، زوال سریع، ساقه آبله ای و زردی نهال در شرایط طبیعی را ایجاد می کند.

رایج ترین علایم بیماری تریستزا شامل توقف رشد، ضعف، زردی، گلدهی بی موقع، زوال تدریجی یا سریع درختان آلوده روی پایه نارنج و سایر پایه های حساس است. این حالت در اثر تخریب آوندها و اختلال در رسیدن موادغذایی به ریشه ایجاد می شود. با آغاز آلودگی ریشه های کوچک تر به تدریج پوسیده و قدرت جذب آب و مواد غذایی در درخت کاهش می یابد و در اثر انسداد آوندهای آبکش تجمع شیره پرورده در بخش بالایی گیاه افزایش یافته و باعث تولید بیش از حد گل و میوه می شود.

برخی سویه های عامل بیماری ایجاد علایم ساقه آبله ای می کنند که در آن فرورفتگی ها، شیارهای ریز یا طویل در روی چوب سرشاخه، شاخه و تنه درختان آلوده به وجود می آید که با برداشتن پوست این قسمت ها قابل رویت هستند.

ویروس تریستزای مرکبات از طریق مواد گیاهی آلوده و شته منتقل می شود. ویروس تریستنزای مرکبات به وسیله چند گونه شته به روش نیمه پایا انتقال می یابد. انتقال توسط هر ناقل معمولا وابسته به جدایه ویروس است. گونه های مختلف شته از نظر قابلیت انتقال تریستزا بسیار با یکدیگر متفاوت هستند. کاراترین گونه ناقل تاکزوپترا سیتریسیدا (Toxoptera citricida) معروف به شته قهوه ای مرکبات است. به طوری که مرکبات به عنوان تنها میزبان آن محسوب می شوند.

ویروس تریستزای مرکبات به راحتی با پیوند از درختان آلوده به نهالها منتقل می شوند. از این رو آلودگی نهالستان ها و باغهای جدید با پیوندک و نهال های آلوده امکان پذیر است. همچنین با مواد گیاهی آلوده به ویژه پیوندک، بیماری به مناطق دور هم منتقل می شود. در مناطق آلوده، میزان آلودگی به وسیله تغذیه شته های ناقل از گیاهان کانون های آلوده به سایر مناطق گسترش می یابد.

مدیریت بیماری

• رعایت مسایل قرنطینه ای و تهیه پیوندک از درختان سالم و عاری از ویروس
• ریشه کنی درختان آلوده در شروع آلودگی
• مبارزه با علفهای هرز و آفات ناقل ویروس
• استفاده از ترکیب پایه های متحمل مرکبات به بیماری تریستزای مرکبات مانند پونسیروس، سیترنج و سیتروملو

همچنین به تازگی تحقیقاتی در زمینه پیش ایمنی سازی انجام گردیده است . از آن جا که وجود نژادهای خفیف ویروس در گیاه مانع از آلودگی به نژادهای شدید می شود برخی کارشناسان بر آن شدند تا با آلوده کردن درختان به نژادهای خفیف CTV درختان را نسبت به بیماری تریستیزا مقاوم نمایند طبق گزارشهای موجود، این عمل در استرالیا و هندوستان موفقیت آمیز بوده است